ETYKA

ETYKA

w świecie finansów

w świecie finansów

Materiały dydaktyczne dla studentów

Materiały dydaktyczne dla studentów

Wyższej Szkoły Bankowej we

Wyższej Szkoły Bankowej we

Wrocławiu

Wrocławiu

opr. dr Mariusz Opaliński

opr. dr Mariusz Opaliński

Praktyki twórczej

Praktyki twórczej

księgowości

księgowości



Sprzedaż części kapitału zakładowego

Sprzedaż części kapitału zakładowego

oraz potraktowanie przychodu z tego

oraz potraktowanie przychodu z tego

tytułu jako zysku

tytułu jako zysku



Rachunkowość majątkowa

Rachunkowość majątkowa



Fikcyjne „zakupy dóbr” jako forma

Fikcyjne „zakupy dóbr” jako forma

zabezpieczenia pożyczki bankowej

zabezpieczenia pożyczki bankowej



Nadawanie hipotetycznej wartości

Nadawanie hipotetycznej wartości

aktywom niematerialnym

aktywom niematerialnym



„

„

Urlopowanie” funduszy emerytalnych

Urlopowanie” funduszy emerytalnych



Księgowanie w bieżącym okresie

Księgowanie w bieżącym okresie

spodziewanych w przyszłości przychodów

spodziewanych w przyszłości przychodów



Tworzenie fikcyjnych podmiotów w celu

Tworzenie fikcyjnych podmiotów w celu

zaciągania zobowiązań finansowych na

zaciągania zobowiązań finansowych na

ich konto

ich konto

Argumenty za

Argumenty za



Swoboda prowadzenia

Swoboda prowadzenia

działalności gospodarczej

działalności gospodarczej



Jednolitość systemu

Jednolitość systemu

księgowania niezależnie

księgowania niezależnie

od wielkości firmy

od wielkości firmy



Prawo do osiągania tak

Prawo do osiągania tak

wysokiego wyniku

wysokiego wyniku

finansowego, jak tylko

finansowego, jak tylko

pozwala na to prawo

pozwala na to prawo



Zobowiązanie wobec

Zobowiązanie wobec

inwestorów i

inwestorów i

akcjonariuszy do

akcjonariuszy do

maksymalizowania

maksymalizowania

długoterminowej wartości

długoterminowej wartości

właścicielskiej

właścicielskiej

Argumenty przeciw

Argumenty przeciw



Ucieczka przed płaceniem

Ucieczka przed płaceniem

podatków

podatków



Większe obciążenie dla

Większe obciążenie dla

pozostałej części

pozostałej części

społeczeństwa

społeczeństwa



Nierzetelność informacyjna

Nierzetelność informacyjna

wobec udziałowców,

wobec udziałowców,

mogących mieć

mogących mieć

nieprawdziwy pogląd na

nieprawdziwy pogląd na

kondycję finansową firmy

kondycję finansową firmy



Niemożność podążania

Niemożność podążania

drogą „twórczej

drogą „twórczej

księgowości” w

księgowości” w

nieskończoność, co

nieskończoność, co

ostatecznie może

ostatecznie może

doprowadzić do upadku

doprowadzić do upadku

firmy, zwolnienia

firmy, zwolnienia

pracowników oraz utraty

pracowników oraz utraty

wkładów akcjonariuszy

wkładów akcjonariuszy

Kreatywna księgowość

Kreatywna księgowość

Fałszowanie

Fałszowanie

sprawozdań

sprawozdań

finansowych

finansowych



przychody w miesiącu zamykającym okres

przychody w miesiącu zamykającym okres

sprawozdawczy znacznie odbiegające od

sprawozdawczy znacznie odbiegające od

średniej w roku

średniej w roku



ponadprzeciętna rentowność transakcji lub

ponadprzeciętna rentowność transakcji lub

sprzedaży w ostatnim okresie

sprzedaży w ostatnim okresie

sprawozdawczym

sprawozdawczym



nietypowe transakcje odnoszone do

nietypowe transakcje odnoszone do

pozostałej sprzedaży operacyjnej

pozostałej sprzedaży operacyjnej



