ZARZĄDZANIE INSTYTUCJAMI FINANSOWYMI

Literatura:

- „Bankowość - podręcznik akademicki” -W. Jaworski, Zawadzka

- „Mikroekonomia bankowa - X. Freixsas, J-Ch. Rochet

- „Bankowość na świecie i w Polsce” - Oręziak, Pierzak

- „Bankowość komercyjna w rozwiniętych systemach bankowych” - A. Janz

- „Ekonomia i finanse banku komercyjnego w zarysie” - W. Gąsowski

Wykład I 19.10.08

1. Kategorie instytucji finansowych na rynku UE:

1. Instytucje kredytowe - to spółki akcyjne bądź spółdzielnie - mają prawo przyjmowania depozytów i udzielania pożyczek i kredytów;

2. Instytucje Sensu-stricto - to podmioty gospodarcze inne niż instytucje kredytowe, podstawową działalnością ich jest nabywanie akcji lub udziałów kapitałowych;

3. Instytucje inwestycyjne (rodzaj instytucji kredytowych) gdzie co najmniej 50% wartości sumy bilansowej pochodzi z obrotów papierami wartościowymi oraz każdy z podmiotów gospodarczych, który ma osobowość prawną i świadczy biznesowe usługi (jedną lub więcej usług inwestycyjnych);

4. monetarne instytucje finansowe - instytucje których działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych substytutów od podmiotów innych niż te instytucje oraz udzielanie kredytów lub inwestowanie w papiery wartościowe na własny rachunek;

5. Instytucje, które emitują pieniądz elektroniczny - są zależne od instytucji finansowych lub kredytowych obite wyspecjalizowanym nadzorem ostrożnościowym.

2. Podstawowe zasady funkcjonowania instytucji kredytowych i finansowych w UE

- regulacje wynikają z określonych zaleceń i dyrektyw, które są wykorzystywane najczęściej jako instrumenty funkcjonowania tych instytucji.

- Traktat o EWG - Traktat Rzymski (1957r.) wprowadził 4 podstawowe swobody, na których oparte jest dzisiejsze funkcjonowanie UE i jednolity rynek finansowy.

Zasady podstawowych swobód tzw. single-market - jednolitego rynku wyróżnia 4 swobody:

- swoboda przepływu towaru

- swoboda przepływu usług

- swoboda przepływu kapitału

- swoboda przepływu osób

Swoboda przepływu kapitału opiera się na dążeniu do wspólnego rynku usług finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartościowymi. Operacje można wykonywać we wszystkich krajach członkowskich.

Traktat z Maastricht - 07.02.1992 (Holandia) wszedł w życie 01.11.1993r., powołał do życia UE

„Biała księga” wydana w Cannes 1995r. - zawiera szereg regulacji dotyczących bezpieczeństwa i funkcjonowania instytucji kredytowych. Regulacje te znalazły odzwierciedlenie w pierwszej i w drugiej dyrektywie bankowej.

ZALECENIE - inaczej rekomendacja - to niewiążący akt prawny, propozycja Komisji Europejskiej, wprowadzenie na próbę pewnych rozwiązań, które poprzedzają opublikowanie dyrektywy.

DYREKTYWA - to akt wiążący władze ustawodawcze i zobowiązuje państwa do uzyskania stanu określonego w dyrektywie na krajowym rynku usług finansowych.

System dyrektyw wprowadzono dla ujednolicenia zasad funkcjonowania krajów w zakresie minimum bezpieczeństwa członkowie muszą się porozumiewać.

Tworząc standardy w postaci zaleceń UE kieruje się następującymi zasadami standaryzacji:

1. ZASADA JEDNOLITEGO PASZPORTU - czyli identyczności podstawowych wymogów oraz procedur licencjonowania instytucji kredytowych oraz wspólnego minimalnego zakresu nadzoru nad funkcjonowaniem i bezpieczeństwem tych instytucji;

2. Sprawowanie nadzoru nad oddziałami instytucji kredytowych w innym państwie członkowskim przez nadzór kraju który udzielił licencję;

3. Zasada wymiany informacji między władzami nadzorującymi państwa członkowskie;

4. ZASADA POMOCNICZOŚCI - reguluje tylko te kwestie, które nie mogą być uregulowane przez ustawodawstwo poszczególnych państw;

5. ZASADA MINIMUM HARMONIZACJI - dotyczy zezwolenia na stosowanie ostrzejszych niż powszechnie przyjętych norm ostrożnościowych;

Minimalny współczynnik wypłacalności wynosi 8%. W poszczególnych krajach mogą być stosowane ostrzejsze wskaźniki.

6. ZASADA RÓWNEGO TRAKTOWANIA UCZESNTIKÓW RYNKU - to zasada poszukiwania wspólnego mianownika dla interesu ekonomicznego każdego uczestnika rynku;

DYREKTYWY -

1. mają charakter publiczno-prawny ( swobody i bezpieczeństwo).

