Wykład 1
1.10.2014
Egzamin:
30% oceny z zaliczenia w końcowej ocenie
Zerówka – ostatni wykład
Pytań będzie ok. 20, zależy jak będą rozbudowane (musza się zmieścić na 1 stronie)
12 pytań z tego będzie ABC jednokrotnego wyboru, reszta – Wymień, zdefiniuj, nie opisz
Zerówka – 12 pytań musi być dobrze, jak się nie będzie miało na zerówce 7-8 pkt to nie można przystąpić do 1 terminu
Literatura – w sylabusie
Rynek finansowy:
Instytucje finansowe
Instytucje kredytowe (wiodąca rola: banki, SKOKi)
Instytucja finansowa – podmiot nie będący bankiem ani instytucją kredytową, którego podstawa działalności będąca źródłem większości przychodów polega na wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie określonym w ustawie Prawo bankowe
Bank zgodnie z prawym bankowym nie jest instytucją finansową. Zgodnie z KSH jednak nią nie jest.
Czynności instytucji finansowej
nabywanie i zbywanie udziałów i akcji,
udzielanie pożyczek ze środków własnych,
udostępnianie składników majątkowych na podstawie umowy leasingu,
świadczenie usług w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności,
świadczenie usług związanych z transferem środków pieniężnych,
emitowanie instrumentów płatniczych i administrowanie nimi,
udzielanie gwarancji i poręczeń,
obrót na rachunek własny lub klienta:
terminowymi operacjami finansowymi,
instrumentami rynku pieniężnego,
papierami wartościowymi,
uczestnictwo w emisji papierów wartościowych lub świadczenia usług związanych z emisją,
usługi w zakresie zarządzania aktywami (biura maklerskie, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe),
usługi w zakresie doradztwa finansowego (banki, biura maklerskie),
usługi brokerskie na rynku pieniężnym.
Poręczenia może udzielić każdy, natomiast gwarancji nie.
Międzynarodowa instytucja finansowa
Instytucja finansowa, której większość kapitału własnego należy do państw będących członkami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju lub banków centralnych takich państw.
Instytucja finansowa wg KSH art. 4
bank, fundusz inwestycyjny,
towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub powierniczych,
zakład ubezpieczeń, zakład reasekuracji,
fundusz powierniczy,
towarzystwo emerytalne, fundusz emerytalny,
dom maklerski,
mające siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej albo w państwie należącym do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Dyrektywa UE (dot. działalności instytucji kredytowej) Art. 1
Instytucja finansowa jest to przedsiębiorstwo, inne niż instytucja kredytowa, którego głównym przedmiotem działalności jest:
działalność w zakresie inwestycji kapitałowych,
jedna z działalności wskazanych przez legislację unijną w Aneksie 1 do Dyrektywy
Te czynności nie może wykonywać instytucja finansowa:
przyjmowanie od ludności (klientów) depozytów oraz innych środków podlegających zwrotowi,
świadczenie usług w zakresie opiniowania kredytów,
przyjmowanie depozytów od skrytek bankowych
Instytucja kredytowa
podmiot mający swoją siedzibę na granicą Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium jednego z państw członkowskich,
prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek,
na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych
Działalność polegająca na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów.
Instytucja kredytowa jest monetarną, natomiast finansowa nią nie jest ( nie kreuje pieniądza, jest tylko pośrednikiem).
Nazwa „instytucja finansowa” nie jest zastrzeżona dla konkretnych podmiotów. Zastrzeżone jest tylko „bank” i „kasa” przez prawo.
Wykład 2
8.10.2014
Banki powiernicze maja prawo prowadzić rachunki papierów wartościowych
Instytucje kredytowe (ujęcie podmiotowe):
banki komercyjne
banki spółdzielcze
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i)
Banki komercyjne:
banki uniwersalne:
szeroki wachlarz produktów i usług bankowych ujętych w 3 czynności,
oferowanie usług bankowych, ubezpieczeniowych i inwestycyjnych,
brak ograniczeń o charakterze ilościowym, geograficznym, jakościowo-rzeczowym,
świadczenie usług dla każdej grupy klientów,
banki hipoteczne
banki samochodowe
Funkcje współczesnego banku:
kredytowa,
inwestycyjna (planowania),
płatnicza,
gromadzenia oszczędności,
zarządzania zasobami gotówkowymi,
bankowości inwestycyjnej lub funkcja subskrypcyjna,
brokerska,
powiernicza (papiery wartościowe),
Specyfika banku spółdzielczego:
lokalizacja:
tereny wiejskie
małe miasta
zakres terytorialny – uzależniony od wysokości funduszy własnych,
klienci
określona ustawowo grupa klientów,
osoby zajmujące się działalnością rolniczą
wykonywane czynności – określone ustawowo czynności za zgoda KNF i za zgodą banku zrzeszającego,
zasady zrzeszania się – obowiązek zrzeszania się z jednym bankiem (Krakowski Bank Spółdzielczy nigdy się nie zrzeszał)
forma prawna – spółdzielnia (10 os. fizycznych)
Specyfika banku hipotecznego:
miejsce działania: rynek nieruchomości,
podstawowy produkt: kredyt hipoteczny,
źródła finansowania działalności:
klasyczne: emisja listów zastawnych
nowe: sekurytyzacja (rynek wtórny)
nadzór i kontrola:
KNF
Powiernik i jego zastępca
SKOK – cechy:
SKOK-i jako spółdzielnie,
działalność niezarobkowa,
zrzeszanie się w krajowej spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej
SKOK – zadanie:
gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków (w bankach nie jest się członkiem tylko klientem),
udzielanie członkom pożyczek i kredytów,
prowadzenie na zlecenie członków rozliczeń finansowych,
pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia
SKOK – funkcje:
funkcje makroekonomiczne: SKOK-i jako instytucje monetarne,
funkcje na rynku usług finansowych:
konkurencyjność
komplementarność oferty (oferta wzajemnie uzupełniająca się)
funkcje wobec swoich członków:
ekonomiczne
społeczne
Zarządzanie instytucjami finansowymi – całość działań polegających na podejmowaniu decyzji mających na celu wykorzystanie dostępnych zasobów do realizacji tej funkcji i osiągnięci wytyczonych celów.
ZASOBY
- materialne
- niematerialne
FUNKCJE
Cel nadrzędny – wzrost wartości rynkowej
Cele cząstkowe:
- rosnący udział w rynku
- malejące koszty
- rosnąca dywidenda
- wzrost innowacyjności
Wykład 3
15.10.2014
Poziomy zarządzania:
normatywny
zadaniem jest wprowadzenie do instytucji ogólnych wartości i norm działania oraz określenie zamierzeń i wytycznych jej polityki,
działania koncentrują się na decyzjach dotyczących wewnętrznych regulacji , głównych celów oraz zasad, norm i reguł organizacji,
kompetencje decyzyjne mają największe organy władzy instytucji
strategiczny:
uszczegółowienie celów nadrzędnych i konkretyzowanie zadań globalnych w postaci strategii,
głównym zadaniem zarządzania strategicznego jest znalezienie optymalnej ścieżki rozwoju instytucji, która zapewni jej lepszą pozycję na rynku oraz zwiększy jej atrakcyjność dla inwestorów i klientów,
najbardziej rozwinięty poziom zarządzania strategicznego mają banki
operacyjny
czynności kierownicze wykorzystywane do przekształcenia zasobów w produkty i usługi,
kierowanie rozwojem instytucji, jej bieżącą działalnością
Zarządzanie instytucją finansową (kredytową) – ujęcie przedmiotowe
zarządzanie finansami – marża koszty wdrożenia nowych produktów, opłaty i prowizje
zarządzanie kapitałem
zarządzanie ryzykiem
zarządzanie płynnością – mówi o tym, czy bank upadnie w przeciągu najbliższego okresu
Cele zarządzania instytucją finansową w wersji tradycyjnej:
rentowność
płynność
bezpieczeństwo/ryzyko
Tylko jeden cel można osiągnąć.
Cele zarządzania instytucją finansową nakierowanej na zysk w wersji nowoczesnej
Prymat rentowności
Nakierowana na zysk polityka wzrostu (zwiększania aktywów i pasywów) | Nakierowana na zysk polityka ryzyka |
---|
Cele:
Maksymalizacja zysku, wzrost wartości dla akcjonariuszy, wzrost wartości dla klientów, bezpieczeństwo
Wykład 4
22.10.2014
Modele biznesowe banku
Model biznesowy banku – konkretyzuje założenia strategiczne przedsiębiorstwa w obszarze sposobu kierowania w nim wartości. Służy identyfikacji szczegółowych zamierzeń biznesowych współczesnych korporacji skierowanych na rozwój
Model biznesowy w szerokim ujęciu –zestaw elementów oraz relacji, które między nimi powstają w procesie wytwarzania wartości banku.
