Metody uczenia się

Definicja pojęcia uczenie się w
ujęciu różnych autorów:

• według Bogdana Nawroczyńskiego - proces aktywnego
nabywania wiadomości oraz sprawności

• według Czesława Kupisiewicza - proces aktywnego nabywania
wiadomości, umiejętności i nawyków dokonujący się w toku
bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości

• według Kazimierza Sośnickiego - umysłowy, poznawczy
proces poznawania rzeczywistości, rozumiany w kategoriach
spostrzegania, myślenia i działania

• według Wincentego Okonia - proces, w trakcie którego w
oparciu o poznanie, doświadczenie i ćwiczenia tworzą się nowe
formy działania i zachowania lub zmianom ulegają formy
dotychczasowe

Klasyfikacja metod uczenia

się według Franciszka

Bereźnickiego

Pojęcie metody uczenia się

Metody uczenia się to celowy, zaplanowany i
nadający się do wielokrotnego stosowania układ
działań, prowadzący do nabycia przez podmiot
nowych wiadomości, umiejętności i nawyków, słowem
prowadzący do nabycia nowego doświadczenia.

Podział metod uczenia się:

1. Metody recepcyjne

2. Metody heurystyczne

3. Metody ekspresyjne

4. Metody ćwiczebne

1. Metody recepcyjne

( uczenie się przez przyswajanie)



Metody recepcyjne bazują na

uczeniu się przez przyswajanie,
przy czym przyswajanie wiedzy
może odbywać się na drodze:



a).bezpośredniej



b). pośredniej

Uczenie się oparte na

bezpośrednim poznawaniu świata

Źródłem wiedzy jest sama rzeczywistość, czyli
konkretne rzeczy, zjawiska i procesy.
Metodą uczenia się umożliwiającą czerpanie wiedzy
bezpośrednio z otaczającej rzeczywistości jest
obserwacja.

Uczenie się oparte na
pośrednim poznawaniu świata:

Pośrednim źródłem poznania jest słowo mówione i drukowane. Podstawowymi
metodami uczenia się na drodze pośredniej są:
- korzystanie z wykładów
Układ treści :
* cykliczny (powracanie do tego samego zagadnienia, naświetlając je z
różnych stron)
* liniowy (poszczególne cząstki tematyczne wzajemnie się zazębiają, tworząc
uszeregowaną całość)
- rozmowa (wykorzystywana dla przypomnienia i utrwalenia wiedzy, jak też do
jej poszerzenia)
- korzystanie z podręczników



W opanowaniu tekstu podręcznika rozróżnia się dwie metody:



• Metodę zapamiętywania dosłownego –



Umiejętność uczenia się na pamięć jest konieczna do opanowania definicji,
praw ważnych cytatów.



• Metoda zapamiętywania niedosłownego



Powinna być zastosowana wówczas, gdy uczący się ma opanować
pamięciowo dłuższy tekst podręcznika.

2. Metody heurystyczne,

badawcze

Bazują na uczeniu się polegającym na
samodzielnym dochodzeniu do wiedzy.
Do metod tych można zaliczyć:
a). Korzystanie z dyskusji;
b). Uczenie się przez rozwiązywanie
problemów;
c). Uczenie się przez badanie.

a). Korzystanie z dyskusji:



dyskusja jest grupową formą

rozważania i roztrząsania
określonego problemu, która
zmierza do lepszego, bardziej
obiektywnego poznawania jego
istoty, wartości i przydatności
przez wspólną wymianę myśli,
doświadczeń i poglądów

Cele dyskusji:

• rozwiązanie jakiegoś problemu.

