POSTĘPOWANIE

RATOWNICZE

PODCZAS AWARII

CHEMICZNEJ

DAWID

WIELICKI, KL.

IA LO

Katastrofa / wypadek / awaria chemiczna jest to niekontrolowane
wydostanie się substancji chemicznej powodujące zagrożenie toksyczne,
wybuchowe

lub

pożarowe.

Katastrofa /wypadek, awaria / chemiczna powstaje nieoczekiwanie, jej
przebieg jest gwałtowny, żywiołowy, o bardzo dużej intensywności przemian
jednostkowych, wywołujących różnego rodzaju reakcje fizyko - chemiczne. 

Czym jest katastrofa,

wypadek, awaria???

Miejsce i czas powstawania awarii lub katastrofy o charakterze chemicznym
jest trudno ustalić z góry, szczególnie w przypadku:

•

transportu, katastrof cystern, autocystern, cystern kolejowych,

• pęknięcia rurociągów transportowych

Czas i miejsce

katastrof chemicznych

•

błędów technologicznych i niewłaściwego magazynowania związków i

substancji chemicznych, w wyniku, których do otoczenia przedostaje się duża
ilość substancji chemicznej, stwarzająca poważne zagrożenie zdrowia i życia
ludzkiego, świata zwierzęcego i roślinnego, oraz innych elementów
środowiska, a także powodując poważne straty materialne.

 

Zagrożenia

powodowane

awariami chemicznymi

Awarie lub katastrofy chemiczne są głównie kojarzone z pożarami,
eksplozjami lub rozprzestrzenianiem się substancji toksycznej. 

Najczęściej powstają one w wyniku:

przecieku materiału palnego. W przypadku uwolnienia się

materiałów palnych, największe niebezpieczeństwo powstaje w
wyniku nagłej, masowej ucieczki lotnych cieczy lub gazów, które
formują się w chmury palnych lub wybuchowych oparów. Gdy chmura
ulega zapaleniu, efekt spalania jest zależny od wielu czynników,
między innymi od prędkości wiatru i stopnia wymieszania chmury z
powietrzem. Takie zagrożenie prowadzi do wielu szkód, masowych
zniszczeń, tak w miejscu jak i poza miejscem zdarzenia. Zasięg
oddziaływania zdarzenia sięga nieraz kilku kilometrów.

przecieku substancji toksycznej. Nagłe uwolnienie znacznych

ilości substancji toksycznych jest potencjalna przyczyną śmierci i
groźnych obrażeń na znacznie większym obszarze. Teoretycznie takie
uwolnienie

może,

przy

pewnych

warunkach

pogodowych,

utrzymywać się w śmiertelnym stężeniu w odległości kilku kilometrów
od punktu uwolnienia, choć prawdziwa liczba i wysokość strat zależy
w takich sytuacjach od gęstości zaludnienia na drodze chmury i
sprawności działań podejmowanych w nagłych wypadkach, nie
wyłączając

ewakuacji. 

Niektóre obiekty lub instalacje powodują obydwa typy zagrożeń. Co
więcej, podmuch i wyrzut towarzyszące eksplozji, mogą wpłynąć
pobudzająco na zespół innych obiektów lub instalacji zawierających
materiały palne lub toksyczne, tworząc tzw. efekt domina,
powodujący zwiększenie występującego zagrożenia wybuchowego
lub toksycznego.

Wybuchy charakteryzują się falą uderzeniową, która może być słyszana jako
huk i która może powodować niszczenie budynków, pękanie szyb okiennych
jak również miotać różnymi przedmiotami na odległości dochodzące od kilku
metrów

do

kilku

kilometrów. 

Obrażenia i zniszczenia powoduje przede wszystkim fala uderzeniowa. Ludzie
są zmiatani i grzebani żywcem pod walącymi się budynkami lub okaleczani
miotanymi przedmiotami lub kawałkami szkła. Chociaż skutki nadciśnienia
mogą być przyczyną śmierci, to jednak najbardziej prawdopodobne okazuje
się to jedynie w przypadku osób pracujących w bezpośrednim sąsiedztwie
wybuchu. 
Historia wybuchów przemysłowych wskazuje, że skutki pośrednie w postaci
zawaleń budynków, pękającego szkła i gruzu są przyczyną dużo większej
liczby

poważnych

obrażeń

ciała

i

utraty

życia. 

