Region, regionalizm ....

Pojęcie regionu w naukach
społecznych

Region - wielość znaczeń



Wielość kryteriów pozwalających na
wyodrębnianie regionów – obszarów
posiadających cechy odróżniające je
od innych:

Regiony fizyczno-geograficzne,

ekonomiczne, kulturowe, itd.....

Regionalizacja



Czynność wyodrębniania regionów
przy użyciu określonych metod
postępowania badawczego nazywa
się regionalizacją. Regionalizacja
może być rozumiana nie tylko jako
działanie, mające na celu ustalenie
określonego podziału regionalnego,
ale również jako istniejący konkretny
podział regionalny

Region- definicje

Region jako sztuczny konstrukt

stworzony przez specjalistów w celu
porządkowania i klasyfikowania
rzeczywistości:



region – narzędzie badania (cele
statystyczno-planistyczne)



region – narzędzie działania (polityka
regionalna)

Region – narzędzie badania



Koncepcja regionu, jako narzędzia badania sprowadza

się do wyodrębnienia obszarów jednorodnych

występowania pewnej cechy (lub zespołu cech)

istotnych z punktu widzenia przeprowadzanej

regionalizacji. A więc w myśl tego założenia region jest

obszarem o dowolnej wielkości, jednorodnym z punktu

widzenia przyjętych kryteriów jego wyznaczania. Różni

się od sąsiednich obszarów.



Podstawowym warunkiem uznania danego obszaru za

region jest więc jednorodność w zakresie ściśle

określonych kryteriów

Typy regionów – narzędzi badania



regiony jednolite (mające ten sam
charakter na całym obszarze)



regiony węzłowe (w których zespół
jednostek przestrzennych powiązany jest
siecią różnorodnych wzajemnych
oddziaływań z głównym ośrodkiem
osadniczym (miastem, bądź zespołem
miast); granice regionu wyznaczają zasięgi
tych powiązań. Powiązania te dotyczyć
mogą np. usług, czy dojazdów do pracy.

Region – narzędzie działania



Pojęcie regionu w praktyce, w tym przypadku, odnosi

się do obszaru stanowiącego jednostkę organizacji

terytorialnej państwa – region organizacji terytorialnej.



Organizacja terytorialna kraju stanowi najczęściej

wielopoziomowy układ jednostek terytorialnych na

jakie podzielone jest państwo – województwo – powiat

– gmina. Władze tych jednostek wyposażone są w

pewien zakres kompetencji uprawniających do

działania w stosunku do podmiotów znajdujących się

na ich obszarze. Ze względu na zakres tych

kompetencji i ich funkcje należy rozróżnić regiony

administracji rządowej i samorządowej.



W niektórych działaniach społecznych i gospodarczych

mamy inne niż regiony administracyjne jednostki – są

to regiony specjalne: okręgi wyborcze, diecezje

kościelne, okręgi energetyczne, dyrekcje kolejowe,

okręgi gospodarki wodnej

Region – przedmiot poznania



„Regiony istnieją bez względu na to,
co sądzą na ten temat specjaliści”



„Regiony istnieją niezależnie od
badaczy, oni muszą je odkrywać, a
nie tworzyć”.

Region jako byt realny obecny w

świadomości i codziennym życiu
mieszkańców

Region w sensie socjologicznym



Obszar, którego mieszkańcy mają
poczucie tożsamości na tyle
wykształcone, że jest ono ‘codziennie
doświadczane’. Istotą tożsamości jest
poczucie więzi z własną grupą, a z
drugiej, mniejszy lub większy dystans
w stosunku do innych grup

Region – czynniki konstytutywne



Odrębności kulturowe: etniczne,
lingwistyczne,



Poczucie niedowartościowania,
deprywacji, dyskryminacji powoduje
działania na rzecz rewaloryzacji
własnej tożsamości ---- ;kwestia
regionalna’ lub ruch społeczny na
rzecz danego obszaru

Region – czynniki konstytutywne



Procesy historyczne ‘długiego
trwania’:



Odrębność gospodarcza



Kwestie polityczne

Tożsamości regionalne



Kultura regionalna i jej charakter –
konstruowanie świadomości
regionalnej

1.

Regiony historyczne

2.

Regiony społecznie wytworzone

Tożsamość regionalna a terytorium



Cechy charakterystyczne krajobrazu



Mitologizacja przestrzeni



Region jako ‘miejsce’

Świadomość regionalna



poczucie związku pewnej zbiorowości
ludzi z obszarem ich zamieszkania. Na
świadomość tę składa się poczucie
związku z terytorium oraz więzi w
ramach społeczności terytorialnej –
kształtowane przez wspólne nawyki,
postawy życiowe, pragnienia,
obyczaje stanowią.

Świadomość regionalna

zbiór przekonań i poglądów, które

głoszą, że:



Zbiorowość regionalną cechują pewne

specyficzne własności kulturowe,

gospodarcze i polityczne,



Własności te społeczność ocenia

pozytywnie, traktując je jako wartości,

które należy zachować, kultywować i

umacniać

pojęcie ‘miejsca’ - Yi Fu Tuan



Koncepcje rozwijane w łonie fenomenologii, zwł.

koncepcja świata w którym żyjemy (Lebenswelt)

wpłynęła na geografię humanistyczną. Z niej wyrasta

pojęcie miejsca. Miejsce, jako kategoria łącząca w

sobie elementy porządku naturalnego i ludzkiego jest

znaczącym ośrodkiem naszego bezpośredniego

doświadczania świata. Geografowie humanistyczni

zaproponowali połączenie tradycyjnej, obiektywnej

analizy miejsc ze spojrzeniem bardziej subiektywnym,

po to, by prześledzić na czym polegają związki ludzi z

miejscami, w których mieszkają, pracują, odpoczywają,

bawią się. Jeśli weźmie się pod uwagę cały szereg

relacji emocjonalnych, praktycznych, polit. pojawiają

się nowe pytania o znaczenie miejsc i o ich

doświadczanie przez ludzi.