2. dotyczą spraw prywatno-prawnych (relacji na linii instytucja kredytowa(bank) a klient - świadczenie konkretnych usług finansowych.

Ad. 1. Obszar publiczno-prawny.

odstawowe aspekty prawne uregulowane dyrektywami UE.

1. Dyrektywa 2012/EC znowelizowana dyrektywą 2006/48/WE z 14.06.2006r. Zezwala na podjęcie i prowadzenie działalności. Została ona wprowadzona dla implementacji rozwiązań (BASEL II). Określa nadzór i wydawanie regulacji ostrożnościowych(poziom współczynnika wypłacalności, norm koncentracji kredytów i innych wierzytelności w działalność instytucji kredytowych.

2. Dyrektywa 2006/49/WE z 14.06.2006 - odnosząca się do funduszy własnych instytucji kredytowych.

Ad. 2.

Obszar prywatno-prawny

- dyrektywy dotyczące informowania konsumentów

- dyrektywy dotyczące kredytu konsumenckiego

- dyrektywy dotyczące gwarancji depozytowych

- dyrektywy dotyczące ustanowienia zabezpieczenia finansowego

- dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa depozytów

- dyrektywy dotyczące konkurencji

- dyrektywy dotyczące rozrachunków finansowych

- dyrektywy dotyczące rozrachunków w systemie płatności

- dyrektywy dotyczące przelewów płatności transgranicznych

* Polskie Prawo Bankowe - Ustawa Prawo Bankowe z 29.08.1997 z późniejszymi zmianami, tekst jednolity w Dz. U. z 2002 r. Nr. 72 poz. 665 z późniejszymi zmianami;

* Ust. o NBP z 29.08.1997 r. - ogłoszono tekst jednolity Dz. U. 2005 Nr 1 poz. 2 z późniejszymi zmianami (ostatnia zmiana 2007)

* Ust. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z 1994 r. (wymóg 50 tys. € - kurs obowiązujący na dzień ogłoszenia upadłości)

* Ust. o nadzorze nad rynkiem finansowym - 21.07.2006 r. Dz. U. 157 poz. 1119, powołała KNF, z dniem 01.012008 nadzór został włączony do sfery kontroli przez KNF, system ten został ujęty nadzorem 01.01.2008, KNF od 2006r.

3. INSYTUCJONALNO-PRAWNE ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE INSTYTUCJI KREDYTOWYCH - ANALIZA OPARTA NA DEFINICJACH PRAWNYCH.

Podstawowym znaczeniem dla funkcjonowania instytucji kredytowych ma dyrektywa, która ma ostateczną wersję z 2006/48/WE. Określone w nich instrumenty prawne powinny być stosowane przez wszystkie instytucje, których podmiotem działalności jest zarządzanie powierzonymi przez klienta środkami finansowymi pod jakimkolwiek tytułem zwrotu. Jest to zakres podmiotowy dotyczy wszystkich instytucji z wyjątkiem tych, które są wyłączone z zakresu stosowania tej dyrektywy takich jak, np.:

- ekspresie-versis - spółdzielcze Kasy Oszczędnościowe

- Bank Gospodarstwa Krajowego

INSTYTUCJA KREDYTOWA - jest przedsiębiorstwem, którego przedmiotem działalności jest gromadzenie depozytów i innych środków finansowych powierzonych przez klientów pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym oraz udzielanie kredytów na własny rachunek.

Instytucja kredytowa obraca również pieniądzem elektronicznym. Jest też klasycznym pośrednikiem finansowym na rynku pieniężnym. Instytucja równoważy popyt i podaż na pieniądz.

Pośrednictwo finansowe banków (równoważenie podaży i popytu na pieniądz)

1. Istota roli banku jako pośrednika finansowego

2. Czynności towarzyszące pośrednictwu finansowemu banku:

- Transakcje finansowe z klientami;

- Koncentracja pozyskiwania środków;

- Transformacje: kwot, terminów, ryzyka, alokacji środków pieniężnych,

- transformacja informacji i budowanie kultur współdziałania różnych dziedzin gospodarczych.

3. Funkcja doradztwa i konsultingu

Bank jako pośrednik jest narażony na ryzyko. Gdy bank działa jako komisant nie ponosi ryzyka (jak działa na rzecz klienta). Bank jest osobą prawną, utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń.

Banki muszą uzyskać zezwolenie wydane przez właściwe władze jednego z państw członkowskich UE (organ nadzoru) pozwala na:

- gromadzenie depozytów i innych środków finansowych pod jakimkolwiek tytułem zwrotu;

- stwarza możliwości udzielania kredytów na własny rachunek;

- zasada jednolitego uznania polega na prowadzenie działalności przez instytucje kredytowe na terenie UE pod warunkiem uzyskania zezwolenia.