• nauczanie kogoś czegoś;

• przekonanie kogoś do czegoś;

• ćwiczenie się w sprawności

dialektycznej

Funkcje dyskusji:

• poznawcza,

• utrwaleniowa,

• ćwiczeniowa,

• konfrontacyjna.

b). Uczenie się przez
rozwiązywanie problemów

ta metoda stanowi ważny rodzaj działalności
uczniów oparty na samodzielnym poznawaniu
świata.
Uczenie się poprzez rozwiązywanie problemów,
to taki proces, w czasie którego uczeń pod
wpływem aktywności wewnętrznej, wywołanej na
tle danej sytuacji dostrzega określony problem
oraz w wyniku świadomego wysiłku umysłowego
formułuje go i samodzielnie rozwiązuje za
pomocą różnych operacji myślowych, sprawdza
poprawność i słuszność rozwiązania.

Etapy rozwiązywania problemów:

Przeżycie trudności oraz

wykrycie i określenie

trudności, czyli

sformułowanie problemu.

Poszukiwanie i

formułowanie pomysłów

rozwiązań ( hipotez).

Formułowanie wniosków

oraz weryfikacja i ocena

pomysłów

( hipotez ) rozwiązań.

Usystematyzowanie i

utrwalenie zdobytej wiedzy i

stosowanie jej w teorii i

praktyce.

c). Uczenie się przez badanie

S. Pałka pojmuje uczenie się przez badanie
jako nowoczesną „odmianę”
konwencjonalnego uczenia się
problemowego.

Struktura czynności badawczych uczniów:

5). Rozwiązanie problemu przez wykorzystanie wyników badań poszczególnych zagadnień,

wysunięcie wniosków i sformułowanie uogólnień

5). Rozwiązanie problemu przez wykorzystanie wyników badań poszczególnych zagadnień,

wysunięcie wniosków i sformułowanie uogólnień

4. Weryfikacja hipotez- gromadzenie danych poprzez stosowanie określonych metod badań, a

mianowicie:

4. Weryfikacja hipotez- gromadzenie danych poprzez stosowanie określonych metod badań, a

mianowicie:

). Obserwacji

b)

eksperymentu

laboratoryjnego

c). eksperymentu

naturalnego

d). Wywiad

e). analizy

dokumentów

f). analizy treści

3. Na podst. analizy problemu głównego i problemów szczegółowych i w wyniku analizy

posiadanej wiedzy sformułowanie różnorodnych hipotez, wybór hipotez najbardziej

prawdopodobnych, najbardziej zgodnych z systemem faktów i uogólnień już sprawdzonych.

3. Na podst. analizy problemu głównego i problemów szczegółowych i w wyniku analizy

posiadanej wiedzy sformułowanie różnorodnych hipotez, wybór hipotez najbardziej

prawdopodobnych, najbardziej zgodnych z systemem faktów i uogólnień już sprawdzonych.

2. Na podst. analizy problemu głównego wyłonienie problemów szczegółowych, których

rozstrzygnięcie jest niezbędnym warunkiem rozwiązania problemu głównego.

2. Na podst. analizy problemu głównego wyłonienie problemów szczegółowych, których

rozstrzygnięcie jest niezbędnym warunkiem rozwiązania problemu głównego.

1. Uświadamianie sobie przez uczniów problemu, sformułowanie problemu i jego szczegółowa

analiza.

1. Uświadamianie sobie przez uczniów problemu, sformułowanie problemu i jego szczegółowa

analiza.

3. Metody ekspresyjne:

Metody ekspresyjne opierają się na
uczeniu się przez przeżywanie, które ma
miejsce wówczas, gdy w określonej
sytuacji występuje przeżycie emocjonalne-
pod wpływem odpowiednio
eksponowanych wartości.
Uczenie się przez przeżywanie rozumieć
będziemy jako uznanie prawomocnej
obecności przeżyć emocjonalnych w
procesie kształcenia.

Do swoistych metod uczenia się zaliczamy, udział:



• w dramie

(zachęca do oryginalności i pomaga
zaspokoić osobiste pragnienia uczniów)



• w filmie
( przekaźnik cennych wartości,
źródło poznania nowego materiału)



• sztuce teatralnej
(przekaźnik wartości estetycznej i
moralnej)

Przebieg uczenia się przez
przeżywanie:

zetknięcie się z określona

wartością zawartą w

utworze literackim,

filmie, rzeźbie,

emocjonalne

przeżywanie tych

wartości i ich

przyswajanie,

analiza i zrozumienie

odczuć,

wyrażanie własnego

stosunku do wartości,

wysuwanie wniosków

odnośnie do postaw

własnych.

