Alfred Reginald Radcliffe-Brown (ur. 17 stycznia 1881 w Briningham, zm. 24 października 1955 w Londynie), brytyjski antropolog kulturowy.
Był współtwórcą funkcjonalizmu w antropologii społecznej.
W latach 1906-1908 prowadził badania antropologiczne na Andamanach, a później, od 1910 do 1912 roku, w Australii
Główną dziedziną badań jaką zajmował się Radcliffe-Brown była struktura społeczna i system społeczny, sam określał siebie mianem ewolucjonisty społecznego.
O pojęciu funkcji w naukach społecznych:
Stosowanie pojęcia funkcji do społeczeństw ludzkich opiera się na analogii między życiem społecznym i organicznym. Samo pojęcie po raz pierwszy użył w badaniu społeczeństwa Emil Durkheim w 1895 roku w książce „Zasady metody socjologicznej”. Według Durkheima funkcja instytucji społecznej to nic innego, jak odpowiedniość między nią, a potrzebami organizmu społecznego.
Aby móc zastosować pojęcie funkcji w naukach społecznych należy przyjąć założenie, że istnieją tzw. konieczne warunki istnienia społeczeństw ludzkich, tak samo, jak jest to w przypadku zwierząt oraz to, że odpowiedni rodzaj badania naukowego pozwala te konieczne warunki istnienia odkryć.
Wracając do wcześniej wspomnianej analogii między życiem społecznym i organicznym: sam organizm zwierzęcy nie jest strukturą. Stanowi zbiór jednostek (komórek, czy też molekuł), które zorganizowane są w formie struktury - tzn. zespołu wzajemnych zależności. Organizm nie jest więc strukturą - MA strukturę.
Przykład: dwa dojrzałe osobniki tego samego gatunku i płci, zbudowane z podobnych jednostek złożonych w podobną strukturę. Struktura jest więc tutaj zespołem zależności pomiędzy odrębnymi jednostkami.
Przez życie organizmu należy rozumieć funkcjonowanie jego struktury. Ciągłość takiej struktury zachowana jest dzięki ciągłości funkcjonowania.
Przykład: oddychanie - jego funkcją jest rola, jaką odgrywa - to, jaki niesie za sobą wkład dla całego organizmu. Organ - w tym przypadku płuca - spełnia czynności, a te spełniają funkcje. W przypadku powtarzalnych procesów fizjologicznych funkcją jest ich zgodność z koniecznymi warunkami istnienia organizmu.
W odniesieniu do życia społecznego, Brown przywołuje przykład plemienia afrykańskiego, w którym wyraźnie da się wykryć istnienie struktury społecznej. Zmiany dotyczące jednostek nie niszczą ciągłości struktury społecznej. Mogą one opuszczać grupę, bądź też do niej dołączać. Ciągłość tej struktury zachowana jest dzięki procesowi życia społecznego, które określane jest tutaj jako funkcjonowanie struktury społecznej.
Zatem funkcją dowolnej powtarzającej się czynności, np. ceremonii pogrzebowej, jest rola, którą pełni w całości życia społecznego, czyli wkład do utrzymania ciągłości strukturalnej.
W obu przypadkach - zarówno badaniach natury organizmów i życia organicznego, jak i badaniach natury społeczeństwa ludzkiego i życia społecznego, napotykamy 3 grupy problemów:
1. Problem morfologii
2. Problem fizjologii
3. Problemy rozwoju
Analogia między organizmem i społeczeństwem jednak załamuje się w dwóch momentach:
1. Strukturę organiczną organizmu zwierzęcego można obserwować niezależnie od tego, jak funkcjonuje. Można zajmować się morfologią niezależną od fizjologii. W społeczeństwach ludzkich strukturę społecznie jako całość można obserwować tylko w jej funkcjonowaniu, np. stosunek ojca do syna można zbadać jedynie w stosunku do czynności społecznych, w których stosunki te występują. Morfologii społecznej nie można ustanowić niezależnie od fizjologii;
2. Organizm zwierzęcy w ciągu swego życia nie ulega zmianom strukturalnym, np. krowa nie stanie się hipopotamem. Społeczeństwo natomiast w toku swej historii może i zmienia typ strukturalny nie tracąc ciągłości;
Funkcja jest więc „wkładem czynności cząstkowej do czynności całości, której jest częścią”. System społeczny charakteryzuje się swoistą jednością, o której możemy mówić jako o jedności funkcjonalnej.