Władzę sprawuje organ w danym państwie, gdzie uzyskano licencję.

Wykład 23.11.2008

Zasady licencjonowania.

1. Zasada jednolitej licencji - polega na tym, że należy otrzymać licencję tylko raz by otrzymać legitymację do prowadzenia działalności na terenie UE

2. Zasada wzajemnego uznania - polega na możliwości prowadzenia działalności na terenie UE pod warunkiem uzyskania zezwolenia.

3. Zasada nadzoru kraju macierzystego - nadzór sprawuje organ nadzorczy w kraju w którym instytucja ma siedzibę.

Prowadzenie działalności przez instytucje kredytowe może mieć dwie alternatywne formy prawne:

- forma świadczenia usług przez instytucje kredytowe na podstawie zezwolenia w jednym z krajów UE;

- forma pośrednia oddziału tej instytucji kredytowej, który może zostać założony w innym państwie członkowskim;

Instytucja kredytowa jeśli chce prowadzić oddział w jednym z krajów powinna zawiadomić macierzysty organ nadzoru (który wydał zezwolenie). Organ ten powinien w ciągu jednego miesiąca od otrzymania zawiadomienia poinformować właściwe władze nadzorcze państwa, w której instytucja kredytowa zamierza rozpocząć działalność. U nas władzą jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Oddział instytucji kredytowej jest od strony formalnej częścią instytucji kredytowej. Regulacje prawa wspólnotowego stanowią, że instytucja kredytowa zarejestrowana w innym państwie działa zgodnie z normami prawnymi kraju, zaś władze nadzorcze mają prawo zastosować środki wstrzymania tych praw.

Nazwa instytucji kredytowej wiąże się z zasadą nadzoru kraju macierzystego. Nazwa może być używana w UE. Zezwolenie nie może być wydane gdy kapitał instytucji kredytowej jest niższy niż 5 mln. Fundusze własne instytucji kredytowej nie mogą spaść poniżej wartości kapitału założycielskiego. Wysokość funduszy własnych gwarantuje kontynuację działalności instytucji kredytowej i bezpieczeństwo powierzonych jej środków finansowych. Fundusz ma zawsze charakter regulacyjny, mają służyć na pokrycie strat, są również absorbentem ryzyka.

Wymogi rejestracyjne (warunkujące uzyskanie zezwolenie na prowadzenie dział.)

- zarząd instytucji musi składać się z co najmniej 2 osób, reputacja i doświadczenie zawodowe są wystarczające (zasada czworga oczu). Osoby takie muszą mieć doświadczenie, z udokumentowaną reputacją, mające odpowiednie predyspozycje;

- główne biuro instytucji kredytowej musi być w państwie w którym została założona instytucja kredytowa. Jeśli nie posiada osobowości prawnej musi znajdować się w państwie, w którym uzyskało zezwolenie;

- skład właścicieli - jeśli skład budzi wątpliwości organ może nie udzielić zezwolenia, ma też prawo bieżącego kontrolowania składu;

- przepisy dyrektywy dopuszczają możliwość wcześniejszych konsultacji organu nadzoru z organami decyzyjnymi instytucji, jeśli organ ten jest zależny od innej instytucji kredytowej, która uzyskała licencję w innym kraju członkowskim.

Przedmiotem instytucji kredytowej jest przede wszystkim działalność depozytowo-kredytowa, została poszerzona o obrót pieniądzem elektronicznym.

Czynności wykonywane przez instytucje kredytowe:

1. przyjmowanie depozytów i innych środków podlegających zwrotowi;

2. udzielanie kredytów i pożyczek, dokonywanie czynności factoringowych, leising finansowy;

3. usługi związane z transferem pieniądza (pośrednik finansowy);

4. udostępnianie środków płatniczych, administrowanie tymi środkami (karty płatnicze);

5. udzielanie gwarancji i innych zobowiązań o charakterze zabezpieczenia;

6. mają prawo dokonywać operacji na własny rachunek lub rachunek klienta (waluty obce, kontrakty terminowe, zbywanie papierów wartościowych);

7. pełnić funkcję gwaranta obrotu papierami wartościowymi;

8. usługi doradcze w zakresie fuzji, przejęć, świadczenie usług w postaci skrytek, sejfów;

Są to czynności z katalogu tzw. zastrzeżonych o charakterze względnym (art. 5-6 PB) :

- czynności zastrzeżone - bezwzględne

- czynności względne (karty płatnicze)

- inne czynności (nabywanie i zbywanie nieruchomości)

Instytucje kredytowe wykonują czynności sensu strikto (kredyty i depozyty) i sensu largo.