Skutki fali uderzeniowej różnią się w zależności od charakterystyki materiału,
jego ilości i stopnia ograniczenia (zamknięcia) chmury oparów. Szczytowe
ciśnienie podczas eksplozji może więc wahać się od lekkiego nadciśnienia do
kilkuset kilopaskali (kPa). Bezpośrednie obrażenia u ludzi występują przy
nadciśnieniu 5 - 10 kPa, (z utratą życia generalnie przy wyższym
nadciśnieniu), podczas gdy domy mieszkalne są demolowane, a okna i drzwi
wyłamywane przy nadciśnieniach tak niskich jak 3 - 10 kPa. Ciśnienie fali
uderzeniowej spada gwałtownie wraz ze wzrostem odległości od źródła
wybuchu. Na przykład wybuch zbiornika zawierającego 50 ton propanu
powoduje powstanie ciśnienia 14 kPa w odległości 250 m, zaś w odległości
500m - 5 kPa.

Zagrożenia

wybuchowe

Wybuchy występują w formie deflagracji lub detonacji, w
zależności od szybkości spalania podczas wybuchu. W
czasie deflagracji szybkość spalania lub prędkość
płomienia jest stosunkowo niska, rzędu 1 m/sek. Podczas
detonacji

prędkość

płomienia

jest

ekstremalnie

wysoka. Front płomienia przemieszcza się jako fala
uderzeniowa z typową prędkością  2000 - 3000 m/sek.
Detonacja generuje wyższe ciśnienia i jest dużo bardziej
niszcząca w działaniu niż deflagracja. Wartość szczytowa
ciśnienia wywołanego deflagracją  w zamkniętym
atmosferycznym naczyniu osiąga wartość ok. 70 - 80 kPa,
podczas gdy detonacja z łatwością osiąga ciśnienie 200
kPa. To, który z procesów deflagracja czy detonacja będzie
miał miejsce zależy od materiału, jak również od
warunków, w których zachodzi wybuch. Generalnie
przyjmuje się, że wybuch fazy gazowej wymaga pewnego
stopnia ograniczenia (zamknięcia), by mogło dojść do
detonacji.

Deflagracja i

detonacja

Rozróżnienie pomiędzy wybuchem gazu lub pyłu odbywa się na podstawie
fizycznego określenia eksplodującego materiału. Katastroficzne wybuchy
gazu na ogół zdarzają się, gdy znaczne ilości materiału palnego zostają
uwolnione i rozproszone w powietrzu, formując wybuchowe chmury oparów,
zanim nastąpi ich zapalenie się. Wybuchy pyłu mają miejsce wtedy, gdy
palne materiały są intensywnie mieszane z powietrzem. Rozproszony
materiał stały występuje w postaci proszku o bardzo małej wielkości
cząsteczek. 
Wybuch następuje po wydarzeniach inicjujących, jak np. pożar lub niewielka
eksplozja, które powodują, że proszek osiadły na powierzchni zostaje
rozproszony w powietrzu. W wyniku mieszaniny z powietrzem zachodzi
wtórna eksplozja, która w rezultacie powodować może kolejne eksplozje,
jedna po drugiej. Te następujące po sobie wybuchy prowadziły do niszczenia
całych fabryk. Historia wybuchów pyłów, szczególnie w ostatnich latach,
wskazuje, że skutki zniszczeń są na ogół ograniczone, co do miejsca i nie
wykraczają poza obszar zakładu.

Wybuch gazów i pyłów

Wybuchy ograniczone to te, które mają miejsce w przestrzeniach
zamkniętych, 
jak np. zbiorniki czy układy rurociągów. Wybuchy wewnątrz budynków także
należą do tej kategorii. Wybuchy zachodzące na otwartym powietrzu
nazywane są nieograniczonymi, ze szczytowym ciśnieniem jedynie kilka kPa.
Ciśnienia szczytowe wybuchów ograniczonych są generalnie dużo wyższe i
mogą osiągać setki kPa.

Ograniczone i

nieograniczone

eksplozje chmur

oparów. 

Pożary

Skutki pożaru w stosunku do człowieka występują w formie oparzeń skóry,
urazów

układu

oddechowego

powodowanych

oddziaływaniem

promieniowania cieplnego. Stopień poparzeń zależy od intensywności ciepła i
czasu ekspozycji. Promieniowanie cieplne jest odwrotnie proporcjonalne do
kwadratu odległości od źródła promieniowania. Ogólnie przyjmuje się, że
skóra ludzka jest wytrzymała na energię cieplna rzędu 10 kW/m

2

 przez ok. 5

sekund, zaś na energię 30 kW/m

2

 tylko przez 0,4 sekundy, zanim pojawi się

uczucie

bólu. 

