Jerzy E. Kiwerski
Ważniejsze testy
przydatne w
diagnostyce
fizjoterapeutycznej.
Testy kodowe, to głównie skale
numeryczne, oceniające funkcje
badanego według arbitralnie
ustalonej klasyfikacji, obarczone
zwykle dużą dozą subiektywizmu.
Testy instrumentalne,
przeprowadzone z wykorzystaniem
instrumentów pomiarowych, z
podaniem wyników wyrażonych w
jednostkach SI, co decyduje o
obiektywizmie oceny.
Podział uwzględniający cel
praktyczny i użyteczność
funkcjonalną daje ocenę:
-
zaburzeń ruchów (ograniczenia i
nadmiernego ruchu);
-
różnicowania przyczyn
dolegliwości, zaburzeń
funkcjonalnych;
-
funkcjonowania mięśni;
-
pozostałych zdolności, cech
motorycznych.
Testy zaburzeń ruchowych stosuje się w
diagnostyce:
- ruchomości kręgosłupa;
- dysfunkcji stawu krzyżowo - biodrowego,
miednicy;
-
- stawów kończyn dolnych;
-
- stawów kończyn górnych.
Ocena ruchomości kręgosłupa:
-
test Schobera – pomiar zakresu skłonu do
przodu odcinka lędźwiowego kręgosłupa;
-
test Otto-Worma – pomiar ruchomości
kręgosłupa piersiowego;
-
test „palce-podłoga” – globalna ocena
gibkości tułowia i stawów biodrowych;
-
test Molla- Wrighta – pomiar zakresu
zginania w bok odcinka piersiowo-
lędźwiowego;
-
test Pavelaka – pomiar ruchów skrętnych
kręgosłupa.
Ocena kręgosłupa
- objaw szczytowy – osiowy nacisk na
szczyt głowy – wskazuje korzeniowy
charakter dolegliwości
;
-
- test „rozety” – nacisk na wyrostki
kolczyste sąsiadujących kręgów, ocena
mobilności segmentu;
-
- test Goldtwaite’a – ocena dysfunkcji
stawów krzyżowo-biodrowych, kręgosłupa
lędźwiowego;
-
- test Lasegue’a – bierne unoszenie
wyprostowanej kończyny dolnej – drażnienie
korzeni nerwu kulszowego;
Testy drażnienia korzeni
rdzeniowych;
-
test Kerniga –wyprost palucha
stopy wyzwala rwę kulszową;
-
test Neriego – ból przy zgięciu
głowy do przodu, wyrazem
konfliktu korzeniowego;
-
test Neffzigera – ból w
kończynie lub kręgosłupie przy
ucisku na żyły szyjne – objaw
konfliktu korzeniowego.
Testy kręgosłupowe:
-
test Hantanta – zbaczanie
wyciągniętych przed siebie kończyn
górnych przy krańcowych ruchach
głową – szyjna etiologia zaburzeń
równowagi;
-
test napięciowy m. najszerszego
grzbietu –uniesienie kolca
biodrowego tylnego przy rotacji
tułowia – skrócenie m. najszerszego
grzbietu, powięzi piersiowo-
lędźwiowej;
-
test „ściągania łopatek” –
wydolności mięśni obręczy barkowej.
Ocena stawu krzyżowo-biodrowego,
miednicy:
-
objaw cofania – przyciąganie kończyny
dolnej (zgiętej) do klatki piersiowej –
zagłębienie kolca biodrowego tylnego
górnego;
-
objaw wyprzedzania – przy zgięciu
tułowia do przodu – wyższe ustawienie
kolca biodrowego tylnego górnego po
stronie dysfunkcji;
-
test Dorbolowskiego- rzekoma
nierówność kończyn dolnych w trakcie
siadu prostego;
-
objaw Duchenne’a, Trendelenburga
– opadanie miednicy w jednonożnym
staniu – zaburzenie stabilizacji miednicy.
Funkcja stawu krzyżowo-biodrowego,
miednicy:
-
test Flamengo – stanie, lub skakanie na
jednej nodze – ból świadczy o dysfunkcji
miednicy;
-
test Lee-Walshe’a – zakrok kończyny
dolnej, opadanie miednicy świadczy o
dysfunkcji;
-
Test Patricka – odwodzenie uda –
ograniczenie ruchomości, ból – objaw
koksalgii, sakralgii;
-
Test Piedellu – w pozycji siedzącej,
asymetria kolców biodrowych – zaburzenia
funkcji stawów krzyżowo-biodrowych;
-
test Thompsona – czynny wyprost kolejno
obu kończyn dolnych, różnica w poziomie
uniesienia – zaburzenie funkcji miednicy.
