Czynności prawne

Czynności prawne są instrumentami, za pomocą których podmiot stosunku cywilnoprawnego może, w granicach obowiązującego prawa, kształtować te stosunki.

Panuje pełna swoboda co dany podmiot ma zamiar zrobić. Od tej zasady stosuje się wyjątki gdy wola podmiotu jest ograniczona, bądź wyłączona.

Czynność prawną można zdefiniować jako stan faktyczny, w którego skład wchodzi przynajmniej jedno oświadczenie woli, które będzie zmierzać do zniesienia, zmiany lub powstania stosunku prawnego i z którym to stanem faktycznym ustawa będzie wiązać skutki nie tylko wyrażone w tym oświadczeniu woli, ale również będzie wiązać skutki wynikające z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. np: umowa kupna - sprzedaży

Oświadczenie woli :

W rozumieniu prawa cywilnego to taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wykonania skutku prawnego. Przez oświadczenie woli rozumie się także taki przejaw woli, którego celem nie jest podanie do wiadomości tej woli drugiej osobie.

Oświadczenie woli nie musi być wyrażone słowami, ale może być wyrażone każdym zachowaniem. Może być to zachowanie polegające na działaniu jak i na zaniechaniu. Chodzi o to by zostały spełnione trzy warunki :

1. Oświadczenie musi być zrozumiałe.

2. Musi być swobodne, nie będące następstwem przymusu fizycznego.

3. Musi być złożone na serio.

Podział czynności prawnych : kryterium : Czy do dokonania danej czynności prawnej wystarczy oświadczenie woli jednej tylko strony, czy też potrzeba woli dwu lub więcej stron.

 czynności prawne jednostronne : testament, porzucenie rzeczy, wypowiedzenie stosunku prawnego

 czynności prawne dwustronne : umowy sprzedaży, najmu, itp

 uchwały : nie obowiązuje zasada zgodnych oświadczeń woli uczestników danej czynności prawnej, ale zasadą jest, że zastępuje się jednomyślność wolą większości.

Inny podział:

 czynności rozporządzające : taka czynność prawna, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie, albo zniesienie prawa majątkowego. Rozporządzenie dotyczy więc już istniejącego prawa majątkowego. np: zbycie spadku, obciążenie prawa majątkowego, zwolnienie z długu.

 czynności zobowiązujące : taka czynność, która powiększa pasywa podmiotu dokonującego danej czynności. Polega ona na tym że podmiot ten zobowiązuje się wobec innego podmiotu do świadczenia. np; umowa najmu (po stronie najemcy).

 czynności przyczynowe (kauzalne).

 czynności abstrakcyjne.

Składanie oświadczenia woli :

Regułą polskiego prawa cywilnego jest tutaj dowolność. Milczenie nie jest oświadczeniem woli. Bierne zachowanie może być oświadczeniem woli, jeżeli ustawa to przewiduje.

Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. ( Teoria doręczenia ) np: list polecony.

Wykładnie oświadczeń woli :

Oświadczenie woli należy tłumaczyć tak jak tego wymagają ze względu na okoliczności przepisy prawa, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Przy umowach, interpretując oświadczenie woli, należy wziąć pod uwagę cel i zgodny zamiar stron. Istnieją jednak pewne zasady wykształcone przez orzecznictwo sądowe :

1. Przy oświadczeniach woli bez adresata na pierwszy plan wysuwa się element woli, jeżeli nie zostają w ten sposób narażone na szwank interesy osób trzecich.

2. Przy oświadczeniach woli składanych innej osobie należy mieć na uwadze sytuację adresata i uwzględniać taki sens oświadczenia jaki był lub powinien być dostępny adresatowi.

3. Przy umowach bada się cel umowy, rozumiany jako najszerzej pojęty cel społeczno gospodarczy danej konkretnej osoby.

Zawieranie umów :

Istotnym elementem umowy jest zgodność oświadczeń woli, przy czym chodzi tu o zgodność przejawów woli a nie zgodność woli wewnętrznej.

Brak zgodności może polegać na :

(1) nieporozumieniu

(2) wadach oświadczenia woli

(1) dzielimy na:

- nieporozumienia jawne

- nieporozumienia ukryte

Nieporozumienie nie jest błędem. Błąd jest to element wad oświadczenia woli.

Sposoby zawierania umów :

(1) Rokowania : polegają na tym, że strony kolejno uzgadniają poszczególne postanowienia przyszłej umowy. Przedmiotem rokowań są : elementy przedmiotowo istotne, czyli takie bez których umowa nie może dojść do skutku i wszystkie postanowienia, które jedna ze stron uczyniła przedmiotem rokowań. Umowa dochodzi do skutku jeżeli obie ze stron dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień objętych rokowaniami.

(2) Punktacja : polega na tym, że strony ustalają poszczególne elementy mającej ich łączyć czynności prawnej, przy czym każde ustalone elementy są kolejno podpisywane i uważa się że w ustalonych elementach umowa jest już zawarta. Nie jest to system przewidziany w kodeksie cywilnym.

(3) Oferta i jej przyjęcie : Przez ofertę rozumie się oświadczenie woli jednej strony skierowanej do drugiej, która zawiera propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia. Ogłoszenia, cenniki, reklamy i inne informacje skierowane albo do ogółu, albo do poszczególnych osób poczytuje się, w razie wątpliwości, nie za ofertę ale za zaproszenie do rozpoczęcia rokowań. Za ofertę należy uznać taką sytuację, gdy nastąpiło wystawienie rzeczy w miejscu publicznym na widok publiczny z określeniem ceny. Oferta musi precyzować istotne postanowienia umowy !!!

Czas obowiązywania oferty :

 może być określony w ofercie

 jeżeli oferta została złożona w obecności oferenta lub za pośrednictwem szybkich środków komunikacji ( telefon ), wtedy odpowiedź musi być złożona niezwłocznie.

 we wszystkich innych przypadkach oferta przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

Oferta może wywołać zawarcie umowy bez oświadczenia woli jeżeli:

 wykonanie świadczenia zawartego w ofercie jest uznane za zawarcie umowy.

 adresat-oferent nie ma prawa odrzucenia umowy (tzw. umowy o charakterze masowym )

Formy czynności prawnej

1. Forma pod rygorem nieważności :

Zgodnie z K.C. jeżeli w ustawie przewidziana jest forma szczególna, to ma ona charakter rygoru nieważności tylko i wyłącznie wtedy jeżeli przepis tak stanowił będzie. Czyli musi być napisane wprost: czynność prawna musi być dokonana w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

 w spółce z.o.o można zbyć udziały w formie pisemnej, pod rygorem nieważności ;

 zbycie nieruchomości winno wyć dokonane w formie aktu notarialnego (nieważność wynika z przepisu) ;

 w umowie spółki, jeżeli znajduje się paragraf, że zmiany mają być dokonywane w formie pisemnej, to inna forma znajduje się pod rygorem nieważności ;

2. Forma dla celów dowodowych :

Przez tę formę, rozumie się, formę pisemną jeżeli jej nie zachowanie nie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej lecz ogranicza możność, w razie zaistniałego sporu, skorzystania z niektórych środków dowodowych. Ta forma może również wynikać z treści ustawy albo z woli stron:

 art. 75 K.C.: Dla celów dowodowych forma pisemna jest zawsze wtedy jeżeli strony chcą dokonać czynności prawnej rozporządzającej lub zobowiązującej jeżeli wartość tej czynności przekracza 20 mln.

 jeżeli strony nie zastrzegły innego skutku to domniemywa się, że ma to być skutek dla celów dowodowych.

3. Forma ad eventum (?):

Polega na tym, że ustawa uzależnia wywołanie przez czynność prawną niektórych skutków od zachowania formy szczególnej tzn. mimo nie zachowania formy czynność prawna będzie ważna tyle tylko, że wywoła pewne skutki prawne ale nie wszystkie ( te, dla których forma szczególna nie została zastrzeżona ). - zbycie nieruchomości razem z inwentarzem ;

Wady oświadczenia woli :

Przez wady oświadczenia woli rozumie się nieprawidłowość która zaszła w toku tego procesu. Wada może ona dotyczyć :

 samego aktu powzięcia woli

 przejawu aktu woli na zewnątrz

(1) Brak świadomego i swobodnego podjęcia decyzji.

(2) Pozorność.

(3) Błąd.

(4) Groźba.

(1) i (4) te wady polegają na wadliwym funkcjonowaniu mechanizmu

woli.

(2) polega na nie zgodności pomiędzy aktem woli a jej przejawem.

(3) polega albo na wadliwym działaniu samej woli, czyli na wadliwym powzięciu woli - błąd sensu stricto, albo może polegać na nie zgodności aktu wewnętrznego z jego przejawem na zewnątrz.

(1) polega na anormalnym stanie psychicznym, który wyłącza świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Jej skutkiem jest nieważność oświadczenia woli. Ten stan psychiczny może być wywołany :

 chorobą psychiczną ;

 oświadczenie woli dokonane pod wpływem narkozy ;

 uwiąd starczy ;

(2) oświadczenie jest pozorne jeżeli zostaje złożone drugiej stronie, za jej zgodą, dla pozoru. tzn. , że strony są zgodne co do tego, że to oświadczenie woli albo nie ma wywołać żadnych skutków prawnych, albo ma wywołać inne skutki niż te, które strony wyraziły w danej czynności prawnej.

 gdy dokonujemy czynności by nie wywołać żadnego skutku - pozorność zwykła. Takie oświadczenie jest nieważne bezwzględnie.

 jeżeli chcemy wywołać inny skutek niż ten zamierzony - pozorność kwalifikowana. Ważność tej czynności określa się wg. właściwości danej czynności.

(3) Błąd - mylne wyobrażenie osoby składającej oświadczenie woli o rzeczywistym stanie rzeczy, jeżeli to mylne wyobrażenie stało się przyczyną sprawczą oświadczenia woli. - mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli.

K.C. odróżnia błędy dotyczące czynności prawnej od błędów, które nie dotyczą czynności prawnej.

Dla skutków uchylenia się od błędnego oświadczenia woli istotne znaczenie ma błąd dot. czyn. prawnej .

Skutkiem prawnym błędu (prawie doniosłego) jest uprawnienie strony, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli.

(4) Groźba. Wg. K.C. o groźbie mówimy wtedy, gdy jedna osoba w celu zmuszenia innej do złożenia oświadczenia woli o określonej treści zapowiada użycie środków, które sprowadzą niekorzystne następstwa albo dla tej osoby, która ma złożyć oświadczenie woli, albo dla osoby trzeciej.

Groźba może przyjąć postać :

 przymusu psychicznego ;

 przymusu fizycznego ;

Groźba musi być bezprawna : zagrożono użyciem środka bezprawnego np: groźba zabójstwa , albo środka przez prawo dozwolonego, którego nie wolno wykorzystać w konkretnym celu dla uzyskania konkretnego oświadczenia woli.

Groźba musi być poważna.

Treść czynności prawnej :

Zgodnie z art. 58 K.C. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki jakie zostały w niej wyrażone, ale wywołuje również skutki, które będą wynikały z przepisu prawa, z zasad współżycia społecznego, oraz z ustalonych zwyczajów.

Nie będzie ważna czynność prawna, która ma na celu obejście ustawy.

Skład treści czynności prawnej :

(1) Elementy przedmiotowo istotne.

(2) Elementy przedmiotowo nieistotne.

(3) Elementy podmiotowo istotne.

(1) Takie, baz których dana czynność nie może dojść do skutku.

(2) Takie, które nie mają wpływu na dojście czynności prawnej do skutku. (art. 56 K.C.)

(3) Takie elementy, które strony uczyniły istotne dla danej czynności prawnej.

Sankcje wadliwej czynności prawnej :

(1) Nieważność bezwzględna.

(2) Nieważność względna.

(3) Bezskuteczność zawieszona.

(4) Bezskuteczność względna.

(1) Nieważność bezwzględna :

Najostrzejsza sankcja jaką przewidziano w naszym systemie prawa. Polega ona na tym, że pomimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej nie wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych.

Cechy charakterystyczne :

 na nieważność bezwzględną może powołać się każda zainteresowana osoba.

 nieważność bezwzględna istnieje z mocy prawa. Sąd musi uwzględnić ją z urzędu, nie musi czekać na wniosek osoby zainteresowanej.

 czynność prawna bezwzględnie nieważna nie może być konwalidowana, czyli inaczej mówiąc nie może być uzdrowiona.

 nieważność bezwzględna działa od momentu kiedy została dokonana, a nie od momentu kiedy sąd dokonał danej nieważności.

WYJĄTEK : Zezwala się, iż czynność bezwzględnie nieważna będzie ważna w tych elementach, które są ważne, chyba że strony nie dokonałyby tej czynności gdyby ona miała być ważna tylko w tych elementach.

(2) Nieważność względna :

 może się na nią powoływać tylko oznaczony krąg osób.

 sąd ten rodzaj nieważności uwzględnia jedynie na wniosek osoby upoważnionej.

 czynność względnie nieważna może być konwalidowana.

Konwalidacja może nastąpić w dwojaki sposób :

 może być konwalidowana w sposób wyraźny,

 może być tzw.. konwalidacja milcząca.

(3) Bezskuteczność zawieszona realizuje się wtedy, gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, czyli osoby która danej czynności nie dokonuje, a zgody tej brak.

(4) Względna bezskuteczność :

Względnie bezskuteczne są takie czynności prawne, które tylko w stosunku do oznaczonych osób nie wywołują zamierzonych skutków prawnych.

Bezskuteczność względna może być albo z mocy samego prawa, albo może ona wynikać z orzeczenia sądowego.

Przedstawicielstwo :

Wg. konstytucji przedstawicielstwo polega na tym że, jedna osoba (przedstawiciel) dokonuje w imieniu drugiej osoby (mocodawcy) czynności prawnej, a ta czynność o ile mieści się w granicach umocowania, jest czynnością, która pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego - przedstawicielstwo czynne.

Jeżeli przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego odbiera oświadczenie woli skierowane przez osobę trzecią - przedstawicielstwo bierne.

Przedstawicielstwo wynikające z czynności prawnej - pełnomocnictwo.

Nie jest przedstawicielem posłaniec, oraz zastępca pośredni.

Posłaniec - ta osoba, która przenosi tylko oświadczenie woli od jednej osoby do adresata, sama żadnego oświadczenia woli nie składa.

Przedstawiciel - sam składa oświadczenie woli tylko nie czyni

tego we własny imieniu, ale czyni to w cudzym imieniu.

 posłańcem może być osoba, która nie ma żadnej zdolności do czynności prawnej ;

 pełnomocnik powinien posiadać pełną zdolność do czynności prawnej, chyba że szczególny przepis zezwala by pełnomocnikiem mogła być osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnej ;

 posłaniec nie musi znać, ani rozumieć przekazywanego oświadczenia woli ;

 przedstawiciel jest osobą składającą własne oświadczenie woli, stosujemy wobec niego wszystkie przepisy o oświadczeniach woli dotyczące jego ;

 zniekształcenie oświadczenia woli przekazywanego przez posłańca jest traktowane tak, jak gdyby zostało utworzone pod wpływem błędu ;

 można odwołać się od skutków oświadczenia woli złożonego przez posłańca

 oświadczenie woli przekazywane przez przedstawiciela ocenia się według okoliczności jakie istnieją po stronie danego przedstawiciela

Zastępca pośredni różni się od przedstawicielstwa tym, że działa w imieniu własnym, ale cudzy rachunek.

 w stosunku do osób trzecich występuje jedynie zastępca pośredni ;

 skutki prawne zdziałane przez zastępcę pośredniego realizują się w jego osobie, a dopiero później następuje zwolnienie przez mocodawcę zastępcy prawnego od skutków prawnych, które w sobie skumulował ;

!!! W polskim prawie pełnomocnictwo jest czynnością !!!

prawną jednostronną .

Oświadczenie woli o udzieleniu pełnomocnictwa powinno być złożone pełnomocnikowi w każdej dowolnej formie, byle dało się z niej ustalić zakres pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo winno być udzielone w tej samej formie, w jakiej powinna być dokonana czynność prawna, którą ma dokonać pełnomocnik.

Pełnomocnictwo może być udzielone albo jednej osobie, albo wielu osobom jednocześnie i z takim samym zakresem mocowania.

Polskie prawo cywilne przewiduje trzy rodzaje pełnomocnictw :

1. Pełnomocnictwo ogólne : obejmuje czynności zwykłego zarządu.

2. Pełnomocnictwo dla czynności określonego rodzaju.

3. Pełnomocnictwo do czynności szczególnego rodzaju.

W kodeksie handlowym obowiązują przepisy o prokurze.

Prokurent - tego rodzaju pełnomocnictwo, tylko do czynności handlowych, które osoba trzecia w imieniu swego mocodawcy może dokonywać przed sądem i poza sądem.

- prokurent nie może zbyć przedsiębiorstwa należącego do mocodawcy, lub obciążenia przedsiębiorstwa. pracodawcy, chyba że z czynności prawnej wynika coś innego.

Pełnomocnictwo procesowe - pełnomocnictwo do zastępowania

mocodawcy przed organami wymiaru sprawiedliwości.

DAWNOŚĆ

Przez dawność w prawie cywilnym rozumie się te instytucje prawa cywilnego, które określają skutki prawne będące następstwem nie wykonania uprawnień przez czas w ustawie określony.

Do dawności należą takie instytucje jak :

1. zasiedzenie, którego istota polega na tym, że prawo zostaje nabyte przez osobę nieuprawnioną w skutek faktycznego wykonywania przez nią określonego prawa przez określony sposób, a lenistwo tego, który był uprawniony do wykonywania danego prawa ale go nie wykonywał.

2. przemilczenie, prowadzące do nabycia prawa przez osobę nieuprawnioną w skutek nie wykonywania swych praw przez osobę uprawnioną.

3. przedawnienie, prowadzące do ograniczenia możliwości dochodzenia roszczenia jeżeli nie było ono realizowane poprzez pewien określony okres czasu.

Argumenty przemawiające za przedawnieniem :

(1) Ustawodawca wychodzi z założenia, że nawet stan bezprawny musi być, w interesie ochrony porządku gospodarczego, zalegalizowany.

(2) Po pewnym czasie mogą powstać trudności dowodowe. Sąd będzie miał trudności z ustaleniem prawdy obiektywnej.

(3) Każdy powinien dbać o swoje interesy.

Cechy przedawnienia :

 nie każde roszczenie ulega przedawnieniu ;

 przedawnieniu ulegają tylko roszczenia o charakterze majątkowym.

 nie ulegają przedawnieniu tzw.. powództwa ustalające, roszczenia o charakterze niemajątkowym z tytułu praw osobistych bądź rodzinnych.

 terminy przedawnienia nie mogą być ani skracane ani przedłużane przez czynność cywilnoprawną. Przepisy K.C. dotyczące przedawnienia są bezwzględnie obowiązujące.

 nie można zrzec się korzystania z przedawnienia.

 dopuszczalne jest zrzeczenie się przez upływ przedawniaczy.

 pozywany przez oświadczenie może powiedzieć, że rezygnuje z przedawnienia, ale dopiero po jego upływie.