Powołując się na analogię między życiem społecznym i organicznym można również zauważyć, że organizm może funkcjonować mniej lub bardziej sprawnie. By zbadać wszelkie zjawiska dysfunkcji należy powołać się na specjalną naukę patologii.
Organizm może być chory lub zdrowy. W V wieku Grecy uważali, że oba te pojęcia można stosować także w przypadku społeczeństwa. I tak wyodrębnili warunki tzw.:
a) eunomii - ładu, zdrowia społecznego;
b) dysnomii - nieładu, choroby społecznej;
W XIX wieku natomiast Durkheim stosując pojęcie funkcji usiłował dać podwaliny naukowej patologii społecznej opartej na morfologii i fizjologii. W swoich pracach chciał wskazać obiektywne kryteria, na mocy których można ocenić, czy dane społeczeństwo w danym okresie jest normalne czy chore, eunomiczne czy dysnomiczne.
W odniesieniu do organizmów potrafimy znaleźć takie obiektywne kryteria odróżniania choroby od zdrowia, ponieważ choroba z reguły grozi śmiercią, bądź zakłóca czynności charakterystyczne dla danego typu organicznego, w efekcie czego grozi rozpadem jego struktury.
Teoria Durkheima jest błędna, ponieważ społeczeństwa nie umierają w taki sposób, jak zwierzęta. Mogą one zmienić swój typ strukturalny, zostać wchłoniętymi jako integralne części większych społeczeństw. Dysnomia w tym przypadku nie może być definiowana jako stan prowadzący do śmierci społeczeństwa.
Inny aspekt teorii funkcjonalnej: czy zmiana typu społecznego zależy czy nie od funkcji, tzn. od praw fizjologii społecznej?
Według Browna zależność taka istnieje. Pojęcie funkcji stanowi tutaj tzw. „roboczą hipotezę”, dzięki których można formułować wiele problemów badawczych. „Badanie naukowe bez takich hipotez roboczych jest niemożliwe”:
1. Hipoteza ta nie wymaga dogmatycznego stwierdzenia, że wszystko w życiu społeczności pełni jakąś funkcję - założenie, że tak MOŻE być.
2. To, co wydaje się takim samym zwyczajem w dwu społeczeństwach, może pełnić w nich różne funkcje. I tak zwyczaj celibatu w dzisiejszym kościele katolickim pełni zupełnie inną funkcję niż pełnił celibat w początkach kościoła chrześcijańskiego. Aby określić jakiś zwyczaj społeczny i uzyskać możliwość zasadnych porównać zwyczajów różnych ludów i różnych okresów niezbędne jest rozważenie nie tylko ich formy, lecz również funkcji.
Brown przywołuje artykuł Lessera, który zajmuje się różnicą „treści” antropologii funkcjonalnej i niefunkcjonalnej. Według niego społeczeństwa funkcjonują tylko przez myśli, uczucia i działania jednostek. Należy więc dokładnie badać wszystkie aspekty życia społecznego ujmując je we wzajemnych powiązaniach skupiając się przede wszystkim na badaniu samej jednostki i sposobów kształtowania jej przez życie społeczne.
Dowolna kultura czy system społeczny stanowi rezultat końcowy niepowtarzalnej serii wydarzeń historycznych.
Wniosek końcowy:
Nie ma i nie może być żadnej sprzeczności między hipotezą funkcjonalną a poglądem, że dowolna kultura czy system społeczny jest końcowym rezultatem niepowtarzalnej serii wydarzeń historycznych.
1. Hipoteza funkcjonalna jest sprzeczna z dwoma poglądami reprezentowanymi przez niektórych etnologów i to one chyba, jak to często bywa, przyjmowane bez precyzyjnego sformułowania, są przyczyną sprzeciwów wobec tego ujęcia.
2. Nie można odkryć żadnych istotnych praw społecznych takich jak te, których szukają funkcjonaliści.