•
test ASLR (active straight leg raise)-
uniesienie obu kończyn dolnych
wyprostowanych od podłoża – ból może
świadczyć o zaburzeniu stabilności
miednicy;
-
test Yeomana – prostowanie kończyny
w stawie biodrowym; ból kości krzyżowej
– przeciążenie więzadłowe, ból
lędźwiowy – dysfunkcja kręgosłupa;
-
test Langego – uniesienie kończyny
dolnej w pozycji stojącej, pogłębienie
lordozy – zwiększenie przodopochylenia
miednicy;
-
testy Menella – bierny przeprost w
stawie biodrowym, różnicowanie między
zmianami w stawach biodrowych i
krzyżowo-biodrowych.
Ocena funkcji stawów kończyn dolnych:
-
testy niestabilności kolana: szufladkowy
przedni, tylny, grawitacyjny,
odwiedzeniowy, przywiedzeniowy;
-
test Godfreya – grawitacyjny test
szufladkowy- zgięte kolano, podparta stopa,
próba przesuwania podudzia w stosunku do
uda. Dodatni świadczy o niestabilności
stawu, w następstwie uszkodzenia więzadła
krzyżowego;
-
test kolanowy – nogi zgięte pod kątem
prostym w stawach kolanowych, różnica w
poziomie kolan- skrócenie długości
bezwzględnej uda;
-
testy łękotkowe – ból przy zginaniu i
prostowaniu kolana z rotacją podudzia –
uszkodzenie łękotki po tej stronie.
- Test Thomasa – do rozpoznania
przykurczu zgięciowego stawu
biodrowego.Przyciągnięcie zdrowej
nogi zgiętej w stawie biodrowym
do brzucha, drugostronne udo
unosi się z podłoża;
- test Jandy- bierny wyprost uda
ze zgięciem drugiej kończyny
ułatwia zróżnicowanie udziału w
przykurczu mięśni: iliopsoas,
rectus femoris, tensor fasciae late.
-
test napięciowy dla mięśni
kulszowo-goleniowych i więzadła
krzyżowo-guzowego – w siadzie.
Pełny czynny wyprost kolana –
obniżenie kolca biodrowego tylnego
górnego, kyfotyzacja odcinka
lędźwiowego kręgosłupa;
-
testy diagnostyczne dysplazji
stawu biodrowego: przeskakiwania,
pompowania, odwodzenia stawu
biodrowego.
Ocena funkcji kończyny górnej
:
-
test ścienny, w pozycji tyłem do
ściany – próba sięgnięcia rękoma do
ściany, diagnostyka przykurczu stawu
ramienno-barkowego;
-
test „bolesnego łuku” – odwodzenie
kończyn (90-120*), ból przy konflikcie w
zakresie stożka rotatorów;
-
test Speeda – zgięcie, przywiedzenie,
rotacja zewnętrzna barku – ból świadczy
o zapaleniu ścięgna głowy długiej
mięśnia dwugłowego ramienia.
-
test łokcia golfisty- prostowanie
łokcia przy odwróconym
przedramieniu- ból w okolicy
nadkłykcia przyśrodkowego;
-
test łokcia tenisisty –
prostowanie łokcia z pronacją
przedramienia – ból w okolicy
nadkłykcia bocznego;
-
testy niestabilności łokcia –
przywodzenie i odwodzenie
przedramienia zgiętego do około 30º
w łokciu.
Testy czynnościowe ręki:
- test butelki – niemożność chwycenia
– upośledzenie funkcji odwodziciela
kciuka;
-
test Fromenta (gazetowy)- przy
uchwycie kartki dochodzi do zgięcia
stawu międzypaliczkowego kciuka –
osłabienie przywodziciela kciuka;
-
objaw kwadrygi – uciskanie ścięgien
zginaczy palców, brak zgięcia palca –
jego uszkodzenie;
-
test Bunella-Litlera – przykurcz
torebkowy stawów międzypaliczkowych
ręki;
-
test Apley’a – ocena funkcji zginacza
powierzchniowego palca.
-
test kanału nadgarstka (Phalena) –
utrzymywanie zgiętych nadgarstków
przez minutę – parestezje świadczą o
ciasnocie kanału nadgarstka;
-
test Tinela – opukiwanie nerwu od
obwodu – parestezje w wyniku
drażnienia nerwu, lub objaw regeneracji
uszkodzonych włókien nerwowych;
-
test Allena – zamykanie i otwieranie
dłoni przy ucisku na tętnicę– test
wydolności tętnic;
-
testy napięciowe kończyny górnej
lokalizujące zaburzenia przesuwalności
pni nerwów kończyny górnej: nerwu
pośrodkowego, promieniowego,
łokciowego.