Terminy przedawnienia :

Art. 118 K.C. ustala dwa podstawowe terminy :

 dziesięcioletni termin przedawnienia dla wszelkich roszczeń poza roszczeniami o tzw.. świadczenia okresowe.

 roszczenia okresowe przedawniają się po okresie trzech lat od dnia wymagalności.

 przepisy szczegółowe przewidują inne terminy przedawnienia.

Roszczenia okresowe - roszczenia nie będące roszczeniami o charakterze jednorazowym np: wynagrodzenie ze stosunku pracy, z umowy najmu.

Po upływie terminu przedawnienia roszczenie nie dochodzenie wygasa. Traktuje sie je tak jakby przestało istnieć.

Nie jest możliwe przywrócenie terminu przedawnienia. W szczególnych przepisach przewiduje się możliwość przywrócenia terminu np: prawo spółdzielcze przewiduje przywrócenie terminu dla członka jeżeli zapadła uchwała, która go w jakiś sposób krzywdzi.

Przy wierzytelnościach termin wymagalności pokrywa się z terminem spełnienia świadczenia, a o tym co jest terminem spełnienia decyduje art. 455 K.C. . Przy zaniechaniu początek biegu terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym ten przeciwko komu roszczenie przysługuje nie zastosował się do treści danego świadczenia.

ZOBOWIĄZANIE jest stosunkiem prawnym, na mocy którego wierzyciel może żądać od dłużnika czynienia czegoś, lub zaniechania. A dłużnik ma obowiązek żądaniu temu zadość uczynić. Istota polega na tym, że przynajmniej jeden musi być uprawniony, a przynajmniej jeden musi być zobowiązany.

Uprawnienie wierzyciela nazywa się wierzytelnością.

Wierzycielowi zawsze przysługuje wierzytelność, obojętnie co by nią było.

Obowiązek dłużnika nazywa się długiem. Nie wywiązanie się ze swojego obowiązku to tzw.. odpowiedzialność, która będzie ciążyła na dłużniku.

Przyczyną powstania wierzytelności może być :

 czynność prawna np: zawarcie umowy i jej nie wykonanie

 czyn niedozwolony

 bezpodstawne wzbogacenie, ktoś komuś świadczył coś bez podstawy prawnej

Zobowiązanie jest stosunkiem prawnym, który zawsze będzie istniał między konkretnymi podmiotami. Muszą być one konkretnie oznaczone. Świadczenie w tym stosunku musi polegać zawsze na zachowaniu się zgodnym z treścią zobowiązania. Uchybienie treści zobowiązania spowoduje, że świadczenie nie będzie spełnione w sposób należyty i zrodzi odpowiedzialność.

Zasadniczo przedmiotem zobowiązania objęte jest tzw.. zachowanie się główne, nie wchodzą w skład stosunku zobowiązaniowego tzw.. czynności przygotowawcze, chyba że z czynności prawnej będzie wynikać co innego.

Uprawnienia wierzyciela :

Wierzyciel może żądać od dłużnika zachowania się takiego, jakie jest zgodne z treścią zobowiązania. Innego żądać nie może.

Z jednego zobowiązania może wynikać kilka, lub kilkanaście roszczeń. Uprawnienia wierzyciela można podzielić na tzw.. uprawnienia główne i uprawnienia pomocnicze. Do głównych należą roszczenia o uzyskanie zasadniczego świadczenia dla, którego została zawarta dana czynność prawna. Do pomocniczych będą należeć wszelkie roszczenia, które mają na celu albo zabezpieczenie roszczenia głównego albo ułatwienie realizacji roszczenia głównego. Jeżeli przy wykonywaniu zobowiązania zajdą pewne warunki to może nastąpić zamiana treści roszczenia głównego, w którego miejsce wejdzie nowe roszczenie główne. Tym nowym roszczeniem głównym będzie obowiązek wynagrodzenia szkody.

Może być również tak, że mimo iż nie będzie możliwości uzyskania świadczenia głównego to ono nie zniknie, ale obok roszczenia głównego pojawi się tzw.. roszczenie poboczne np: w razie zwłoki dłużnika roszczenie o kary umowne. W niektórych przypadkach w celu przyśpieszenia realizacji świadczenia przewidziana jest możliwość tzw.. wykonania zastępczego obok świadczenia głównego. Polega to na tym, że w razie np: nie dostarczenia przez dłużnika w terminie umówionym rzeczy oznaczonych tylko co do rodzaju wtedy wierzyciel może je zakupić gdzie indziej i domagać się od dłużnika zwrotu wydatków na ten cel.

Rzeczy oznaczone co do rodzaju - takie, które nie mają zindywidualizowanych cech, a więc nie daje się z całą pewnością powiedzieć, że chodzi o ten przedmiot i tylko o ten a nie żaden inny. Tam gdzie według treści zobowiązania dłużnik ma osobiście wykonać dane świadczenie, tam może być zastosowany przymus w postaci kar pieniężnych a nie jest możliwe wykonanie świadczenia zastępczego.

Zobowiązania dłużnika :

Dłużnik jest zobowiązany do takiego zachowania jakie wynika z treści zobowiązania i do żadnego innego wierzyciel nie może go przymusić. Świadczenie jest powinnością dłużnika, które musi spełnić dobrowolnie, gdy go nie spełnia może zostać przymuszony do jego spełnienia. K.C. rozróżnia trzy zakresy pojęcia odpowiedzialność dłużnika :

 oznaczenie ściągalności świadczenia z majątku dłużnika za pomocą skargi sądowej oraz za pomocą egzekucji.

 zobowiązanie dłużnika do świadczenia zastępczego w miejsce świadczenia głównego.

 oddanie majątku, lub tylko pewnych elementów należących do osoby dłużnika bądź do osoby trzeciej wierzycielowi celem zaspokojenia się.

Dłużnik z reguły odpowiada wobec wierzyciela całym swoim majątkiem jaki posiada w chwili realizacji odpowiedzialności. Wierzyciel może poszukiwać swego zaspokojenia na obojętnie jakim przedmiocie należącym do majątku dłużnika i może przy tym skorzystać z obojętnie jakiego środka celem zaspokojenia się. Odpowiedzialność dłużnika jest jednak ograniczona może to wynikać albo z woli stron albo z przepisu ustawy(art. 526 K.C.). Te ograniczenia mogą następować przez pewne poręczenie lub zakreślenie granicy odpowiedzialności np: zobowiązuję się do odpowiedzialności do sumy 1 mld. zł.

Odpowiedzialność majątkowa dłużnika powstaje równocześnie z długiem. Jednakże jeżeli nie istnieją w tym zakresie ani stosowne przepisy ani też postanowienia umowy to dłużnik nie jest w żaden sposób krępowany korzystaniem i rozporządzaniem swoim majątkiem. Są w K.C. przepisy, które ex lege uprawniają wierzyciela do wystąpienia z roszczeniem o uznanie pewnej czynności za bezskuteczną jeżeli ta czynność rozporządzająca miałaby na celu pokrzywdzenie go.(art 527)

Przyczyny powstawania zobowiązań :

 ex contracto : jeżeli podstawą zawiązania danego stosunku zobowiązaniowego jest czynność prawna jednostronna bądź dwustronna, ale czynność prawna, która ma charakter umowy.

 ex delicto(?) : jeżeli stosunek zobowiązaniowy powstał z innego zdarzenia niż umowa.

Nowelą z 1990 roku do K.C. została wprowadzona tzw.. zasada swobody zawierania umów. Nie ma w tej chwili tzw.. stosunków umownych reglamentowanych, czyli takich gdzie o tym kto z kim miał zawrzeć umowę i jaka była treść tej umowy decydował inny podmiot niż te, które podpisywały daną umowę. Istnieje możliwość tzw.. reglamentacji pośredniej gdzie na skutek zaistnienia określonych zdarzeń pewien podmiot będzie zobowiązany do zawarcia umowy z określonym podmiotem np: przetargi publiczne.

Umowy zobowiązaniowe mogą być albo jednostronnie zobowiązujące albo dwustronnie zobowiązujące. Jest to wynikiem tego czy po jednej stronie rodzą się tylko zobowiązania, a po drugiej tylko obowiązki, czy też dwustronnie zobowiązująca tzn. po jednej stronie rodzą się uprawnienia i zobowiązania, a po drugiej stronie nie tylko zobowiązania ale również uprawnienia. W niektórych umowach dwustronnych obowiązki stron kształtują się w ten sposób, że świadczenie jednej strony musi być równoważnikiem świadczenia drugiej strony, czyli umowy dwustronnie zobowiązujące mogą być umowami ekwiwalentnymi, przy czym przez ekwiwalentność nie należy rozumieć obiektywnej ekwiwalentności świadczeń obydwu stron, jest to tylko kwestia uznania przez jedną ze stron iż świadczenie jednej odpowiada świadczeniu drugiej strony. Najczęściej umowy dwustronnie zobowiązujące są umowami wzajemnymi czyli jest tak, że świadczeniu jednego odpowiada obowiązek drugiego i odwrotnie. Do rzadkości należą umowy, które nie są umowami wzajemnymi.

Zdecydowana większość umów posiada charakter kauzalny, ma swoją stylizowaną przyczynę. Do rzadkości należą zobowiązania "oderwane" i praktycznie należą do nich zobowiązanie czekowe i wekslowe.

Nie zawsze zawarcie umowy wywołuje już skutek, w niektórych rodzajach zobowiązań do tego by powstał skutek zobowiązaniowy nie wystarczy sam consensus, ale potrzebne jest jeszcze inne zdarzenie by wywołać powstanie zobowiązania np: umowa przechowania.

Umowa realna to ta gdzie poza zgodnym poświadczeniem woli podpisanym przez obie strony potrzebne jest jeszcze inne zdarzenie w postaci, najczęściej, wydania określonego przedmiotu.

Zdecydowana większość to umowy consensualne samo złożenie stosownego oświadczenia powoduje powstanie zobowiązania, a tym samym skutki prawne.

W niektórych umowach treść i rodzaj świadczenia są uzależnione od przypadku, czyli od pewnego zdarzenia, co do którego nie wiemy czy ono zajdzie, nie wiemy kiedy ono zajdzie i w jakim rozmiarze ono zajdzie, ale te umowy, które nazywamy umowami losowymi nie są umowami warunkowymi czyli nie są to umowy zawarte z klauzulą warunku. Bowiem warunek to klauzula, którą strony wprowadzają do umowy same.

Umowy nie są jednorodne w polskim K.C. z punktu widzenia ich regulacji prawnej. W Polsce rozróżniamy umowy nazwane, umowy nienazwane, umowy mieszane. Umowami nazwanymi są umowy, które są wprost regulowane i tak zostały nazwane w K.C., albo w aktach prawnych rzędu ustawy i wtedy K.C. lub ta ustawa reguluje w nich elementy przedmiotowo istotne. Do tych umów stosujemy wszystkie przepisy, nawet te dyspozytywne, jeżeli zajdą przesłanki ich zastosowania, które są zawarte w przepisach K.C. .

Do umów nazwanych należą : umowa kupna - sprzedaży, zamiany, dostawy, kontraktacji, umowa o dzieło, umowa najmu, dzierżawy, użyczenia, pożyczki, rachunku bankowego, zlecenia, umowa ajencyjna, komisu, przewozu, spedycji, ubezpieczenia, przechowania, składu, spółki, poręczenia, umowa o rentę, umowa o dożywocie i ugoda.

Umowa nienazwana to taka umowa, którą wykształciła praktyka życia gospodarczego, które nie mają regulacji kodeksowej ani innej rzędu ustawy a mają co najwyżej regulację w pośrednim akcie normatywnym. Jest ograniczona możliwość stosowania do sytuacji nie uregulowanych przepisów K.C. . Do umów nienazwanych będziemy stosować przepisy części ogólnej K.C. i przepisy ogólne o zobowiązaniach.

Umowy nienazwane mają zwykle swoje ogólne warunki, którą najczęściej ustala jedna ze stron, a druga przyjmuje do wiadomości.

Nie można się odwoływać w sytuacjach nieuregulowanych w umowie nienazwanej do podobnej umowy nazwanej np: umowa leasingu do umowy dzierżawy.

Umowy mieszane to umowy, które łączą w sobie elementy umownych zobowiązań kilku umów.

W umowach mieszanych stosuje się przepisy tych umów, których części znajdują się w tej umowie mieszanej. W zależności od tego, w którym momencie umowy powstała luka wymagająca uzupełnienia. Umowa przedwstępna jest to taka umowa, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o określonej treści. Wtedy każda ze stron może domagać się od strony przeciwnej zawarcia umowy przyrzeczonej. Przedmiotem świadczenia dłużnika w umowie przedwstępnej jest złożenie oświadczenia woli określonej treści potrzebnego do tego by umowa definitywna została zawarta. Umowa przedwstępna powinna określać wszystkie istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin, w którym zostanie zawarta umowa definitywna. umowa przedwstępna wywołuje skutek, że strona zobowiązana, która odmawia zawarcia umowy przyrzeczonej będzie odpowiadać za szkodę jaką osoba uprawniona poniosła na skutek tego, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, ale jest to odpowiedzialność w granicach negatywnego interesu strony albo ujemnego interesu strony. A zatem można domagać się tylko szkody, której szkoda uprawniona by nie poniosła gdyby umowy przedwstępnej nie zawarła i na zawarcie umowy przyrzeczonej nie liczyła, a nie to co byłaby uzyskała w skutek zawarcia umowy.

Strona przeciwna może żądać nie tylko odszkodowania, ale może także dochodzić ich przed sądem, który zawiera umowę imieniem strony, która była zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej.

Podmioty stosunków cywilnoprawnych

W tradycyjnej stylistyce odróżnia się dwa rodzaje podmiotów stosunków cywilnoprawnych:

 osoby fizyczne

 osoby prawne

Jednakże ten dychotomiczny podział nie jest w tej chwili w naszej stylistyce możliwy do utrzymania bowiem obok tych dwóch grup podmiotów występują jeszcze jednostki ostentacyjne nie będące osobami prawnymi.

1. Osoby fizyczne - wszystkie żyjące osoby

2. Jeżeli jednak chodzi o stwierdzenie kto jest osobą prawną bądź nie jest osobą prawną a tylko jednostką organizacyjną to napotyka już duże trudności. Trzeba zacząć od stwierdzenia, że zdolność prawna jest cechą normatywną tzn., że osobowości prawnej nie nabywamy przez zapis niedookreślony sytuacji faktycznej. Np. zbieramy kapitał, kogoś dajemy na dyrektora i od tego momentu mamy osobę prawną ( TAK NIE JEST )

Zdolność prawna jest cechą normatywną a więc tylko i wyłącznie z przepisu prawa wynika fakt, że ktoś posiada lub nie posiada osobowości prawnej, a tym samym ma zdolność prawną czyli może uczestniczyć w obrocie cywilnoprawnym

W przypadku osoby prawnej mówienie o tym, że jest to osoba, jest pewnego rodzaju fikcją bo nie ma _____ takiego jako osoba prawna w związku z czym podkładem osoby prawnej musi być działalność pewnego zespołu lub osoby. Prawo działalności tychże osób łączy skutki dla podmiotów w imieniu, którego oni dokonują danych czynności. Czyli osoby, osobę fizyczną traktuje się tak jakby miała dwie natury: osoby fizycznej lub osoby prawnej ale tylko wtedy jeżeli działa ona w zakresie czynności, które mieszczą się w tzw. przedmiocie działania osoby prawnej.

Osoby prawne dzielimy na dwa typy ze względu na powstanie:

o charakterze korporacyjnym - w tych osobach prawnych decydujące znaczenie posiada substrat osobowy, jest to zrzeszenie osób zwanych członkami i wola tych członków decyduje o powstaniu danego zrzeszenia, kierunku działalności, a majątek osoby prawnej tego typu jest własnością grupową zrzeszających się członków np. spółdzielnie, stowarzyszenia

o charakterze zakładowym - tutaj działalność ludzi dotyczy pewnego majątku który jest wyodrębniony z woli założyciela dla realizacji jakiegoś określonego celu wyznaczonego przez założyciela. Majątek osoby prawnej tego typu nie jest nigdy związany z ludźmi bowiem oni są tylko potrzebni do prowadzenia spraw tych osób prawnych np. sp. akcyjne

3. Osobowość prawną, określoną jednostka nie uzyskuje przez fakt zorganizowania ale z mocy przepisu prawa lub przez wpis do odpowiedniego rejestru.

art 33 KC - Osobami prawnymi są Skarb państwa, jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną

art 37 KC - Jednostki organizacyjne uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru

Oba te artykuły świadczą o tym, że w naszym porządku prawnym, poza wyodrębnieniem majątkowym, poza zrzeszeniem odpowiedniej liczby osób, osobą prawną jest się albo ex lege czyli z mocy przepisów prawa albo wpis do stosownego rejestru.

a z mocy prawa osobowość prawną uzyskują np. uczelnie wyższe, PKP, NBP, Naczelna Rada Spółdzielcza

b przez wpis do rejestru osobowość prawną uzyskuje np. sp. z.o.o. - jednak istnieje problem czym sp. z.o.o. jest przed wpisem. Jest to twór nijaki ma majątek, organy ale nie jest osobą prawną. Jedni mówią, że jest to spółka cywilna czyli taka, która nie ma osobowości prawnej jednak wg. Witosza jest to ułomna osoba prawna

c system wpisowo-koncesyjny tzn. na utworzenie osoby prawnej potrzebny jest nie tylko wpis do rejestru ale także uzyskanie stosownej koncesji na utworzenie osoby pranej

Trzeba jednak wyróżnić:

 koncesję na utworzenie osoby pranej - trzeba ją mieć wcześniej niż będziemy wpisywać osobę prawną do rejestru

 koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej - jakaś osoba prawna już istnieje i tara się o koncesję na jakąś działalność, osoba prawna może powstać bez koncesji

Jest taka ustawa z 14.04.1991 r. o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego. W art 4 pisze, że na utworzenie sp. z udziałem kapitału zagranicznego potrzebna jest koncesja MPW jeśli spółka ta będzie prowadzić jedną z pięciu wymienionych działalności:

 zarządzanie portami morskimi lub lotniczymi

 pośrednictwo i obrót nieruchomościami

 sprzęt obronny

 handel hurtowy importowanymi towarami konsumpcyjnymi

 świadczenie pomocy prawnej

Mamy wiele rejestrów np. przedsiębiorstw państwowych, handlowy, spółdzielczy, fundacji, stowarzyszeń itd.

W zależności od tego jaką osobę prawną tworzymy wpisujemy ją do odpowiedniego rejestru.