Pieniądz elektroniczny (art. 4 PB. ust. 1 pkt 5)

Pięć warunków by mówić o pieniądzu elektronicznym:

1. musi być przechowywany na elektronicznych nośnikach;

2. wydawany jest do umowy w zamian za środki pieniężne, o nominalnej wartości mniejszej niż ta wartość;

3. wartość pieniężna przyjmowana jako środek płatniczy;

4. wartość pieniężna na żądanie - wymienny na środki pieniężne;

5. wyrażony w jednostkach pieniężnych;

12.09.2002 (dz. U. 169 poz. 1385) - muszą być spełnione wszystkie warunki łącznie.

PARABANKI - podmioty nie będące bankami, ale prowadzące działalność instytucji kredytowej. ( mające podobne produkty do banków)

Celem wprowadzenia w UE jednolitej terminologii instytucji kredytowej było uspójnienie ram prawnych i wprowadzenie wspólnych zasad dla wszystkich podmiotów prowadzących działalność bankową. Zamysł ten był wynikiem znacznego zróżnicowania instytucji kredytowych państw członkowskich, zwiększającej się roli instytucji parabankowych oraz dynamicznych zmian sektora bankowego.

Jednolite zezwolenie zgodnie z zasadą wzajemnego uznania stało się instrumentem integracyjnym europejskiej przestrzeni usług bankowych, realizującym zasadę swobody prowadzenia usług lub działalności.

Regulacje prawne dotyczące instytucji kredytowych w polskim prawie bankowym.

29.08.1997 - Dz. U. 72/22 poz. 665 z późniejszymi zmianami :

- przepisy ogólne - art. 4, słownik pojęć ustawowych pkt 17 - instytucja kredytowa, pkt 18 - oddział instytucji kredytowej, oddział banku zagranicznego.

- art. 2a. - podejmowanie i prowadzenie działalności kredytowej na terytorium kraju członkowskiego i na terytorium RP.

1. Na terytorium państwa goszczącego poprzez oddział lub prowadząc działalność transgraniczną,

2. Zakres wykonywanych czynności na terenie innego państwa,

3. jak powiadamiać o podjęciu działalności.

- art. 11a. - nadzór nad prowadzeniem działalności instytucji kredytowej.

SYSTEM BANKOWY - obejmuje całokształt instytucji bankowych i normy które określają wzajemne relacje systemu bankowego z otoczeniem. Gdy rozwój banków i rynków finansowych pozwala na ustalenie zasad struktury tego systemu (dwupoziomowy BC i instytucje kredytowe) możemy mówić o systemie bankowym.

STRUKTURA SYSTEMU BANKOWEGO

Systemy bankowe są zróżnicowane, mamy dwa podstawowe modele bankowe:

1. Model anglosaski lub angloamerykański (Wlk. Brytania, Irlandia, USA, Kanada) - model ten jest oparty na rynkach finansowych, w tym modelu odgrywają szczególną rolę fundusze i banki specjalne (inwestycyjne). Model sprzyja uzależnieniu się wszelkich korporacji od banków depozytowo-kredytowych. Podstawowy dopływ kapitału odbywa się przez emisję papierów wartościowych oraz przez rynek giełdowy i poza giełdowy. W modelu tym banki depozytowo-kredytowe pełnią funkcje płatnicze i rozliczeniowe, a także do zaspokojenia popytu na krótkoterminowe kredyty. Model zorientowany jest na giełdę.

2. Model kontynentalny - (zw. niemiecko-japońskim lub reńskim) - główną rolę w modelu tym pełni system bankowy. Banki zaspokajają krótko i długoterminowe kredyty. Banki w tym modelu mają charakter uniwersalny, działalność depozytowo-kredytowa jest łączona z działalnością inwestycyjną (model jest najbezpieczniejszy we współczesnej gospodarce bankowej). Model zorientowany na banki. (głównie kontynent europejski)

Zalety i wady obu modelów.

ZALETY

1. Model anglosaski -

- kluczowa rola rynku akcji i obligacji,

- sprzyja działaniu inwestorów instytucjonalnych (towarzystwa ubezpieczeń, fundusze emerytalne)

2. Model kontynentalny -

- stworzenie klientom możliwości skorzystania z różnych instrumentów w jednym banku,

- bank uniwersalne mogą być lepszym doradcą, znają wszechstronnie jego ekonomię,

- są bardziej elastyczne w dostosowaniu się do potrzeb klienta, w polityce cenowej - finansowanie podmiotów na podstawie indywidualnych umów kredytowych,

- powstawanie silnych banków uniwersalnych,

WADY

1. Model anglosaski -

- finansowanie podmiotów gospodarczych oparte jest na anonimowym rynku papierów wartościowych,

- nastawienie na częste zmiany kontrahentów, co wymusza częste zmiany decyzji (podnosi ryzyko),

- duża formalizacja transakcji wiąże się z aminowością.

2. Model kontynentalny -

- mniejsza odporność na konkurencję instytucji parabankowych.