Parametry modelu biznesowego:
oferta produktowo-usługowa – obszar kreowania wartości banku,
budowane relacje z klientami – wpływ na satysfakcję klientów, zapewnia stały dochód,
infrastruktury i sieci partnerskie – zaplecze niezbędne do kreowania wartości
struktura kosztów i przychodów – wymiar finansowy 3 wcześniejszych obszarów
Model biznesowy w wąskim ujęciu – uwzględnia specyfikę jego działalności operacyjnej
klasyczne modele biznesowe – obejmują model bankowości uniwersalnej i specjalistycznej
banki inwestycyjne
banki hipoteczne
banki zarządzające funduszami i majątkiem – Franklin Templeton
nowoczesne modele biznesowe
modele biznesowe banków detalicznych
modele biznesowe banków hurtowych
Bloki konstrukcyjne modeli biznesowych:
segmentacja klientów
proponowana wartość
kanały dystrybucji
relacje z klientami
strumienie dochodów
kluczowe działania
kluczowi partnerzy
struktura kosztów
Modele biznesowe w bankowości detalicznej:
Doradca finansowy dla zamożnego klienta masowego:
wartość proponowana klientom – opieki nad „życiem finansowym” klienta, dostarczanie odpowiednich usług.
Wartość kreowana dla banku – intensyfikacja relacji z klientem, zebranie większego wolumenu przepływów i aktywów klienta,
Kwestie do uwzględnienia – konieczność rozróżnienia klienta, zatrudnianie i podnoszenie kwalifikacji doradcy, utrzymywanie poziomu kosztów
Bank społecznościowy
Wartość proponowana klientom – specjalizowany dostawca usług finansowych dla specyficznej społeczności 9 podróżujący, imigranci, grupy kulturowe,), poczucie osobistej relacji
Wartość kreowana dla banku – niszowa oferta wsparta dedykowanymi działaniami marketingowymi. Siła to przynależność oraz zaufanie do marki
Kwestie do uwzględnienia- konieczność zapewnienia zgodności wizerunku, wartości i polityki z marką. Identyfikacja członków danej społeczności i kontrola procesu ich pozyskania i odrzucenia
Dyskont bankowy
Wartość proponowania klientom – oferowanie najniższych cen na rynku. Oferowanie usług ale z zachowaniem bezpieczeństwa i jakości
Wartość kreowana dla banku – przychody z marży bez dodatkowych kosztów stałych, wykorzystanie istniejących systemów oraz pozyskanie klientów którzy są samodzielni i nie potrzebują usług doradczych
Kwestie do uwzględnienia – konieczność pozycjonowania na rynku pod nowa marką aby nie utracić dotychczasowych klientów
Zaufany opiekun
Wartość proponowania klientom – możliwość zakupu usług osobistych i rodzinnych poza usługami finansowymi (szukanie pracy, podróże, bilety) przeniesienie na takie usługi zdobytego zaufania
Wartość kreowana dla banku – przechwycenie dodatkowych przepływów finansowych. Optymalizacja sieci dystrybucji
Kwestie do uwzględnienia – unikanie rozmycia wizerunku banku, zapewnienie kompetencji, wybór odpowiednich partnerów do współpracy, dopasowanie polityki cenowej w ramach rozszerzonej oferty
Struktura organizacyjna banku
Struktura organizacyjna – jest to ogół ustalonych zależności funkcjonalnych i hierarchicznych pomiędzy komórkami i jednostkami organizacyjnymi umożliwiający osiąganie celów banku.
Skład:
Zarząd
Rada nadzorcza – funkcja kontrolna, kontroluje zarząd, ustala w pewnym sensie strategię banku, sprawdza, czy bank spełnia regulacje prawne, pośredniczy pomiędzy akcjonariuszami i zarządem;
Centrala
Departamenty centrali
Oddziały regionalne
Oddziały operacyjne
Filie i agencje
1 i 2 odpowiadają za efekty banku
W szerszym znaczeniu obejmuje także (ta struktura)
Organizowanie pracy poszczególnych elementów tej struktury
Procedury wykonywania czynności bankowych
zakres uprawnień osób zatrudnionych w banku
komórki organizacyjne – wykonywanie operacji bankowych z klientem we współpracy z innym bankiem lub partnerem rynku finansowego, są centrum dochodu
komórki zaplecza – zadaniem jest wykonywanie czynności ewidencyjno-sprawozdawczych, analitycznych, kontrolnych oraz zaopatrywanie komórek operacyjnych w informacje niezbędne do działania
Struktury organizacyjne banku:
jednoszczeblowa – w centrali znajduje się oddział
dwuszczeblowe – centrala i ileś tam oddziałów
trójszczeblowe – centrala, regiony i oddziały (oddziały podlegają pod odpowiednie regiony)
Centrala to centrum decyzyjne banku, która pełni funkcje zarządcze oraz dochodowe. Jest siedzibą zarządu oraz rady nadzorczej
Centrala banku podzielona jest na piony biznesowe, czyli struktury pionowe odpowiedzialne za kompleksową obsługę określonego segmentu klientów i/lub rynku usług
piony -> departamenty -. zespoły
Departamenty mają funkcje kontrolne i zarządcze
Centrala realizuje funkcje zarządcze i kontrolne oraz dochodowe
Placówki bankowe to wszelkie jednostki organizacyjne banku wykonujące swe funkcje poza centralą, w miejscach mniej lub bardziej od niej oddalonych (standardowe, tradycyjne)
Siec terenowa to:
oddziały,
filie,
punkty obsługi klienta
agencje
placówki partnerskie otwierana na zasadach franczyzy bankowej
Wykład 5
29.10.2014
Zarządzanie finansami to proces decyzyjny polegający na pozyskiwaniu zasobów pieniężnych niezbędnych do prowadzenia działalności banki i na takim ich zagospodarowaniu, aby zrealizować cel strategiczny banku
Zarządzanie finansami:
planowanie strategiczne
planowanie kapitałowe
cel: maksymalizacja wartości instytucji kredytowej, co określa jej zyskowność i poziom ryzyka
Rodzaje decyzji finansowych i inwestycyjnych:
decyzje w sferze pozyskiwania zasobów pieniężnych,
zarządzanie pasywami,
decyzje w sferze zagospodarowania pozyskiwanych środków,
zarządzanie aktywami,
decyzje w sferze pozabilansowej,
Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie plany finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań.
Plan finansowy – projekcja bilansu, rachunku zysków i strat, czyli projekcja takiego zarzadzania aktywami i pasywami, aby ukształtować strukturę bilansu
ilościową – poziom depozytów i kredytów
jakościową – poziom odsetek dla osiągnięcia zysku w dłuższej perspektywie
Plan finansowy – elementy:
główne pozycje bilansu i rachunku zysku i strat,
programy docinkowe:
plan rzeczowy,
plan działań marketingowych,
plan zatrudnienia,
poziom wskaźników finansowych (rentowność aktywów, kapitału własnego, dźwignię finansową, stosunek kosztów do zysku, wysoki zysk=>wyższa dywidenda)
Instrumenty zarządzania finansami:
odsetki
opłaty
prowizje
marże
Odsetki:
koszty – dla banku – dłużnika,
przychody – dla banku – kredytodawcy,
są funkcją 3 zmiennych:
kwoty pożyczonej lub zainwestowanej (kwota główna),
stopy procentowej,
czasu trwania kredytu lub inwestycji.
Rodzaje stóp procentowych:
oficjalne – ustalane przez Radę Polityki Pieniężnej, (4)
rynkowe – określane na podstawie wolnej gry rynkowej,
nominalne – wyrażone w bieżącym pieniądzu,
realne – stopy procentowe nominalne skorygowane o stopę inflacji,
efektywne (rzeczywiste) – uwzgledniające wszystkie koszty obsługi długu, np. prowizje.