4. Metody ćwiczebne:

Ćwiczenie jest wielokrotnym
wykonywaniem określonych czynności dla
nabycia wprawy i uzyskanie wyższej
sprawności w działaniach umysłowych i
praktycznych.

Tok ćwiczeń w opanowaniu umiejętności i
nawyków może mieć następujący przebieg:

-uświadomienie sobie znaczenia i celu, jakiemu ma służyć

ćwiczenie;

- poznanie reguł działania, jak i sposobów wykonywania

działania;

- obejrzenie wzoru działania bezpośrednio wykonywanego

przez nauczyciela lub zawartego w filmie czy w formie

fazo gramów;

- pierwsze próbne ćwiczenia z autokontrolą i autokorektą;

- systematyczne wykonywanie ćwiczeń, odpowiednio

urozmaicone.

Klasyfikacja metod

uczenia się według

Wincentego Okonia

Wprowadzając termin „metoda kształcenia" na
miejsce tradycyjnego terminu „metody
nauczania" dopuszczamy do głosu ucznia jako
partnera nauczyciela, w pojęciu kształcenia
mieści się bowiem i nauczanie, i uczenie się.
Metoda kształcenia jest więc przede wszystkim
metodą kształcenia uczniów, zmieniania ich
osobowości, a nauczanie jest tu przede
wszystkim organizowaniem racjonalnego
uczenia się.

Wyodrębniamy cztery grupy metod
kształcenia, tj. nauczania-uczenia się. Są to:

a). metody

asymilacji

wiedzy

b). metody

samodzielneg

o

dochodzenia

do wiedzy

c). metody

waloryzacyjn

e

d). metody

praktyczne

a). metody asymilacji wiedzy



oparte głównie na aktywności

poznawczej o charakterze
reproduktywnym,



Należą do nich:



- pogadanka,



- dyskusja,



- wykład,



- praca z książką

Pogadanka:

Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z
uczniem.

Ze względu na rolę dydaktyczną, jaką może
spełniać metoda pogadanki, wyróżnia się
trojakie jej zastosowanie, a mianowicie jako:
1) pogadanki wstępnej,
2) pogadanki przedstawiającej nowe
wiadomości,
3) pogadanki utrwalającej

Dyskusja:

Jest to metoda kształcenia polegająca na wymianie
zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko między
uczniami, przy czym zdania te odbijają poglądy własne
uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób.

Odmiany dyskusji:
• dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego
rozwiązywania problemu przez klasę czy grupę uczniów.
• dyskusja ukierunkowana na kształtowanie przekonań
młodzieży
• dyskusja, której celem jest uzupełnienie własnej
wiedzy przez uczniów

WYKŁAD:

Wykład

polega na bezpośrednim lub pośrednim

przekazywaniu wiadomości jakiemuś audytorium.

Typy wykładów:

•

wykład konwencjonalny, w którym treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do

zapamiętania postaci;

•

wykład problemowy, który jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego;

•

wykład konwersatoryjny polegający na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami

słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych;

•

wykłady kursowe, tj. obejmujące systematyczny kurs jakiejś dyscypliny teoretycznej czy praktycznej, i

wykłady monograficzne, poświęcone gruntow¬nemu przedstawieniu wybranego zagadnienia, często właśnie

przez badacza tego zagadnienia.

•

wykłady monograficzne, poświęcone gruntow¬nemu przedstawieniu wybranego zagadnienia, często

właśnie przez badacza tego zagadnienia.

