Rozwój noworodka i

niemowlaka

noworodek:1 m.ż
niemowlak: 1m.ż-1
r.ż

Kategorie analizy



Centralne zjawisko rozwojowe: karmienie



Działalność: manipulacja



Kontekst ekologiczny: środowisko domu
rodzinnego



Efekty rozwojowe:
- na poziomie zachowań: społeczne przywiązanie
- na poziomie funkcji: spostrzeganie przedmiotu
- na poziomie osobowości: poczucie ufności do
świata i siebie

KARMIENIE



Karmienie jako zaspokojenie potrzeby
pokarmowej niezbędnej do przeżycia



Karmienie wszystkich zmysłów



Karmienie jako zaspokojenie potrzeby
kontaktu emocjonalnego z drugim
człowiekiem

Czy noworodek jest białą kartą?

Możliwości percepcyjne

wzrok: noworodek jest zdolny do odbioru bodźców

wzrokowych: szczególnie interesująca jest dla niego

ludzka twarz (spośród wielu obiektów dzieci

wybierają twarz człowieka i śledzą za nią wzrokiem)
słuch: dziecko jest zdolne do wyszukiwania i

wychwytywania różnych dźwięków i ze szczególną

uwagą reaguje na głos ludzki (preferencja głosów

dorosłych kobiet, szczególnie matki)
dotyk, smak i węch: w chwili narodzin są

rozwinięte na tyle aby możliwe było różnicowanie

napływających bodźców

Czy noworodek jest biała kartą?

Wyposażenie społeczne

odruch ssania i połykania: (pozwalające na
zaspokojenie potrzeby pokarmowej i nawiązanie
kontaktu emocjonalnego z matką)
odruch moro: dziecko w chwili narodzin potrafi
chwytać opiekuna i przywierać do niego, z siłą
umożliwiającą utrzymanie ciężaru własnego ciała
reakcja krzyku: ułatwia uzyskiwanie opieki i
bliskości opiekuna oraz zaspokajanie własnych
potrzeb ( 3 wzory krzyku: „głód”, „złość”,
„reakcja na ból”)

Czy noworodek jest biała kartą?

Wyposażenie społeczne c.d.



reakcja uśmiechu: jest bardzo
istotna dla tworzenia więzi z matką,
bowiem uśmiech dziecka wpływa
motywująco i nagradzająco na matkę

Najważniejsze „czynności”

umożliwiające rozwój dziecka

przyjmowanie pokarmu

kontakt emocjonalny z drugim

człowiekiem/ społeczne

przywiązanie/ rozwój ego

poznawanie otoczenia

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

Jakość opieki macierzyńskiej ma podstawowe

znaczenie dla rozwoju wszystkich naczelnych

Skłonność do tworzenia intymnych więzi z

wybranymi osobami jest podstawowym

komponentem natury ludzkiej, występuje ona już

u noworodka i obecna jest przez całe życie, od

kołyski aż po grób (the cradel to the grave)

(Bowlby, 1969). Przywiązanie jest pierwotną

potrzebą człowieka - wrodzonym, instynktownie

kierowanym systemem motywacyjno-

behawioralnym mającym na celu zapewnienie

przetrwania dziecka.

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

Cel i funkcje systemu przywiązania

podstawowym celem behawioralnego systemu
przywiązania

jest

zapewnienie

dziecku

przetrwania oraz poczucia bezpieczeństwa,
poprzez utrzymywanie bliskości z „silniejszym i
mądrzejszym” opiekunem - figurą przywiązania
system przywiązania i relacja przywiązaniowa
zapewniają

dziecku

ochronę

zarówno

w

kontekście

zagrażających

czynników

środowiskowych jak i czynników wewnętrznych.

       

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

systemu przywiązania i inne systemy

behawioralne

system przywiązania pozostaje w ścisłym
związku z systemami eksploracji i strachu (oraz
innymi systemami behawioralnymi), których
aktywacja

uzależniona

jest

od

stopnia

pobudzenia tegoż.
biologiczna funkcją systemu przywiązania i
systemu eksploracji jest zapewnienie dziecku
poczucia bezpieczeństwa przy jednoczesnej
możliwości poznawania otoczenia.