4. Zdolność osób prawnych do czynności prawnych

wg. art 38 KC - Osoba prawna działa przez organy w sposób przewidziany w ustawie i oparty na jej statucie.

Polskie prawo cywilne stoi na stanowisku tzw. teorii organów osoby prawnej tzn., że organ osoby prawnej składa się z osób fizycznych które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej tworzy jego wolę i urzeczywistniają jego wolę. Mimo, że z psychologicznego punktu widzenia prawa będzie ta wola osoby prawnej z całą tego konsekwencją jeśli osoby fizycznie występują w konkretnej sytuacji albo w sposób wyrażany albo dorozumiany jako organ osoby prawnej

5 Od organu osoby prawnej należy odróżnić jego przedstawiciela, którym jest najczęściej jego pełnomocnik o ile organ wchodzi w skład struktury osoby prawnej o tyle pełnomocnik jest samodzielnym podmiotem prawa, niezależnym od organu osoby prawnej.

Organ osoby prawnej działa zawsze na podstawie uprawnień wynikających z ustroju danej osoby prawnej czyli ( z ustawy, statutu, umowy )

Pełnomocnik działa tylko na zasadzie umocowania wynikającego z pełnomocnictwa czyli np. w przedsiębiorstwie państwowym organem jest tylko dyrektor a jego z-ca jest pełnomocnikiem i zakres jego działania wynika tylko z pełnomocnictwa udzielonego mu przez dyrektora. ( jest to tzw. zakres czynności )

Osoba prawna bez organu nie może uczestniczyć w obrocie cywilnoprawnym podczas gdy nie każda osoba prawna musi mieć swojego pełnomocnika. Czyli osoba prawna może działać tylko przez organ i to taki, który jest uprawniony do takich działań.

Rozróżnienie pomiędzy organem osoby prawnej a pełnomocnikiem posiada skutki natury faktycznej. Jeżeli skutki prawa zależą od dobrej lub złej woli podmiotu stosunku cywilnoprawnego to dobra lub zła wola osoby fizycznej dokonującej tej czynności jest dobrą lub złą wolą danej osoby pranej czyli elementy psychologiczne z osoby fizycznej przerzucamy na osobę prawną. Podczas gdy przy przedstawicielstwie zła wola pełnomocnika będzie nieznacznie działać na niekorzyść jego mocodawcy. Najczęściej nie można będzie przypisać osobie prawnej złej lub dobrej woli pełnomocnika w dokonaniu danej czynności prawnej

6 Reprezentowanie osoby prawnej na zewnątrz.

 reprezentacja jednoosobowa - ( bez konsultacji, sam podejmuje decyzję np. przedsiębiorstwo państwowe

 reprezentacja łączna, kolektywna - układ demokratyczny ( wzajemne uzgadnianie decyzji ) układ samo kontrolujący się np. stowarzyszenie

 istnieje możliwość wyboru reprezentowania np. spółdzielnie, spółki w zależności jaka jest wola podmiotów tworzących daną osobę prawną. Ale ta reprezentacja jest tzw. reprezentacją czynną czyli dany organ w imieniu danej osoby prawnej dokonuje czynności prawnej.

Natomiast inaczej jest w reprezentacji biernej ( skierowanie pism oświadczeń woli do danej osoby prawnej ). Przyjmuje się tutaj generalnie domniemanie, że jeżeli oświadczenie zostanie złożone jakiejkolwiek osobie danego podmiotu gospodarczego w lokalu przeznaczonym do obsługi klientów to domniemywa się, że dane oświadczenie woli zostało złożone osobie uprawnionej.

W celu ochrony osób trzecich zawierających umowę z osobą występującą jako organ osoby prawnej art 39. KC przewiduje: że ten kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu albo nie będący organem, albo przekraczając zakres swojego umocowania jest zobowiązany do zwrotu wszystkiego tego co otrzymał od drugiej strony oraz naprawienia szkody którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę niewiedząc o braku umocowania osoby do dokonania danej czynności prawnej.

Osoba prawna może dokonać wszystko to, co jest niezbędne dla zrealizowania przedmiotu działania, bowiem nowela z 90 roku usunęła art 36 KC mówiący o kierunkowych zdolnościach czynności prawnych.

7 Ochrona dóbr osobistych osób prawnych.

Osoba prawna posiada zdolność prawną i posiada swoje dobra

art 43 KC mówi, że - Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Specjalne dobra osobiste podlegające ochronie:

 firma - może się nią posługiwać ten kto prowadzi działalność gospodarczą lub kto podlega przepisom kodeksu handlowego np. sp. cywilna nie ma firmy, ma tylko nazwę

 renoma

8 Odpowiedzialność osoby prawnej

Osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania tak samo jak osoba fizyczna, ale osoba prawna zasadniczo nie odpowiada za zobowiązania podmiotów chyba, że z przepisu szczególnego bądź z woli danej osoby będzie wynikała odpowiedzialność za działania innych osób

art 40 KC - Skarb państwa nie odpowiada za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i odwrotna

art 440 KC - Zakład odpowiada za osoby, którymi się posługuje przy wykonywaniu danych czynności

Osoba prawna odpowiada:

 z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań

 z tytułu czynu niedozwolonego

 Jeżeli szkoda w majątku osoby trzeciej nastąpiłaby z winy organu osoby prawnej lub z winy osoby, którą zakład posługuje się w celu wykonywania swoich działań

 z ryzyka prowadzenia działalności np. elektrownia prowadząc działalność spala węgiel i dokonuje emisji zanieczyszczeń które powodują jakąś szkodę. Elektrownia odpowiada za tę szkodę z tytułu ryzyka prowadzenia działalności

9 Ustanie osób prawnych

 jeżeli powstanie osoby prawnej jest aktem założycielskim to ustanie będzie przebiegało tak samo np. przedsiębiorstwa państwowe

 osoby prawne typu korporacyjnego mogą przestać być osobami w wyniku rozwiązania mocą stosownych uchwał właściwych organów: w spółdzielni - walne zgromadzenie; w spółce - walne zgromadzenie wspólników,

 może nastąpić orzeczeniem sądu - np. w sp. z.o.o. Jeżeli organy spółki nie uzupełnią za wezwaniem sądu istotnych braków we wniosku to wpis, to po upływie tego terminu następuje z urzędu postawienie przez sąd rozwiązania spółki.

 art 263 KH Jeżeli osiągnięcie celu spółki jest niemożliwe sąd może orzec o rozwiązaniu danej spółki

 jeśli spółkę założyliśmy na jakiś czas i ten czas upłynął to mamy ustanie

 stan niewypłacalności ( postępowanie upadłościowe )

 może być wynikiem zabiegów reorganizacyjnych które polegają na:

a) połączeniu:

- inkorporacja - przyłączenie jednej osoby prawnej przez drugą osobę prawną i wtedy jedna z nich traci osobowość prawną a druga nie

- fuzja - obydwa podmioty tracą osobowość prawną i powstaje nowy

b) podziale - jeden podmiot dzielimy na inne, powstaną nowe osoby prawne

PRAWO 25.11.1997r.

Temat:Zwłoka i opóźnienie w wypełnienniu świadczenia,kara umowna i funkcje oraz sposoby wygaśnięcia zobowiązań.

Zwłoka i opóźnienie w wykonaniu świadczenia są to instytucje ściśle związane z reżimem odpowiedzialności kontraktowej.Skoro posługuje się ustawodawca dwoma pojęciami zwłoka i opóźnienie oznacza to że te pojęcia nie będą miały tego samego charakteru.Tutaj musimy odróżnić zwłokę od opóźnienia.Sugeruje nam to również literalna wykładnia art.476.Zwłoka to inaczej kwalifikowane opóźnienie wynikające z przyczyn za które dłużnik ponosi odpowiedzialność,a opóźnienie zwykłe polega na tym,że dłużnik spóźnia się ze spełnieniem świadczenia ale spóźnia się z przyczyn za które nie ponosi odpowiedzialności.Za jakie przyczyny dłużnik ponosi odpowiedzialność,za jakie nie to jest wszystko opisane wyżej w kodeksie cywilnym,podręczniku.Są to te same przyczyny które się wiążą z reżimem odpowiedzialności kontraktowej.W zależności od tego czy będziemy mieli do czynienia ze zwłoką,czy z opóźnieniem mamy różne skutki.W przypadku zwłoki,czyli opóźnienia kwalyfikowanego,wieżyciel może rządać wykonania zobowiązania lub odszkodowania.Powstaje jednak pytanie co z takimi zobowiązaniami które przez to że dłużnik nie świadczył w umówionym terminie straciły dla wierzyciela sens.Wieżyciel może wtedy nie przyjąć tak zaofiarowanego świadczenia i rządać naprawienia wynikłej stąd szkody.W obrocie gospodarczym to są typowe przykłady dostarczenia przykładowo jakiś komponentów do produkcji które mają znaczenie dla wierzyciela tylko i wyłącznie w określonym cyklu produkcyjnym.Później nawet po zaoferowaniu tego przez dłużnika nie ma najmniejszego znaczenia.Wieżyciel może rządać naprawienia wynikłej szkody stąd że komponenty do produkcji nie nadeszły w odpowiednich warunkach.Pamiętacie państwo podział na rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości.Świadczenie może polegać na dostarczeniu takich rzeczy i w zależności od tego czy mamy do czynienia ze świadczeniem polegającym na dostarczeniu rzeczy oznaczonych co do tożsamości,czy co do gatunku różne są skutki przypadkowej utraty rzeczy w przypadku zwłoki.W przypadku rzeczy oznaczonych co do tożasamości jeśli nastąpi przypadkowa utrata rzeczy za którą normalnie dłużnik nie ponosiłby odpowiedziałności występuje przypadek tzw.casus mikstus,czyli odpójnej odpowiedzialności.Ryzyko przypadkowej utraty rzeczy niezależnie od tego czy ta przypadkowa utrata rzeczy jest związana z działalnością dłużnika czy też nie,ciąży na dłużniku.

Może jednak zwolnić się z odpowiedzialności jeżeli wykaże,że wierzyciel umowę z nim wstępną zawarł tego rodzaju,że zmieniono własność danego przedmiotu lecz pozostaje w tym samym miejscu(przykład).Podobnie jest w szczególnych wypadkach,które regulowane są w części szczególnej kodeksu cywilnego takie jak ... kiedy zamawiający dzieło dostarcza materiałów do jego wykonania.Wtedy za przypadkową utratę materiałów jest odpowiedzialny ten co je dostarczył.I mamy zwłokę w wykonaniu dzieła.(przykład)-art.478KC.Odmiennie natomiast jest w przypadku zobowiązania się do dostarczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,bo zasadą jest że gatunek nie ginie(np:tona pszenicy).W takim wypadku wierzyciel może nabyć na koszt dłużnika taką samą ilość rzeczy jaka wynikała z umowy którą zawarli,może rządać zapłaty równowartości wg.swego wyboru,czyli dążyć do realnego wykonania zobowiązania lub zadowolić się gotówką.Może również zachowując uprawnienie do realnego wykonania umowy domagać się odszkodowania.To wszystko w przypadku umów które są związane z causą domandi.Natomiast umowy polegające na czynieniu bądź nie czynieniu ,mamy zupełnie odmienną sytuację ponieważ do tego zastępczego wykonania konieczne jest upoważnienie sądu,czyli jeżeli przedmiotem świadczenia jest zobowiązanie polegające na czynieniu,wówczas wierzyciel może,zachowując roszczenie o naprawienie szkody,wystąpić do sądu o upoważnienie do wykonania tej czyności ns koszt dłużnika.Jedynie w wypadku gdy musimy dokonać tzw.nagłej czynności która by rodziła możliwość poniesienia starty niewspółmiernie wyższej do tej jaka występuje po stronie dłużnika w przypadku wykonania przez nas zastępczego,możemy bez upoważnienia sądu dokonać tej czynności(np:operacja) . Podobna sytuacja w przypadku czynności polegającej na non fatere,czyli może wierzyciel rządać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego tego do czego on się zobowiązał,jego świadczenie ma polegać na zaniechaniu.Np: jeżeli dłużnik ma ograniczyć swoje prawo podmiotowe wówczas będziemy mieli do czynienia z czynnością która polega na zaniechaniu.

W przypadku opóźnienia reżim ostry jest w zasadzie tylko w wypadku zobowiązań pieniężnych.Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego to mimo tego że mamy do czynienia z opóźnieniem czyli taką zwłoką za którą dłużnik nie ponosi odpowiedzialności to wierzyciel może domagać się odsetek.Stopa odsetek za opóźnienie może być ustanowiona przez strony lub odsetki ustawowe(można zmusić strony do szybkiego działania przed sądem).Poza przypadkami określonymi w ustawie,dotyczącymi kredytów długoterminowych obowiązuje zakaz anatocyzmu odsetek(pobierania odsetek od zaległych odsetek). Odsetki od zaległych odsetek możemy pobierać dopiero od wytoczenia powództwa(od chwili doręczenia pozwu stronie przeciwnej).

Pojawiało się słowo odszkodowanie,obowiązek udowodnienia wysokości szkody wg.ogólnych reguł ciąży na tym który wywodzi skutki prawne,czyli na wierzycielu.Możemy jednak w umowie zawrzeć klauzulę dodatkową,która wskaże że naprawienie szkody następuje w inny sposób,przez zapłatę kary umownej (odszkodowanie o które strony umawiają się z góry),może być związana z niwykonaniem lub z nienależytym wykonaiem zobowiązania,jest w zasadzie wyrażona w pieniądzu.Jakie ma funkcje kara umowna:stanowi zryczałtowane odszkodowanie,represyjna,sygnalizacyjna,procesowa,prewencyjna(zapobiegawcza), stymulacyjna.W jakiej wysokości może być zastrzeżona kara umowna,obowiązuje zasada:jus moderati (w przypadku sporu sędzia zawsze może miarkować wysokość kary umownej,w szczególności jeśli świadczenie zostało wykonane w znacznym stopniu,prawie w całości,albo zwłoka jest niewielka wówczas sędzia może zmniejszyć karę umowną.Czy kara umowna może być zastrzeżona jako kara kumulatywna wraz z odszkodowaniem,wówczas na pierwsze miejsce wysunęła by się funkcja represyjna,a odszkodowanie należałoby się dodatkowo.Najczęściej jednak przyjmuje się zasadę następującą:wierzyciel wybiera czy chce kary umownej oznaczonej w umowie,czy też rząda odszkodowania na zasadach ogólnych,jednak wtedy musi wykazać jak wysoka była szkoda.Przed takim zapisem również dłużnik się może bronić,wpisując w umowę klauzulę,że kara umowna wyczerpuje wszelkie roszczenia wierzyciela.Trzeba zawsze patrzeć w jaki sposób zostaną sformułowane postanowienia dotyczące kary umownej.Kara umowna nie może prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia wierzyciela(nie przewyższać wartości wykonanej pracy).art.483KC.

Przy potrąceniu ustawowym muszą być spełnione następujące warunki:wierzytelności muszą być wzajemne, muszą występować te same podmioty(wyjąwszy sytuacje związane z poręczeniem art.883 par.2 i z przelewem art.513 par.2 wówczas nie konieczne jest zachowanie tożsamości podmiotów),świadczenia muszą być jednorodzajowe(najprościej odtrącić wierzytelność pieniężną),muszą być wymagalne i zaskarżalne.Potrącać można w każdym czasie w procesie aż do zamknięcia rozprawy art.217 par.1 dot.C.Nie wszystkie wierzytelności ulegają potrąceniu ponieważ występuje wiele funkcji ochronnych np:wierzytelności z tytułu dostarczenia środków utrzymania(alimenty),wynikające z czynów niedozwolonych,wyłączone przez przepisy szczególne art.505KC.

Sposoby wygaśnięcia zobowiązań:

Sposób

Czy nastąpiło zaspokojenie wierzyciela,czy nie?

Czy w wykonaniu brał udział wierzyciel,czy nie?

1)Wykonanie zobowiązania 2)Świadczenie,miejsce wykonania 3)Złożenie do depozytu sądowego 4)Zjednoczenie(fuzja lub inkorpo-racja-w przypadku osób prawnych; dziedzictwo-osoby fizyczne) 5)Darowizna(jeżeli przedmiotem darowizny jest budynek bądź nieruchomość obciążona hipoteką) 6)Potrącenie 7)Stany polegające na ziszczeniu się warunku rozwiązującego lub nadejściu terminu końcowego) 8)Upływ czasu 9)Zapłata odszkodowania w miejsce nie wykonanego świadcze-nia 10)Rozwiązanie umowy 11)Zwolnienie z długu(może być pod tytułem odpłatnym) 12)Niemożliwość świadczenia 13)Nowacja(w miejsce starego powstaje nowe zobowiązanie,musi istnieć różnica pomiędzy długiem umożonym,a nowym) 14)Świadczenie w miejsce wykona-nia(w miejsce dotychczasowego spełniamy inne świadczenie)

tak tak tak(pośrednie) nie tak tak tak nie tak(przez odszkodowanie) nie nie nie

tak tak nie tak(w przypadku osób prawnych) nie(w przypadku osób fizycznych) tak tak(jeżeli charakter umowny) nie(jeżeli charakter ustawowy) tak nie tak tak tak nie

Przedmiot stosunków cywilnoprawnych

 klasyfikacja przedmiotów:

 rzeczy

 różne postacie energii

 dobra niematerialne m.in. majątkowe podmiotowe

 zorganizowane kompleksy majątkowe np. przedsiębiorstwo

 prawa

 papiery wartościowe

 pieniądz

1 Rzecz - tylko i wyłącznie przedmioty materialne i jest rzeczą obojętną czy powstały w sposób naturalny czy inaczej

Co nie jest rzeczami ?

 energia

 części składowe rzeczy

 rzeczy powszechnie dostępne dla każdego np. powietrze

Podział rzeczy

 ruchome - wszystkie te, które nie są nieruchomościami

 nieruchomości

Nieruchomości:

 wg. art 46 KC nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Jest to tylko powierzchnia ziemska na tyle na ile przysługuje im społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej nieruchomości

 nieruchomościami są budynki ale tylko takie budynki które, są trwale związane z gruntem ( fundamenty, na palach )

 odrębny lokal w budynku jeżeli przepisu tak stanowią

 statki morskie, które zostały wpisane do rejestru statków.