WIBOR (Warsaw Inter Bank Offered Rate)– określana jako roczna stopa procentowa, po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innemu bankowi
WIBID (Warsaw Inter Bank Bid Rate)określana jako roczna stopa procentowa, którą bank jest gotów zapłacić za środki pryjęte w depozyt od innych banków
POLONIA (Polish Overnight Index Average) – zadaniem jest odzwierciedlenie wahań cen depozytów overnight O/N na rynku międzybankowym
Kryteria indeksu Aktywności Dealerskiej IAD:
potencjał rozliczeniowy banku – mierzony wielkością obrotów banku na rachunku bieżącym prowadzonym w Departamencie Systemu Płatniczego, z wyłączeniem rozliczeń przeprowadzonych przez KIR S.A.
potencjał ofertowy banku – mierzony średnimi stanami bonów skarbowych i pieniężnych NBP oraz obligacji skarbowych, wg ich wartości nominalnej
aktywność banku na rynku przyjętych i udzielonych lokat międzybankowych zarejesrtowanych na rachunki bieżącym banku w Departamencie Systemu Płatniczego NBP
aktywność banku na rynku Repo i SBB – mierzona wartością obrotów na rynku bonów skarbowych i bonów NBP oraz obligacji skarbowych w wartości nominalnej papierów wartościowych, które są zabezpieczeniami tych transakcji,
aktywność baku na rynku instrumentów pochodnych fx swap, FRA, IRS z terminem zapadalności do 1 roku – mierzona wielkością obrotów ustalonych jako suma wartości nominalnej kontraktów zakupionych i sprzedanych przez bank,
aktualne WIBID i WIBOR – strona internetowa ACI Polska
Opłaty:
wynagrodzenie baku za świadczenie standardowych usług,
ich wysokość nie zależy od wielkości operacji i nie koreluje z zaangażowanym kapitałem
to zryczałtowane koszty z narzutem zysku pobierane za wykonywane usług – fakultatywnych w ramach umów o świadczenie czynności bankowych
Prowizja – przychód, który zależy od wielkości zaangażowania banku, np. wolumenu limitu kredytu, wielkości gwarancji
Rodzaje prowizji:
prowizja przygotowawcza ( za przygotowanie wniosku pod umowę kredytowa)
prowizja za gotowość ( za limit w rachunku bieżącym)
prowizja administracyjna (księgowanie, fakturowanie)
Inne prowizje
Czynni wpływające na wysokość opłat/prowizji:
Koszt pozyskania pieniądza
Wartość pieniądza w czasie – inflacja
Pracochłonność czynności przygotowawczych
Ryzyko transakcji
Pracochłonność obsługi transakcji
Kaszty ściągania należności
Inne czynniki, np. dotychczasowa współpraca klienta z bankiem, środki klienta w banku
Marża – wynagrodzenie z tytułu wykonywanych operacji bankowych:
Będące różnicą między ceną sprzedaży a cena zakupu środków pieniężnych,
Umożliwiające sfinansowanie kosztów działania banku i osiągnięcie minimalnej stopy rentowności
Elementy mające wpływ na wysokość marży banku:
LTV – wskaźnik określa wartość kredytu w stosunku do wartości nieruchomości, która ma być zabezpieczeniem kredytu hipotecznego, Im LTV jest niższe tym niższa będzie marża banku, czyli kredyt będzie tańszy
Rodzaj kredytu – najniższe marże będą przy kredytach na zakup nieruchomości, a najwyższe marże banku będą przy kredytach typu pożyczka i konsolidacja
Prowizje od kredytu – wyższa prowizja może wpływać na obniżenie marży banku
Dodatkowe produkty bankowe
$$Marza\ odsetkowa = \frac{przychody\ odsetkowe\ \ koszty\ odsetkowe}{\text{aktywa}}$$
$$Rozpietosc\ odsetkowa\ = \ \frac{\text{przychody\ odsetkowe}}{\text{aktywa\ odsetkowe\ }} - \frac{\text{koszty\ odsetkowe}}{\text{pasywa\ odsetkowe}}$$
Wykład 6
05.11.2014
Zarządzanie kapitałem banku
Kapitał – funkcje:
Finansowa – funkcja praktycznie najmniej ważna, bo kapitał własny finansuje funkcjonowanie banku na początku, potem finansuje się kapitałem obcym, także też obligacjami
Gwarancyjna – czym wyższy kapitał własny tym potencjalnie ryzyko upadku banku jest mniejsze,
Baza do podziału zysku – czym wyższy kapitał własny tym potencjalnie więcej udziałów i potencjalnie większy zysk
Właścicielska – udział inwestora
Absorbowania strat
Limitowania – limity kredytowania; zaangażowania banku
Założycielska – ważna na początku
Czynniki kształtujące poziom kapitału:
Wymagania deponentów i akcjonariuszy
Regulacje nadzorcze – współczynnik opłacalności i limity
Ocena ratingowa – przy odpowiednich parametrach finansowych bank będzie miał większy rating
Sprawdzalność zarządzania aktywami i pasywami,
Kondycja ekonomiczno-finansowa banku
Zarządzanie kapitałem:
Inwestowanie,
Alokacja
Inwestowanie kapitału – proces, w którym gotówka zgromadzona w wyniku emisji akcji, zatrzymania zysku niepodzielonego itd. Zostaje fizycznie zainwestowana w określonego rodzaju aktywa.
Alokacja kapitału:
Proces, w którym dokonuje się umownych odliczeń kwoty kapitału wspierającego daną działalność,
Kalkulacja efektywności i ryzyka w podziale na jednostki organizacyjne, klientów, produkty.
Kapitał – formy:
Księgowy i rynkowy
Własny i obcy
Finansowy i intelektualny (organizacja
Regulacyjna i ekonomiczny
Kapitał księgowy = różnica między wartością księgową aktywów i wartością księgową zobowiązań = wartość netto ->aktywa netto
Kapitał rynkowy = liczba akcji * ich cena rynkowa
To nie ma nic wspólnego z wartością rynkowa banku !!
Kapitał regulacyjny
Zabezpiecza w minimalnym=m stopniu środki na spłatę zaciąganych przez bank zobowiązań.
Fundusze własne:
Fundusze podstawowa (Tier I)
Fundusze uzupełniające (Tier II)
Fundusze własne mają być:
Stałym źródłem finansowania działalności banku,
Stanowić mają podstawę dalszego rozwoju banku,
Zapewniać dochód właścicielom banku,
Absorbować ewentualne straty
Kapitał ekonomiczny:
Wartość funduszy własnych, którymi powinna dysponować instytucja kredytowa, w celu zabezpieczania się przed różnymi rodzajami ryzyka ekonomicznego występującego w jej działalności
Wartość funduszy własnych, która zabezpiecza wszystkie nieoczekiwane straty uwzględniając przy tym politykę czy tez preferencje banku w zakresie akceptowanego poziomu ryzyka
Kapitał finansowy = kapitał regulacyjny + kapitał ekonomiczny
Kapitał intelektualny = kapitał organizacyjny (placówki, systemy, struktura organizacyjna banku) + kapitał ludzki (pracownicy banku) + kapitał relacji z klientami
Kapitał wewnętrzny
Oszacowana przez bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalność banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniające przewidywany poziom ryzyka
Adekwatność kapitałowa =
Kapitał na pokrycie ryzyka
Wymogi kapitałowe
Wymogi kapitałowe =
Wymóg kapitałowe z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego, operacyjnego
Całkowity wymóg kapitałowy
KAPITAŁ NA POKRYCIE RYZYKA
=
KAPITAŁ DOSTĘPNY – CAŁKOWITY WYMÓG KAPITAŁOWY
Współczynnki wypłacalności banku (co najmniej 8%)
$$w = \frac{k_{\text{tierI}} + k_{\text{tierII}} + k_{\text{tierIII}}}{r_{\text{kred}} + 12,5*(r_{\text{rynk}} + r_{\text{oper}})}$$
8% - dla banków które mają 3 lata
12% - dla banków 2 lata
15% - dla banków dopiero powstałych
Baza kapitałowa wykorzystywana do wyznaczania współczynnika wypłacalności:
Tier I
(+) kapitał akcyjny
(+) premie emisyjne
(+) rezerwy ogólne i inne
(+/-) przeniesione straty i zyski
(-) akcje własne
(-) wartości niematerialne i prawne
Tier II
(+) rezerwa rewaluacyjna i aktualizacja wartości
(+) pożyczki podporządkowane
(+) akcje uprzywilejowane
Tier III
(+) krótkoterminowe pożyczki podprzywilejowane
(+) zyski na portfelu handlowym pomniejszone o straty na innej działalności
(-) niepłynne aktywa
Zarząd banku odpowiada za przygotowanie i wdrożenie procesów:
Szacowania kapitału wewnętrznego,
Zarządzania kapitałowego,
Planowania kapitałowego
Polityka zarządzania kapitałem:
Długoterminowe cele kapitałowe banku,
Preferowana struktura kapitału,
Kapitałowe plany awaryjne,
Delegowanie zarządzania kapitałem, (delegowanie osób)
Podstawowe elementy procesu przekształcania miar ryzyka w wymogi kapitałowe
Wykład 7
12.11.2014
Formalne wronki utrzymywania płynności:
Artykuł 8 Prawo bankowe:
Regulacje dotyczące ryzyka płynności:
Rekomendacja P
Ustawa KNF z 2008
Ryzyko płynności
Płynność banku – zdolność do terminowego regulowania zobowiązań oraz zdolność do pozyskiwania funduszy ma sfinansowanie nieoczekiwanego wycofania depozytów, zdolność do generowania przez bank dodatniego salda przepływów gotówkowych w określonym horyzoncie czasowy
Znaczenie płynności wynika z przyczyn:
Odpowiedni poziom płynności pozwala bankowi wywiązywać się ze swoich zobowiązań na bieżąco, co jest niezbędnym czynnikiem do prawidłowego funkcjonowania banku. Bank jest zobowiązany przez Prawo bankowe od utrzymywania płynności płatniczej dostosowywanej do rozmiarów i rodzaj uprowadzonej działalności
Płynność zapewnia bankowi elastyczność działań potrzebną, aby się rozwijać, tzn. by móc sprostać potrzebom kredytowym klientów. Rozwój wywołuje zapotrzebowanie na środki finansowe
Płynność pozwala także pokrywać przejściowe straty z działalności
Cechy płynności:
Wzmacnia wiarygodność i wypłacalność banku
Zwiększa bezpieczeństwo działania, jest to gwarancja dla deponentów
Wpływa na poziom zysku, kosztów i rentowność banku
Pozwala na zachowanie równowagi między lokatami i kredytami, a tym samym na nierefinansowanie na rynku międzybankowym (nie drożej niż 3%) i w BC
Chroni przed wymuszoną sprzedażą aktywów
Horyzonty czasowe wg rekomendacji „P” nadzoru bankowego
Płynność natychmiastowa – w okresie najbliższego dnia
Płynność bieżąca – w okresie do 7 dni
Płynność krótkoterminowa – do 1 miesiąca
Płynność średnioterminowa – od 1 do 3 miesięcy7
Płynność długoterminowa – od 3 do 12 miesięcy
Przyczyna występowania ryzyka płynności:
Wewnętrzne – wiążą się z polityką zarządzania aktywami i pasywami prze bank; głównie są to:
Struktura aktywów i pasywów,
Struktura depozytów posiadanych przez bank,
Struktura i jakość portfela kredytowego i papierów wartościowych,
Oprocentowanie produktów oraz wysokości prowizji,
Zewnętrzne – nie są bezpośrednio zależne od standingi banki i prowadzonej przez niego polityki; głównie są to:
Obowiązujące regulacje ostrożnościowe,
Zmiany makroekonomiczne,
Głębokość oraz różnorodność rynku finansowego,
Preferencje klientów banku co do typu i poziomu ryzyka
Metody pomiaru płynności
Złota reguła bankowa
Zgonie z nią kwotom i terminom płatności pasywów powinny odpowiadać kwoty i terminy płatności aktywów, co oznaczało, ze zapadalność aktywów i wymagalności pasywów miały być zsynchronizowane co do kwot i terminów. Nawet rygorystyczne przestrzeganie tej reguły nie gwarantowało zachowania płynności, gdyż nie przewidywała ona możliwości opóźnień w spłacie kredytów i wcześniejszego wycofywania depozytów.