warunki płatności za sprzedaż które można

warunki płatności za sprzedaż które można

uznać za nietypowe dla podmiotu

uznać za nietypowe dla podmiotu



znacznie odroczona płatność

znacznie odroczona płatność



opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży

opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży



duże obroty z jednostkami powiązanymi

duże obroty z jednostkami powiązanymi



opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży

opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży



duże obroty z jednostkami powiązanymi

duże obroty z jednostkami powiązanymi

Defraudacja

Defraudacja



Straty z tytułu defraudacji w przeciętnej organizacji

Straty z tytułu defraudacji w przeciętnej organizacji

wynoszą 6% rocznego przychodu

wynoszą 6% rocznego przychodu



Defraudacje w większości przypadków są ukryte w zapisach

Defraudacje w większości przypadków są ukryte w zapisach

księgowych

księgowych



W zależności od poziomu motywacji każda osoba w

W zależności od poziomu motywacji każda osoba w

organizacji jest potencjalnym defraudantem – „każdy ma

organizacji jest potencjalnym defraudantem – „każdy ma

swoją cenę”, niekoniecznie w wymiarze ściśle finansowym

swoją cenę”, niekoniecznie w wymiarze ściśle finansowym



W większości przypadków osobiste motywy działania

W większości przypadków osobiste motywy działania

defraudantów są nieznane organizacji, która nie jest w

defraudantów są nieznane organizacji, która nie jest w

stanie kontrolować prywatnego życia pracowników

stanie kontrolować prywatnego życia pracowników



„

„

Przykład idzie z góry” – organizacja, która sankcjonuje

Przykład idzie z góry” – organizacja, która sankcjonuje

praktyki kreatywnej księgowości, jednocześnie naraża się

praktyki kreatywnej księgowości, jednocześnie naraża się

na wewnętrzne nadużycia

na wewnętrzne nadużycia



Wykryciu defraudacji służy wnikliwe kontrolowanie

Wykryciu defraudacji służy wnikliwe kontrolowanie

otrzymywanych dokumentów księgowych oraz zwracanie

otrzymywanych dokumentów księgowych oraz zwracanie

uwagi na ich kolejną numerację lub zbyt ogólną

uwagi na ich kolejną numerację lub zbyt ogólną

charakterystykę opisu rozliczanych usług

charakterystykę opisu rozliczanych usług

Etyka inwestowania

Etyka inwestowania



Odpowiedzialność za sposób, w jaki

Odpowiedzialność za sposób, w jaki

wykorzystane zostaną depozyty

wykorzystane zostaną depozyty

finansowe

finansowe



Trudności w ocenie, które inwestycje są

Trudności w ocenie, które inwestycje są

moralnie słuszne, a które nie

moralnie słuszne, a które nie



Brak praktycznej możliwości dokładnego

Brak praktycznej możliwości dokładnego

prześledzenia ścieżki inwestycyjnej

prześledzenia ścieżki inwestycyjnej

zdeponowanego kapitału

zdeponowanego kapitału



Możliwości kontrolowania działalności

Możliwości kontrolowania działalności

spółki przez udział w walnym

spółki przez udział w walnym

zgromadzeniu oraz oprotestowania jej

zgromadzeniu oraz oprotestowania jej

etycznie wątpliwej działalności

etycznie wątpliwej działalności

Ocena moralna kredytu

Ocena moralna kredytu

Argumenty przeciwne

Argumenty przeciwne



Wewnętrzna niestosowność

Wewnętrzna niestosowność

samego czynu, gdy

samego czynu, gdy

„pieniądz robi pieniądz”

„pieniądz robi pieniądz”