Czynniki modyfikujące modele na świecie to:

- stopniowe odchodzenie od historycznie ukształtowanych modeli;

- tworzenie się modeli które uwzględniają zmiany w gospodarce światowej, globalizacja, postępująca integracja, liberalizacja, postęp techniczny, szybki rozwój oferty produktowej, postęp w procesach integracyjnych, proces wprowadzania wspólnej waluty euro;

- specyfika narodowa poszczególnych krajów uzależniona od procesów konsolidacji, prywatyzacji czy ekspansji kapitału zagranicznego; sektor nieprywatnej bankowości (Francja, Anglia, Grecja) na rynku UE widać różnice w ekspansji kapitału zagranicznego w aktywach sektora. Powyżej 50% to Belgowie, Brytyjczycy, Polska (67%)

System finansowy europejski charakteryzuje się :

- rozwiniętym sektorem bankowym, gdzie dominują banki uniwersalne,

- mniej rozwinięte rynki papierów wartościowych, mniejsze znaczenie inwestycji instytucjonalnych,

- finansowanie podmiotów odbywa się głównie przez system bankowy (wyjątek Wlk. Brytania);

Nie jest on jednolity, ciągle trwają kontrowersje zwolenników uniwersalizmu ze zwolennikami anglosaskiego modelu.

Wykład 30.11.2008

Zarządzanie bezpieczeństwem i instytucji kredytowych.

Bezpieczeństwo instytucji - wiąże się z osiągnięciem celów w sposób zapewniający jej płynne, zyskowne funkcjonowanie. Zysk - jako naturalne źródło rozwoju. Zysk i bezpieczeństwo to równoległe i konkurencyjne względem siebie cele. (schemat 1). Jak osiągnąć zysk aby zachować bezpieczeństwo środków zaangażowanych w rozwój państwa, aby móc sprostać konkurencji. Bezpieczeństwo jest usposobieniem zaufania. Brak bezpieczeństwa to utrata klienta.

Instytucja to klasyczny pośrednik wykonujący szereg usług. Uczestniczy w transformacji ryzyka (schemat 2). Zarządzanie instytucją kredytową to sztuka ciągłych wyborów między wykorzystaniem szans osiągania optymalnego zysku i zachowania bezpieczeństwa - wskaźniki dźwigni finansowej. Wybór a osiągnięcie gotowego zysku z zachowaniem bezpieczeństwa jest oczywisty. Jest związany z umiejętnym zarządzaniem, które zapewnia płynność i wypłacalność.

Płynność - (art. 8 PB) bank tracący płynność traci zaufanie. Efekt domina- instynkt stadny.

Płynność jako gwarant - podstawowy wskaźnik zaufania.

Wypłacalność - zdolność do pokrycia wszystkich zobowiązań z aktywów zbywalnych będących w posiadaniu państwa, na wypadek upadłości lub likwidacji.

Ryzyko jako nieodłączne zjawisko działalności państwa - zagrożenie nieosiągnięci zamierzonych celów. Kojarzy się z reguły negatywnie. Instytucje muszą podejmować ryzyko bo to też jest sposób osiągnięcia dodatkowych korzyści (podejmowanie operacji na rynkach walutowych, rynkach stóp procentowych). Ryzyko jest prawdopodobieństwem wystąpienia określonych zdarzeń, wartość oczekiwana zmiennej losowej.

Niepewność - sytuacja gdzie rozkład prawdopodobieństwa wystąpienia niepowodzenia jest nieznany.

Bliższa państwu jest niepewność. Nie da się przewidzieć wielu zdarzeń i skutków tych zdarzeń.

Klasyfikacja ryzyka jest niejednolita, wielowymiarowa wiąże się ona z wielowymiarową klasyfikacją ryzyka. Wiąże się z jednoczesnych ryzykiem w wielu aspektach.

1. Kryterium strukturalne

a). ryzyko aktywne - ryzyko wewnętrzne instytucji, mamy na nie wpływ, np. ryzyko kredytowe;

b). ryzyko pasywne - zewnętrzne ( np. stopy procentowe, ryzyko walutowe);

2. kryterium horyzontu czasowego

a). ryzyko strategiczne - w średnim i dłuższym czasie, ryzyka te dotyczą wyborów strategicznych podejmowanych przez właścicieli (np. wybór rynku, wybór placówek, systemy informatyczne)

b) ryzyko operacyjne - działają na bieżąco, wynikają z bieżącego funkcjonowania instytucji kredytowej, dzielimy je na:

- ryzyko typowo bankowe - w obszarze finansowym instytucji kredytowej, wynikają z funkcji pośrednictwa;

- ryzyka powszechne - instytucja kredytowa jest jedną ze składowych rynku finansowego (ryzyko wiązane z technologią, zdarzenia losowe) - dotyczą każdego podmiotu będącego na rynku.