 
 
 
 

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

system przywiązania i inne systemy

behawioralne

-

NIE

Aktywacja

sytemu

strachu

Zachowania

przywiązaniowe

Poczucie bezpieczeństwa

Aktywacja

systemu

eksploracji

TA

K

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

figura przywiązania

to osoba, do której dziecko kieruje swoje
zachowania przywiązaniowe,
jej wybór determinowany jest
responsywnością opiekuna i gotowością
do podejmowania społecznych interakcji
z dzieckiem
tendencja do silnej preferencji jednego
opiekuna (monotropizm)

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

Funkcje figury

przywiązania

Bezpieczna baza (secure base),figura

przywiązania spełnia funkcję bezpiecznej bazy, z
której dziecko wyrusza poznawać świat i do
której może wrócić w momencie zagrożenia
Dążenie do bliskości z opiekunem (proximity
seeking), poszukiwanie bliskości opiekuna,
szczególnie w momentach stresu i dyskomfortu,
w celu uzyskania wsparcia i poczucia
bezpieczeństwa

SPOŁECZNE PRZYWIĄZANIE

Funkcje figury

przywiązania

protest separacyjny (separation
protest, pojawienie się reakcji protestu w
odpowiedzi na separację lub
niedostępność opiekuna
bezpieczne schronienie (safe
haven), odczuwanie przyjemności i
poczucia bezpieczeństwa podczas
przebywania z figurą przywiązania.

Rozwój ego wg. E.H. Eriksona

Czym jest ego?

EGO, nieświadoma instancja psychiczna, która

-

kieruje m.o.

-

utrzymuje związki z rzeczywistością

-

dysponuje własną energią i posiada własne

popędy

-

to GŁÓWNY OŚRODEK ORGANIZUJĄCY I

INTEGRUJĄCY LUDZKIE DOŚWIADCZCENIE,

posiada znaczną autonomię

Rozwój ego wg. E.H. Eriksona

Czym jest ego?

-

filtruje doświadczenia jednostki i
syntetyzuje je, działając na
granicy świata zewnętrznego i
zewnętrznego, dzięki czemu
człowiek może kontrolować
swoje doświadcznie

Rozwój ego wg. E.H. Eriksona

Rozwój

ego

8 etapów rozwoju ego
W każdym etapie jednostka doświadcza określonego

problemu życiowego, dokonuje reintegracji potrzeb oraz

posiadanych kompetencji, które warunkowane są naciskami

społecznymi
rozwój ego polega na przechodzeniu od etapu do etapu w

wyniku poradzenia sobie z kolejnym problemem, kryzys ego

jest wynikiem ścierania się dwóch przeciwstawnych tendecji
plan epigenetyczny: wszystkie „części” istnieją od początku

życia człowieka, ale każda z nich ma czas swojego ujawnienia

i szczególnej dominacji
Zmiany zachodzące w każdym z wyróżnionych stadiów, mają

znacznie dla wszystkich następnych etapów

podstawowa ufność vs.

nieufność

cnota:nadzieja

Ufność w stosunku do siebie

-

jestem osobą godną zainteresowania i doznawania

opieki („dostawcy” pokarmu nie muszą być stale w

pogotowiu)

-

mogę doświadczać różnych emocji zarówno

pozytywnych i negatywnych

-

mogę realizować własne pragnienia nie raniąc przy

tym innych

-

potrafię aktywnie regulować relację z opiekunem

-

Ufam samemu sobie i zdolności moich narządów do

radzenia sobie z popędami

podstawowa ufność vs.

nieufność

cnota:nadzieja

Ufność w stosunku do opiekuna

-

opiekun adekwatnie reaguje na moje
potrzeby

-

opiekun obdarza mnie miłością, pomaga
mi regulować stany emocjonalne

-

nie musi być stale przy mnie, gdy go
zawołam, przyjedzie

ZDOBYCIE PRAKTYCZNEGO

ŚWIATA PRZEZ RUCHY I

SPOSTRZEŻENIA

świat jest rzeczywistością

do patrzenia, dotykania,
gryzienia, lizania

W jaki sposób tworzy się spostrzeżenie

przedmiotu u dzieci?

Spostrzeżenie przedmiotu wytwarza się

w psychice jako polisensoryczne

nastawienie na źródło podniety:

stosunek telereceptorów do

receptorów przez kontakt oraz reakcji

finalizującej do reakcji zapowiadającej

odgrywa decydującą rolę.

W jaki sposób tworzy się spostrzeżenie

przedmiotu u dzieci?

Niepokój ruchowy wywołany pobudzeniem

narządu zmysłowego, wywołuje nastawienie 2

lub 3 organu zmysłowego na ten sam przedmiot

-

telereceptory: działają przeważnie pobudzająco

i wywołują niepokój ruchowy (reakcje wstępne)

-

ujęcie tego samego przedmiotu innymi

zmysłami: efekt finalizujący i uspokajający
Przeżycia uczuciowe towarzyszą reakcjom

wstępnym i finalizującym (z nimi bardziej

związane jest zabarwienie uczuciowe)

W jaki sposób tworzy się spostrzeżenie

przedmiotu u dzieci?