Celem samym w sobie staje

Celem samym w sobie staje

się pobieranie procentu, a

się pobieranie procentu, a

nie człowiek

nie człowiek



Żerowanie na ludzkim

Żerowanie na ludzkim

nieszczęściu

nieszczęściu

kredytobiorców przypartych

kredytobiorców przypartych

do muru przez los

do muru przez los



Nadużycie monopolu

Nadużycie monopolu

kredytowego przez

kredytowego przez

dyktowanie cen pożyczek

dyktowanie cen pożyczek



Przerzucanie ryzyka

Przerzucanie ryzyka

kredytowego na

kredytowego na

kredytobiorcę

kredytobiorcę

Argumenty za

Argumenty za



Wynagrodzenie dla

Wynagrodzenie dla

właściciela depozytu

właściciela depozytu

za odroczenie

za odroczenie

konsumpcji w czasie

konsumpcji w czasie



Wynagrodzenie dla

Wynagrodzenie dla

banku za umożliwienie

banku za umożliwienie

przyspieszenia

przyspieszenia

konsumpcji

konsumpcji

Odpowiedzialność

Odpowiedzialność

powiernicza banków

powiernicza banków



Wykorzystywanie depozytów powinno odbywać się

Wykorzystywanie depozytów powinno odbywać się

na ryzyko banku

na ryzyko banku



Konflikt pomiędzy ryzykiem a maksymalizowaniem

Konflikt pomiędzy ryzykiem a maksymalizowaniem

wartości zdeponowanych środków

wartości zdeponowanych środków



Pokusa kierowania się imperatywem zysku banku

Pokusa kierowania się imperatywem zysku banku

jako przedsiębiorstwa rynkowego

jako przedsiębiorstwa rynkowego



Trudności z zachowaniem proporcji między

Trudności z zachowaniem proporcji między

pomnażaniem zysków a wypełnianiem

pomnażaniem zysków a wypełnianiem

obowiązków powierniczych

obowiązków powierniczych



Obowiązek rzetelnego informowania o możliwym

Obowiązek rzetelnego informowania o możliwym

ryzyku

ryzyku



Instrumentalizacja klientów w dążeniu do zysku

Instrumentalizacja klientów w dążeniu do zysku



Należyta staranność w identyfikacji źródła

Należyta staranność w identyfikacji źródła

pochodzenia depozytów oraz budowanie

pochodzenia depozytów oraz budowanie

etycznego portfela inwestycyjnego

etycznego portfela inwestycyjnego

Instytucjonalna

Instytucjonalna

uczciwość banku

uczciwość banku



Nadużycia wynikające z asymetrii informacyjnej

Nadużycia wynikające z asymetrii informacyjnej



Zagrożenie prawa konsumenta do swobody

Zagrożenie prawa konsumenta do swobody

wyboru oraz uzyskania rzetelnej informacji

wyboru oraz uzyskania rzetelnej informacji



Standaryzacja pakietowo oferowanych usług

Standaryzacja pakietowo oferowanych usług

uniemożliwia indywidualne potraktowanie

uniemożliwia indywidualne potraktowanie

klienta

klienta



Niemożność uzyskania pełnej informacji

Niemożność uzyskania pełnej informacji

podczas krótkiej wizyty w okienku bankowym,

podczas krótkiej wizyty w okienku bankowym,

która jest bądź nadmiernie uproszczona, bądź

która jest bądź nadmiernie uproszczona, bądź

niemożliwa do opanowania dla przeciętnego

niemożliwa do opanowania dla przeciętnego

konsumenta

konsumenta



Bank zastrzega sobie same prawa, na klienta

Bank zastrzega sobie same prawa, na klienta

nakładając tylko zobowiązania

nakładając tylko zobowiązania



Klient ponosi odpowiedzialność za wszystko,

Klient ponosi odpowiedzialność za wszystko,

natomiast bank w praktyce za nic

natomiast bank w praktyce za nic

Tajemnica bankowa

Tajemnica bankowa



Zgodność z interesami banku jako

Zgodność z interesami banku jako

instytucji zaufania publicznego

instytucji zaufania publicznego



Moralna dopuszczalność zachowania

Moralna dopuszczalność zachowania

tajemnicy bankowej, a nie jej

tajemnicy bankowej, a nie jej

bezwzględny obowiązek

bezwzględny obowiązek



Ochrona danych osobowych klientów

Ochrona danych osobowych klientów

banku

banku



Pranie brudnych pieniędzy

Pranie brudnych pieniędzy