1 - Instytucja ksiąg wieczystych jest przeznaczona tylko dla nieruchomości

2 - Odmiennie jest traktowana egzekucja z rzeczy nieruchomej niż ruchomej

2 Część składowa

 wg art. 47 KC wszystko to co należąc do rzeczy jako całość nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości lub bez istotnej zmiany całości lub bez istotnej zmiany odłączonego przedmiotu np. koło do wozu

 przedmioty sztucznie przyłączone jak i również składniki naturalne np. kamienie i piasek w gruncie rolnym

 art 48 KC do części składowej gruntu należą wszystkie drzewa oraz wszystkie rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

 art 49 KC urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, gazu energii itp. chociaż trwale połączone z gruntem nie będą stanowiły części składowej nieruchomości ale stanowią część przedsiębiorstwa jeżeli wchodzą w skład tego przedsiębiorstwa

części składowe nie mogą być osobnym przedmiotem własności innych praw rzeczowych czyli prawo własności rozciąga się automatycznie na przedmiot, który stał się częścią składową danej rzeczy.

Część składowa może być przedmiotem odrębnych stosunków ale z zakresu prawa zobowiązaniowego

3 Przynależność:

 musi być rzeczą samoistną np. szkła w okularach to cześć składowa a futerał to przynależność

 może być tylko rzeczą ruchomą, natomiast rzecz główna może być także nieruchomością

 rzecz główna i przynależność muszą należeć do tego samego właściciela

 przynależność musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem

Jakie skutki prawne wynikają z tytułu przynależności ?

 czynność prawna, która będzie musiała za przedmiot rzecz główną ma skutek prawny także względem przynależności prawnej ale w sposób wyraźny, albo z treści szczególnego przepisu

 egzekucja, która będzie skierowana do nieruchomości obejmować będzie także przynależność

 przynależność może wraz z rzeczą główną stanowić zabezpieczenie kredytu

4 Pożytki

a) pożytki rzeczy:

 naturalne ( przychód z rzeczy ) np. zboże, przychówek i inne części składowe np. glina, piasek z ziemi

 cywilne ( dochody z rzeczy, którą dana rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego ) np. część umowy najmu, wynajmuję lokal i dostaję forsę

b) pożytki prawa - te dochody, które prawo to przynosi zgodnie z przeznaczeniem społeczno-gospodarczym np. pożytkami prawa użytkowania jest własność pożytków rzeczy obciążonych tych prawem

Praktyczne znaczenie pożytków uwypukli się wtedy, gdy inna osoba niż właściciel jest upoważniona do pobierania pożytków z rzeczy

5 Pieniądz - prawo cywilne traktuje pieniądz jako szczególną odmianę rzeczy, jedyną cechą różniącą pieniądz od rzeczy jest to, że w zasadzie w obrocie cywilnoprawnym decyduje suma znaków pieniężnych a nie ilość

6 Papiery wartościowe - to dokumenty, z którymi dane prawo majątkowe jest tak ściśle związane, że realizacja tego prawa nie jest możliwa bez władania tym dokumentem. Zarazem papier wartościowy stwarza dla osoby z tego dokumentu uprawnionej tzw. legitymację formalną tzn. , że zobowiązany z dokumentu nie ma obowiązku badać czy osoba legitymowana tym papierem wartościowym jest nim legitymowana rzeczywiście ( czy jest uprawniona ) czy też nie. Sam fakt, że posiadam dokument jest równoznaczny ze stwierdzeniem że ja posiadam ten dokument w sposób legalny a ten ktoś musi wypłacić

Prawa inkorporowane w papierze wartościowym mogą być różne:

 np. w czekach, wekslach akcjach, obligacjach są inkorporowane wartości pieniężne ale także w akcjach są inkorporowane pewne prawa członkowskie w sp. akcyjnej.

 W niektórych papierach wartościowych mogą być inkorporowane prawa do rozporządzania rzeczą znajdującą się we władaniu posiadacza papieru wartościowego np. konosament i instytucja, którą wystawca daje kapitanowi statku umożliwiając mu, że ten płynąc może sprzedać towar nie np. w Nowym Yorku ale w Reykyawiku, ale za ceną równą lub przewyższającą cenę w N.Y.

Nie są papierami wartościowymi, zniżki na okaziciela ( bony towarowe )

Papiery wartościowe

Podział papierów wartościowych ze względu na sposób ustalania legitymacji formalnej, oraz ze względu na sposób przenoszenia papierów wartościowych na inne osoby :

 papiery wartościowe imienne : takie, które w swej treści wskazują w sposób wyraźny osobę uprawnioną np: akcje imienne. Mogą być one przenoszone na nabywcę tylko i wyłącznie na drodze przelewu i ze skutkami przelewu.

 papiery wartościowe na zlecenie : takie, w których uprawniona osoba wynika z treści dokumentu, ale papiery wartościowe na zlecenie są przenoszone tylko i wyłącznie ze względu na tzw. INDOS. INDOS - szczególna wzmianka oznaczona na treści samego dokumentu. (to co jest napisane na drugiej stronie weksla)

 papiery wartościowe na okaziciela : osoba uprawniona nie jest w ogóle imiennie wskazana. I uprawnionym jest każdy obecny posiadacz danego dokumentu. Przeniesienie praw papieru wartościowego na okaziciela następuje przez wydanie tego dokumentu.

Przedmiotami stosunku cywilnoprawnego mogą być również :

dobra niematerialne : znaki towarowe, wzory zdobnicze, wzory użytkowe, patenty, wynalazki, prawa autorskie, oraz dobra osobiste.

pewne zorganizowane części, np przedsiębiorstwo

Należy odróżnić przedsiębiorstwo w znaczeniu podmiotowym od przedsiębiorstwa. w znaczeniu przedmiotowym. Przedsiębiorstwo. w znaczeniu podmiotowym to przedsiębiorstwo państwowe, jako osoba prawna. Przedsiębiorstwo. w znaczeniu przedmiotowym to zespół składników rzeczowych, które składają się na dane przedsiębiorstwo.

W skład przedsiębiorstwa wchodzi :

O ile umowa nie stanowi inaczej.

1.firma, znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo.

2.księgi handlowe

3.nieruchomości, ruchomości należące do tego przedsiębiorstwa w tym produkty i materiały.

4.patenty, wzory użytkowe i zdobnicze

5.zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa

6.prawa i zobowiązania wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez to przedsiębiorstwo.

Co jest gospodarstwem rolnym :

Jeżeli czynność prawna nie stanowi inaczej.

1.grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami i ich częściami, urządzeniami i inwentarzem. Jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość.

2.prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego

Mienie wg. Kodeksu Cywilnego to własność i inne prawa majątkowe, czyli wszystkie prawa podmiotowe, majątkowe. K.C. posługuje się również pojęciem majątek . Wg. K.C. długi nie wchodzą do tak zdefiniowanego pojęcia majątku, ale nie wchodząc do niego ciążą na tym majątku.

Obowiązuje zasada, że każdy podmiot prawa ma w zasadzie tylko jeden majątek, który pozostaje jednolity pomimo stałych zmian jego elementów składowych.

Treść stosunku cywilnoprawnego

Są dwa skrajne poglądy:

 dla jednych treść stosunku cywilnoprawnego to tylko i wyłącznie określone prawa i obowiązki odpowiadające tym prawom, które zawarte są w dyspozycji normy prawnej, a więc tylko uprawnienia i obowiązki

 treścią stosunku jest każde zachowanie się podmiotu tego stosunku ( jest to zbyt szerokie pojęcie stosunku cywilnoprawnego )

Przedmiot stosunku cywilnoprawnego

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego stanowi najbardziej sporne zagadnienie w doktrynie prawa cywilnego. Analizując ten przedmiot należy wyjść od tego, że treścią stosunku są określone prawa i obowiązki, wchodzą one w działania lub zaniechanie działań. Wykonują one prawa, podejmując pewne działania lub muszą zaniechać tego działania aby nie naruszyć prawa innego człowieka.

Do działań zaliczamy różne kategorie:

 korzystanie ( np. z samochodu )

 rozporządzanie

 świadczenie

 dokonywanie jakiś czynności ( natury praktycznej lub prawnej )

Podejmując działanie zawsze musimy zadać sobie pytanie czym rozporządzamy i z czego korzystamy ? itd. Np. art 140 KC określa nasze zachowanie się jako właściciela w stosunku do rzeczy. Możemy : korzystać z rzeczy, rozporządzać nią, możemy wyłączyć inne osoby od dokonywania określonych działań. Czyli zawsze pewne działania podejmujemy ze względu na coś i właśnie ten punkt odniesienia to przedmiot stosunku cywilnoprawnego.

Przedmiot prawa - wszystkie te dobra materialne i niematerialne, majątkowe i niemajątkowe ze względu na które to dobra na którą to rzecz dokonujemy określonych działań. Ta kategoria przedmiotu prawa jest więc jedynie pewną konwencją prawniczą, nie ma bowiem wspólnych elementów pomiędzy podmiotami prawa

Zdarzenie prawne

Stosunki prawne powstają zmieniają się i ustają i całość sytuacji, którą normy prawne łączą ze skutkiem powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego tworzą tzw. stan faktyczny

Zdarzenia prawne są przemijającymi zjawiskami jednorazowymi i są przyczyną powstania zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego

Stany prawne trwają przez dłuższy okres czasu wywierają jedynie pośredni wpływ na zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego

Przepisy KC odwołują się często do tych stanów psychicznych ( są nimi np. wiara podmiotu, wiedza strony, wina strony, błąd itd. ) są jedynie elementami korygującymi, pozwalającymi dokonać oceny danego stanu i skutków. Pojęcie stanu psychicznego jest niezwykle ważne gdy mówimy o zdolności do czynności prawnej.

Prawo podmiotowe

Cywilne prawo podmiotowe jest fundamentalnym pojęciem prawa cywilnego. Jest to nadrzędna kategoria pod którą mieszczą się wszystkie elementy stanowiące uprawnienia i obowiązki stosunku cywilnoprawnego, jest to nazwa zbiorcza wszystkich uprawnień i obowiązków które w ramach danego stosunku mogą powstać. Jest to przyznana przez normę prawną możliwość określonego zachowania się w sposób jaki w tej normie został zaznaczony.

Prawo podmiotowe można rozbić na 4 elementy:

 w prawie podmiotowym granice możności postępowania określa zawsze norma prawna

 prawo podmiotowe zawsze określa pewną pomoc prawa i obowiązek w odniesieniu do innego podmiotu ( zawsze określona różnorodność mojego zachowania się, rodzi obowiązek określonego zachowania się drugiej strony

 prawo podmiotowe jest ściśle powiązane z elementem woli ( tylko od mojej woli, jako podmiotu gospodarczego zależy, czy ja z tego prawa chcę skorzystać czy nie )

 Prawo podmiotowe można podzielić na: bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące

Prawo podmiotowe bezwzględnie obowiązujące to takie prawo, które jest skuteczne przeciwko każdej osobie, czyli jego obowiązki wobec nieokreślonej bliżej, nieograniczonej liczby osób do zaniechania takich działań, które mogłoby naruszyć moje prawo podmiotowe np. obowiązek nienaruszenia mojej działki dotyczy nie tylko sąsiadów ale też wszystkich ludzi.

Prawo podmiotowe względnie obowiązujące jest skuteczne tylko i wyłącznie przeciwko określonej osobie lub określonej grupie osób. Zmuszające tych określonych osób do pewnego zachowania się

Prawo podmiotowe można również podzielić ze względu na typ stosunków prawnych jeżeli chodzi o konsekwencje majątkowe jakie wynikają:

 prawo podmiotowe majątkowe

 prawo podmiotowe niemajątkowe

Ten podział jest związany z konsekwencjami wynikającymi z naruszenia danego prawa: mogę żądać odszkodowania bądź mogę mieć jedynie roszczenie o charakterze niemajątkowym ( np. jeśli mnie ktoś obrazi, to nie dostanę odszkodowania )

nabycie, zmiana i wygaśnięcie prawa podmiotowego

Nabycie prawa następuje albo równocześnie z powstaniem tego prawa które poprzednio nie istniało ( np. przez umowę najmu najemca staje się wierzycielem najemcy a najemcą wierzyciela wynajmującego wcześniej stosunek najmu nie istniał ) albo może nastąpić przez przejście już istniejącego prawa jednego podmiotu na inny podmiot ( art 155 KC )

Nabycie prawa w obydwu przypadkach może nastąpić w dwa możliwe sposoby:

 w sposób pochodny - sukcesja

 w sposób pierwotny

Sposób pochodny - nabycie jest pochodne jeśli jego przesłanką jest istnienie innego podmiotu tego samego lub innego prawa ( np. spadkobierca nabywa prawo od spadkodawcy tylko i wyłącznie wtedy gdy on już to prawo miał - logicznie nie możemy dostać tego czego nie miał spadkodawca)

Sposób pierwotny - z nabyciem pierwotnym mamy do czynienia wtedy gdy tego rodzaju zależność nie istnieje ( np. zasiedlenie tzn. była nieruchomość do której nikt się nie przyznał w związku z czym kto zaczął się nią zajmować i po pewnym okresie czasu nabywa on prawo własności danej nieruchomości. Nie było wcześniej związku, że ktoś wcześniej to prawo miał )

Trzeba podkreślić, ze w sukcesji nie jest ważne następstwo czasowe np. jeżeli ktoś przez posiadanie rzeczy niczyjej nabył jej własność to jest on w prawdzie następcą czasowym, ale swego prawa nie wywodzi on od prawa poprzedniego właściciela, tylko z normy prawnej dlatego nie nabywa on danego prawa w sposób pochodny tylko w sposób pierwotny.

Sukcesję można podzielić na:

 ogólną ( uniwersalna )

 szczególną ( singularna )

Ogólna - przy tej sukcesji nabywca wskutek jednego stanu faktycznego wstępuje w ogół praw stanowiących majątek poprzednika czyli ogół praw i obowiązków, ogół długów i wierzytelności, czyli jest to następstwo z dobrodziejstwem inwentarza ( jeżeli nie oświadczą inaczej to dziedziczy wszystko nawet długi które na spadku ciążą )

Szczególna - ma miejsce wtedy gdy przedmiotem sukcesji jest tylko wyłącznie jedno prawo lub też więcej ale konkretnych praw i musi być wyliczone wszystko co wiąże się z przejmowanym majątkiem, jest skompletyzowane, wyrażenie jest sformułowane co przejmują, następcą prawnym jakiego stosunku prawnego jestem , jakich praw i jakich obowiązków.

Istotną cechą pochodnego nabycia jest to, że nabywca nie może otrzymać więcej praw, niż miał jego poprzednik, czyli prawo przechodzi na nabywcę w takim rozmiarze w jakim istniało u poprzednika ( np. jeżeli władam rzeczą na zasadzie najmu to nie mogę jej sprzedać). Umowa komisu i komisant jest uprawniony do sprzedaży a także do przeniesienia prawa własności rzeczy oddanej mu do komisu przez komitenta czyli nie będąc właścicielem rzeczy sprzedaje się rzecz ale dlatego, że sprzedaje czyli dlatego może przenieść coś więcej niż sam posiada na osobę trzecią, gdyż konkretny przepis umowy komisu do tego go uprawnia.

Zmiana prawa podmiotowego

Zmiana prawa podmiotowego może dotyczyć

 treści tego prawa

 intensywności tego prawa

 pierwszeństwa

 zabezpieczenia

 itd - a więc wszystkie elementów, które mogą wchodzić w skład treści tego prawa podmiotowego, jak i zmiana prawa może dotyczyć przedmiotu a też podmiotu tego prawa.

Zmiana prawa podmiotowego może być skutkiem płynącym z:

 czynności prawnej ( czynnością prawną zmieniamy określone prawo podmiotowe np. mamy weksel na jakąś sumę wekslową, która pod wpływem upływu czasu np. w skutek inflacji straciła na znaczeniu, to zmiana może tutaj nastąpić przez wystawienie dodatkowego weksla czyli nową czynność

 aktu organu administracji państwowej ( np. mamy prawo podmiotowe polegające na tym, że pan X jest właścicielem pewnej nieruchomości i jakiś urzędnik wydał decyzję o wywłaszczeniu, w związku czym nastąpiła zmiana prawa podmiotowego pana X do tej nieruchomości Na zmianę tego prawa wpłynęła decyzja administracyjna )

 przepisu ustawowego jeżeli zostanie on wydany po czasie w którym zostało nabyte prawo podmiotowe ( na wskutek nowego przepisu następuje zmiana mojego prawa podmiotowego w postaci niemożności korzystania w pełnym zakresie, jaki był określony w chwili, kiedy moje prawo podmiotowe powstało)

Skoro prawo podmiotowe może ulec zmianie to może też ustać i może utracić prawo. Bezpośrednim skutkiem ustania prawa podmiotowego jest utrata tego prawa przez jego podmiot. Natomiast nie każda utrata prawa podmiotowego jest równoznaczna z ustaniem prawa, gdyż może ono przejść na inne osoby i wtedy będzie ono istnieć nadal.

Nie można podać generalnej reguły przypadków ustania prawa a więc ważniejsze przypadki:

 śmierć osoby fizycznej jest to ustanie a zarazem utrata określonych praw podmiotowych

 zrzeczenie się

 porzucenie rzeczy z zamiarem pozbycia się jej własności

 niewykonanie pewnych praw powoduje ich ustanie ( np. nie wykonanie służebności przez lat 10 aby wygnać owce na swoją halę góral musiał je pędzić przez halę sąsiada - miał do tego prawo ale jeżeli przez 10 lat nie będzie tych owiec przepędzał czyli nie będzie tego prawa wykonywał, to je straci.

Wykonanie prawa podmiotowego

Przez wykonanie prawa podmiotowego należy rozumieć takie zachowanie się podmiotu tego prawa, które mieści się w ustalonej odpowiednimi przepisami prawnymi sferze możności postępowania, a więc postępowanie zgodne z treścią wchodzącego w danej sytuacji w grę prawa podmiotowego. W związku z tym treść prawa podmiotowego rozstrzyga o tym czy pewien sposób postępowania jest wykorzystywaniem tego prawa czy jest zachowaniem nie stanowiącym wykonywania tego prawa.

Postaci wykonywania prawa podmiotowego są różne, gdyż ważna jest treść tego prawa biorąc pod uwagę prawo własności, wykonywaniem prawa będzie:

 objęcie rzeczy posiadanej

 władanie rzeczą posiadaną

 używanie rzeczy

 domaganie się nienaruszenia mojego prawa przez inne osoby ( możliwość wystąpienia z roszczeniami )

 obciążenie własności prawem rzeczowym ograniczonym

 przeniesienie własności rzeczy

 zniszczenie rzeczy

Wykonywanie prawa może być:

 ciągłe

 jednorazowe

ciągłe - np. umowa rachunku bankowego: my go mamy, coś na niego wpłacamy coś pobieramy - ale mamy go ciągle

jednorazowe np. sprzedanie samochodu

Prawo podmiotowe może być wykonywane:

 osobiście

 przez inne osoby

Osobiste wykonywanie prawa ma miejsce tylko wtedy gdy przepis prawa będzie to wyraźnie stanowił lub też gdy z czynności prawnej będzie wynikało że ktoś ma wykonać dla nas osobiście daną czynność

Np. w KH mamy: jeżeli w spółce z.o.o. miałoby nastąpić ograniczenie uprawnień określonych wspólników to ci wspólnicy winni głosować nad samo ograniczeniem swoich praw osobiście nie mogą tego dokonać przez pełnomocnika.