Inne testy różnicujące zaburzenia
funkcjonalne:
-
test Spurlinga – odchylenie boczne
głowy – ból promieniujący – stenoza
kanału korzeniowego;
-
test Valsalvy (próba parcia) – wydech
przy zamkniętej głośni – ból w
kręgosłupie;
-
test Gaenslena – prowokacyjny,
przeprost stawu biodrowego – ból
świadczy o dysfunkcji stawu krzyżowo-
biodrowego;
-
test przywiedzenia horyzontalnego
ramion – reakcja bólowa świadczy o
barkowym pochodzeniu dolegliwości.
-
testy prowokacyjne
napięciowe dla stawu krzyżowo-
biodrowego – ruch w stawie z
kompresją wzdłuż uda. Różnicuje
zmiany więzadła krzyżowo-
guzowego i więzadeł biodrowo-
krzyżowych;
-
test Ratschowa – ocena
drożności naczyń kończyn dolnych.
Naprzemienne ruchy w stawach
skokowych przy kończynach
uniesionych, obserwuje się powrót
ukrwienia tkanek.
-
testy elektromiograficzne: badanie
przewodnictwa – poziom zaburzenia
funkcji nerwu; badanie morfologiczne-
różnicowanie zaburzeń neurogennych i
miogennych, stopień odnerwienia
mięśnia, cechy jego reinerwacji;
-
testy stosowane w terapii
manualnej, np.: w metodzie McKenzi –
wyróżnienie zespołu bólowego
posturalnego, funkcjonalnego,
związanego z przemieszczeniem;
-
metoda Butlera – oparta na ocenie
siedmiu testów napięciowych pni
nerwowych;
-
metoda Mulligana – ocena jakości
ślizgu powierzchni stawowych, siły i
elastyczności mięśni.
Testy oceniające funkcjonowanie mięśni:
Test Lovetta – skala sześciostopniowa: 0 –
brak napięcia mięśnia, 1 – brak możliwości
ruchu w stawie, 2 – ruch w pełnym zakresie
przy odciążeniu, 3 – czynny ruch w pełnym
zakresie z pokonaniem ciężaru kończyny, 4
– pełny zakres ruchu z umiarkowanym
oporem, 5 – norma, pełny zakres ruchu ze
znacznym oporem.
Testy Kendalla i McCreary oraz Danielsa i
Worthinghama różnią się nieznacznie
pozycjami wyjściowymi, umożliwiającymi
testowanie mięśni o sile 3 i powyżej. Wynik
w stopniach, lub % wartości siły należnej.
Zapis elektromiograficzny w
mięśniu zdrowym jest
proporcjonalny do siły skurczu
mięśnia i może być porównany z
oceną w skali Lovetta, np.
odpowiednikiem 1º skali – jest
zapis prosty, a 5º – zapis
interferencyjny.
Zapis czynności mięśni
elektrodami powierzchniowymi
pozwala na ocenę ich
współdziałania w czasie funkcji.
Konstancińska skala uszkodzeń
rdzenia:
1– całkowite porażenie ruchowe z
zachowanym czuciem głębokim w
stopach;
2 – niedowłady znacznego stopnia
uniemożliwiające funkcję kończyn;
3 – niedowłady mniejszego stopnia (siła
mięśni powyżej 3 w skali Lovetta.
Skala Frankela – taka sama, przy czym:
całkowite uszkodzenia, to grupa A; 1, 2,
3 – to: grupy B, C, D, a brak zaburzeń
neurologicznych – grupa E.
–
skala Ashworth służy do oceny stopnia
spastyczności, opiera się na ocenie oporu
występującego przy biernym ruchu
kończyny:
1º – brak oporu;
2 - łatwe zgięcie kończyny;
-
3º – opór zwiększony, ruch
-
wykonywany z trudem;
-
4º – sztywność, niemożność zgięcia
kończyny.
Inne testy funkcjonalne:
-
test Barthela – ocena ogólnej sprawności
pacjenta. Punktowane są: spożywanie
posiłków, czynności toaletowe,
przenoszenie się z wózka, chód, ubieranie
się kontrolowanie moczu i stolca.
Punktacja od 0 do 15 punktów;
-
FIM – pomiar niezależności funkcjonalnej,
punktowane podobne czynności, punktacja
uwzględnia stopień zależności od otoczenia;
-
wskaźnik funkcjonalny Repty –
modyfikacja FIM, ocena tych samych
funkcji, poza sferą socjalną. Uwzględniona
zależność od otoczenia.
.
Skala oceny samodzielności FIM
- spożywanie posiłków;
- czesanie się;
- kąpiel;
samoobsługa - ubieranie górnej części ciała;
- ubieranie dolnej części ciała;
- golenie się, makijaż.
kontrola zwieraczy - kontrola pęcherza;
- kontrola oddawania stolca
- przechodzenie z łóżka na krzesło, wózek;
- siadanie na muszli klozetowej;
mobilność - wchodzenie do wanny, pod prysznic.