Schemat ryzyka w banku komercyjnym.

1. Wybrane czynniki środowiska gospodarczego

Sytuacja gospodarcza kraju - polityka gospodarcza rządu + wzrost gospodarczy +

Inflacja + funkcjonowanie rynków + sytuacja i konkurencja na rynku bankowym +

Sytuacja finansowa i zachowanie klientów +prawo i skuteczność jego egzekwowania

2. Czynniki systemowe wpływające na zysk z działalności banku komercyjnego (wybrane)

- ryzyko płynności

- ryzyko kredytowe

- ryzyko stopy procentowej

- ryzyko walutowe

- ryzyko presji zewnętrznej

- rezerwy finansowe na ryzyko

- ryzyko zdarzeń losowych

- ryzyko nieskuteczności zaniechania

- ryzyko personalne

- ryzyko operacyjne

- ryzyko organizacyjne

- ryzyko BFG

- ryzyko zmian systemowych

- systemowe ograniczenia wielkości ryzyka

- systemowe ustalenia niwelujące skutki ryzyka

- polityk pieniężna BC

- nadzór bankowy

- ubezpieczenie depozytów

3. Specyfika operacji bankowych - struktura dokonywanych operacji, suma transakcji,

Stopień skłonności do podejmowania ryzyka;

4. Sfera organizacji i zarządzania - struktury, regulaminy, instrukcje, kontroling, kontrola

wewnętrzna, nadzór kierownictwa;

5. Funkcjonowanie personelu - relacje kierownictwa, postawy personelu, zawodowe

umiejętności i aktywność, obawa o utratę pracy;

Ryzyko jest warunkiem koniecznym osiągnięcia zysku, trzeba umieć to ryzyko zidentyfikować i ograniczać kosztem rentowności lub też podniesieniem kapitału lub rezerw.

Rodzaje ryzyka bankowego w obszarze finansowym.

Ryzyko utraty płynności, generuje:

1. nieterminowy spływ lub brak spływu z tyt. zapadalnych rat kredytów i pożyczek,

2. wycofanie nagłe, bez wcześniejszego uprzedzenia, depozytów środków pieniężnych, masowe wycofanie depozytów z banku

3. instytucja kredytowa nie może osiągnąć zakładanych wyników z określonych produktów, nastąpi spadek dochodowości aktywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych (np. bank zakładał na danym produkcie dochodowość, jednak stopy zmalały i tego dochodu nie osiągnął)

4. sytuacje nadzwyczajne: klęski żywiołowe, zdarzenia losowe. Potrzebny kapitał na odbudowe.

Z ryzykiem płynności wiąże się ryzyko wyniku.

Bank tracąc płynność musi szukać źródeł finansowania i ponosić dodatkowe koszty z tego tytułu.

Ryzyko wyniku - zagrożenie nieosiągnięci zamierzonych wyników, bank musi wtedy pożyczać środki na rynku za wysoką cenę.

Gwarancje, poręczenia, akredytywy - to pozabilansowe transakcje tradycyjne.

Instrumenty pochodne - oparte na instrumentach bazowych, derywaty, akcje, udziały, obligacje, transakcje terminowe, swot, opcje.

Ryzyko rynkowe przynosi je rynek np. ryzyko stopy %, ryzyko walutowe, ryzyko rynkowe spadku kursu akcji, ryzyko spadku cen metali szlachetnych

Instytucja kredytowa musi zarządzać ryzykiem łącznym, skonsolidowanym, będącym sumą wielkości indywidualnych ryzyk, prawdopodobieństwo ich wystąpienia oraz wzajemnych korelacji występujących między tymi ryzykami. Celem zarządzania instytucją kredytowową jest planowa, długofalowa analiza, sterowanie i kontrola. Analiza dotyczy identyfikacji i kwantyfikacji ryzyka, ma charakter prognostyczny. Sterowanie, zarządzanie ograniczanie ryzyka. Kontrola to proces mający na celu weryfikację stosowanych metod zarządzania i ewentualne wypracowanie metod naprawy. Controling to bardzo ważny element zarządzania kompleksowego banku.

W sterowaniu i zarządzaniu ryzykiem możemy prowadzić politykę:

1. strategia aktywna - polega na oddziaływaniu na przyczyny ryzyka, dotyczy ograniczania ryzyka;

2. strategia pasywna - oddziaływanie na skutki, ma na celu zmniejszenie negatywnego wpływu niespodziewanych strat lub źle ocenionych ryzyk, bardzo ważną rolę odgrywają tu kapitały, rezerwy i systemy ubezpieczeniowe traktowane jako swoiste amortyzatory.