Z czynności prawnej - gdy idąc do krawca zalecamy mu aby on osobiście uszył daną rzecz a nie zlecił to pomocnikowi

Polski porządek prawa cywilnego nie wymaga w zasadzie wykonywania prawa osobiście, ale może to nastąpić przez:

 przedstawiciela ( przedstawiciela ustawowego np. kurator )

 zlecenie wykonywania mojego prawa podmiotowego innej osobie a więc przez pełnomocnika

Wykorzystanie określonego prawa może rodzić problem nadużycia prawa mimo iż wykonując prawo mieszczę się w dyspozycji normy prawnej to będę jednak wykonywać swoje prawo w sposób sprzeczny z istotą mojego prawa bądź też w sposób sprzeczny z ustalonymi klauzulami

dobra wiara i ochrona dobrej wiary w obrocie prawnym

Podmiot prawny dokonując pewnych czynności lub realizując pewne zdarzenie prawne znajduje się zawsze w określonym stanie świadomości lub określonym stanie psychicznym stany te mogą wywierać wpływ na ocenę skutków prawnych płynących ze zdarzeń prawnych. Zadanie korygowania skutków prawnych zdarzenia prawnego następować będzie przez odwołanie się do tego stanu świadomości. I takim właśnie stanem świadomości. który będzie korygująco wpływał na ocenę zdarzenia prawnego będzie dobra wola, która w przypadku jej zaistnienia będzie chroniona przez ustawodawcę. Obowiązujące prawo nie zawiera ogólnego określenia pojęcia dobrej woli, ale powszechnie przyjmuje się, że:

W dobrej wierze jest ten kto powołując się na pewne prawo lub stosunek prawny mniema, że owo prawo lub stosunek prawny istnieje chociażby nawet mniemanie to było błędne, jeżeli tylko błędność mniemania w danych okolicznościach należy uznać za usprawiedliwione.

Art 7 KC ustanawia domniemanie dobrej wiary.

W złej wierze natomiast jest ten kto powołując się na pewne prawa lub stosunek prawny wie, że owo prawo lub stosunek nie istnieje, albo też tego nie wie, ale jego brak wiedzy nie można w danych okolicznościach uznać za usprawiedliwiony.

Określenia dobrej lub złej wiary jest oparte na istnieniu mniemania lub wiedzy.

O pewnym prawie lub stosunku prawnym należy więc mówić wtedy gdy po stronie dokonującego zaistniał określony stan psychiczny w postaci dobrej lub złej wiary.

Do określenia istnienia stosunku prawnego należy więc mówić wtedy gdy po stronie dokonującego zaistniał określony stan psychiczny w postaci dobrej lub złej wiary.

Dla określenia istnienia stosunku prawnego, treści stosunku i jego skutków daleko idące znaczenie ma:

 błąd jako element psychiczny

 wina ( w każdej jej postaci ) zwykłe niedbalstwo, rażące niedbalstwo, najlżejszy rodzaj braku staranności.

Dobra wiara jest domniemywana przez ustawowego, ale nie zawsze będzie on chroniona. To czy ustawodawca będzie chronił dobrą wiarę zależy tylko od konkretnego przepisu prawnego.

Np. art 342, 344 KC - odrywa obrazę od dobrej lub złej wiary. Ustawodawca stwierdza wprost, że w danej sytuacji dobra czy zła wiara nie mały znaczenia. Albo ustawodawca nie będzie bronił kogoś w dobrej wierze kosztem bezpośredniego obrotu handlowego lub cywilnego.

Umowy :

Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, umowa o świadczenie przez osobę trzecią : Z umowy powstaje stosunek prawny pomiędzy osobami, które go zawarły. W związku z tym strony nie mogą nałożyć obowiązku spełnienia świadczenia wynikającego z danego zobowiązania na osobę trzecią, która nie bierze udziału w danej umowie. Wolno w umowie przyrzec, że osoba trzecia zaciągnie zobowiązanie, albo spełni świadczenie, z umowy takiej wierzyciel nie nabiera żadnego prawa przeciwko osobie trzeciej. Treścią takiej umowy mogą być :

 zobowiązuję się względem kogoś, że dołożę należytej staranności by osoba trzecia wykonała dane zobowiązanie.

 umowa zawiera gwarancję, że ja daję gwarancję, że osoba trzecia dokona tego świadczenia.

Te dwa typy umów noszą nazwę umów oświadczenia przez osobę trzecią.

Umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej :

Takie umowy, z których osoba trzecia korzysta sama nie będąc stroną danej umowy. np : umowa ubezpieczenia, o przewóz towaru, o przesyłkę listowną.

Związek pomiędzy przyjemcą polecenia a osobą trzecią nazywamy

stosunkiem zapłaty ( stosunkiem waluty ).

W umowach istnieje możliwość zawierania klauzul dodatkowych, dodatkowych zastrzeżeń, które mogą mieć na celu :

 zabezpieczenie interesu wierzyciela

 ułatwienie realizacji roszczeń.

Klauzule umowne :

 zadatek

 umowne prawo odstąpienia

 odstępne

 kar umownych.

Zadatek - suma pieniężna lub inna rzecz ruchoma, jaką jedna strona daje drugiej strome przy zawarciu umowy. Może być dany na znak zawarcia umowy, tytułem zaliczki na rzecz przyszłego świadczenia, w celu zabezpieczenia wykonania umowy. Według Art. 374 K.C. brak odmiennego postanowienia umowy, lub zwyczaju zadatek ma charakter zabezpieczający i zastępuje odszkodowanie za nie wykonanie umowy przez jedną ze stron. W razie wykonania umowy zadatek zalicza się na poczet tej strony, która go dała, ale może być tak, że będzie to niemożliwe (np. z powodu, że zadatek był dany w innych przedmiotach niż stanowiące przedmiot świadczenia), wtedy zadatek podlega zwrotowi.

Umowne prawo odstąpienia - obowiązuje w prawie zasada, że umowa raz zawarta powinna być przez strony dotrzymana bez względu na późniejsze zmiany okoliczności. W pewnych przypadkach ustawa daje jednej ze stron prawo odstąpienia od umowy np: w razie zwłoki jednej ze stron umowy, w razie zawinionej niemożliwości świadczenia. Jeżeli strony chcą sobie zapewnić możność dostosowania skutków prawnych do zmieniających się okoliczności to wtedy może mieć miejsce prawo odstąpienia. Polega to na tym, że jedna ze stron, której to prawo przysługuje może za pomocą jednostronnego oświadczenia woli spowodować, że umowę będzie się uważać tak, jak gdyby nie została ona zawarta.

W umownym prawie odstąpienia powinien być określony termin, w przeciągu którego prawo do odstąpienia może być wykonywane. Oświadczenie o odstąpieniu musi być bezwarunkowe i nie można go bez zgody drugiej strony odwołać.

Jeżeli po jednej ze stron występuje więcej osób to odstąpienie może być wykonywane tylko przez wszystkich i tylko przeciw wszystkim.

Odstąpienie jest możliwe w przypadku gdy zobowiązanie jest wykonywane przez sukcesywne świadczenie, wtedy strony są zobowiązane zwrócić w stanie nie zmienionym to wszystko, co na poczet wykonania tej umowy już świadczyły. Dopóki jedna ze stron nie zwróci lub nie zabezpieczy tego co już otrzymała wtedy przysługuje drugiej stronie prawo zatrzymania tzn. będzie mogła zatrzymać to co otrzymała do czasu zwrotu otrzymanych rzeczy przez drugą stronę.

Odstępne polega na tym, że strona zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy za zapłatą odpowiedniej sumy pieniężnej - tylko i wyłącznie (art. 396 K.C.). Odstąpienie może nastąpić tylko równocześnie z zapłatą odstępnego. W przeciwnym razie oświadczenie o odstąpieniu będzie bezskuteczne.

Wykonywanie zobowiązań :

Zgodnie z art. 354 K.C. dłużnik powinien wykonać swoje zobowiązania zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, w sposób odpowiadający zwyczajom (jeżeli istnieją). Identyczny obowiązek jest nałożony na wierzyciela, który ma obowiązek współdziałać z dłużnikiem w celu wykonania zobowiązania zgodnie z treścią, itd.

Wynika z tego artykułu obowiązek lojalności dłużnika wobec wierzyciela i obowiązek lojalności wierzyciela wobec dłużnika .

Obowiązek ten jest konkretyzowany : obowiązek zawiadomienia drugiej strony o okolicznościach, które mają istotne znaczenie dla wykonania danego zobowiązania lub realizacji świadczenia jednej bądź drugiej strony. wierzyciel nie ma prawa odmowy przyjęcia świadczenia częściowego nawet gdyby świadczenie w całości miało by być już spełnione. Chyba, że mamy do czynienia ze świadczeniem niepodzielnym.

dłużnik może, za zgodą wierzyciela, wykonać inne świadczenie w miejsce świadczenia dłużnego. Wówczas pierwsze zobowiązanie gaśnie. Jeżeli przedmiot drugiego świadczenia posiada pewne wady - wierzyciel nie może żądać w zamian wykonania pierwszego świadczenia.

Miejsce wykonania zobowiązania, w którym dłużnik powinien spełnić swoje świadczenie :

Dłużnik nie wykonuje należycie swojego zobowiązania jeżeli świadczy w innym miejscu, wtedy wierzyciel ma prawo świadczenia nie przyjąć. W zależności od tego czy wierzyciel ma odebrać u dłużnika, czy też dłużnik jest zobowiązany do świadczenia wierzycielowi rozróżniamy długi odbiorcze i długi oddawcze. Sądem właściwym do rozpatrzenia sprawy jest sąd w miejscu, w którym miało nastąpić wykonanie świadczenia.

Miejsce wykonania świadczenia może wynikać z natury zobowiązania (np: oddanie posiadanej nieruchomości), albo przez czynność prawną. Jeżeli żadna z tych okoliczności nie zajdzie wtedy ma zastosowanie art. 454 K.C. ,który mówi, że świadczenie powinno być spełnione w miejscu zamieszkania, bądź siedziby dłużnika w czasie spełnienia danego oświadczenia. Wyjątek stanowią zobowiązania pieniężne, kiedy (przy braku odmiennego postanowienia umowy) dłużnik jest obowiązany oddać sumę pieniężną wierzycielowi na swój koszt i na swoje ryzyko.

Czas świadczenia wynika, w pierwszym rzędzie z natury zobowiązania, jeżeli natura zobowiązania nie określa w jakim czasie powinno być spełnione świadczenie, wtedy może to określić wola stron. W innym przypadku dłużnik jest zobowiązany wykonać świadczenie niezwłocznie po wezwaniu go do tej czynności przez wierzyciela.

Bez względu na zastrzeżony teren, wierzyciel może zawsze żądać wykonania zobowiązania jeżeli dłużnik stałby się niewypłacalny lub jeżeli nastąpiłoby zmniejszenie zabezpieczenia, za które dłużnik odpowiada, wtedy (mimo, że jest określony inny czas spełnienia świadczenia) wierzyciel może żądać natychmiastowego spełnienia świadczenia. Oznaczenie terminu świadczenia może mieć różne znaczenie:

Przeciąg czasu, w którym wierzycielowi nie wolno domagać się jeszcze świadczenia, natomiast dłużnik może przed upływem tego czasu spełnić swoje świadczenie - zastrzeżenie terminu na korzyść dłużnika. np: pożyczka bezprocentowa.

W przypadku ustanowienia terminu na korzyść wierzyciela dłużnik nie może spełnić świadczenia przed terminem.

Osoby uczestniczące w wykonaniu zobowiązania :

Celem zobowiązania jest uzyskanie przez wierzyciela świadczenia. Ten rezultat może być osiągnięty za pomocą działań dłużnika lub osób trzecich, chyba że, czynność prawna stanowi, że wykonanie zobowiązania powinno się dokonać osobiście przez danego dłużnika. Dłużnik, spełniając świadczenia za pomocą osób trzecich, zwalnia się od ciążącego na nim zobowiązania. Wierzyciel musi wtedy przyjąć dane świadczenie nawet gdyby nie został o tym poinformowany wprost przez dłużnika.

Jeżeli wierzyciel nie przyjmie świadczenia od osoby działającej bez upoważnienia dłużnika, wtedy wierzyciel nie będzie w zwłoce. Wyjątek występuje przy wierzytelnościach pieniężnych. Jeżeli wierzytelność jest wymagana to wierzyciel nie może odmówić przyjęcia zapłaty chociażby osoba trzecia nie uzyskała w tym zakresie pozwolenia danego dłużnika. Świadczenie powinno być dokonane do rąk wierzyciela, chyba że, strony postanowiły, że świadczenie może być również dokonane do rąk osoby trzeciej. Istnieje ustawowe domniemywaniem, że każdego, kto zgłosi się do dłużnika z pokwitowaniem wierzyciela uważa się za umocowanego do odbioru danego świadczenia, chyba że w umowie pojawiło się zastrzeżenie, że świadczenie ma się odbyć do rąk własnych wierzyciela.

Jeżeli świadczenie przyjęła osoba nie upoważniona do odbioru albo jeżeli wierzyciel był niezdolny do odbioru, wówczas świadczenie nie wywołuje zamierzonego skutku, czyli nie powoduje zgaśnięcia zobowiązania. Będzie jednak skuteczne jeżeli zostało obrócone na korzyść wierzyciela albo jeżeli jego spełnienie wierzyciel potwierdza. Jeżeli dłużnik działa w dobrej wierze :

Art. 513 K.C. przewiduje że, w przypadku przelewu, jeżeli dłużnik nie wiedząc o przelewie świadczy do dawnego wierzyciela to skutek prawny odnosi się zawsze względem nowego wierzyciela.

Jeżeli chodzi o świadczenie do rąk pełnomocnika, którego upoważnienie już wygasło, wtedy dłużnik doznaje ochrony według przepisu o skutkach wygaśnięcia pełnomocnictwa. ( art 108 K.C )

Przy umowach wzajemnych, które powinny być wykonane (art 488 K.C.) jednocześnie. Nieraz z istoty sprawy wynika, że ktoś musi wykonać swoje świadczenie pierwszy. W razie gdyby jedna ze stron swego świadczenia nie wykonała, a domaga się świadczenia wzajemnego to druga strona może wstrzymać się ze swoim świadczeniem, bronić się zarzutem nie wykonania umowy przez drugą stronę. Ten zarzut będzie miał charakter odraczający.

Prawo do zatrzymania polega na uprawnieniu dłużnika do odmówienia wykonania swojego świadczenia dopóki wierzyciel nie zaspokoi roszczenia, które przysługuje dłużnikowi przeciw niemu. Zobowiązany do wydania rzeczy cudzej może ją zatrzymać aż do zwrotu, bądź zabezpiecznia wyłożonych na te rzecz wydatków oraz zwrotu szkód, które dana rzecz wyrządziła.

Prawo zatrzymania służy dla wierzytelności niepłatnej jeżeli ogłoszono upadłość dłużnika lub jeżeli dłużnik wszedł w postępowanie układowe na poczet zabezpieczenia swojej wierzytelności do upadłego lub układającego się dłużnika.

Skutki nie wykonania zobowiązania :

Zgodnie z art 471 K.C. dłużnik odpowiada za wykonanie zobowiązania i jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikającej z nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Dłużnik odpowiedzialny jest za wszelką szkodę wynikłą z nie wykonania zobowiązania. Szkoda ta będzie obejmowała stratę rzeczywista i utracone korzyści. Nieraz ustawodawca wyłącza "utracone korzyści".

Samo naruszenie zobowiązania ze strony dłużnika nie powoduje powstania obowiązku wynagrodzenia szkody, ponieważ naruszenie to musi być następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiada i musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem zobowiązania a powstałą szkodą.

Związek przyczynowy normalny, czyli praktyka pokazuje, że zazwyczaj nie wykonanie czegoś powoduje daną szkodę.

Dłużnik odpowiedzialny jest nie tylko za działania zaniechania o charakterze rozmyślnym, ale także za nie dołożenie należytej staranności, jakiej w stosunkach danego rodzaju należy od niego wymagać. Według przepisów K.C. okolicznością, która uzasadnia odpowiedzialność dłużnika za naruszenie zobowiązania jest jego wina. Wina dzieli się na : winę obiektywną i winę subiektywną

Winą obiektywną jest każdorazowe nie wykonanie zobowiązania, sam fakt nie wykonania.

By odpowiedzialność powstała muszą istnieć subiektywne elementy winy, czyli elementy polegające na psychicznym nastawieniu dłużnika do nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Kodeks cywilny rozróżnia różne rodzaje i stopnie winy :

 Może ona polegać na rozmyślnym działaniu albo na nie dołożeniu należytej staranności, czyli niedbalstwie.

 Rozmyślność jest najwyższym stopniem winy - jej istota tkwi w zamiarze wykonania negatywnych skutków.

 Niedbalstwo polega na nie dołożeniu wymaganej w życiu codziennym staranności potrzebnej do uniknięcia bezprawnego skutku, którego sprawca nie chciał wywołać.

 Niedbalstwo może polegać na tym, że sprawca przewiduje możliwość bezprawnego, ale spodziewa się, że w danych okolicznościach zdoła tego negatywnego skutku uniknąć - niedbalstwo świadome.

 Albo sprawca nie przewiduje ujemnego skutku swego działania, ale nie przewiduje dlatego, że nie zwraca należytej uwagi na zachodzące okoliczności mimo iż powinien zwracać na nie uwagę - niedbalstwo nieświadome.

Staranność działania Kodeks Cywilny na ten temat milczy, dlatego doktryna i orzecznictwo musiały dokonać pewnej specyfikacji, nastąpiło zindywidualizowanie należytej staranności ze względu na osobę i okoliczności.

Zdaniem orzecznictwa Sądu Najwyższego każdy powinien dołożyć takiej staranności, jakiej można od niego wymagać ze względu na jego kwalifikacje, wykształcenie, umiejętność rozeznania się w sytuacji i ze względu na okoliczności.

Ciężar dowodu :

Czyli kto powinien dowodzić jeżeli umowa nie została wykonana lub została wykonana w sposób nienależyty.