Pożary w przemyśle mają miejsce częściej niż wybuchy i emisje substancji
toksycznych, choć konsekwencje, w sensie utraty życia ludzkiego, są
generalnie mniejsze. Dlatego też pożar może być rozpatrywany, jako niosący
potencjalnie mniejsze zagrożenie, niż wybuch czy emisja substancji
toksycznej. Jednakże, jeśli zapalenie się uwolnionego materiału palnego jest
opóźnione, może dojść do utworzenia nieograniczonej chmury oparów tego
właśnie

materiału

palnego. 

Pożary mogą przyjmować różne formy, w tym:
- strumieniowe,
- rozlewiskowe,
- zapłony palnych par,
- wybuchy rozprężających się par wrzących cieczy

RODZAJE POŻARÓW

Pożar strumieniowy jawi się jako długi i wąski płomień powstały np. z
zapalonego

rurociągu. 

Pożar rozlewiskowy powstaje np. gdy ulega zapaleniu ropa naftowa, która
wycieka

ze

zbiornika

do

jego

obwałowania. 

Zapłon palnych par może mieć miejsce, gdy np. uwalniający się gaz sięgnął
źródła zapłonu i gwałtownie spalił się, aż do miejsca, z którego został
uwolniony. Eksplozje rozprężających się wrzących par cieczy są generalnie
poważniejsze od pozostałych i zostaną szczegółowo omówione w dalszej
części opracowania. Innym bardzo poważnym zagrożeniem, które musi być
wzięte pod uwagę w przypadku pożaru, jest wyczerpywanie się tlenu
atmosferycznego z powodu jego zużycia w procesie palenia. Generalnie
zjawisko to ograniczone jest do najbliższego sąsiedztwa pożaru. Należy
zwrócić również uwagę na negatywne skutki dla zdrowia ludzkiego
wynikające z narażenia na opary powstające w wyniku pożaru. Opary te
mogą zawierać gazy toksyczne, mające ujemny wpływ na stan zdrowia i życia
ludzkiego.

Postępowanie ratownicze podczas

wystąpienia awarii

A. W przypadku wystąpienia awarii chemicznej w postaci emisji do atmosfery
toksycznych
gazów i par należy:
1. Przebywając w terenie otwartym – opuścić jak najszybciej zagrożony teren
prostopadle do
kierunku wiatru.
2. Przebywając w pomieszczeniach:
− pozamykać i uszczelnić drzwi, okna i otwory wentylacyjne (używaj taśmy
klejącej, mokrych
ręczników lub prześcieradeł),
− wyłączyć urządzenia wentylacyjne,
− oddychać przez maseczkę wykonaną ze zwilżonej gazy, waty, ręcznika itp.,
− włączyć radio lub telewizor na pasmo stacji lokalnej i stosować się ściśle do
przekazywanych
poleceń i instrukcji,
− słuchać ogłoszeń przekazywanych przez głośniki samochodowe służb
ratowniczych,
− nie palić papierosów, wygasić wszystkie źródła ognia,
− nie jeść żywności i nie pić płynów, które mogły ulec skażeniu,
− czekać na odwołanie alarmu o zagrożeniu.
3. Stosować się do poleceń wydawanych przez podmioty prowadzące
działania ratownicze.

B. W przypadku wystąpienia pożaru palnych cieczy lub gazów należy:
1. Opuścić strefę znajdującą się na kierunku rozprzestrzeniania się chmury
produktów spalania.
2. Ze względu na promieniowanie cieplne i możliwość wybuchu palnych
gazów lub par cieczy,
zachować od miejsca pożaru bezpieczną odległość.
3. Stosować się do wskazówek dotyczących emisji toksycznych par i gazów.
C. W przypadku wystąpienia wybuchu par cieczy lub gazów należy:
1. Po usłyszeniu wybuchu schronić się przed spadającymi odłamkami lub
częściami urządzeń
i instalacji.
2. Zachować środki bezpieczeństwa dotyczące emisji lub pożaru gazów i
cieczy palnych.

A TERAZ NA KONIEC KRÓTKI

FILMIK……….

DZIĘKUJĘ

ZA !!!!

UWAGĘ!!!!