‘Miejsce’



Znaczenia miejsca nie można odseparować od

świadomości doświadczającej czy postrzegającej je

osoby. Te same miejsca są inaczej odczuwane,

przeżywane przez różnych ludzi, stąd też postulat

rozwijania geografii subiektywnej i osobistej oraz

konieczność łączenia tego podejścia z obiektywną,

tradycyjną analizą. Zakłada to równoczesne stosowanie

dwóch odmiennych perspektyw – subiektywnej,

wymagającej odwołania się do antyscjentystycznej

orientacji w badaniach nauk. (→ geografia człowieka) i

obiektywnej, zgodnej z pozytywistycznym

paradygmatem uprawiania nauki.

‘Miejsce’



Zdaniem jednej z najwybitniejszych przedstawicielek

g.h., A. Buttimer, pierwsza z nich jest możliwa tylko

wtedy, gdy mieszka się w badanym miejscu,

doświadcza się go, wówczas stosunek do miejsca jest

obciążony wspomnieniami, emocjami, nadziejami.

„Obiektywny” badacz przyglądający się danemu

miejscu z zewnątrz nie jest w stanie dostrzec jego

wszystkich wymiarów, nie rozumie znaczeń, jakie

może ono mieć dla związanych z nim ludzi, może

jedynie dostarczyć na jego temat pewnej ilości

sprawdzalnych informacji, niekoniecznie znanych tym,

którzy to miejsce najlepiej znają z własnego

doświadczenia

Regionalizm

przejawia się w postaci społecznego

ruchu na rzecz regionu i jego
mieszkańców (nasz region, nasze
obyczaje)..

Tło współczesnych regionalizmów



Z jednej strony jest to reakcja na
nadmierny centralizm (państwowy i
UE)



z drugiej strony ruch ten
kształtowany jest przez odrębności
kulturowe, etniczne

Państwo regionalne?
regionalistyczne ?

Termin pojawił się w 1978 r w pracy

Juana Ferrando Badia na określenie

państw unitarnych w których regionom

(szczególnie regionom o odrębności

etnicznej lub znacznej odległości od

obszaru rdzeniowego) przyznano

znaczną autonomię w ich obrębie



‘Złoty środek’ – między rozwiązaniem

unitarnym a federalnym?

Państwo autonomistyczne?



Rykiel (2006) wprowadza rozróżnienie
państw autonomistycznych, w
których niektóre regiony mają
autonomię ( lecz nie suwerenność )
tak jak w wypadku Zjednoczonego
Królestwa (Szkocja, Walia, Irlandia
Północna) od regionalistycznych,
gdzie autonomią cieszą się wszystkie
regiony

Rozkwit państw regionalistycznych
w Europie?



Przyczyny:
Charakter procesów politycznych,
narodowościowych i
tożsamościowych?

Włochy



Włochy są państwem jednolitym o
dużej decentralizacji władzy. Z 20
regionów 5 działa na podstawie
specjalnych statusów- jest to pewna
forma autonomii przewidziana dla
regionów z dużymi mniejszościami
narodowymi lub posiadających swoją
specyfikę i odrębność).



. 

Włochy

Statuty autonomiczne od 1947 roku mają:



Sardynia,



Sycylia,



Friuli-Wenecja-Julia



Trydent-Górna Adyga



Dolina Aosty

Od 1970 roku regionalne parlamenty w

pozostałych 15 regionach

Włochy



Po nowelizacji konstytucji w 2001 roku regiony otrzymały

wyłączność ustawodawczą w kwestiach przewidzianych w

kompetencji regionów - podobnie gminy, prowincje i

miasta metropolitalne. Wszystkie te podmioty posiadają

samodzielność finansową. Dla regionów biedniejszych

tworzony jest tzw. fundusz wyrównawczy w myśl

solidarności społecznej i usuwania nierówności

ekonomicznych i społecznych.



W ostatnim czasie prowadzone są prace w parlamencie na

rzecz wprowadzenia jeszcze większej samodzielności

regionów, a w konsekwencji federacji. Za takim

rozwiązaniem optują głównie bogate regiony, teraz mocno

obciążone wspieraniem terenów słabiej rozwiniętych.

Istnieje jednak problem, czy biedniejsze Południe, gdzie

bezrobocie sięga 30%, da sobie samo radę

Włochy – tożsamości



„W życiu codziennym jest się przede
wszystkim Wenecjaninem czy
Lombardczykiem, dopiero później Włochem
i to bez względu na wiek i język, którym
mówi się w domu. Ale w odróżnieniu od
społeczeństwa belgijskiego, istnieje pewne
poczucie wspólnoty symbolicznej przede
wszystkim o charakterze historycznym
( Rzym) i kulturalnej, wynikającej z miejsca
Włoch w kulturze europejskiej „

Włochy – problemy



Liga Lombardzka – domaga się
szerokich uprawnień
autonomicznych , co ‘wyrasta z
przekonania o niezdolności państwa
włoskiego do rozwiązania istotnych
problemów, takich jak kwestia
południa, przestępczość, niedorozwój
gospodarczy [...] klientelizm
polityczny i korupcja”