Reguła osadu we wkładach
Rozwinięcie reguły poprzedniej, zezwala się na rolowanie depozytów i przyjmowanie nowych w celu spłaty poprzednich. Wymaga się oszacowania tej części depozytów, która na stałe pozostaje jako osad w banku.
Reguła przesunięć w aktywach bilansu – zakłada utrzymywanie takiej struktury aktywów, która pozwala na przedterminową likwidację bez zbędnych strat przynajmniej części z nich, w sytuacji wyjątkowego spiętrzenia płatności zobowiązań
Reguła maksymalnego obciążenia – zajmuje się ustaleniem relacji między wysokością strat poniesionych przy likwidacji aktywów przed terminem ich zapadalności a wysokością kapitałów własnych banku
Metoda luki
Metoda luki płynności polega na zestawieniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów banku w ustalonych przedziałach czasu. Luka płynności w ustalonych przedziałach definiowana jest jako różnica między aktywami a pasywami
W praktyce bankowej występują 3 luki płynności:
Dodatnia- wartość aktywów zapadalnych przewyższa wartość pasywów wymagalnych
Neutralna – równowaga między aktywami zapadalnymi a pasywami wymagalnymi
Ujemna - aktywa zapadalne są mniejsze od pasywów wymagalnych; wskazuje na niedobór płynności
Metody pomiary płynności - wskaźniki płynności
Wskaźnik płynności bieżącej
Aktywa płynne zapadalne do 3 miesięcy/pasywa wymagalne do 3 miesięcy
Jego wartość 0,9-1,1 płynność banku jest dobra
Jego wartość 0,7-0,9 wystarczająca
Jego wartość poniżej 0,7 – zła
Wskaźnik płynności szybkiej
Aktywa płynne do 1 miesięcy/pasywa wymagalne do 1 miesiąca
Wskaźnik wg MFW
Gotówka + należności od banków / zobowiązania ogółem
Wskaźniki płynności wg Rekomendacji P:
Limit dopasowania
zapas aktywów wysoko płynnych
zapas aktywów płynnych w walutach obcych
uzależnienie od bazy depozytów stałych
limit uzależnienia od dużych depozytów
limit uzależnienia od lokat przyjmowanych od innych banków
limit lokat składanych w innych bankach
limity wszystkich pozycji pozabilansowych
Miary płynności | Wartość minimalna | Wartość na 31.12.2013 | Wartość na 31.12.2012 |
---|---|---|---|
Luka płynności krótkoterminowej (suma podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności pomniejszona o środki obce niestabilne) | 0 | 18.419,35 | 10.007,64 |
Współczynnik płynności krótkoterminowej (realizacja sumy podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności do środków obcych niestabilnych) | 1 | 1,90 | 1,45 |
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi | 1 | 7,06 | 6,28 |
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami funduszami własnymi i środkami własnymi stabilnymi | 1 | 1,49 | 1,35 |
Formalne warunki utrzymania płynności
Wyjaśnienie terminów:
W ramach aktywów, wyróżniono 4 podstawowe kategorie:
podstawowa rezerwa płynności- w przybliżeniu kasa oraz należności i inne aktywa w kwocie możliwej do uzyskania w ciągu 7 dni
uzupełniające rezerwa płynności – w przybliżeniu należności i inne aktywa w kwocie możliwej do uzyskania w ciągu od 7 do 30 dni
aktywa o ograniczonej płynności - w przybliżeniu kasa oraz należności i inne aktywa wynikające z czynności bankowych poza hurtowym rynkiem finansowym
aktywa pieniężne - w przybliżeniu aktywa nie wynikające z czynności bankowych
W ramach pasywów wyróżniono:
fundusze własne
środki, które bank zalicza do stabilnych źródeł finansowania, w szczególności stabilna część bazy depozytowej, własnych papierów wartościowych nie zaliczanych do funduszy własnych, innych zobowiązań z pierwotnym terminem wymagalności powyżej 1 roku, które bank zamierza utrzymywać oraz inna zobowiązania wynikające z czynności bankowych, których plan pozyskania i utrzymania jest zatwierdzony przez radę nadzorczą
środki obce niestabilne
instrumenty zarządzania płynnością
operacje z bankiem centralnym
transakcje depozytowe i lokacyjne
transakcje kupna i sprzedaży papierów wartościowych
operacje repo i sell buy back
Wykład 8
26.11.2014
Ryzyko bankowe:
brak formalnej definicji oraz różnorodności podejść
niebezpieczeństwo pogorszenia wyniku finansowego oraz powstania nieprawidłowości, które mogą powodować w ostatecznych przypadkach nawet upadłość banku
możliwość
Przyczyny występowania ryzyka bankowego:
zewnętrzne:
mikrootoczenie (koniunktura gospodarcza, inflacja, polityka fiskalna, polityka banku centralnego)
mikrootoczenie (liczba działających w regionie banków, ich konkurencyjność, sytuacja gospodarcza regionu)
wewnętrzne:
działaność operacyjna,
organizacja procesów
zarządzanie bankiem
marketing bankowy
kwalifikacja kadry
konkurencyjność
Rodzaje ryzyka bankowego:
kredytowe
płynności
kapitałowe
operacyjne
rynkowe
Ryzyko kredytowe to:
niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków umowy, narażając kredytodawcę ma powstanie straty finansowej
możliwość zajścia sytuacji, że kredytobiorca nie będzie zdolny do regulowania spłaty kapitału i odsetek lub ogłosi upadłość
całość zagrożeń związanych z aktywną działalnością kredytową baku, uwzględniających zarówno politykę w odniesieniu do pojedynczego klienta jak i politykę kształtującą cały portfel kredytowy
klasyfikacja ryzyka kredytowego:
ze względu na tworzące je elementy bilansu:
ryzyko aktywne – zagrożenie niespełnieniem prze kredytobiorcę płatności kredytowych w ustalonym terminie
ryzyko pasywne – zagrożenie wcześniejszym wycofaniem środków przez deponenta, lub nie uzyskanie kredytów refinansowych od instytucji finansowych
ze względu na skalę lub zakres:
ryzyko indywidualne (jednostkowe) – wynikające z pojedynczej umowy kredytowej
ryzyko portfelowe (ogólne) – łączne (zagregowane) ryzyko indywidualne, obejmujące cały portfel
z punktu widzenia pierwotnych źródeł generowania ryzyka:
egzogeniczne (zewnętrzne) – zdeterminowane czynnikami zewnętrznymi, będącymi poza wpływem jednostkowego podmiotu,
endogeniczne (wewnętrzne) – wpływają na nie determinanty wewnętrzne wynikające ze specyfiki działalności czy systemu zarządzania bankiem
ze względu na obszar geograficzny:
ryzyko kredytowe kraju
ryzyko kredytowe regionu
ze względu na natężenie ryzyka
ryzyko ostre –
ryzyko utajone
ze względu na dostępność do źródeł informacji:
ryzyko rozpatrywane
ryzyko nierozpoznawalne
z punktu widzenia granic akceptowalności przez bank:
ryzyko akceptowalne
ryzyko nieakceptowalne
Praktyczny zestaw metod służących do zarządzania ryzykiem w bankach:
Metody, których skutki mają wpływ na wielkość i strukturę portfela kredytowego (stosowane ex ante)
staranna kontrola zdolności kredytowej i sytuacji finansowej kredytobiorcy,
ustanawianie i przejmowanie prawnych form zabezpieczeń spłaty kredytu
metody tworzenia klas ryzyka kredytowego (credit scoring)
dywersyfikacja struktury portfela kredytowego
Metody, których istota sprowadza się do niwelowania skutków złych decyzji kredytowych, niekorzystnie wpływających na strukturę portfela kredytowego (stosowane ex post)
monitoring ryzyka przy wykorzystaniu systemu credit scoring
tworzenie rezerw celowych na niespłacone należności
sprzedaż kredytów (sekurytyzacja)
Rodzaje ryzyka kapitałowego:
ryzyko gromadzenia kapitału – pierwotne
bank nie zgromadził wymaganego ustawowo minimum kapitałowego
zgromadzony przez bank kapitał jest niewystarczający w stosunku do zakresu działalności banku
ryzyko wykorzystani kapitału – wtórne
oznacza, że wniesiony przez właścicieli i inwestorów kapitał został ulokowany w n=baku na ich ryzyko
obok ryzyka akcjonariusza występuje również ryzyko deponenta
Skutki ryzyka kapitałowego:
koszt utraconych korzyści
zwiększenie ryzyka działalności banku
niewypłacalność
spadek wiarygodności
zmniejszenie bezpieczeństwa
Ryzyko operacyjne (wg Komitetu Bazylejskiego) – ryzyko straty wynikającej z niewłaściwych lub zawodowych procesów, ludzi, systemów lub zdarzeń zewnętrznych.