W prawie cywilnym ciężar dowodu różnicuje się w zależności w jaki sposób powstało zobowiązanie. Przy czynie niedozwolonym : ten kto poniósł szkodę musi udowodnić winę tego kto tę szkodę wyrządził. Musi ustalić wielkość tej szkody oraz udowodnić związek przyczynowo skutkowy między działaniem i szkodą. Za nie wykonanie umowy lub nienależyte wykonanie umowy ustawodawca domniemywa, że winny jest zawsze dłużnik. Wierzyciel kierując pozew do sądu określa tylko "umowa nie została wykonana poniosłem taką szkodę". Ciężar dowodu ciąży na dłużniku, że dana szkoda powstała z przyczyn uwalniających go od odpowiedzialności. Zwolnić go mogą tylko następujące przyczyny :

 szkoda nastąpiła na skutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

 szkoda powstała z działań osób, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.(odpowiada za osoby trzecie, którym zlecił wykonanie jakiegoś działania)

 Ta przesłanka została spełniona jeżeli wykonując świadczenie na rzecz drugiej osoby, posłużyłem się osobą trzecią, która zawodowo trudni się wykonywaniem czynności tego rodzaju.

 szkoda powstała na skutek winy poszkodowanego.

ODNOWIENIE 506 art KC Odnowienie zachodzi wówczas jeżeli dłużnik w celu umorzenia zobowiązania zobowiązuje się za zgodą wierzyciela świadczyć co innego niż był zobowiązany albo zobowiązuje się świadczyć to samo ale innej podstawy prawnej. Odnowienie ( nowacjo ) jest umową Jest umownym umorzeniem istniejącego długu przez powołanie do życia w jego miejsce nowego długu.

Odnowienie wymaga

1. istnienia dawnego długu, gdyby dawne zobowiązanie było nieważne lub wygasło to odnowienie nie zachodzi. Chyba, że miało by miejsce zobowiązanie abstrakcyjne.

2. Zaciągnięte nowe zobowiązanie różniące się od starego co do treści świadczenia bądź co do podstawy prawnej tego nowego świadczenia.

Nie każda zmiana istniejącego zobowiązania będzie odnowieniem. Tylko i wyłącznie gdy zajdą dwie przesłanki wymienione powyżej. Zmiana osób po stronie wierzytelności lub długu w skutek przelewu lub przejęcia długu nie jest odnowieniem. Przelew albo cesja wierzytelności oraz przejęcie długu nie są nowacją.

Nowacja - dawne zobowiązanie z tytułu umowy kupna-sprzedaży i zawieramy umowę nowacji w której to umowie postanawiamy, że umarzamy zobowiązanie z tytułu umowy kupna-sprzedaży a zaciągamy zobowiązanie np z tytułu pożyczki. Podmioty się nie zmieniają ale zmieni się podstawa prawna, suma wierzytelności nie musi się zmienić. Ala dla wierzyciela lub dłużnika może być ważna forma wierzytelności.

KC dopuszcza by nowe zobowiązanie mogło powstać też między innymi osobami byleby te osoby wstąpiły w miejsce dawnego zobowiązania. Gdyby nowe zobowiązanie nie powstał, albo zawarte pod wpływem groźby, błąd itd. to wtedy dawne nie gaśnie ponieważ umorzenie jest umorzeniem warunkowym czyli jest uwarunkowane powstaniem nowego zobowiązania ale gdy powstanie nowe zobowiązanie to stare gaśnie w pełni. Nie można zarzutu które przysługiwało wierzycielowi i dłużnikowi w starym zobowiązaniu przenosić na nowe zobowiązanie. Jest nowa

samoistna podstawa prawna której byt rodzi się dopiero z momentem zawarcia i nie można kumulować zarzutu z poprzedniego zobowiązania.

Podstawowym wymogiem odnowienia jest wola stron zmierzająca do umorzenia zobowiązania starego przez zaciągnięcie nowego. Ten zamiar musi ujawnić się albo przez wyraźne oświadczenie ( w treści umowy nowacyjnej wprost zawarte ) albo wynikać niewątpliwie z okoliczności. Nie wolno domniemywać tejże zgody. Z chwilą zawarcia umowy o odnowienie dawna umowa wygasa, strony mogą w umowie zastrzec sobie inny termin wygaśnięcia danego zobowiązania (np. dawne zobowiązanie wygaśnie jeżeli moja córka urodzi twego syna ).

ZWOLNIENIE Z DŁUGU art Zobowiązanie wygasa jeżeli wierzyciel zwalnia dłużnika z długu a dłużnik zwolnienie to przyjmuje.

Zwolnienie z długu jest umową. Zgody wierzyciela można się domniemywać.

203 art KC tzw.. Roszczenia w procesie. Cofnięcie pozwu nie wymaga zgody dłużnika. Możne potem pozwany pozwać przeciwko dotychczasowemu powodowi bo może chcieć na przykład spłacić dług ze względu na opinię społeczną.

Umowa zwolnienia z długu nie wymaga szczególnej formy ( można więc zawrzeć ustnie).

Jest to czynność prawo kształtująca która zawiera w sobie rozporządzenie wierzytelności. Może być ograniczona i warunkiem i terminem bowiem tylko przy czynnościach jednostronnych niedopuszczalne jest stanowienie warunku i terminu.

Zwolnienie z długu może mieć rozmaitą podstawę prawną. Przyczyną zwolnienia z długu może być czynność odpłatna ( jesteś mi winien taką sumę pieniędzy w związku z tym zwalniam cię z długu gdy udzielisz memu dziecku taką to a taką liczbę korepetycji ).

Nie ma ściśle określonego zakresu przyczyn dla którego wierzyciel może zwolnić dłużnika od zaciągniętego długu.

Zwolnienie długo może nastąpić w sposób dorozumiany czyli takie sytuacje z których wprost wynika, że to zwolnienie ma mieć miejsce i wynika, że taki jest zgodny zamiar obu stron (np. zwrócenie dokumentu o zaciągnięciu długu ).

Zwolnienie następuje obrazu z zawarciem umowy o zwolnieniu z długu. Strony mogą ustalić inny termin zwolnienia z długu. Równocześnie z wierzytelnością poprzez zwolnienie wygasają wszelkie prawa uboczne, a więc wygaśnie poręka czy hipoteka.

ZMIANA WIERZYCIELA LUB DŁUŻNIKA

W skład prawa zobowiązaniowego mamy do czynienia z tzw..

substytucją singularna i w skład wchodzi:

 przelew wierzytelności

 przejęcie długu

 zmiana wierzyciela lub dłużnika wstąpienie osoby trzeciej w miejsce zaspokojonego wierzyciela

1 PRZELEW WIERZYTELNOŚCI ( cesja ) jest umową na mocy której dotychczasowy wierzyciel ( ceftel ) przenosi wierzytelność na nowego wierzyciela ( cesjonariusz ). Nie wymaga w zasadzie żadnej szczególnej formy prawnej poza oczywiście przepisami dotyczących samej formy prawnej. Czyli jeżeli samo zobowiązanie przekraczało 2000 zł to wtedy i umowa o przelew wierzytelności powinna być sporządzona na piśmie ale dla celów dowodowych. Ta forma jest również ważna i wtedy gdy samo zobowiązanie było zawarte w formie pisemnej to i przelew wierzytelności powinien być zawarty w formie pisemnej dla celów dowodowych. Nie stosujemy przepisów o przelewie do przeniesienia wierzytelności związanej z papierami na okaziciela i dokumentami zbywalnymi przez indos. Stosujemy przepisy o przelewie tylko i wyłącznie do wierzytelności i tylko i wyłącznie do papierów imiennych.

Natomiast na okaziciela tylko przez proste zdanie czy przez indos.

Przeniesienie wierzytelności ma zawsze swoją przyczynę w innej czynności prawnej, umowa sprzedaży darowizny lub innej umowie zobowiązującej do przeniesienia własności. W przypadkach kiedy umowa o przeniesieniu wierzytelności jest ściśle związana z umową zobowiązującą do przeniesienia to wtedy obydwie te umowy tworzą jedną całość to wtedy umowa o przelew wierzytelności dzieli los umowy głównej. Jeżeli umowa zobowiązująca okaże się nieważna lub jeżeli umowa taka okaże się bezskuteczna wtedy i przeniesienie wierzytelności okaże się nieważne bądź też przeniesienie wierzytelności będzie bezskuteczne i zmiana wierzyciela w ogóle nie będzie miała miejsca nieważne. Jeżeli strony się umówiły, że przeniesienie wierzytelności nastąpi w odrębnym akcie lub powstało z innego tytułu np. bezpodstawne wzbogacenie to wtedy przeniesienie wierzytelności będzie wymagało zawsze zawarcia odrębnej umowy ale który będzie związany ze stosunkiem prawnym stanowiącym podstawę tej odrębnej umowy przenoszącą daną własność. Bowiem ta umowa tworzy jej kanwę jej przyczynę bowiem w polskim porządku prawnym nie jest umową abstrakcyjną ale zawsze tzw.. umową przyczynową lub kauzalną.

Każda wierzytelność w polskim porządku prawnym może być przeniesiona jeżeli przez to nie nastąpi zmiana stosunku istoty zobowiązaniowego ale istnieją pewne ograniczenia w zakresie przenoszenia wierzytelności np. nie będzie dopuszczalny przelew wierzytelności związanej tylko z umową dotyczącej pierwotnego wierzyciela tak, że zmiana wierzyciela musiało by spowodować zmianę treści świadczenia. Nie możemy przenieść wierzytelności która by wynikała z roszczenia o ustanowienie służebności osobistej skoro służebność osobista może być ustanowiona tylko na rzecz oznaczonej osoby to nie istnieje możliwość zmiany wierzyciela skoro tylko i wyłącznie ta i nie inna osoba służebności osobistej jest upoważniona. Nie można przenieść osobno roszczeń które nie mają samoistnego istnienia a służą tylko i wyłącznie zabezpieczeniu lub realizacji dochodzenia innych roszczeń. Nie możemy przenieść wierzytelności z roszczenia zastawu bo zastaw ma charakter tylko i wyłącznie zabezpieczający. Nie możemy dokonać przelewy wierzytelności która będzie wynikała z poręki bowiem poręka ma charakter zabezpieczający. Roszczenia wynikające z praw zabezpieczających mogą być dokonane tylko i wyłącznie z przelewem wierzytelności głównej natomiast nigdy nie można dokonać tego samoistnie.

Zakaz przelewu wierzytelności może wynikać także z umowy art 509 KC jest wyjątkiem od zasady mówiącej, że przez czynność prawną nie można wyłączyć lub nie można ograniczyć uprawnienia do przeniesienia prawa które według ustawy jest zbywalne. Jeżeli strony w umowie postanowią, że wierzycielowi nie będzie wolno przenieść wierzytelności na inną osobę to taki zapis będzie skuteczny nie tylko między kontrahentami ale także będzie skuteczny pomiędzy także wszystkim osobom tak, że przelew wbrew niemu dokonany będzie uznany zawsze za nieważny. Oczywiście celem ochrony nabywcy w dobrej wierze ustawodawca ogranicza nieraz ten skutek lecz tylko i wyłącznie w przypadku jeżeli do danej wierzytelności istniał dokument to wówczas przelew dokonany wbrew tej umowie będzie ważny jeżeli w dokumencie nie będzie wzmianki o zakazie przelewu i nabywca polegał na tym dokumencie korzystał.

Przelewa się tylko i wyłącznie wierzytelność, przelew wierzytelności nie oznacza przelewu całego zobowiązania jakie istnieje pomiędzy stronami ( dotychczasowe strony musza wykonać dane zobowiązania a ja tylko i wyłącznie przelewam swoją wierzytelność którą posiadam względem swojego dłużnika np. jeżeli my się umawiamy, że pan mi coś sprzeda a ja coś kupię czyli ja będę dłużnikiem i ja powinienem panu zapłacić a zarazem pani jest moim dłużnikiem to ja płacę panu swoją wierzytelnością którą mam względem pana ale to, że ja płacę tą wierzytelnością czyli przelewam zapłatę na panią żeby zapłaciła panu to nie znaczy, że ja na panią przelałem całe zobowiązanie które nas łączy, czyli ja muszę wykonać zobowiązanie a wierzytelność została tylko przelana.

Wierzytelność przechodzi na nowego wierzyciela z wszystkimi swoimi właściwościami, czyli ta wierzytelność przechodzi na nowego wierzyciela i z przywilejami ale także i z brakami. Np. nowy wierzyciel nabywa prawo pierwszeństwa zaspokojenia jeżeli jest ono związane z wierzytelnością, nie przechodzą na cesjonariusza przywileje osobiste cedenta, muszą być to tylko przywileje związane z istotą danego zobowiązania, świadczenia.

Również prawa uboczne służące do zaspokojenia roszczenia głównego np. zastawu także przejdą przy przelewie wierzytelności na nowego wierzyciela, nabywając wierzytelność nabywam równocześnie roszczenia o zapłatę kar umownych i odsetek jeżeli nie umówiono się inaczej bo np. można było coś wyłączyć. Przechodzą również wady i w związku z tym dłużnik może bronić się tymi zarzutami względem nowego wierzyciel ale muszą to być braki i wady dotyczące zobowiązania istoty zobowiązania ale nie dotyczące danej osoby.

Dłużnik może nie wiedzieć o przelewie wierzytelności bowiem do skuteczności przelewu wierzytelności nie jest potrzebna zgoda dłużnika. Może być tak, że dłużnik nie będzie wiedział o zmianie wierzyciela lub , że będzie wiedział o zmianie wierzyciela a nie będzie wiedział o nieważności przelewu wierzytelności. Przewiduje się ochronę dłużnika o przelewie wierzytelności i to ochronę która idzie w dwóch kierunkach. Z powodu braku wiadomości o przelewie dłużnik będzie świadczyć do rąk dawnego wierzyciela a nie do nowego wierzyciela lub dłużnik wie o przelewie ale przelew jest nieważny bo został dokonany np. pod wpływem groźby. KC stoi na stanowisku ochrony dobrej wiary dłużnika tylko i wyłącznie wtedy gdy nie posiadał pozytywnej wiedzy w pierwszym przypadku i w drugim przypadku o braku przelewu lub o nieskuteczności umowy o przelew. Chroni się jego pozytywną wiedzę, nie jest w interesie dłużnika wiedzieć co dzieje się z jego zobowiązaniem względem wierzyciela. To wierzyciel chcąc uniknąć komplikacji powinien wziąć i zawiadomić dłużnika jeśli nie jest potrzebna jego zgoda. Jeżeli przelew jest nieskuteczny to wtedy jeżeli dłużnik świadczył do rąk nowego wierzyciela a który w rzeczywistości wierzycielem się nie okzał przyjmuję się, że świadczenie wygasa czyli dłużnik świadczył tak jakby nie świadczył właściwemu właścicielowi.

W prawie handlowym przelew wierzytelności jest istotą handlu.

WSTĄPIENIE OSOBY TRZECIEJ W PRAWA ZASPOKOJONEGO WIERZYCIELA.

Osoba trzecia zaspokajająca we własnym imieniu wierzyciela powoduje zgaśnięcie wierzytelności i zwolnienie z długu dłużnika. Sama nie uzyskuje wobec dłużnika praw zaspokojonego wierzyciela lecz poprzez wstąpenie nabywa zupełnie niezależne roszczenie o zwrot nieuzasadnionego wzbogacenia, albo też z jakiegokolwiek tytułu prawnego jeżeli taki tytuł prawny pomiędzy tą osobą trzecią a dłużnikiem istniał. Ta osoba trzecia dokonując wstąpienia w miejsce dłużnika traci prawo do zabezpieczeń jakie służyły zaspokojonemu wierzycielowi i uzyskuje przeciwko dłużnikowi tylko wątpliwej wartości roszczenie tzw.. roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Na ogoł jest niewykorzystywana, korzysta się zwłaszcza przy przedsiębiorstwach rodzinnych i holdingach rodzinnych. Istnieje także wstapienie osoby trzeciej w prawa zapokojonego wierzyciela istnieje ta instytucja z mocy przpisu samego prawa. Z tego typu przypadkami spotykamy sie w czterech sytuacjach:

Pierwszy przypadek - wierzyciel jeden spłaca innego wierzyciela mającego przed nim prawo pierwszeństwa zaspokojenia 518 KC. Np. mamy wierzyciela który spłaci drugiego wierzyciela po to aby uzyskać piwrwszeństwo hipoteczne ( kiedy uzyskano spis, może czwartemu wierzycielowi leżącemu na czwartym miejscu zaspokojenia zależeć na spłacie pierwszego wierzyciela bo wtedy uzyskuje on tytuł pierwszeństwa który należał do spłaconego wierzyciela ).

Drugi przypadek - kiedy z mocy przepisów ustawy następuje wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela, gdy któś płaci cudzy dług za który odpowiada osobiście lub odpowiada pewnymi przedmiotami majątkowymi np. poręczyciel jeżeli on spłaci dłużnika to on wchodzi w miejsce wierzyciela art 872 KC.

Trzeci przypadek - 828 KC dotyczący przejścia z mocy samego prawa roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę na towarzystwo ubezpieczeniowe, towarzystwo zaspokaja ale też wchodzi w to miejsce aby od tego kto spowodował szkodę móc wyegzekwować to samo świadczyło na rzecz tego który był wierzycielem

Czwarty przypadek - Jeżlei płacący działał za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawo wierzyciela ale ta zgoda według przepisów prawa musi być wyraźnie w danej czynności prawnej być usadowiona.

We wszystkich tych przypadkach wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia które będzie spełniała osoba trzecia jeżeli to świadczenie jest wymagalne. Jeżeli nie to wtedy korzystamy z instrukcji złożenia do depozytu czyli tak jakbyśmy świadczyli. I też to zobowiązanie należy uznać za wygasłe względem starego dłużnika.

PRZEJĘCIE DŁUGU -Przejęcie długu jest umową na mocy której dłużnik przejmuje istniejący dług w miejsce dawnego dłużnika. Jest wymagana zgoda dłużnika i wierzyciela. Dla wierzyciela może nie być obojętna zamiana dłużnika ( cechy osobste, majątek który może stanowić podstawę odpowiedzialności nowego dłużnika, stąd też taki a nie inny zapis ustawodawcy ). Wierzyciel może mieć interes aby nowy dłużnik nie wkraczał np. nowy dłużnik który chce wejść w miejsce starego ma w stosunku do wierzyciela swoją wierzytelność i będzie chciał ją potrącić a mnie jako dotychczasowemu wierzycielowi wcale nie zależy na tym aby ktoś się ze mną trącał, zależy mi na tym aby do mnie wpłynęła gotównka bo ja np. termin mojej wierzytelności względem nowego dłużnika jest daleko bardziej odległy w z powyższym ja mogę sobie dwa, trzy razy obrócić tymi pieniędzmi które bym otrzymał od dawnego dłużnika.

Na podstawie umowy o przejęcie długu przejmujący będzie zobowiązany we właściwym czasie zaspokoić wierzyciela w jakikolwiek bądź sposób tyle tylko, że ma to nastąpić w określonym czasie i równocześnie jeżeli już wystąpiła szkoda to nowy dłużnik będzie zobowiązany naprawić wszelką szkodę jaka by wypłynęła, nie może być bowiem tak by na skutek przejęcia długu nastąpiło pogorszenie sytuacji wierzyciela musi uzyskać tyle ile uzyskałby od poprzedniego dłużnika.