Bazylejski komitet do spraw nadzoru - jest najważniejszym forum koordynacji w kwestii nadzoru bankowego. Jest odpowiedzialny za kształtowanie międzynarodowych standardów w zakresie instytucji kredytowych. Nie dysponuje żadnymi międzynarodowymi uprawnieniami bankowymi. Działanie komitetu prowadzi do większej spójności standardów stosowanych przez nadzory w poszczególnych krajach. Jego regulacje mają istotne znaczenie dla kształtowania prawa wspólnotowego, bardzo szybko znajdują odzwierciedlenie w dyrektywach UE, na co wpływa zarówno autorytet Bazylejskiego Komitetu Kredytowego jako udział przedstawicieli nadzoru bankowego państw członkowskich UE.

Powstał pod koniec 1974 r., jego założycielami byli prezesi banków centralnych 10 najsilniejszych państw, został on powołany do prowadzenia nadzoru bankowego. Biuro jest prowadzone w Bazyleii przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych. Członkami jest 13 państw oraz przedstawiciele europejskiego BC, którzy mają status obserwatora.

Komitet jest ciałem doradczym a nie ustawodawczym, jego postanowienia nie mają skutków prawnych, są rekomendacjami.

Działalność Komitetu oparta jest na 3 filarach:

1. zapewnienie sytuacji, w której każda instytucja kredytowa podlega nadzoru efektywnemu bankowemu

2. zapewnienie, że każda instytucja kredytowa (bank) posiada adekwatne do swojej działalności fundusze własne, tzw. współczynnik wypłacalności-adekwatności kredytowej. Współczynnik mówi na ile adekwatna jest działalność banku w stosunku do posiadanego kapitału?

3. doskonalenie praktyk i dyscypliny rynkowej.

Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego - zostały wydane przez Komitet Bankowy we wrześniu 1997 i przyjęte przez międzynarodową społeczność w Hong-Kongu na corocznym spotkaniu UFW i BŚ. Składają się z 25 zasad i dotyczą :

- warunków wstępnych efektywnego nadzoru bankowego;

- udzielaniu zezwoleń i struktura własnościowa instytucji;

- reguł zarządzania ryzykiem związanych z działalnością bankową;

- metod ciągłego nadzoru bankowego, uprawnień organów nadzoru bankowego,

międzynarodowej działalności bankowej;

Współczynnik wypłacalności(adekwatności) kredytowej został utworzony przez Alana Cook'a.

Za wysoki mianownik świadczy, o tym, że bank prowadzi zbyt tolerancyjną politykę w zakresie ryzyka, co może przełożyć się na upadek banku.

Zbyt niski mianownik - bank w krótkim terminie naraża się na ryzyko, prowadzi zbyt asekuracyjną politykę i może stracić pozycję konkurencyjną.

Wykład 21.12.2008

Zarządzanie instytucją kredytową jest sztuką ciągłych wyborów by osiągnąć zysk, kompromis doprowadzi do zachowania bezpieczeństwa.

Dwa główne ryzyka (współzależą od siebie):

- płynności

- wyniku

Ryzyko płynności - jego zachwiania powodują utratę płynności.

Jeśli wynik będzie niższy powoduje obniżenie płynności, przez bilans, wpływa mniej gotówki.

HEEDING - ubezpieczenie - rozłożenie ryzyka (zabezpieczenie się przed ryzykiem), celem jest maksymalizacja długoterminowej stopy zwrotu (zarządzanie pasywami i aktywami) przy możliwie najniższym akceptowanym ryzyku.

ZARZĄDZANIE AKTYWAMI I PASYWAMI

- główne składniki pasywów i aktywów (interpretacje bilansu, uszeregowanie i struktura);

- istota zarządzania aktywami i pasywami banku jako element zarządzania ryzykiem w obszarze finansowym

- cel zarządzania aktywami i pasywami - maksymalizacja długoterminowej stopy zwrotu przy możliwie najwyższym akceptowanym ryzyku.

Trzy etapy zarządzania ryzykiem:

- rozpoznanie ryzyka

- zarządzanie (sterowanie) ryzykiem

- kontrola ryzyka

Rola i zadania Komitetu ALCO w zarządzaniu strukturą bilansu banku.

Główny komitet zajmuje się zarządzaniem ryzykiem aktywno-pasywnym lub zarządzaniem strukturą bilansu

- definiowanie i hierarchizacja ryzyka rynkowego

- zarządzanie ryzykiem płynności

- zarządzanie ryzykiem stopy procentowej

- zarządzanie ryzykiem kursowym

- zarządzanie kapitałem banku (współczynnik wypłacalności powinien być mniejszy niż 8%, mianownik nie może być wyższy niż 12,5 licznika, w drugim roku nie może być niższy niż 12%),

- ustalenie wewnętrznych stóp transferowych (rozrachunek wewnętrzny w banku, koszty marginalne)

Skład komitetu ALCO

- członkowie zarządu i prezes banku

- członkowie departamentu

- pion finansowy + dyrektor

Instytucje kredytowe muszą prowadzić rozrachunek wewnętrzny, który pokaże efektywność w działaniu na rynku.