Windykacja należności

Windykacja należności



Zachowanie proporcji między

Zachowanie proporcji między

skalą zobowiązania a środkami

skalą zobowiązania a środkami

zastosowanymi w windykacji

zastosowanymi w windykacji

należności

należności



Komunikacja z klientem –

Komunikacja z klientem –

egzekucja powinna być

egzekucja powinna być

ostatecznością, a nie standardem

ostatecznością, a nie standardem

obsługi niewypłacalnego klienta

obsługi niewypłacalnego klienta



Stosowanie tylko powszechnie

Stosowanie tylko powszechnie

akceptowanych środków

akceptowanych środków



Poszanowanie godności klienta

Poszanowanie godności klienta

oraz prawa do ochrony

oraz prawa do ochrony

prywatności

prywatności



Nieetyczność stosowania gróźb

Nieetyczność stosowania gróźb

karalnych, w tym straszenia

karalnych, w tym straszenia

klienta więzieniem, sprzedażą

klienta więzieniem, sprzedażą

majątku i pozbawieniem środków

majątku i pozbawieniem środków

do życia

do życia

Etyka rynku

Etyka rynku

ubezpieczeń

ubezpieczeń



Właściwym produktem ubezpieczeniowym

Właściwym produktem ubezpieczeniowym

jest poczucie bezpieczeństwa w sytuacji

jest poczucie bezpieczeństwa w sytuacji

braku możliwości zarabiania środków na

braku możliwości zarabiania środków na

utrzymanie

utrzymanie



Zapewnienie o gotowości do przejęcia ryzyka

Zapewnienie o gotowości do przejęcia ryzyka

w sytuacji kryzysowej

w sytuacji kryzysowej



Szybkość, poprawność i profesjonalizm

Szybkość, poprawność i profesjonalizm

obsługi

obsługi



Rzetelność informacyjna wobec klienta

Rzetelność informacyjna wobec klienta



Terminowość wypłaty odszkodowań

Terminowość wypłaty odszkodowań



Zrozumiałość zawieranych umów

Zrozumiałość zawieranych umów

ubezpieczeniowych

ubezpieczeniowych



Proporcjonalność składki do potencjalnego

Proporcjonalność składki do potencjalnego

ryzyka

ryzyka

Prawo do informacji

Prawo do informacji



Główne zasady, na których opiera się

Główne zasady, na których opiera się

funkcjonowaniu rynku ubezpieczeniowego

funkcjonowaniu rynku ubezpieczeniowego



Podstawowe informacje o reprezentowanym

Podstawowe informacje o reprezentowanym

przez agenta zakładzie

przez agenta zakładzie



Szczegółowe informacje o oferowanym

Szczegółowe informacje o oferowanym

produkcie, stanowiącym przedmiot

produkcie, stanowiącym przedmiot

zawieranej umowy

zawieranej umowy

Dylematy agenta

Dylematy agenta

ubezpieczeniowego

ubezpieczeniowego



„

„

Ja zarobię, ty stracisz” – zachęta do

Ja zarobię, ty stracisz” – zachęta do

podawania nieprawdziwych danych we

podawania nieprawdziwych danych we

wniosku, byle tylko klient został przyjęty do

wniosku, byle tylko klient został przyjęty do

ubezpieczenia, a agent otrzymał prowizję od

ubezpieczenia, a agent otrzymał prowizję od

sprzedaży

sprzedaży



„

„

Jak najdrożej, czy jak najdłużej” – wysoka

Jak najdrożej, czy jak najdłużej” – wysoka

składka w momencie zawarcia umowy

składka w momencie zawarcia umowy

ubezpieczeniowej poprawi wprawdzie wyniki

ubezpieczeniowej poprawi wprawdzie wyniki

agenta, jednak w kolejnych latach klient

agenta, jednak w kolejnych latach klient

może nie być w stanie jej pokryć

może nie być w stanie jej pokryć

Rynek papierów

Rynek papierów

wartościowych

wartościowych



Znaczenie zaufania na rynku papierów

Znaczenie zaufania na rynku papierów

wartościowych

wartościowych



Luka informacyjna między nabywcą i

Luka informacyjna między nabywcą i

sprzedawcą

sprzedawcą



Przerzucanie ryzyka emitentów papierów

Przerzucanie ryzyka emitentów papierów

wartościowych na ich nabywców

wartościowych na ich nabywców



Insider trading

Insider trading

– etyczne aspekty

– etyczne aspekty

wykorzystywania informacji przez