Praca z książką

Podręczniki, lektura, literatura
popularnonaukowa i czasopisma są nie tylko
źródłem nowych wiadomości, lecz także - i to
jest szczególnie ważne - dają uczniom możność
utrwalenia, rozszerzenia i pogłębienia zdobytej
na lekcjach wiedzy; praca nad nią wdraża
uczniów do opanowania metod
samokształcenia, z których korzystać będą w
szkole, a tym bardziej po wyjściu ze szkoły.

b).metody samodzielnego
dochodzenia do wiedzy,



Nazywane są również

problemowymi,



oparte na twórczej aktywności

poznawczej, polegającej na
rozwiązywaniu problemów,

Odmiany metod problemowych :

Klasyczna metoda

problemowa

Metoda przypadków

Giełda pomysłów

Mikronauczanie

Gry dydaktyczne

Klasyczna metoda problemowa



Cechą charakterystyczną tej metody jest
swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem.



Uwzględnia się w niej cztery istotne momenty.
Obejmują one:



- wytwarzanie sytuacji problemowej,



- formułowanie problemów i pomysłów ich
rozwiązywania,



- weryfikację pomysłów rozwiązania,



- porządkowanie i stosowanie uzyskanych
wyników w nowych zadaniach o charakterze
praktycznym bądź teoretycznym.

Metoda przypadków:



Polega na rozpatrzeniu przez

niewielką grupę uczniów opisu
jakiegoś przypadku, na przykład
na temat odkryć naukowych,
działań militarnych,
przestępstwa, produkcji, handlu,
prawa czy stosunków między
ludźmi, i rozwiązaniu jakichś
trudności w celu wyjaśnie¬nia
tego przypadku.

Giełda pomysłów:



Metoda ta nosi też nazwę burzy
mózgów, co jest dosłownym
tłumaczeniem nazwy anglosaskiej
brainstorming. Polega ona na
zespołowym wytwarzaniu pomysłów
rozwiązania jakiegoś zadania, przy czym
chodzi w niej o to, aby zespół
rozwiązujący to zadanie wynalazł jak
najwięcej pomysłów nowych, niekiedy
najbardziej zaskakujących, co stwarza
atmosferę swobody i współzawodnictwa.

Mikronauczanie:



Jest to metoda twórczego uczenia

się złożonych czynności
praktycznych, szczególnie
spopularyzowana w procesach
kształcenia kandydatów na
nauczycieli

Gry dydaktyczne :



Metoda gier dydaktycznych ma wiele odmian. Ich
wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka
zabawy w każdej z nich. Zabawa jest działaniem
wykonywanym dla przyjemności, którą sama
sprawia, stanowi więc, właśnie przez to czynnik
szczególnie pożądany w toku uczenia się.



Rodzaje gier



- inscenizacyjne- polegają na graniu roli w sytuacji
fikcyjnej



-symulacyjne- polega¬ją na odtwarzaniu bardziej
złożonych sytuacji problemowych, wymagających
samodzielnego rozwiązania



-logiczne (np. kostka Rubika)

c). metody waloryzacyjne,
(eksponujące)

• Metody impresyjne (łac.

impressio - wrażenie,

odczucie, przeżycie)

sprowadzają się do

organizowania uczestnictwa

dzieci i młodzieży czy

dorosłych w odpowiednio

eksponowanych wartościach:

społecznych, moralnych,

estetycznych,

naukowych.

• metody ekspresyjne -

polegają one na stwarzaniu

sytuacji, w których uczestnicy

sami wytwarzają bądź

odtwarzają dane wartości,

wyrażając niejako siebie, a

zarazem je przeżywają

Podział

metod

d). metody praktyczne

- cechują się przewagą aktywności
praktyczno-technicznej, zmieniają
otoczenie lub stwarzającej nowe jego
formy.

Rodzaje metod
praktycznych:

Metody

ćwiczebne

• mają na celu usprawnienie uczniów do

udziału w realnych zadaniach

wytwórczych.

Metody

realizacji

zadań

wytwórczych

• metody polegające na bezpośredniej

realizacji zadań wytwórczych.

• przebiegają według pewnego toku,

którego przestrzeganie warunkuje

większą wydajność.