- chodzenie, jazda na wózku;
lokomocja - chodzenie po schodach.
- rozumienie wypowiedzi;
komunikacja - mówienie, pisanie.
- kontakty międzyludzkie;
świadomość społeczna - rozwiązywanie problemów;
- pamięć.
Wskaźnik Funkcjonalny „Repty”
Samoobsługa: - spożywanie posiłków;
- dbałość o higienę osobistą;
- kąpiel;
- ubieranie górnej części ciała;
- ubieranie dolnej części ciała;
- toaleta.
Kontrola zwieraczy: - oddawanie moczu;
- oddawanie stolca;
Mobilność: - przechodzenie z łóżka na wózek;
- siadanie na muszli klozetowej;
- wchodzenie pod prysznic, do wanny.
Lokomocja: - chodzenie, jazda na wózku;
- pokonywanie schodów.
Komunikacja: - rozumienie słuchowe, wizualne;
- mowa werbalna.
Punktacja wskaźnika
funkcjonalnego „Repty”:
- 7p. - pełna niezależność
funkcjonalna;
- 5p. – umiarkowana zależność
(nadzór, asekuracja, urządzenia
pomocnicze)
-
3p. - wymagana pomoc;
- 1p. - całkowita zależność.
-
test ADL (Activities of Daily
Living) – ocena czynności życia
codziennego. Punktacja 0 – 4, np.
0 – nie wykonuje, 3 – wymaga
pomocniczego sprzętu, 4 –
wykonuje samodzielnie. Wynik –
suma punktów.
-
test Weissa – ocena bólu,
zakresu ruchów, siły mięśniowej,
wydolności ogólnej, lokomocji,
samoobsługi, chwytności kończyn
górnych, przystosowania
zawodowego. Ocena w skali 1 – 6 (
1 – norma).
-
test Oswestry – ocena w skali 0 – 5:
ból, czynności samoobsługowe,
dźwiganie, chód, siedzenie, stanie, sen,
życie społeczne, podróżowanie, praca
zawodowa, domowa.
0 – bez trudności, 5 – największe
nasilenie trudności. Ocena bólów krzyża.
- WISCI (Walking Index for SCI) –
indeks chodzenia po urazie rdzenia
kręgowego. Uwzględnia się stosowanie
sprzętu pomocniczego: balkoniki, kule,
ortozy, pomoc fizyczna. Wyróżnia się 21
poziomów: poziom zerowy – pacjent
całkowicie niesprawny, 21 – pacjent w
pełni samodzielny.
Walking Index for Spinal Cord Injury – WISCI
0 - pacjent niezdolny do stania, chodzenia;
1 - chód w barierkach, w aparatach, z 2 osobami – poniżej 10m;
2 - chód w barierkach z pomocą 2 osób, - 10m.
3 - chód w barierkach, z pomocą 1 osoby;
4 - chód w barierkach bez ortoz a pomocą 1 osoby;
5 - chód w barierkach bez pomocy (10m);
6 - chód w balkoniku w aparatach z pomocą 1 osoby;
7 - chód z kulami w aparatach z pomocą 1 osoby;
8 - chód z kulami bez aparatów z pomocą 1 osoby;
9 - chód z kulami w aparatach bez pomocy;
10 – chód z 1 kulą w aparatach z pomocą 1 osoby;
11 - chód z 2 kulami bez aparatów z pomocą 1 osoby;
12 - chód z 2 kulami w aparatach bez pomocy;
13 - chód z balkonikiem bez aparatów bez pomocy;
14 - chód z 1 kulą, bez aparatów, z 1 osobą;
15 - chód z 1 kulą w aparatach bez pomocy;
16 - chód z 2 kulami bez zaopatrzenia, bez pomocy;
17 - chód bez zaopatrzenia z pomocą 1 osoby;
18 - chód bez kul w aparatach bez pomocy;
19 - chód z 1 kulą bez aparatów, bez pomocy;
20 - chód bez zaopatrzenia, bez pomocy.
-
Analogowa skala bólu – w
formie: opisowej, numerycznej,
graficznej, wzrokowo-analogowej.
Samoocena pacjenta bólu w skali
od 0 do 10.
-
skala Glasgow – ocena
pacjentów w stanie śpiączki.
Ocenia się: otwieranie oczu (1-4),
funkcje motoryczne (1-6), mowę (1
– 5).
Uznaje się : 1 – brak reakcji, 5,6 –
poprawna reakcja. Łączna ocena:
3-8p. – śpiączka, 9-15 – pacjent
świadomy.