Czynniki ryzyka operacyjnego:
Definicja | Kategorie zdarzeń operacyjnych |
---|---|
Procesy | Dokonywanie transakcji i zarządzanie procesami |
Ludzie | -oszustwo wewnętrzne -zarządzanie kadrami oraz bezpieczeństwo pracy -klienci, produkty i praktyka biznesowa |
Systemy | Zakłócenia działalności i błędy systemów |
Zdarzenia zewnętrzne | -zniszczenie aktywów materialnych -oszustwo zewnętrzne |
Ryzyko rynkowe:
Ryzyko poniesienia starty w wyniku zmiany sytuacji na rynkach finansowych
Ryzyko związane ze zmianą cen rynkowych, stawek procentowych, kursów wymiany walut i wartości cen akcji
Ryzyko walutowe:
Niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego
Związane jest z operacjami bankowymi dokonywanymi w różnych walutach
Pojawia się w momencie, gdy instrument będący w posiadaniu banku jest denominowany w walucie innej, niż waluta kraju tego podmiotu
Aktywa > pasywa -
Aktywa <pasywa
(Około 5 każdego miesiąca kurs euro będzie ciut wyższy)
W szczególności jest ono związane z:
Niedopasowaniem odpowiednich pozycji aktywów i pasywów banku, których n=wartość wyrażona jest w walucie obcej
Zawartymi transakcjami, tj. zmianą kursu walutowego między dniem zawarcia transakcji a dniem, w którym otrzymywana jest płatność (ryzyko kursowe)
Wzrostem innych ryzyk w wyniku zmiany poziomu kursu walutowego
Ryzyko stopy procentowej
Niebezpieczeństwo, że zmiany rynkowej stoy procentowej wpłyną negatywnie na sytuacją finansową banku
Ryzyko wynikające z niedopasowania terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów
Ryzyko strategiczne – ryzyko wpływające na długoterminową zdolność konkurencyjną banków. Ryzyko wiązane ze strukturą właścicieli i zarządem 0 nie chcą lub nie mogą wyposażyć w bank w kapitał niezbędny do sprawnego funkcjonowania. Decyzje strategiczne to: wybór obszaru działania, struktra organizacyjna, system planowania i kontroli, system przetwarzania danych
Kto zarządza ryzykiem banku?
zarząd banku
Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami ALCO
Wyspecjalizowane komórki organizacyjne – np.. departament zarządzania ryzykiem portfela kredytowego
Departamenty dealerskie (Skarbca)
Menedżerowie ds. ryzyka
Poszczególni pracownicy świadczący usługi finansowe
ALCO – Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami
Jest on odpowiedzialny za kontrole ryzyka oraz określenie górnych granic łącznego ryzyka bankowego jakie dany bank może podjąć poprze wyznaczenie departamentom limitów ryzyka.(oprócz kredytowego)
ALCO to zespół ludzi ścisłego kierownictwa banku w celu wsparcia dyrektorów departamentów.
Czynności ALCO:
Określenie przyczyn u rozmiarów ryzyka rynkowego na jaki banki jest narażony oraz hierarchizacja tego ryzyka z p.w. priorytetów banku
Zarzadzanie ryzykiem płynności
Operacyjnej – zarzadzania dziennym przepływem gotówki
Strukturalnej – z zakresu zapadalności i wymagalności zobowiązań
Określenie poziomu ryzyka stopy procentowej
Zarzadzanie ryzykiem walutowym
Komitet jest odpowiedzialny za wytyczenie polityki banku odnośnie ryzyka rynkowego poprzez ustalenie strategicznych ram pracy dla kadry kierowniczej.
Kontrola departamentu skarbca za pomocą limitów. Nie dotyczy to ryzyka kredytowego (dep. Kredytów)
Wykład 9
03.12.2014
Postępowanie w warunkach ryzyka:
Unikanie ryzyka ( przestrzeganie limitów i ograniczeń ostrożnościowych)
Kształtowanie ryzyka - świadome podejmowanie ryzyka:
Zmniejszanie rozmiarów ryzyka:
Podział ryzyka między kilka banków – np. kredyt konsorcjalny,
Ograniczenie rozmiarów ryzyka – klauzule wyłączające odpowiedzialność banku w przypadku przekroczenia pewnych norm ryzyka – wypowiedzenie umowy kredytowej
Dywersyfikacja ryzyka – ilościowa i jakościowa
Zabezpieczanie się przed skutkami ryzyka:
Prawne formy zabezpieczeń przed wystąpieniem ryzyka
Refinansowanie ryzyka – np. składka na ryzyko,
Ubezpieczenie ryzyka
Wyrównywanie ewentualnych strat:
Głównie dzięki instrumentom pochodnym
Samoubezpieczenie, opcje, transakcje future, transakcje FRA
Podejmowanie ryzyka w oryginalnym rozmiarze
Unikanie ryzyka - podejmowanie sytuacji nie związanych z ryzykiem
Nie udzielanie kredytu w sytuacji niepewności co do terminowej spłaty
Nie przyjmowanie zlecenia płatniczego o ile bank ma podejrzenie o niewypłacalności importera
Nie przyjmowanie depozytu o ile bank niepewny jest co do terminu otrzymania jego wpłaty
Podejmowanie ryzyka:
Tworzenie potencjału „wytwórczego” czyli działanie mające na celu stworzenie silnej struktury aktywów, że poszczególne rodzaje ryzyka nie zagrażają bankowi jako całości,
Zapewnienie adekwatności kapitałowej – działanie oparte na założeniu, iż kapitał własny jest bazą kompensowania ryzyka w banku
Kontrola wewnętrzna w banku komercyjnym
System kontroli wewnętrznej:
Nastawienie kierownictwa banku – wykazywanie, ze kontrola działa w jego imieniu i jego upoważnienia
Reguły i zasady postępowania oraz instrumenty kontroli wewnętrznej
Kontrola funkcjonalna pionowa - wykonywana przez przełożonych wszystkich szczebli 0 bezpośredni nadzór w stosunku do pracowników
Kontrola funkcjonalna pozioma – współdziałanie niezależnych od siebie jednostek – podnosi jakość działania i obsługi
Kontrola instytucjonalna – prowadzona przez Departament Kontroli na szczebli centrali
Formy i sposoby kontroli wewnętrznej:
Kontrola wstępna – badanie dyspozycji przed ich wykonaniem
Kontrola bieżąca – badanie operacji w toku ich wykonywania
Kontrola następna – badanie dokumentów dotyczących czynności dokonanych w przeszłości
Kontrola kompleksowa – badanie danego zagadnienia na wszystkich szczeblach od filii do centrali (np. badanie działalności depozytowej)
Kontrola pełna – kontrolowana jednostka organizacyjna w 2-3 latach w pełnym zakresie jej działania
Kontrola problemowa – badanie wycinka działalności w jego jednostkach organizacyjnych (np. badanie jakości akcji kredytowej)
Kontrola doraźna – na zlecenie kierownictwa podejrzenie popełnienia przestępstwa
Kontrola informatyczna – zabezpieczenia systemu informatycznego
Kryteria oceny w kontroli wewnętrznej:
Legalność 0 czy operacja nie jest sprzeczna z przepisami co do formy i trybu realizacji,
