SYSTEMOWA -
KOMUNIKACYJNA TERAPIA
RODZIN

Kamila Jochna
Agnieszka Kachnowicz


Praca socjalna rok 3 gr.1

1. Systemowa terapia rodzin.
2. Trzy szkoły terapii rodzinnej według Kurta

Ludewiga.

3. Założenia teoretyczne komunikacyjnej

terapii rodzin.

4. Tezy wyjaśniające zaburzenia w

komunikacyjnej terapii rodzin.

5. Cele komunikacyjnej terapii rodzin.
6. Strategie i techniki komunikacyjnej terapii

rodzin.

SYSTEMOWA TERAPIA RODZIN

Systemowe ujęcie zjawisk jakie

zachodzą pomiędzy członkami rodziny

stało się na swój sposób rewolucyjne

ze względu na nowy sposób

pojmowania patologii i możliwości

terapii.

Klasyczne założenia dotyczące istoty

systemów, które stały się podstawą

nowego rozumienia patologii jako

zaburzenia całego systemu

rodzinnego, nie pojedynczej osoby:

Systemu rodzinnego nie można dobrze opisać

i zrozumieć używając języka opisującego

poszczególne osoby. Języki opisu stworzone

przez wiodące szkoły teoretyczne pozwalają

opisywać zjawiska intrapsychiczne, są jednak

nieprzydatne do ujmowania zjawisk

występujących w systemie rodzinnym.

Niezbędne jest odwołanie się do kategorii

umożliwiających opis wzajemnych relacji.

Elementy tworzące całość wzajemnie na

siebie oddziałują, pozostając w dynamicznej

równowadze. Ważnymi cechami systemu są

więc całościowość i wzajemne powiązania

między jej składowymi.

System

to uporządkowana całość składająca się z

elementów, które pozostają w interakcjach

między sobą. System nie jest prostą sumą

składających się na nią elementów, ale

poszczególne jej składowe pozostają we

wzajemnych związkach.

Elementy oraz relacje między nimi stanowią

strukturę systemu. Wyznacza ona funkcje wraz

z ograniczeniami, czyli możliwy dla danego

systemu zbiór działań.

Systemy mogą być zamknięte lub otwarte:



Zamknięte

- nie wymieniają informacji, energii

lub materii z otoczeniem. Działają one w
obrębie własnych, nieprzenikalnych granic, np.
urządzenia mechaniczne.



Otwarte

- tu zaliczamy takie systemy jak:

ożywione, biologiczne, społeczne. Wymieniają
one informację z otoczeniem, ponieważ ich
granice są przynajmniej częściowo przenikalne.
Systemem otwartym może być np. rodzina.

Systemy otwarte charakteryzuje ekwifinalność

i ekwipotencjalność.



Ekwifinalność

oznacza, że ten sam stan

końcowy może być osiągnięty przy różnych
warunkach początkowych i różnymi drogami.



Ekwipotencjalność

wyraża się tym, że

system może osiągnąć różne stany końcowe
przy tych samych warunkach początkowych.
Systemy zamknięte nie posiadają takich
właściwości, ponieważ ich stan końcowy jest
zdeterminowany warunkami początkowymi.

Systemy utrzymują równowagę na

zasadzie homeostazy. Kontrola

równowagi polega na włączaniu do

systemu rezultatów przeszłych działań.

Istnieją dwa rodzaje sprzężeń

zwrotnych- ujemne

(,, im bardziej,

tym mniej”)

i dodatnie

(,, im

bardziej, tym bardziej”)

Sprzężenie zwrotne dodatnie

prowadzi do

nasilania zmian, a w skrajnym przypadku

prowadzić może do jego zniszczenia.

Mechanizm ten jest zwany

morfogenezą

–

dzięki temu mechanizmowi równowaga w

rodzinie nie jest przywracana na dawnych

zasadach. Możliwa staje się adaptacja do

nowych warunków, jakie stwarza otoczenie

społeczne, lub takich, które wynikają ze

zmian rozwojowych. System, aby zachować

tożsamość, musi podtrzymać określoną

stałość.

Linowy model przyczynowo skutkowy-

gdzie ,,a” powoduje ,,b”, które

wywołuje ,,c”. Ten sposób ujmowania

przyczynowości jest w podejściu

systemowym traktowany jako błędny.

W podejściu tym zakłada się, że

przyczynowość ma charakter kołowy.

Systemy zawsze istnieją w

otoczeniu, czyli współistnieją z

innymi systemami, tworząc

uporządkowaną hierarchię.

Między systemami istnieją granice, tak jak

półprzepuszczalne błony, określające

stopień przepływu informacji między nimi.

Rodzina jest systemem komunikującym się

z innymi systemami społecznymi i

nadrzędnym systemem społeczności

lokalnej. Ilość informacji, która będzie

docierała do rodziny, a także zostanie

przekazana poza nią, będzie zależała od

przepuszczalności jej granic.