PODNIETA ZMYSŁOWA

Aktywność

ruchowa,

niepokój,

nastawienie

polisensoryczne

Uspokojenie

ruchowe

W jaki sposób tworzy się spostrzeżenie

przedmiotu manipulacyjnego u dzieci?

Spostrzeżenie przedmiotu powstaje na

podstawie:
powiązania wrażeń towarzyszących
inicjacji i finalizacji danego procesu,
polegającego na stosunku naprężenia i
odprężenia, zapowiedzi i realizacji,
szukania i znalezienia, potrzeby i jej
zaspokojenia (związek dynamiczny!)

Czym jest przedmiot

manipulacyjny?

1.

Zjawisko objęte kilkoma zmysłami równocześnie

2.

Zjawisko podlegające identyfikacji polisensorycznej

(zauważenie przedmiotu jednym zmysłem zostaje

skontrolowane innymi zmysłami) głównym

zmysłem identyfikującym jest dotyk

3.

Zjawisko podlegające identyfikacji

eksperymentalnej (można na nie ruchowo

oddziaływać, zmieniać je, odbierać nowe wrażenia

ze strony tego zjawiska), przedmioty manipulacyjne

są ośrodkami skojarzeń: każdy z nich jest podłożem

dla zespołów wrażeń i aktów manipulayjnych

Polisensoryczne

spostrzeganie przedmiotów

nastawienie jednozmysłowe, np., siatkówki oka
pozwala na uporządkowanie chaotycznego
przepływu zjawisk
aktywność dziecka pozwala na polisensoryczne
ujęcie przedmiotu (dziecko słyszy dźwięk
zabawki, odwraca głowę w jej stronę, następuje
skojarzenie odgłosu zabawki z jej ruchem)
przedmiot- wszystko to, na co umysł z uwagą
może być kierowany

Identyfikacja polisensoryczna



Przemiana zjawiska na przedmiot
następuje w momencie polisensorycznej
identyfikacji (następuje to szczególnie w
skojarzeniu nastawieniowym wzrok-
dotyk, czyli w chwycie)



poprzez dotyk dziecko może stwierdzić
namacalnie, że coś istnieje (6-7 m.ż.)

Identyfikacja

eksperymentalna

Możliwość oddziaływania na przedmioty

-

zmiana położenia przedmiotu, doświadczenie ciężaru,

etc.

-

możliwość wydobycia nowych właściwości,

wydobywanie nowych podniet

-

tworzy się wiedza, która zostaje utrwalana

-

Dziecko uczy się wiązać różne wrażanie z jednym

przedmiotem
W pierwszej fazie manipulacja jest nierzeczowa,

subiektywna, później przedmioty używane są zgodnie

z ich funkcja

Skojarzenia między sferami

zmysłowymi mają charakter

dynamiczny

1.

Poprzez aktywność dziecko kojarzy i wiąże

różne wrażenia

2. Pobudzenie i uspokojenie
3. Namacalność, sprowadzenie różnych

wrażeń do namacalności przedmiotu

PRZEDMIOT MANIPULACYJNY:

jest przedmiotem pierwotnym i pierwowzorem

przedmiotów abstrakcyjnych i idealnych

Dysocjacja przedmiotu

1.

Po utworzeniu kompleksów wrażeniowych może

nastąpić ich rozluźnienie

2.

Dysocjacja: podnieta wrażeniowa powoduje

wtórnie wewnętrzne skojarzenia: skojarzenia

wewnętrzne zastępują skojarzenia/ działania

zewnętrzne

3.

Telereceptory stają się samowystarczalne,

wywołują wewnętrzne asocjacje, aktywność

mózgu, a nie mięśni

4.

Jednozmysłowe spostrzeżenie przedmiotu

zamienia się na jego znak, na symbol

Znacznie manipulacji dla

rozwoju



Uczy dzieci rozkładać zjawiska na części
lub oddzielne przedmioty



Znacznie dla rozwoju myślenia
abstrakcyjnego i pojęciowego (odrębne
rozpatrywanie właściwości, oddzielanie
ich od przedmiotu)

PODSUMOWANIE

Aby poznać świat rzeczywisty, dziecko

musi zacząć w nim działać, a poznanie

świat przez oddziaływanie nań

rozpoczyna się u dziecka na dobre

tylko wtedy, gdy zaczyna ono chwytać

rękoma różne przedmioty, nimi

manipulować i nimi się posługiwać.