Prawidłowość – czy dokumenty potwierdzające operacje są zgodne z rzeczywistym przebiegiem, zawierają wszystkie niezbędne dane – dokument został sprawdzony pod każdym względem
Rzetelność – czy dokumenty są wystawione przez odpowiednie osoby, kompletne i zupełne, zawierają wiarygodne podpisy, nie mają znamion poprawek i przeróbek,
Sprawność organizacyjna – umiejętność przystosowania się komórek do aktualnych potrzeb wynikających z realizowanych zadań oraz ochrony interesów banku i klientów
Efektywność ekonomiczna działań – w kontekście dochodowości nowych produktów i usług
Bezpieczeństwo banku – z p.w. bezpieczeństwa powierzonych środków
Najczęściej badane tematy:
Prowadzenie rachunków bankowych
Prowadzenie rachunków lokat terminowych
Obsługa rachunków podmiotów gospodarczych
Organizacja i obsługa skarbca, sortowni, obsługo kasowej,
Kredytowanie firm i osób fizycznych
Problematyka organizacyjno-gospodarcza i finansowa
Zagadnienia finansowo-księgowe
Prawidłowość eksploatacji systemów informatycznych
Wynik finansowy
Funkcjonowanie systemu kontroli funkcjonalnej
Problematyka bezpieczeństwa banku jako instytucji zaufania publicznego
Zagadnienia w badaniu operacji aktywnych
Struktura udzielonych kredytów, rodzaje kredytobiorców i udzielone gwarancje
Ocena rozeznania rynku kredytowego i prowadzona promocja
Stopień wykorzystania środków na działalność kredytową
Ocena dochodowości kredytów, ilość windykowanych, efektywność windykacji
Badanie prawidłowości umów kredytowych oraz jakość i skuteczność przyjętych zabezpieczeń
Za podstawę oceny kontrolowanej jednostki banku przyjmuje się następujące kryteria:
Procentowy udział błędów w badanej próbce dokumentów:
Do 1% - ocena bardzo dobra,
Do 3,5% - dobra
Do 5% - ocena dostateczna
Do 7% - ocena mierna
Powyżej 7% - ocena negatywna
Procent wykonania zaplanowanego wyniku finansowego
Powyżej 120% - bardzo dobra
Od 101% d0 120% - ocena dobra
100% - ocena dostateczna
80% do 90% - ocena mierna
Poniżej 80% - ocena negatywna
Wykład 10
10.12.2014
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe
Trochę historii
Do 1975 – SOP-y Spółdzielnie Oszczędnościowo-Kredytowe
Po 1975 przekształcone w banki spółdzielcze
Pierwszy SKOK w Stoczni Gdańskiej 1989r. z inicjatywy „NSZZ Solidarność”
23.05.1991 r, ustawa o związkach zawodowych art. 39 dopuszczenie otwierania w zakładach pracy kas oszczędnościowo-kredytowych
1992 pierwsze SKOK-i poza Stocznią Gdańską, powołaną Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Pożyczkową
Obowiązująca ustawa była niedoskonała – prawo zakładania SKOK tylko w zakładach pracy, a członkami tylko pracownicy, oraz prawo do świadczenia nieograniczonych usług finansowych co stanowiło zbyt duże ryzyko dla zgromadzonych oszczędności
14.12/1995 ustawa o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych:
Prawne zorganizowanie systemu SKOK w Polsce,
Umożliwienie działalności kas także poza zakładami pracy,
Doprecyzowanie zakresu świadczenia usług kasy na rzecz członków,
Nadanie kompetencji nadzoru Kasie Krajowej nad całym systemem
Ustawa o SKOK-ach dała im odrębność od systemu bankowego i NBP
Działają w oparciu o ustawę o SKOK-ach oraz ustawę Prawo Spółdzielcze
Na wniosek rządu Unia daje zgodę na wyłączenie SKOK-ów z Dyrektyw Bankowych dotyczących: kapitałów własnych, współczynnika wypłacalności, współczynnika koncentracji kredytów. Tak samo UK i Irlandia
Spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Może ona prowadzić działalność społeczną oraz oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska, natomiast posiadany przez nią majątek jest ich prywatną własnością
SKOK-i powstają na mocy umowy zawieranej przez członków założycieli, których musi być co najmniej dziesięciu. Umowa założycielska to statut kasy wiążący także dla nowych członków
Procedura utworzenia SKOK-u
Utworzenie kasy wymaga uzyskania zezwolenia KNF
Z wnioskiem o wydanie zezwolenia występują założyciele kasy. Założyciele Kasy są obowiązani ustanowić od 1 do 3 pełnomocników, którzy będą ich reprezentować wobec KNF do czasu zezwolenia
Zezwolenie KNF do 3 miesięcy od daty otrzymania wniosku
W zezwoleniu na utworzenie kasy KNF określa nazwę i siedzibę kasy oraz zatwierdza jej statut
Celem kasy jest:
Gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków
Udzielanie im pożyczek i kredytów
Przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych
Pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia
Po otrzymaniu zgody KNF Kasa może także:
Pośredniczyć w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych lub tytułów uczestnictwa funduszy zagranicznych
Członkami kasy mogą być osoby fizyczne połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym,
Pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy,
Osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej
A także działające wśród członków:
Jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną,
Spółdzielnie,
Związki zawodowe,
Wspólnoty mieszkaniowe
Organy Kasy:
Rada nadzorcza i zarząd – członkowie nie skazani prawomocnie za przestępstwa umyślne
w Radzie Kasy i zebraniu przedstawicieli udział pracowników będących członkami nie większy niż 1/3
obowiązek niezwłocznego informowania KNF o składzie Rady lub zmianach w jej składzie
członkowie zarządu kasy powinni dawać rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania kasą, przy czym co najmniej 2 członków zarządu musi posiadać co najmniej wykształcenie średnie oraz kwalifikacje i doświadczenie niezbędne do kierownika kasa
Zarząd Kasy – 3 do 5 osób powoływanych i odwoływanych przez Radę nadzorczą
Powołanie Prezesa za zgoda KNF
Komisja Kredytowa:
Ma charakter opiniodawczy
Członkowie nie mogą być członkami rady nadzorczej lub zarządu
Zadania to przedstawianie zarządowi:
Opinii w sprawie wniosków o udzielenie pożyczek i kredytów,
Propozycji w przedmiocie wyboru zabezpieczenia pożyczek i kredytów,
Propozycji warunków, na jakich można udzielić pożyczek i kredytów
Projektów wniosków w sprawie przedłużenia terminu spłaty pożyczek i kredytów oraz przymusowego ściągania niespłaconych w terminie pożyczek i kredytów
Funduszami własnymi Kasy są:
fundusz udziałowy — powstający z wpłat udziałów członkowskich.