 

Zgodnie z przedstawionymi powyżej

założeniami teoretycznymi rodzina

definiowana jest jako otwarty system
społeczny z członkami pozostającymi

w relacjach między sobą, otoczony

półprzepuszczalną granicą,

komunikujący się z innymi systemami

społecznymi.

TRZY SZKOŁY TERAPI RODZINNEJ WEDŁUG KURTA LUDEWIGA



Strukturalna-

koncentruje się na znaczeniu

struktury rodziny, z wyraźnym podziałem
kompetencji i jasnymi granicami
międzypokoleniowymi dostosowanymi do
cyklu rozwojowego rodziny



Strategiczna-

wskazuje na niewłaściwe

strategie rozwiązywania problemów
stosowane przez rodzinę (np. udawanie że nie
ma problemu). Terapeuta stosując interwencję
strategiczną, doprowadza do zaprzestania
błędnych rozwiązań podtrzymujących problem



Systemowa-

autor zalicza to szkołę

Mary Selvivni- Palazzoli, która zakłada,
że zaburzone rodziny stosują
patologiczne gry zmuszające do
stosowania patologicznych form
interakcji. Terapeuta ma sprowokować
zmianę tych reguł gry.

ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE KOMUNIKACYJNEJ

TERAPII RODZIN.

Szkoła komunikacyjna

powstawała w

drugiej połowie lat pięćdziesiątych XX

wieku. Zespół rozwijający podstawy

teorii komunikacji składał się z Dona

Jacksona, Julesa Riskina, Virginii Satir,

Jaya Haleya, Johna Weaklanda, Paula

Watzlawicka. Gregorego Batesona

który został włączony do zespołu jako

nauczyciel.

Rodzina traktowana jest jako system

otwarty, zdolny do utrzymania

homeostazy. Użyteczne jest pominięcie

procesów intrapsychicznych

poszczególnych członków rodziny.

Istotne jest natomiast to, co dzieje się

pomiędzy mini, a mianowicie przebieg

komunikacji. Podstawą do zrozumienia

zdarzeń w rodzinie jest analizowanie

pragmatycznego aspektu komunikacji,

czyli efektów porozumiewania się.

W PRACY PAULA WATZLAWICKA I

WSPÓŁPRACOWNIKÓW (1967) SFORMUŁOWANO

AKSJOMATY KOMUNIKACJI.



Pierwszy aksjomat głosi, że ludzie

pozostając ze sobą w kontakcie, nie

mogą nie porozumiewać się. Każde

zachowanie werbalne i niewerbalne

ma znaczenie komunikacyjne. Nie

można powiedzieć, że porozumiewanie

się występuje wtedy, gdy jest

świadome, zamierzone i udane.

Patologiczne są próby uniknięcia

porozumiewania się.



Drugi aksjomat zakłada, że każdy komunikat pełni

funkcję sprawozdawczą (aspekt treściowy) i

relacyjną (aspekt ustosunkowania). Inaczej można

powiedzieć, że każdy komunikat przekazuje treść

explicite, ale równocześnie implicite, określa

charakter relacji między osobami

porozumiewającymi się. Definiowanie relacji

odbywa się nie tylko przez to, kto do kogo, z czym

się zwraca, ale także poprzez przekazy

niewerbalne. Osoba odbierająca komunikat może

zgodzić się ze sposobem zdefiniowania relacji

przez nadawcę lub w kolejny, komunikacie

,,zaproponować” własne określenie tej relacji.



Trzeci aksjomat komunikacji głosi, że istotą
relacji pomiędzy dwiema osobami jest
przypadkowa punktacja sekwencji wydarzeń.
Dwie osoby pozostające w związku wymieniają
między sobą nieprzerwaną sekwencję
komunikatów skierowanych nawzajem do siebie.



Czwarty aksjomat mówi o tym, że proces
komunikacji międzyludzkiej może mieć
charakter cyfrowy i analogowy. Te dwa typy
komunikatów związane są z odmiennymi
przekaźnikami, używaniem różnych sygnałów i
znaków.



Piąty aksjomat zakłada, że wszystkie interakcje
mają charakter komplementarny albo
symetryczny.

Relacją komplementarną jest taka, w której

jedna osoba inicjuje akcję, wymaga, poucza,
opiekuje się, kontroluje związek lub pewne jego
obszary, druga zaś ulega, podporządkowuje się,
korzysta z opieki.

W relacji symetrycznej partnerzy dążą do

wzajemnego odzwierciedlania zachowań. Jest to
pozycja równości obu osób.

Relacje komplementarne i systemowe mogą

być zaburzone i niezaburzone.

Niezaburzony system rodzinny jest zdolny

do utrzymania integralności w stosunku do
szerszego systemu społecznego.