Umowa ma skutek tylko i wyłącznie pomiędzy stronami które ją zawarły natomiast nie pozbawia praw dotychczasowego wierzyciela do służnika te bowiem zawsze będą występować. Tą umowę o przejęcie długu nie możemy traktować jako umowy która jest zdziałana na pożycie osoby trzeciej, w związku z tym w sytuacjach nieuregulowanych umowy o przejęcie długu nie możemy stosować art 393 KC i następnych czyli umowy na korzyść osoby trzeciej ponieważ tu KC te dwie instytucje wyraźnie oddziela.

NIEMOŻLIWOŚĆ ŚWIADCZENIA

art 475 KC " W razie trwałej i całkowitej niemożliwości świadczenia z przyczyn za które dłużnik nie odpowiada to dłużnik staje się wolny od odpowiedzialności, dłużnik staje się wolny od zobowiązania. Jednakże ta niemożliwość świadczenia musi powstać po postaniu zobowiązania i może to być zarówno tzw.. niemożliwośc przedmiotowa jak i niamożliwość podmiotowa. Przy czym należy pamietać, że przy świadczeniach rodzajowych ( nie są określone co do tożsamości np. zamawiam 100 szt. rowerów ) dłużnik staje się wolny dopiero wówczas jeżeli zniknie cały rodzaj rzeczy będącej przedmiotem świadczenia czyli w takim przypadku dłużnik może być zwolniony tylko i wyłącznie z powodów tych niemożliwości ( nie ma nigdzie rowerów ) czyli dany rodzaj nie tylko przez niego ale też przez kogokolwiek nie może być spełniony.

Niemożliwość podmiotowa jest możliwa dopiero do zastosowania kiedy zobowiązanie powstało, dłużnik nie może zwolnić się od obowiązku świadczenia jeżeli wiedział przed zawarciem umowy że danego zobowiązania nie wypełni ( zawieram umowę o coś czego nie ma ) Za winę poczytuje się dłużnikowi to, że w momencie kiedy zawierał daną czynność prawną nie miał pewności iż dane zobowiązanie wykona i że świadczenie wynikające z danego zobowiązania będzie przez niego wypełnione.

Nie można się powołać na niemożliwośc świadczenia tylko gdy mamy do czynienia ze świadczeniem pieniężnym. Dłużnik nie może zwolnić się od wykonania zobowiązania przez powołanie się na niemożliwość spełnienia świadczenia tylko i wyłącznie i dlatego, że nie ma tych środków pieniężnych. Dłużnik zawsze odpowiada za swoją zdolność płatniczą.

Może powstać sytuacja, że niemożliwość świadczenia będzie ograniczona tylko i wyłącznie do pewnej części danego świadczenia, wtedy jest dopuszczona niemożliwość świadczenia i zwolnienie od odpowiedzialności dłużnika bez jego winy od tej części świadczenia. Ta niemożliwość zwolnienia się od części świadczenia nie będzie mogła mieć zastosowania jeżeli by wykonanie świadczenia bez tej części stało się dla wierzyciela albo nie spełniające celu dla którego on dokonał on danej czynności prawnej albo gdyby spełnienie świadczenia bez tej części wyłączonej przez niemożliwość świadczenia dane zobowiązanie straciło dla niego doniosłość. Czyli nigdy by nie zwarł umowy gdyby wiedział gdyby wiedział, że w tej części dane zobowiązanie było niemożliwe do wykonania czyli dłużnik powoła się na niemożliwość świadczenia i tym samym otrzyma jedynie część.

NIEMOŻLIWOŚĆ PRZEMIJAJĄCA niemożliwość świadczenia ale zakreśloną pewnym terminem pewnym czasem. Ta przemijająca niemożliwość świadczenia powoduje tylko odroczenie spełnienia świadczenia i po ustaniu okoliczności niemożliwości świadczenia świadczenie powinno być wykonane ale znowu o ile stanowi ono dla wierzyciela pewną doniosłość i spełnia cel gospodarczy dla którego on dane świadczenie dokonał

NIEMOŻLIWOŚĆ ŚWIADCZENIA PRZY ZOBOWIĄZANIACH WZAJEMNYCH to ta strona której świadczenie stało się niemożliwe i nie ponosi za to odpowiedzialności staje się wolna od świadczenia ale równocześnie to powoduje, że równocześnie ta strona nie może domagać się spełnienia świadczenia od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego.

ZWŁOKA DŁUŻNIKA dłużnik dopuszcza się zwłoki jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie oznaczonym w umowie lub ustawie lub jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie wynikającym z charakteru danego świadczenia a jeżeli termin ten nie jest oznaczony jeżeli nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu go do tego przez wierzyciela. Opóźnienie świadczenia musi być skutkiem okoliczności za które dłużnik nie odpowiada.

Wymogiem zwłoki dłużnika jest przede wszystkim istnienie skutecznego i wymagalnego roszczenia o dokonanie danego świadczenia. Jak długo roszczenie wierzyciela jest obezwładnione jakimś zarzutem odraczającym to tak długo wierzyciel nie popada w zwłokę nie wykonując swojego świadczenia.

Dalszym wymogiem jest niewykonanie świadczenia w oznaczonym terminie. Termin będzie wynikał z umowy, ustawy, charakteru danego świadczenia, niezwłoczność po wezwaniu. Termin będzie wynikał z charakteru danego świadczenia gdy z danym świadczeniem związany jest zawsze określony termin. Koniecznym wymogiem popadnięcia dłużnika w zwłokę jest obowiązek wezwania do spełnienia świadczenia przez wierzyciela czyli tzw.. upomnienie dłużnika jest warunkiem formalnie koniecznym. To wezwanie może być albo wyraźne albo może nastąpić w sposób dorozumiany ( np. przesłanie pokwitowanego rachunku jest domniemywane za upomnienie , wytoczenie powództwa ) Do powstania odpowiedzialności dłużnika za zwłokę potrzebne jest by opóźnienie spełnienia świadczenia było następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiada. A więc wedle ogólnych reguł. Ciężar dowodowy zawsze będzie spoczywał na dłużniku który chcąc uchylić się od skutków zwłoki musi udowodnić, że opóźnienie nastąpiło z przyczyn za które on nie odpowiada. ( siła wyższa, działanie osób za które on nie odpowiada, wierzyciel przyczynił się powstania danej zwłoki dłużnika czyli tzw.. zwłoka wierzyciela )

W jednym przypadku dłużnik nie będzie mógł udowodnić, że nie popadł w zwłokę w razie nie wykonania w terminie zobowiązania pieniężnego. Wtedy dłużni będzie zobligowany do zapłacenia odsetek umownych a z braku kar umownych odsetek ustawowych wynikających z odpowiednich przepisów licząc od dnia wymagalności danego roszczenia. Wtedy wierzyciel nie musi wykazywać, że poniósł jakąkolwiek szkodę ale gdyby szkodę którą wierzyciel poniósł była wyższa niż wysokość kar umownych lub odsetek ustawowych to wtedy wierzyciel może wykazać tą większą szkodę i zarządzać tzw.. odszkodowania uzupełniającego czyli stanowiącego różnicę pomiędzy tym co otrzymał a tym jaką poniósł szkodę ale wtedy musi to udowodnić. Do tej szkody uzupełniającej stosujemy art 471 KC i następne dotyczące nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Te odszkodowanie uzupełniające nie będzie odszkodowaniem ostatecznym bowiem poza tym ja jako wierzyciel zachowuję jeszcze prawo do odszkodowania głównego i zachowuję prawo do odszkodowania za szkodę jaka została spowodowana za niewykonanie świadczenia w terminie.

Trzy roszczenia:

 roszczenie o spełnienie świadczenia

 roszczenie o odszkodowanie

 roszczenie o odszkodowanie uzupełniające

Nie mówiąc o karach umownych i odsetkach które by z tego tytułu wpłynęły. To odszkodowanie które ma miejsce przy niewykonaniu świadczenia głównego może być szeroko rozumiane ponieważ zgodnie z ustaleniem orzecznictwa najwyższego w skład takiego odszkodowania ja mogę sobie policzyć tzw.. pożytki rzeczy i poczynione wydatki ażeby dłużnik spełnił swoje świadczenie.

KARY UMOWNE art 483 KC kara umowne jest świadczenie które dłużnik przyrzeka wierzycielowi w razie niewykonania świadczenia ale zobowiązania niepieniężnego. Kara umowna może być określona tylko i wyłącznie w pieniądzu. Kara umowna jest świadczeniem przyrzeczonym warunkowo i ubocznie. Ma na celu albo zabezpieczenie wykonania świadczenia głównego albo też aby ułatwić dochodzenie odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia. Istnieje silna zależność pomiędzy zobowiązaniem głównym i ubocznym jakim jest kara umowna. Ta zależność objawia się tym, że w razie nieważności lub w razie bezskuteczności zobowiązanie głównego, ubocznego dalej w razie zwolnienia dłużnika ze świadczenia głównego automatycznie dłużnik zwolniony jest ze świadczenia ubocznego. Przelew zobowiązania głównego czyli przelew wierzytelności zobowiązania głównego jest jednoznaczny z przelewem wierzytelności zobowiązania ubocznego czyli zastrzeżeniem kar umownych.

Kara umowna ma zastąpić odszkodowanie to będzie się należeć kara umowna tylko i wyłącznie wtedy jeżeli dłużnik będzie odpowiadał za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie świadczenia ale trzeba udowodnić, że wina leży po stronie dłużnika ale istnieje możliwość zastrzeżenia zapłaty kary umownej w każdym przypadku nie dojścia do skutku świadczenia zawartego w danym zobowiązaniu ale jeżeli taka klauzula zostaje zawarta w danej umowie to wtedy mamy do czynienia klauzulą gwarancyjną. Jeżeli tak jest sformułowana klauzula umowna to wtedy nie stosujemy przepisów o karach umownych tylko stosujemy przepisy zawierające się w umowie. Wtedy zobowiązanie umowne staje się zobowiązaniem bezwarunkowym.

Kara umowna nie ma na celu wzbogacenia wierzyciela tzw.. miarkowanie kar umownych czyli obniżanie kar umownych w stosunku do tego co należało by się według umowy. Możliwość miarkowania posiada tylko i wyłącznie sąd w razie rażącej dysproporcji. ( kondycja finansowa dłużnika a kondycja finansowa wierzyciela, wykorzystywanie sytuacji monopolistycznej itp. ) Przepisy o miarkowaniu kar umownych należą do przepisów bezwzględnie obowiązujących.

ZWŁOKA WIERZYCIELA to opóźnienie wypełnienia zobowiązania z braku koniecznego współdziałania wierzyciela. Współdziałanie wierzyciela jest nieodzownym wymogiem wykonania świadczenia. Niemożliwość popadnięcia w zwłokę wierzyciela jest tylko i wyłącznie wtedy gdy mamy do czynienia ze świadczeniem polegającym na nieczynieniu.

Warunkiem popadnięcia w zwłokę wierzyciela jest by dłużnik mógł świadczyć i by dłużnikowi wolno było świadczyć. Nie popadnie w zwłokę ten wierzyciel któremu dłużnik świadczy przed terminem do którego był zobowiązany chyba, że termin wykonania świadczenia został zastrzeżony na korzyść dłużnika. Do zwłoki wierzyciela konieczne jest by nastąpiło zaofiarowanie świadczenia ze strony dłużnika ( zaofiarowanie ze strony dłużnika musi nastąpić w miejscu w czasie i w sposób jaki wynika z treści zobowiązania ) Zaofiarowanie polega na tym, że dłużnik uczynił ze swej strony już wszystko w związku z tym do wykonania świadczenia konieczny jest tylko przekaz woli określonej osoby - wierzyciela.

Wierzyciel uchylał się również od przyjęcia świadczenia ( wprost oznajmi, że danego świadczenia nie przyjmie lub, że zaniecha pewnych działań które będą wskazywać na to, że uchyla się od spełnienia swojego świadczenia)

ZGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ

Najczęściej zobowiązania wygasają z dwóch powodów:

1. dłużnik spełnił swoje świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania

2. fakt świadczenia zastępczego - nie spełniłem danego świadczenia ale zapłaciłem odszkodowanie w związku z powyższym zapłata odszkodowania spowoduje, że wzajemne zobowiązanie gaśnie.

 rozwiązanie umowy za zgodą obu stron

 złożenie do depozytu sądowego

 potrącenie

 odnowienie

 zwolnienie z długu

ZŁOŻENIE DO DEPOZYTU SĄDOWEGO - dłużnik upoważniony jest do złożenia przedmiotu świadczenia do depozyty sądowego w przypadku zwłoki wierzyciela. Prawo złożenia do depozytu sądowego gdy dłużnik bez swej winy nie wie kto jest wierzycielem, nie wie jaka jest siedziba wierzyciela, wierzyciel został ograniczony do zdolności prawnej a nie wyznaczono przedstawiciela ustawowego który mógłby przyjąć świadczenie przysługujące osobie pozbawionej zdolności do czynności prawnej, a także art 467 KC także wtedy gdy zachodzą inne okoliczności dotyczące osoby wierzyciela z powodu których świadczenie nie może być spełnione mógłby przyjąć. Wyliczanie jest tylko przykładowe. Złożenie do depozytu sądowego jest traktowane jako zaspokojenie wierzyciela lub przedstawiciela wierzyciela.

Właściwym sądem do przyjęcia świadczenia do depozytu jest sąd miejsca wykonania zobowiązania, sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, sąd miejsca zamieszkania bądź siedziby dłużnika. Jeżeli dane zobowiązanie było by zabezpieczone wpisem do ksiąg wieczystych to wtedy sądem właściwym jest sąd miejsca położenia danych nieruchomości.

Następstwa złożenia świadczenia do depozytu sądowego:

 w razie powództwa ze strony wierzyciela, dłużnik może odesłać takiego wierzyciela z żądaniem spełnienia świadczenia do depozytu sądowego

 z chwilą świadczenia do depozytu sądowego dłużnik staje się wolny od obowiązku pierwszych nad przedmiotem świadczenia

 przy zobowiązaniach wzajemnych nie może strona przeciwna skutecznie podnosić zarzutu nie wykonania umowy a nadto na wierzyciela przechodzi wtedy niebezpieczeństwo uszkodzenia lub zniszczenia przedmiotu świadczenia w tym znaczeniu, że strona która złożyła przedmiot świadczenia do depozytu, może domagać się świadczenia wzajemnego nawet jeżeli zdeponowany przedmiot świadczenia został by zniszczony.

POTRĄCENIE - umorzenie wzajemnej wierzytelności przez tzw.. zaliczenie. Jeżeli dwie osoby względem siebie są uprawnione i zobowiązane ( i wierzyciele i dłużnicy ) wtedy zamiast tego by każda z nich miała świadczyć co powinna wtedy następuje porównanie obydwu wierzytelności skasowanie mniejszej i następuje jedynie zapłata tej różnicy między wyższą a niższą wierzytelnością. Potrącenie dochodzi do skutku albo na wskutek umowy albo na wskutek tzw.. potrącenia ustawowego. Potrącenie umowne nie jest uzależnione od żadnych szczególnych warunków i może być dokonywane w granicach swobodnego zawierania umów. Umową o potrącenie jest wzajemnym umorzenie wierzytelności. Potrącenie ustawowe następuje na podstawie jednostronnego oświadczenia któregokolwiek z wzajemnych dłużników i może być dokonane tylko w przypadku kiedy zachodzą przesłanki wprost wymienione w ustawie. Zaspokojenie do skutku nawet wbrew woli drugiej strony. Potrącenie ustawowe jest środkiem przymusowej realizacji roszczenia.

Potrącenie nie następuje automatycznie musi być jednostronne oświadczenie. Jednostronne oświadczenie jest prawem kształtującym, to nie może być ono ograniczone warunkiem ani terminem. Cofnięcie oświadczenia wymaga zgody drugiej strony.

Przesłanki zajścia ustawowego potrącenia:

 muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności ( jeden i drugi musi być zarówno dłużnikiem jak i wierzycielem )

 wierzytelności muszą istnieć tylko i wyłącznie pomiędzy tymi samymi osobami w związku z powyższym osoba trzecia której wolno dokonać świadczenie w zamian za zobowiązanego nie może się potrącić ze swoim dłużnikiem jeżeli jest on równocześnie wierzycielem tej osoby za której ja świadczenie wykonuję. Wyjątkiem jest tzw.. poręczenie wtedy poręczyciel ma prawo potrącić się z wierzycielem.

 jednorodność świadczeń obu wierzytelności ( wierzytelności pieniężne ) ale też potrącenie przy rzeczach zamiennych ale tego samego gatunku i tej samej jakości.

 wymagalność wierzytelności przeciwstawionej do potrącenia. Nie można się potrącać wierzytelnościami jeszcze nie wymagalnymi lub wierzytelnościami których termin wymagalności uległ odroczeniu lub zawieszeniu. Musi być to tzw.. pełna wykonalność danego świadczenia.

 wierzytelność którą przedstawia się do potrącenia musi być wierzytelnością zaskarżalną. Nie można się potrącić z tzw.. wierzytelnościami naturalnymi ( np. zobowiązania z gry nie uznanej przez państwo )

1. nie mogą być potrącone wierzytelności nie ulegające zajęciom,

2. nie mogą być wierzytelności o dostarczanie środków utrzymania,

3. nie można potrącać się wierzytelnościami pochodzącymi z czynów niedozwolonych

4. nie mogą ulegać potrąceniu wierzytelności co do których potrącenie jest wyłączone przepisami szczególnymi.

Gdyby było kilka tytułów to może być kilka tytułów wzajemnie potrącane i wtedy mamy do czynienia z zarachowaniem zakładu.

WYKŁADNIA W ZAKRESIE PRAWA CYWILNEGO

Stosowanie prawa - przez stosowanie prawa należy rozumieć działalność powołanych do tego organów państwa, która polega na dokonywaniu oceny konkretnych stosunków społecznych poprzez wydawanie rozstrzygnięć opartych na obowiązującym prawie. W związku z powyższym stosowanie prawa jest „działaniem praktycznym”, czyli jest stosowaniem wymiaru sprawiedliwości, a nie jest działaniem o charakterze władczym (władczo postępuje organ zwierzchni narodu, kiedy wydaje ustawę, natomiast organ sądowy kiedy prawo stosuje nie działa w sposób władczy).

Organami państwa są nie tylko organy państwowe (sądy powszechne, organy administracji państwowej) w powszechnym rozumieniu tego słowa, ale także organy upoważnione do stosowania prawa (organy, którym przepis przyznaje taką moc, pomimo iż są to organy o charakterze społecznym, albo nawet umownym - w związku z tym organami upoważnionymi do stosowania prawa będą sądy polubowne).

Sądy polubowne - orzeczenie takiego sądu polubownego ma taką samą moc, jak orzeczenie sądu powszechnego.

