Losy substancji chemicznych

w organizmie człowieka

Etapy:

•

wchłanianie (absorpcja)

•

rozmieszczenie (dystrybucja)

•

przemiany biochemiczne (biotransformacja)

•

wydalanie

Alkohol izopropylowy

Glikol

etylenowy

Metabolizm substancji chemicznych w
organizmie

Numer CAS

67-63-0

Masa molowa

60,10 g/mol

Właściwości fizyczne

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwna, łatwopalna

ciecz

, bardzo dobrze

rozpuszczająca się w

wodzie

.

Wzór sumaryczny

C

3

H

7

OH

Gęstość

0,786 g/cm³

Temperatura zapłonu

12 °C

Temperatura topnienia

-89 °C

Temperatura wrzenia

82 °C

Występowanie, zastosowanie i źródła narażenia

Izopropanol stosowany jest jako rozpuszczalnik, do produkcji acetonu i pochodnych,

jako składnik płynów niezamarzających oraz medium w wymiennikach ciepła.
Wykazuje właściwości aseptyczne i miejscowo rozgrzewające. Dodawany jest do
leków i kosmetyków w aerozolach, do detergentów i płynów odkażających.

Zagrożenia według Rozporządzenia CLP

Alkohol izopropylowy (izopropanol)

•

wchłanianie (absorpcja)

główną drogą narażenia na izopropanol jest układ oddechowy,

jednak ze względu na małą prężność par nie stanowi on dużego
zagrożenia na stanowisku pracy, izopropanol wchłania się szybko
z przewodu pokarmowego (jest on główną drogą zatrucia tym
związkiem).

•

przemiany biochemiczne (biotransformacja)

izopropanol ulega biotransformacji w wątrobie przy udziale

dehydrogenazy alkoholowej

Losy izopropanolu w

organizmie

Głównym metabolitem
izopropanolu u zwierząt
i ludzi jest aceton,
utleniany następnie do
CO

2

. Po wysyceniu

głównego toru
metabolicznego
izopropanol może
ulegać przemianie do
kwasu octowego i
mrówkowego.

izopropanol

aceton

płuca

nerki

dehydrogenaza
alkoholowa

NAD

+

NADH

Wydalanie

Około 80-90% dawki związku wydalane jest z wydychanym powietrzem jako

aceton, CO

2

i niezmieniony izopropanol, 3-8% dawki jest wydalane z moczem

jako aceton, glukuronid izopropanolu oraz niezmieniony związek. Biologiczny
okres półtrwania acetonu u ludzi wynosi 22h.

Losy izopropanolu w

organizmie

Toksyczność i objawy zatrucia

Izopropanol wykazuje małą toksyczność ostrą. LD

50

dla szczura wynosi 5045

mg/kg . Dawka 150cm

3

(2-4 ml/kg m.c.) izopropanolu może już spowodować śmierć człowieka.

Główne objawy zatrucia:

•

nudności, wymioty, bóle brzucha (analogicznie jak w przypadku zatrucia
etanolem, przy czym objawy pojawiają się znacznie szybciej),

•

może powodować zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (powodując
niezborność ruchów, zmniejszenie aktywności motorycznej, depresję i
narkozę)

•

podrażnienie błony śluzowej dróg oddechowych

•

uszkodzenie wątroby i nerek

•

narażenie 2-letnie na duże stężenia izopropanolu powoduje uszkodzenie
nerek polegające na mineralizacji, rozszerzeniu kanalików, zwłóknieniu i
przeroście komórek.

NDS - 900 mg/m

3

NDSCh - 1200 mg/m

3

Izopropanol indukuje aktywność cytochromu P-450,

co jest przyczyną synergistycznego zwiększania

hepatotoksyczności takich związków jak czterochlorek

węgla, chloroform czy dimetylonitrozoamina.

Numer CAS

107-21-1

Masa molowa

62,07 g/mol

Właściwości fizyczne

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwna, oleista

ciecz

o słodkawym smaku,

dobrze rozpuszczalna w wodzie.

Wzór sumaryczny

C

2

H

6

O

2

Gęstość

1,113 g/cm³

Rozpuszczalność w

wodzie

bez ograniczeń

Temperatura topnienia

-13 °C

Temperatura wrzenia

197,6  °C

Występowanie, zastosowanie i źródła narażenia

Glikol etylenowy stosowany jest jako składnik płynów do chłodnic

samochodowych oraz płynów hamulcowych, jako rozpuszczalnik farb i
celulozy, a także w syntezie organicznej.

Glikol etylenowy

Zagrożenia według
Rozporządzenia CLP

Losy glikolu etylenowego w

organizmie

wchłanianie (absorpcja)

Główną drogą wchłaniania glikolu etylenowego jest układ pokarmowy i

oddechowy.

rozmieszczenie w organizmie

Największe stężenie glikolu występuje w wątrobie, kościach, małe ilości

stwierdza się w nerkach i mózgu.

przemiany biochemiczne (biotransformacja)

Glikol etylenowy w wątrobie jest utleniany przez dehydrogenazę alkoholową

do aldehydu glikolowego, który pod wpływem oksydazy aldehydowej
utlenia się do kwasu glikolowego. Następne etapy przemiany prowadzą do
powstania kwasu glioksalowego i szczawiowego, który chelatuje jony
wapnia w surowicy i wytrąca się w postaci kryształków szczawianu wapnia
w mózgu, nerkach, ciałku szklistym.

O

H

OH

H

OH

O

O

H

OH

O

O

H

OH

O

O

glioksal

aldehyd glikolowy

kwas glikolowy

kwas glioksalowy

kwas szczawiowy

+

CO

2

H

2

O

O

H

H

O

O

H

H

O

O

Wydalanie

20-30% glikolu etylenowego wydalane jest z moczem w postaci niezmienionej,

natomiast w postaci kwasu szczawiowego z moczem wydalane jest 1-2%
dawki glikolu, 40-60% jego dawki wydalane jest z wydychanym powietrzem
jako CO

2

.

Toksyczność i objawy zatrucia

dawka toksyczna 30-50 ml, śmiert. 100 ml (1,4 ml/kg). LD

50

dla szczura wynosi

4700 mg/kg.

Objawy zatrucia:

•

początkowo występują objawy analogiczne jak dla upojenia alk., później
śpiączka

•

głęboka kwasica metaboliczna

•

depresja ukł. krążenia

•

zaburzenia oddychania (oddech kwasiczy), obrzęk płuc

•

ostra niezapalna niewydolność nerek, obserwuje się spadek diurezy, aż do
całkowitego bezmoczu,

przyczyną jest odkładanie kryształów szczawianu wapnia

w kanalikach nerkowych, bezpośrednie toksyczne działanie metabolitów glikolu na
przepuszczalność błony kłębków nerkowych, transport czynny i bierny w kanalikach
nerkowych, upośledzenie przepływu nerkowego.

•

duże, długotrwałe narażenie na glikol etylenowy ma działanie teratogenne

NDS - 15 mg/m

3

NDSCh – 50 mg/m

3

Losy glikolu etylenowego w

organizmie

pierwsza pomoc tak jak w zatruciu alkoholem
metylowym

Dziękuję za
uwagę