wykorzystywania informacji przez

maklerów giełdowych do własnych celów

maklerów giełdowych do własnych celów

Podsumowanie

Podsumowanie



Uczciwość w świecie finansów ma szczególne znaczenie, biorąc pod

Uczciwość w świecie finansów ma szczególne znaczenie, biorąc pod

uwagę, że instytucje zaufania publicznego operują środkami finansowymi

uwagę, że instytucje zaufania publicznego operują środkami finansowymi

klienta, które często stanowią dorobek całego życia. Brak możliwości

klienta, które często stanowią dorobek całego życia. Brak możliwości

zapoznania się z pełną informacją, dotyczącą oferty bankowej, nakłada

zapoznania się z pełną informacją, dotyczącą oferty bankowej, nakłada

na instytucje rynku finansowego odpowiedzialność powierniczą. Asymetrii

na instytucje rynku finansowego odpowiedzialność powierniczą. Asymetrii

informacyjnej powinno towarzyszyć większe obciążenie

informacyjnej powinno towarzyszyć większe obciążenie

odpowiedzialnością strony uprzywilejowanej. Tymczasem zazwyczaj

odpowiedzialnością strony uprzywilejowanej. Tymczasem zazwyczaj

dochodzi do przeniesienia ryzyka w tak dużym stopniu, jak tylko jest to

dochodzi do przeniesienia ryzyka w tak dużym stopniu, jak tylko jest to

możliwe, na klienta, niezależnie od tego, czy chodzi o usługi sektora

możliwe, na klienta, niezależnie od tego, czy chodzi o usługi sektora

bankowego, ubezpieczenia, czy rynek papierów wartościowych. Dzięki

bankowego, ubezpieczenia, czy rynek papierów wartościowych. Dzięki

temu bardzo opłacalna działalność sektora finansowego prowadzona jest

temu bardzo opłacalna działalność sektora finansowego prowadzona jest

w zasadzie wyłącznie na koszt klienta, który w razie złego zarządzania

w zasadzie wyłącznie na koszt klienta, który w razie złego zarządzania

kapitałem, może stracić wszystko.

kapitałem, może stracić wszystko.



Banki z premedytacją wykorzystują podatność większości klientów na

Banki z premedytacją wykorzystują podatność większości klientów na

wizję perspektywy łatwych pieniędzy, wykorzystując tyleż naiwną, co

wizję perspektywy łatwych pieniędzy, wykorzystując tyleż naiwną, co

powszechną wiarę w kredyty, które spłacają się same. W praktyce

powszechną wiarę w kredyty, które spłacają się same. W praktyce

oznacza to często zatajenie istotnych warunków zawieranej umowy

oznacza to często zatajenie istotnych warunków zawieranej umowy

kredytowej, a o rzeczywistej wysokości zaciągniętego zobowiązania klient

kredytowej, a o rzeczywistej wysokości zaciągniętego zobowiązania klient

dowiaduje się dopiero w momencie otrzymania harmonogramu spłat.

dowiaduje się dopiero w momencie otrzymania harmonogramu spłat.

Licznych nieprawidłowości nie są w stanie wyeliminować bariery natury

Licznych nieprawidłowości nie są w stanie wyeliminować bariery natury

prawnej. Zatrudniając rzesze doskonale wykwalifikowanych prawników,

prawnej. Zatrudniając rzesze doskonale wykwalifikowanych prawników,

banki celują w wyszukiwaniu kruczków prawnych, ukrywając swój zysk w

banki celują w wyszukiwaniu kruczków prawnych, ukrywając swój zysk w

dodatkowych opłatach przygotowawczych, ubezpieczeniach oraz innego

dodatkowych opłatach przygotowawczych, ubezpieczeniach oraz innego

rodzaju usługach, których zakupu klient musi dokonać wraz z zakupem

rodzaju usługach, których zakupu klient musi dokonać wraz z zakupem

bazowego produktu finansowego. Tak skonstruowany pakiet jako całość

bazowego produktu finansowego. Tak skonstruowany pakiet jako całość

może dla klienta nie być już tak korzystny, jak oferowany w telewizyjnej

może dla klienta nie być już tak korzystny, jak oferowany w telewizyjnej

reklamie. I zazwyczaj rzeczywiście nie jest.

reklamie. I zazwyczaj rzeczywiście nie jest.