fundusz zasobowy — powstający z wpłat wpisowego wnoszonego przez członków oraz nadwyżki bilansowej
fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych — utworzony na podstawie odrębnych przepisów
Zobowiązana podporządkowane w kwocie 1 na zasadach ustalonych przez KNF
Niezrealizowane zyski na instrumentach dłużnych i kapitałowych
Cele kasy = obszary działania
Kasa tworzy fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy będący w dyspozycji kasy, powstający z wkładów członkowskich, oraz gromadzonych przez członków oszczędności,
Kasa ma obowiązek utrzymać rezerwę płynna w wysokości nie mniejszej niż 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego (środki w kasie, środki w Krajowej Kasie, jednostki w funduszu rynku pieniężnym),
Łączna kwota pożyczek i kredytów udzielonych jednemu członkowi kasy oraz zobowiązań tego członka wynikających z udzielonych poręczeń, nie może przekraczać 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego (na cele gospodarcze max 15%)
Krajowa Kasa SKOK
Jest spółdzielnią osób prawnych (tych kas),
Członkami są wyłącznie kasy
Celem jest zapewnienie stabilności finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu stabilizacyjnego, oraz sprawowanie kontroli nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa
Działalność Kasy polega na:
Reprezentowaniu interesów kas przed organami administracji państwowej i organami samorządu terytorialnego, a także w organizacjach międzynarodowych,
Wyrażaniu opinii o projektach aktów prawnych dotyczących kas,
Zapewnianiu doradztwa prawnego, organizacyjnego i finansowego,
Organizowaniu szkoleń i prowadzeniu działalności wydawniczej związanej z działalnością kas,
Opracowywaniu standardów świadczenia usług i prowadzeniu dokumentacji przez kasy oraz systemów informatycznych dla kas,
Przyjmowaniu lokat,
Udzielaniu pożyczek i kredytów kasom,
Pośredniczeniu w przeprowadzaniu rozliczeń, oraz wydawaniu kart płatniczych, jeżeli kasa nie wybierze innego sposobu prowadzenia tej działalności
Udzielaniu pomocy nowo powstającym kasom,
Wypełnianiu za kasy obowiązków informacyjnych wobec NBP
Organem opiniodawczym w Kasie Krajowej jest Komisja Funduszu Stabilizacyjnego
7 do 11 członków powoływanych i odwoływanych przez Radę nadzorczą na wniosek Zarządu
Od 1% do 3% aktywów
Zadania to opiniowanie:
Wniosków o kredyty stabilizacyjne oraz o udzielanie innej pomocy, w tym bezzwrotnej,
Rodzajów i wysokości zabezpieczeń udzielanych kredytów stabilizacyjnych,
Wniosków w sprawie prolongaty spłaty kredytów stabilizacyjnych
Nadzór KNF
Celem nadzoru nad kasami jest zapewnienie:
Stabilności finansowej kas,
Prawidłowości prowadzonej przez kasy działalności finansowej
Bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych w kasach,
Zgodności działalności kas z przepisami niniejszej ustawy
Celem nadzoru nad Kasą Krajową jest zapewnienie:
Stabilności finansowej Kasy Krajowej,
Prawidłowości wykorzystania funduszu stabilizacyjnego oraz innych środków deponowanych przez kasy w Kasie Krajowej,
Zgodności działalności Kasy Krajowej z przepisami niniejszej ustawy
Informacje przekazywane do KNF przez Kasy – dane o:
Strukturze organizacyjnej kasy, liczbie zatrudnionych, liczbie członków oraz liczbie wkładów członkowskich zadeklarowanych i wkładów członkowskich wpłaconych, a także niezbędne dane kontaktowe dotyczące osób sporządzających i zatwierdzających informacje sprawozdawcze,
Bilansie oraz rachunku zysków i strat,
Inwestycjach kasy,
Płynności oraz rezerwie płynnej,
Aktywach finansowych,
Zobowiązaniach finansowych,
Zobowiązaniach z tytułu zabezpieczeń pieniężnych oraz z tytułu oszczędności
Funduszach własnych,
Przekroczeniu koncentracji zaangażowani,
Zobowiązaniach z tytułu kredytów
Zobowiązaniach z tytułu własnej emisji
Zobowiązaniach pozabilansowych udzielonych oraz zobowiązaniach pozabilansowych otrzymanych,
Promesach udzielenia kredytu
Kredytach, pożyczkach i pozostałych należnościach kasy,
Przyjętych przez kasę zabezpieczeniach
Strukturze aktywów i pasywów,
Rachunku przepływów pieniężnych,
Rezerwie obowiązkowej
Radzie nadzorczej i zarządzie kasy.
Współczynniku wypłacalności
Zadania Kasy Krajowej w ramach czynności kontrolnych:
Analiza sprawozdań finansowych kas,
Badanie realizacji obowiązku utrzymywania płynności płatniczej przez kasy,
Badaniu zgodności udzielanych kredytów i pożyczek przez kasy badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek kas,
Badaniu stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz złożonych oszczędności i lokat w kasach.
KNF w ramach nadzoru może zlecić kasie lub Kasie Krajowej:
Podjęcie środków koniecznych do przywrócenia płynności lub osiągania i przestrzegania norm,
Usunięcie w wyznaczonym terminie stwierdzonych uchybień
Zwiększenie funduszy własnych
Zaniechanie określonych form reklamy ( skoki ustawowo nie mogą reklamować depozytów)
Usunięcie w wyznaczonym terminie nieprawidłowości w zakresie przestrzegania obowiązków wynikających z ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
W przypadku nie realizacji zaleceń, KNF po uprzednim pisemnym upomnieniu może:
Wystąpić do właściwego organu kasy lub Kasy Krajowej o odwołanie członków zarządu kasy lub Kasy Krajowej bezpośrednio odpowiedzialnych za stwierdzone uchybienia,
Zawiesić w czynnościach poszczególnych członków zarządu kasy lub Kasy Krajowej
Nakazać kasie lub Kasie Krajowej ograniczenie zakresu działalności
Nakazać kasie lub Kasie Krajowej zaprzestania prowadzenia określonej działalności
Wykład 11
07.01.2015
Dom maklerski/biuro maklerskie
Firma inwestycyjna – dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską, zagraniczna firma inwestycyjna prowadząca działalność maklerska na terytorium rzeczypospolitej polskiej oraz zagraniczna osoba prawna z siedzibą na terytorium państwa nieleżącego do OECD prowadząca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej działalność maklerską
Dom maklerski – instytucja finansowa posiadająca zezwolenie organu nadzoru n a wykonywanie określonych czynności stanowiących działalność maklerską
Biuro maklerskie - wydzielona jednostka organizacyjna banku pro1wadząca działalność maklerską
Domem maklerskim może być wyłącznie:
Spółka akcyjna
Spółka z ograniczona odpowiedzialnością
Spółka komandytowa, komandytowo-akcyjna, partnerska i jawna gdy komplementariusze, partnerzy lub wspólnicy mają prawo wykonywania zawód maklera papierów wartościowych lub doradcy inwestycyjnego, w liczbie co najmniej dwóch
Działalność maklerska (ustawa):
Przyjmowanie i przekazywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych oraz wykonywaniu ich na rachunek dającego zlecenie,
Nabywanie lub zbywanie na własny rachunek instrumentów finansowych
Zarządzanie portfelami instrumentów finansowych
Doradztwo inwestycyjne doradztwo w zakresie struktury kapitałowej przedsiębiorstwa oraz łączenia podziału i przejmowaniu przedsiębiorstw,
Oferowanie instrumentów finansowych oraz udzielanie na ich zakup pożyczek pieniężnych,
Świadczenie usług w zakresie subemisji usługowych i inwestycyjnych
Organizowanie alternatywnego systemu obrotu,
Przechowywanie lub rejestrowanie instrumentów finansowych, w tym prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków zbiorczych, oraz prowadzenie rachunków pieniężnych
Sporządzaniu analiz inwestycyjnych, analiz finansowych oraz innych rekomendacji o charakterze ogólnym dotyczących transakcji w instrumenty finansowe
Kapitał założycielski – min 125.000 euro
50.000 euro gdy nie wykonuje czynności 8
730.000 euro gdy wykonuje czynności 2 lub 6
Wniosek o zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej:
Dane osobowe członków zarządu albo wspólników lub komplementariuszy w spółce osobowej, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej
Lista akcjonariuszy posiadających akcje wnioskodawcy bezpośrednio lub pośrednio prze podmioty zależne
Informacje o wysokości funduszy własnych
Informacje o wysokości kapitału założycielskiego
Dane osobowe członków zarządu, ich kwalifikacje zawodowe oraz dotychczasowy przebieg racy zawodowej
Wskazanie zakresu czynności, od wykonywania których wnioskodawca zamierza rozpocząć działalność maklerską,
Analizę ekonomiczno-finansową możliwości prowadzenia działalności maklerskiej przez okres roku od dnia rozpoczęcia tej działalności,
Informacje o planowanej organizacji przedsiębiorstwa, ze wskazaniem adresów centrali i oddziałów, jeżeli jest planowane ich otwarcie oraz o posiadanych urządzeniach telekomunikacyjnych i o warunkach lokalowych
Statur, umowa spółki, regulaminy organizacyjne, inwestowania, zarządzania konfliktami interesów
Firma inwestycyjna jest obowiązana zatrudnić, na podstawie umowy o pracę, co najmniej:
Jednego maklera papierów wartościowych
Przyjmowanie i przekazywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych
Nabywanie lub zbywanie na własnych rachunek instrumentów finansowych
Oferowanie instrumentów finansowych
Organizowaniu alternatywnego systemu obrotu
Przechowywanie lub rejestrowanie instrumentów finansowych
Dwóch doradców inwestycyjnych
Zarzadzaniu portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych
Jednego doradcę inwestycyjnego lub jednego maklera – tylko dla doradztwa inwestycyjnego
Warunkiem uzyskania zezwolenia jest wydzielenie działalności maklerskiej w ramach banku, polegające na:
Prowadzeniu tej działalności w sposób pozwalający na jej organizacyjne wyodrębnienie od pozostałej działalności banku (wydzielenie organizacyjne)
Prowadzeniu odrębnych ksiąg rachunkowych i sporządzaniu sprawozdań finansowych na zasadach określonych w odrębnych przepisach
KNF ma 2 miesiące na rozpatrzenie wniosku. Zezwolenie zawiera:
Firmę, siedzibę oraz adres firmy inwestycyjnej
Wskazanie czynności, na wykonywanie których jest udzielone zezwolenie,
Termin rozpoczęcia działalności maklerskiej, nie dłuższy niż 12 miesięcy od dnia, w którym decyzja o udzieleniu zezwolenia stała się ostateczna
„Klient” rozumie się jako osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającej osobowości prawnej, która zawarła z firmą inwestycyjną lub z bankiem umowę o świadczenie usług maklerskich lub z bankiem powierniczym umowę o prowadzenie rachunku papierów wartościowych
Klient profesjonalny:
Bank, firma inwestycyjna
Zakład ubezpieczeń
Fundusz inwestycyjny i towarzystwo funduszy u=inwestycyjnych
Fundusz emerytalny i towarzystwo emerytalne
Inwestor instytucjonalny prowadzący regulowaną działalność na rynku finansowym
Jednostka administracji rządowej lub samorządowej, Bank Centralny, Bank Światowy, Europejski Bank Centralny, MFW, Europejski Bank Inwestycyjny,
Przedsiębiorca, którego suma bilansowa wynosi co najmniej 20 mln euro, kapitał własny co najmniej 2 mln euro oraz osiągnął przychody ze sprzedaży na poziomie co najmniej 40 mln euro – musi spełniać 2 z 3 warunków (kurs euro przeliczony)
Klient profesjonalny na własny wniosek
Zawarł kwartalnie co najmniej 10 transakcji w ciągi czterech ostatnich kwartałów i każda z nich stanowiła wartość w przeliczeniu na PLN co najmniej 50.000 euro
Wartość portfela instrumentów finansowych wraz ze środkami pieniężnymi wchodzącymi w jego skład wynosi co najmniej 500.000 euro w przeliczeniu na PLN,
Pracował lub pracuje w sektorze finansowym przez co najmniej rok na stanowisku, które wymaga wiedzy zawodowej dotyczącej transakcji w zakresie instrumentów finansowych lub usług maklerskich
Klient detaliczny nie będzie spełniał powyższych 3 warunków
Wykład 12
14.01.2015
TOWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH/ FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych TFI – wyłącznie spółka akcyjna z siedzibą na terytorium RP po uzyskaniu zezwolenia KNF.