Mechanizm rozrachunku ma na celu uwzględnić usytułowanie oddziałów aby stosować metodę POOL - wspólnego funduszu. Jest to metoda do rozliczania się między sobą jednostek banku (oddziałów) . Do wyceny stosuje się metodę Pool-u - wspólnego funduszu.

Ta metoda ma na celu wycenę środków, stopa po której rozliczają się między sobą oddziały danej instytucji, przy czym centrala przyjmuje do siebie środki z oddziałów, w których jest zbyt dużo środków i przekazuje je do tych oddziałów w których brakuje środków.

Wewnętrzna stopa procentowa powinna uwzględniać koszt marginalny czyli koszt łatwo dostępnych funduszy na poszczególne okresy. Jeśli bank ma nadwyżkę środków to definicją kosztu marginalnego będzie stopa procentowa, po której można łatwo zainwestować środki na poszczególne okresy (koszt łatwego zaangażowania pieniądza). Jeśli będzie niedobór środków to definicją kosztu marginalnego będzie stopa procentowa po której będzie można łatwo pozyskać środki na poszczególne okresy.

Kosztem marginalnym będzie stopa po jakiej on będzie mógł łatwo zainwestować.

Wewnętrzna stopa pool będzie zachęcała ceną do ściągania pieniądza najtańszego. Im taniej tym wyższy wynik (marża dla oddziału będzie tym wyższa im taniej pozyskamy środki)

Komitet - ciało kolegialne, współpracuje ściśle z kierownictwem każdej instytucji.

Płynność rozumiana na dwa sposoby:

- płynność zapewniająca przeżycie banku (płynność - fundusze dostępne wówczas gdy trzeba wypełnić zobowiązania finansowe - w momencie ich wymagalności.

- płynność zapewniająca wzrost - poziom funduszu który gdy pojawi się na rynku sposobność będziemy mogli te fundusze ulokować w atrakcyjne przedsięwzięcia biznesowe.

Przeciwdziałania w utracie płynności zapewnia nam przeżycie i rozwój banku, ten proces możemy ująć w czterech grupach:

- zarządzanie aktywami

- zarządzanie pasywami

- plan finansowania awaryjnego

- wskaźniki płynności

1. Zarządzanie aktywami - idealnie byłoby gdyby bank dopasował strukturę aktywów do zarządzania pasywami. Najprostszym sposobem jest utrzymywanie pełnego portfela aktywów płynnych, które bank może w każdej chwili sprzedać. Są to aktywa o bardzo dużej płynności. Instrumenty powinny się charakteryzować małą wrażliwością na ryzyko ceny.

Składniki portfela aktywów płynnych:

- środki na rachunku w BC i wielkość rezerwy obowiązkowej

- papiery wartościowe emitowane przez skarb państwa (bony skarbowe)

- lokaty o terminach zapadalności nie dłuższym niż termin wymagalności

Zapadalność - aktywa

Wymagalność - pasywa

Niestabilna baza depozytowa - to wycofanie przed terminem lokat, niewykorzystane linie kredytowe.

2. Zarządzanie pasywami - polega na tym by wykorzystywać wszystkie możliwe źródła ile jest dostępnych na rynku (lokaty, certyfikaty, bony, kredyt refinansowy) trzeba zabezpieczyć strukturę terminów wymagalności pasywów.

3. Plan finansowania awaryjnego - każdy bank musi mieć tzw. scenariusz działań, na wypadek gdy nasz plan się nie powiódł (musi być zsynchronizowany z planem finansowym banku). Plan powinien zawierać:

- współpracę z klientami

- współpracę z mediami

4. Współczynnik płynności

- płynność szybka

- płynność bieżąca

Wskaźniki mają charakter orientacyjny.

6

Ryzyko niewypłacalności w transakcjach instru-mentami pochodnymi

Ryzyko niewypłacalności partnera w transakcjach

pozabilansowych tradycyj.

Ryzyko niewypłacalności partnera w transakcjach bilansowych

Ryzyko rynkowe w transakcjach bilansowych i pozabilansowych

Ryzyko związane z partnerem transakcji

Ryzyko płynności

Ryzyko wyniku

Ryzyka w obszarze finansowym

Ryzyko stopy procentowej

Ryzyko walutowe

Ryzyko spadku cen metali szlachetnych

Ryzyko rynkowe spadku kursu akcji

Ryzyko kredytowe

Ryzyko straty z tytułu spadku wartości dłużnych papierów wartościowych

Ryzyko straty z tyt. spadku wartości akcji

Ryzyko straty z tyt. spadku wartości udziałów

Ryzyko straty z tyt. nie wypłacania dywidendy

---