Działalność wszystkich organów stosujących prawo jest stosowaniem prawa nie tylko wtedy, gdy nastąpiło naruszenie konkretnej normy, ale także wtedy mówimy o stosowaniu prawa, gdy ten organ ma doprowadzić do powstania stosunku prawnego, bądź jego zmiany. Art. w KC mówi, że jeśli ktoś jest zobowiązany do zawarcia umowy np. umowy przedwstępnej, w której mowa o umowie właściwej i następnie wyłamuje się nie chcąc podpisać umowy właściwej, to wtedy można się zwrócić do sądu i sąd tak orzeknie, jaka jest treść tej czynności prawnej właściwej. Czyli organ stosujący prawo powoduje powstanie stosunku prawnego, na podstawie którego dopiero będzie można wysunąć odpowiednie roszczenia.

Kiedy nie stosujemy prawa:

. Nie jest jednak stosowaniem prawa np. dokonywanie czynu zgodnego z prawem. W związku z czym stosowaniem prawa nie będzie np. zawieranie umów, czyli jeżeli my zawieramy umowę to nie stosujemy prawa.

. Stosować prawo może ktoś, kto ma ku temu stosowne kompetencje; my jedynie korzystamy z prawa.

. Stosowaniem prawa nie jest również wydawanie aktów administracyjnych, stosowaniem będzie natomiast wydawanie roszczeń.

. Nie są również stosowaniem prawa czynności notariusza.

W zasadniczym schemacie stosowania prawa można wyróżnić poszczególne czynności:

 należy ustalić stan faktyczny (sąd musi zebrać dowody, przeprowadzić ich ocenę)

 wybór odpowiednich norm prawnych, które mogłyby być stosowane do danego stanu faktycznego

 określenie danej sytuacji faktycznej i zastosowanie norm z konsekwencjami

Stosując prawo należy najpierw ustalić stan faktyczny, następnie dokonać jego subsuncji w określoną hipotezę i zastosować konsekwencje.

WYKŁADNIA PRAWA

Nie daje się poprawnie stosować prawa bez uprzedniego ustalenia stanu faktycznego, jak i bez poprawnego ustalenia rzeczywistego znaczenia przepisów prawnych norm prawnych, które z tych przepisów wynikają. W związku z tym zadaniem wykładni jest przypisanie wypowiedziom normatywnym określonego znaczenia, a więc jest to proces ustalenia albo też skonstruowania znaczenia norm prawnych w zawartych przepisach prawnych. Wykładnia ma ustalić nie jakiekolwiek znaczenie przepisów i norm prawnych, ale ich rzeczywiste znaczenie. Rzecz najogólniej ujmując, daje się wyodrębnić dwa skrajne stanowiska tego co należy rozumieć pod znaczeniem rzeczywistego znaczenia norm prawa:

Teorie subiektywne - traktuje się całe zagadnienie w sposób statyczny tzn. wg. zwolenników tej teorii należy oprzeć się na stałej, niezmiennej sytuacji, a więc należy się oprzeć na tzw. woli ustawodawcy w chwili, kiedy tenże ustawodawca wydawał dany akt normatywny. Czyli co sejm w 1911r. rozumiał wydając taki, a taki przepis? W związku z powyższym aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw ocenić jakie oceny wartościujące miał organ stanowiący prawo w 1911r. Należy zatem cofnąć się w tył historii poprzez analizę: projektów, uzasadnienia, ustawy, wykładni legalnej (tzn. jak Sejm bądź organ wykonawczy interpretował określoną normę prawną). O subiektywności decyduje to, iż decydujące znaczenie mają te elementy subiektywne, które miały miejsce kiedy akt był wydawany. Teoretycy zakładają pewną niezmienność i stabilność norm prawnych, przepisów (norma jest rozumiana w ten sam sposób przez długi okres czasu).

Teorie obiektywne - traktują elementy w sposób dynamiczny. Zgodnie z nimi znaczenie przepisów prawnych i znaczenie norm prawnych ulega zmianom w zależności od zmieniających się stosunków społecznych, gospodarczych oraz tworzenia się innych podstaw ocen wartościujących.

To uzmysławia nam, że coś według jednych teorii jest niezmienne, trzeba więc wydać nowy przepis prawa, wg. innych wcale nie jest koniecznym jego wydanie - wystarczy tylko założyć inne oceny wartościujące ze względu na zmieniające się stosunki społeczne i cywilizacyjne, by drogą wykładni pewną sytuację faktyczną podciągnąć pod inną normę i niekoniecznie wydawać nowy akt prawny.

Praktyka bliższa jest jednak teorii obiektywnej, dynamicznej, czyli większość sądów i organów stosujących prawo opowiada się za pewną elastycznością wynikającą z tego, że należy brać pod uwagę w jakich stosunkach my dane prawo stosujemy. W związku z czym szalone znaczenie mają tzw. rodzaje wykładni, które organy stosujące prawo muszą stosować, wybierać, aby dojść do rzeczywistego znaczenia przepisów prawnych.

Rodzaje wykładni:

 teoria mówiąca o autentycznej wykładni.

 oficjalna wykładnia.

 praktyczna wykładnia.

 doktrynalna wykładnia.

Autentyczna wykładnia możliwa jest w dwóch sytuacjach:

 jeżeli wykładni danego przepisu dokona ten sam organ, który ustawę, dany przepis, bądź umowę prawną wydał.

 jeżeli dokona tego organ, który z mocy Konstytucji lub ustawy zasadniczej. został do tego uprawniony

Do momentu, kiedy nie funkcjonował Trybunał Konstytucyjny wykładni legalnej mógł dokonać sam Sejm i wtedy, gdy były wątpliwości co do rozumienia danego przepisu prawa, Sejm wydawał uchwałę, a w uchwale interpretował, dokonywał wykładni jak należy dany przepis rozumieć, publikował w Monitorze Polskim.

Natomiast w chwili obecnej organem uprawnionym do dokonywania tzw. wykładni autentycznej wiążącej wszystkich (nawet tych, którzy dany akt prawny wydali czyli Parlament i Prezydenta) jest Trybunał Konstytucyjny. Przy czym Trybunał Konstytucyjny wykładni nie ustala w sposób samodzielny, ale na wniosek stosownych organów (Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów, I-ego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministra Sprawiedliwości). Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego muszą zapadać w pełnym składzie i muszą być opublikowane w Dzienniku Ustaw. W związku z powyższym dopiero od momentu opublikowania mają one moc wykładni autentycznej tzn. mają taką samą moc jak akt prawny, który interpretowano. Większość prawników uważa, że wykładnia autentyczna obowiązuje od tego momentu, od którego obowiązuje ustawa, kiedy została wydana.

Wykładnia oficjalna - dokonywana jest drogą uchwały Sądu Najwyższego, która ustala wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej czyli jest źródłem prawa.

Wykładnia praktyczna - dokonywana jest przez organ stosujący prawo w toku rozpoznawania konkretnej sprawy. W związku z powyższym znaczenie tej wykładni jest ograniczone tylko i wyłącznie do tej właśnie sprawy, którą dany organ rozstrzyga i nic ponad to.

Wykładnia doktrynalna - jest ustalana przez ludzi nauki. W związku z powyższym nie posiada ona żadnego władczego znaczenia. Jednakże organy stosujące prawo zazwyczaj sięgają do tego, co ci ludzie napiszą. Dlatego, jeżeli organ stosujący prawo (Sąd Najwyższy) oprze się na czyimś poglądzie,

to nada wtedy tej wykładni doktrynalnej moc władczą.

Normowanie wykładni prawa:

 W doktrynach państwa nowożytnego, Monteskiusz uważał, że sąd i inny organ poza organem stosującym prawo nie ma żadnych praw dokonywania interpretacji wykładni prawa. Sąd powinien być jedynie ślepym wykonawcą tego, co ustawa mówi.

 W kodeksie józefiańskim austriackim interpretacja w ogóle nie wchodzi w rachubę, a jeśli jakiś sędzia był w miarę odważny i dokonał wykładni prawa, to takiego sędziego pozywano do sądu o naruszenie majestatu Najjaśniejszego Pana, ponieważ tylko Najjaśniejszy Pan wynalazł odpowiedni patent i ustalał prawa. W związku z czym interpretacja i wykładnia prawa była naruszeniem kompetencji Najjaśniejszego Pana.

 XIX w. - dawano ogólne przepisy z jednoczesnym zastosowaniem etycznych reguł interpretacyjnych. Zrodziły się więc daleko idące zastrzeżenia - bo i po co tego rodzaju kodeksy? Przykładem mogą być bolszewicy, którzy całe prawo zastosowali w jednym zdaniu: „O wszystkim, co jest słuszne, a co należy karać, decyduje rewolucyjne skupienie”.

 Dwudzieste stulecie (XX w.) zaczęło wprowadzać w kodeksy tzw. dyrektywy wykładni. Interpretując daną normę starano się ograniczyć ją do stosowania technik legislacyjnych i technik wykładni. Obowiązują obecnie 3 rodzaje technik wykładni:

 Kontekst językowy (wykładnia językowa)

 Kontekst systemowy

 Kontekst teologiczny (celowościowy, funkcjonalny)

Kontekst językowy -opiera się na dwóch tradycyjnych rodzajach wykładni: gramatycznej, która dąży do ustalenia rzeczywistego znaczenia wyrażeń i użytych zwrotów opierając się na zasadach składni języka (zatem interpretując, dokonując wykładni prawa wychodzimy z reguł gramatycznych).

Przyjmuje się, że rzeczywiste znaczenie zwrotów i wyrażeń nie może odbiegać od rozumienia obocznego, bowiem skoro język normy kierowany jest do adresatów (zwykłych zjadaczy chleba) też nie może używać języka specjalistycznego, czyli o określonej treści.

Skoro więc do określonej grupy adresatów akt normatywny jest kierowany, to powinien on zawierać zbiór tych pojęć i wyrażeń, aby adresat mógł zrozumieć, o co w tym wszystkim chodzi. Chyba, że z kontekstu wynika, że użyte stwierdzenie czy pojęcie nie ma nic wspólnego ze znaczeniem potoczności. Jeżeli wykładnia językowa (gram.) nie odegra swojej roli, to wtedy musimy zastosować tzw. wykładnię logiki.

Z tekstów aktów prawnych mamy zastosowanie reguł wnioskowania logicznego. Reguł tych jest niezliczona ilość, a najważniejsze z nich to:



 wnioskowanie z większego na mniejsze. Jeżeli wolno komuś coś więcej, to tym bardziej wolno mu mniej. Przykład: Art. 149 KC mówi, że właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Skoro właściciel może wejść na grunt sąsiada i zerwać owoce to tym bardziej wolno mu je zerwać bez wstępowania na grunt.



 argument odwrotny -z mniejszego na większe tzn. wnioskowanie polega na tym, że jeżeli nie wolno ci czegoś mniej, to tym bardziej nie wolno także czegoś więcej. Przykład: 147 KC mówi, że właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomością sąsiednim utratą oparcia. Tym bardziej nie wolno dokonywać tych robót, gdy grozi to bezpośrednio utratą oparcia.



 argument - jeżeli to, to nie to

 argument - z celu silniejszego

 argument - z celu na środki

Kontekst systemowy -poszczególne przepisy i normy prawne nie są izolowane. W związku z czym one zawsze funkcjonują i muszą funkcjonować w jakimś pewnym systemie. Czyli poszczególne normy i przepisy to części składowe pewnej większej, uporządkowanej całości, które tutaj tworzą pewien porządek prawny. I ten kontekst systemowy, bądź też wykładnia systemowa nakazuje by ten system traktować jako pewną całość, jako całość, która jest dodatkowo spójna wewnętrznie. Jeśli zatem mamy do czynienia z jakimiś sprzecznymi przepisami, to powinniśmy patrzeć jak te dwie normy wzajemnie sprzeczne funkcjonują w danym systemie prawa. A nawet jeżeli pewne sytuacje były nieuregulowane, to stosując kontekst systemowy musimy wypełnić tę lukę przez:

 wnioskowanie z ustawy -jeżeli okaże się, że w danym akcie normatywnym mamy do czynienia z pewną sprzecznością, to wtedy staramy się tę lukę wypełniać mając tylko i wyłącznie całościowy obraz przepisów tylko tej jednej ustawy. A gdyby się okazało, że my tej luki nie jesteśmy w stanie wypełnić i musimy sięgnąć do innego aktu normatywnego, to wtedy musimy sięgnąć do systemu prawa, całego obowiązującego prawa ażeby wypełnić tę lukę, która w danej ustawie zaistniała.



 wnioskowanie z prawa, z systemu

Przykład: Art. 145 KC mówi, że jeżeli mamy jakąś nieruchomość, która nie ma dostępu do drogi publicznej, to można się starać, ażeby sąd wytyczył tzw. drogę konieczną -służebną uwzględniając interes społeczno-gospodarczy. Artykuł ten posłużył do wyjaśnienia problemu z wodociągami i gazociągami, stał się podstawą do uzupełniania w tej kwestii luk.

Kontekst teologiczny -wchodzi on w zastosowanie wtedy, gdy już w żaden inny sposób nie da się usunąć sprzeczności (nie pomaga ani wykładnia gramatyczna, ani też wykładnia systemowa).

Wtedy my, ustalając treść normy prawnej, bierzemy pod uwagę to, co będzie na pierwszym miejscu stało. Bowiem cały porządek prawny będzie nastawiony na to, by zrealizować określony zamiar organu zwierzchniego z tym organem ustawodawczym. W związku z powyższym wtedy dopiero wiemy co chciał ustawodawca osiągnąć lub chce osiągnąć i co pożądane byłoby, by osiągnął, jeżeli ma do dyspozycji taki, a taki przepis. Czyli ta wykładnia całościowa bierze pod uwagę stosunki społeczne, gospodarcze, a nawet pewne przesłanki polityczne - starajmy się to jednak odrzucić, gdyż polityka nigdy nie może rzutować na obraz prawa.

STOSUNKI CYWILNOPRAWNE:

Podmioty prawa - osoby fizyczne i prawne.

Między podmiotami prawa dochodzi do określonych styczności i do określonych powiązań, które są formowane przez prawa. Te styczności mają różny charakter: stałe - trwałe, przejściowe, ulotne. Czyli czas trwania tychże stosunków prawnych, cywilnoprawnych już się różni.

Panuje jednak zgodność co do tego, że każdy stosunek prawny musi rodzić jakieś następstwa prawne. W związku z czym, jeżeli jakiś stosunek prawny był pozbawiony następstw prawnych, to on nie ma cech stosunku prawnego w ścisłym tego słowa znaczeniu. Każdy stosunek prawny pozostaje relacją kogoś do kogoś przez coś (np. umowa leasingu, w której występują powiązania między stronami podlegającego stosunku).

Zasadnicza struktura stosunku prawnego daje się podzielić na 3 elementy:

 .Podmioty prawa.

 .Przedmioty prawa.

 .Treść danego stosunku.

. Podmiotami stosunku cywilnoprawnego są osoby fizyczne lub osoby prawne, bowiem tylko tym osobom przysługuje zdolność prawna (one tylko mogą być podmiotem praw i obowiązków).

Ale równocześnie należy nieraz dopuścić podmioty stosunku cywilnoprawnego - takie organizmy, którym nie przysługuje przymiot osobowości prawnej lub fizycznej, ale które, ponieważ funkcjonują w życiu gospodarczym, muszą korzystać z pewnych instrumentów, czyli muszą ponieść stosunki prawne. W związku z czym taką ułomną osobą prawną będzie spółka jawna, która nie ma osobowości prawnej czy też komandytowa, szkoła.

Ale w przypadku podmiotów stosunku cywilnoprawnego należy odróżnić strony. Czyli co innego podmiot, co innego strona. Podmiotem np. w umowie leasingu będą osoby fizyczne, ale one będą zajmować pozycje przeciwnych stron (leasingodawcy i leasingobiorcy). Oczywiście może się zdarzyć tak, że po jednej stronie stosunku prawnego będzie występować kilka, a nawet kilkanaście podmiotów (kilkunastu sprzedających i kupujący, i odwrotnie). A w niektórych stosunkach prawnych nawet założona jest wielość podmiotów po jednej ze stron.

Jest możliwa i sytuacja odwrotna, kiedy nastąpi w jednym podmiocie oddanie się praw i obowiązków obydwu stron stosunku prawnego. (w prawie cywilnym dopuszczalny jest nawet stosunek samych z sobą tzn., że pełnomocnik może dokonać w czynności prawnej z sobą tzn. z jednej strony będzie pełnomocnikiem i będzie sprzedawał nieruchomość, a zarazem będzie kupującym, bo tą nieruchomość kupi dla siebie). Np.: Art. 158 KH mówi o jednoosobowej spółce z o.o. (z jednej strony osoba będzie wspólnikiem, z drugiej strony -jedynym organem spółki z o.o., a więc będą to jego stosunki same z sobą).

W związku z tym, że po jednej stronie stosunku prawnego może wystąpić wielość podmiotów, to ta wielość nie zakłada jednolitości więzi, jaka między podmiotami po danej stronie może występować.

Wyróżniamy 3 rodzaje więzi:

 spólność rozłączna

 spólność łączna

 solidarność - spólność solidarna

Spólność rozłączna - obejmuje sytuacje, w których wobec podzielności praw i obowiązków dzielą się one na tyle niezależnych od siebie części, ile podmiotów występuje w stosunku cywilnoprawnym po jednej stronie. Art. 197 KC mówi, że domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe (przykład spółki kapitałowej) np. udział w 1/20 kapitału.

Współwłasność łączna - współwłasność niepodzielnej ręki -brak ułamkowego określenia części.

Art. 196 KC - współwłasność jest, albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną. Przykład: spółka cywilna art. 863 KC mówi, że jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, to wspólnicy są właścicielami łącznymi w danej spółce. (wspólnicy) łączni wszyscy w równej części wnieśli coś do spółki. Przykład: współwłasnością jest również małżeństwo.

Solidarność - spólność solidarna - jest domeną i w większości funkcjonuje w stosunku zobowiązaniowym -stąd wyróżnia się:

 spólność dłużników - art. 366 KC

 spólność wierzycieli - art. 367 KC

Inaczej: Mamy pewien dług i kilku dłużników, to ja jako wierzyciel mogę wszystkich pozwać albo część pozwać albo 1 pozwać. Dlatego tak jest, gdyż oni są względem mnie zobowiązani solidarnie.

Ta solidarność może wypłynąć z czynności prawnej (jak strony się umówią), ale także z przepisu prawa np. mówi o tym art. 298 KH -jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają osobiście i solidarnie za jej zobowiązania (oczywiście własnym majątkiem). Zasadą jest, że są stosunki prawne dwustronne, ale także wielostronne, które dają się rozbić na cząstkowe stosunki dwustronne (przykładem mogą być weksle).

23

35

---