Spółka składa wniosek o utworzenie TFI oraz funduszu inwestycyjnego.
Zarząd TFI – co najmniej 2 członków.
Członkowie:
posiadają zdolność do czynności prawnych
nie byli karani
posiadają dobrą opinię związaną z pełnionymi funkcjami
co najmniej 2 z nich, w tym prezes – wyższe wykształcenie lub prawo wykonywania zawodu doradcy inwestycyjnego
legitymuje się stażem min 3 letnim na kierowniczym lub samodzielnym stanowisku w instytucjach finansowych lub pełnienia funkcji w organach tych instytucji
Przedmiotem działalności TFI jest:
wyłącznie tworzenie funduszy inwestycyjnych i zarządzanie nimi, w tym pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, reprezentowanie ich wobec osób trzecich oraz zarządzanie zbiorczym portfelem papierów wartościowych
pełnienie funkcji przedstawiciela funduszy zagranicznych
I za zgodą KNF:
Zarządzanie portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych
Doradztwo inwestycyjne.
TFI musi zatrudniać:
2 doradców inwestycyjnych – do wykonywania czynności zarządzania funduszami inwestycyjnymi, zarządzania zbiorczym portfelem papierów wartościowych oraz zarządzania portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych
1 doradcę inwestycyjnego do wykonywania czynności doradztwa inwestycyjnego
Kapitał założycielski – min 125.000 euro (identyczny jak przy Domu Maklerskim)
730.000 euro gdy wykonuje czynności w zakresie zarządzania portfelami i doradztwa inwestycyjnego.
Kapitał zakładowy towarzystwa może pochodzić wyłącznie ze źródeł udokumentowanych. Środki na pokrycie kapitału zakładowego lub na nabycie akcji nie mogą pochodzić z pożyczki lub kredytu.
Fundusz inwestycyjny otwarty – min. aktywa 2.000.000 PLN
Zbywa jednostki uczestnictwa i dokonuje ich odkupienia na żądanie uczestnika funduszu. Z chwilą odkupienia jednostki uczestnictwa są umarzane z mocy prawa.
Art. 93 – w co może inwestować FIO.
Specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte – aktywa lokowane w fundusze otwarte, zagraniczne
Inwestorzy:
osoby prawne
jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej
osoby fizyczne, które ulokowały jednorazowo min 40.000 euro
Rada inwestorów kontroluje realizację celu inwestycyjnego funduszy i polityki inwestycyjnej oraz stosowanie ograniczeń inwestycyjnych.
Fundusze inwestycyjne zamknięte
emitują certyfikaty inwestycyjne
osoby fizyczne mogą nabyć certyfikat jeżeli dokonują zapisu na kwotę min 40.000 euro
Fundusze inwestycyjne powiązane – FIO może prowadzić działalność jako fundusz powiązany jeżeli 85% aktywów funduszu lokuje w jednostki uczestnictwa innego funduszu inwestycyjnego otwartego lub tytułu uczestnictwa funduszu zagranicznego.
Fundusze inwestycyjne z wydzielonymi subfunduszami – fundusz składający się z subfunduszy różniących się w szczególności tym, że każdy może stosowa inną politykę inwestycyjną.
Fundusz sekurytyzacyjny – fundusz inwestycyjny zamknięty.
Fundusz aktywów niepublicznych – jako fundusz zamknięty lub specjalistyczny fundusz otwarty 80% swoich aktywów lokuje w aktywa inne niż aktywa publiczne czyli dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym oraz instrumenty rynku pieniężnego, chyba że zostały wyemitowane przez spółki niepubliczne. (aktywa nie są płynne ponieważ nie ma ich na giełdzie)
Fundusz inwestycyjny może być utworzony wyłącznie przez towarzystwo.
Towarzystwo może utworzyć więcej niż jeden fundusz inwestycyjny.
Utworzenie funduszu inwestycyjnego wymaga:
nadania funduszowi inwestycyjnemu statutu przez towarzystwo
zawarcia przez towarzystwo umowy z depozytariuszem o prowadzenie rejestru aktywów funduszu inwestycyjnego
wydania zezwolenia przez Komisję
zebrania wpłat do funduszu inwestycyjnego w wysokości określonej w jego statucie (min. 4mln PLN)
wpisania funduszu inwestycyjnego do rejestru funduszy inwestycyjnych
FUNDUSZE EMERYTALNE
Przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu emerytury po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego
Organem funduszu jest towarzystwo emerytalne – tworzy fundusz, zarządza nim i reprezentuje w stosunkach z osobami trzecimi. Tylko jako spółka akcyjna. Min. kapitał zakładowy 5mln euro.
Rodzaje: otwarty , pracowniczy lub dobrowolny.
OFE – znaczący czynnik pobudzający giełdę
Lokowanie i ograniczenia:
20% wartości aktywów – w przypadku lokaty w depozytach bankowych i bankowych papierach wartościowych, w walucie polskiej
(max 5% aktywów lokowanych w jednym banku albo 2 lub więcej banków ze sobą powiązanych)
40% wartości aktywów – w przypadku lokaty w listach zastawnych, w tym nie więcej niż 15% w listach zastawnych innych niż zdematerializowane
90% wartości aktywów – w przypadku lokaty w akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku giełdowym, a także notowanych na regulowanym rynku giełdowym prawach poboru, prawach do akcji oraz obligacjach zamiennych na akcje tych spółek
10% wartości aktywów – w przypadku lokaty w akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku pozagiełdowym
10% wartości aktywów – w przypadku lokaty w kwitach depozytowych
20% wartości aktywów – w przypadku lokaty w obligacjach przychodowych
10% wartości aktywów – w przypadku lokaty w certyfikatach inwestycyjnych emitowanych przez fundusze inwestycyjne zamknięte
(max 2% wartości aktywów funduszu w jeden fundusz inwestycyjny zamknięty)
15% wartości aktywów – w przypadku lokaty w jednostkach uczestnictwa zbywanych przez fundusze inwestycyjne otwarte oraz specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte
40% wartości aktywów – w przypadku lokaty w obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub miasto stołeczne Warszawa, zdematerializowanych
10% wartości aktywów – w przypadku lokaty w niezabezpieczonych obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych emitowanych przez spółki publiczne
5% wartości aktywów – w przypadku lokaty w zdematerializowanych niezabezpieczonych obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych, których emitentem jest spółka niepubliczna.
Łączna wartość inwestycji w papiery wartościowe jednego emitenta lub grupy powiązanych max 5% aktywów funduszy emerytalnych.
ZERÓWKA będzie w postaci prezentacji. 20 pytań na 20 slajdach. 15-25 sekund na slajd. Pytania tylko testowe jednokrotnego wyboru od ab do abcd. Na maila wyśle nazwiska osób które nie zdały. Można podejść bez zaliczenia. Dwie grupy pytań – CNTI inne, Aula A inne.