Negatywne sprzężenie zwrotne

minimalizuje

zmiany, przywracając systemowi zachwianą
równowagę. System rodzinny nie mógłby
przetrwać bez ustanowionej struktury i reguł
kierujących interakcjami.

Niezaburzone rodziny mogą działać także

na zasadzie

dodatniego sprzężenia

zwrotnego

. Są otwarte na nowe informacje

z zewnątrz, a także związane z kolejnymi

cyklami rozwojowymi życia rodziny.
Okresowo pozostają w stanie braku

równowagi. Członkowie rodziny są w

stanie potwierdzać perspektywę

prezentowaną przez inną osobę i

adekwatnie, w niezafałszowany sposób

interpretować przekazy innych.

TEZY WYJAŚNIAJĄCE ZABURZENIA W

KOMUNIKACYJNEJ TERAPII RODZIN

Odnosząc się do pierwszego

aksjomatu komunikacji, można
powiedzieć, że każda próba uniknięcia
komunikacji jest patologiczna.

Haley

wyróżniał cztery

podstawowe elementy w każdym
komunikacie

: ja-coś mówię-do ciebie-

w danej sytuacji.

Można uznać, że wszyscy członkowie

rodziny schizofreniczne mają udział w

dyskwalifikowaniu komunikatów

własnych i innych członków rodziny.

Taki sposób porozumiewania się

znacznie utrudnia im podjęcie decyzji,

tworzenie czasowych koalicji,

wykonanie zadania.

Zgodnie z drugim aksjomatem, ludzie

komunikując się nie tylko przekazują

sobie treści, ale określają wzajemne

ustosunkowania. Znaczna część

nieporozumień i walk między ludźmi

dotyczy nie dosłownych treści

przekazywanych werbalnie, lecz

charakteru relacji między nimi. Kiedy

jedna z osób usiłuje zdefiniować

relację, druga stara się ją określić

odmiennie.

W rodzinach zaburzonych aspekt

relacyjny przeważa nad treściowym.

Jackson uważa, że najbardziej

zaburzające są związki

nieustabilizowane,

niesatysfakcjonujące, w których

partnerzy nie osiągnęli zgody co do

tego, kto kontroluje układ.

W drugiej kolejności pod względem stopnia

zaburzeń występują związki nieustabilizowane,

satysfakcjonujące. Partnerzy osiągają w nich

krótkie okresy zgody co do charakteru relacji i są z

nich zadowoleni. W związkach ustabilizowanych,

niesatysfakcjonujących dwie osoby wprawdzie

osiągnęły zgodę na to, kto kontroluje układ,

unikają jednak problemów, które mogłyby być

przyczyną niestabilności. Związki te są

niesatysfakcjonujące, ponieważ partnerzy mało

dają sobie wzajemnie. Zdrowe są jedynie związki,

w których partnerzy osiągnęli porozumienie na

temat tego kto, jakie obszary związku kontroluje i

jest to dla nich satysfakcjonujące.

Specyficznym zaburzeniem komunikacji jest

użycie paradoksu, który zwykle przyjmuje
formę paradoksalnego nakazu.

Paradoksalnym nakazem

jest wymaganie

zachowania, które ze swej natury może być
tylko spontaniczne. Jedyną drogą rozwiązania
dylematu zawartego w paradoksalnym
nakazie jest wyjście poza kontekst sytuacyjny
i skomentowanie sprzeczności w nim zawartej.
Taki rodzaj metakomunikacji bardzo rzadko
występuje w rodzinach. Paradoksalne
komunikaty pojawiają się także w codziennym
życiu.

CELE KOMUNIKACYJNE TERAPII

RODZIN

Ogólnym celem terapii

komunikacyjnej rodzin jest zmiana
wzorów komunikowania w rodzinie.

Jackson kładł nacisk na to, aby reguły
komunikacji stały się jasne, a w dalszej
kolejności uległy zmianie. Haley natomiast
był zainteresowany szybką zmianą
powtarzających się, zaburzonych sekwencji
komunikacji. Według Satir zmiana
dysfunkcjonalnych wzorów komunikacji w
rodzinie oznacza konieczność osiągania w
toku terapii wielu szczegółowych celów.

Po to, by jasno przekazywać innym członkom

rodziny własne komunikaty, każda osoba

powinna przekazywać to, co wie, czego

oczekuje od innych, jakie zachowania innych

podobają się jej, a jakie nie, jak interpretuje to,

co robią inni, jak ich postrzega. Powinna

nauczyć się dokładnie precyzować swoje

komunikaty, unikając nadmiernych uogólnień i

posługiwania się wieloznacznymi określeniami.

Nie może również zakładać, że inni, używając

wieloznacznych określeń, posługują się takimi

samymi znaczeniami jak ona. Warto więc

często prosić o informacje zwrotne i samemu

także ich udzielać.

Kolejnym celem terapii jest nauczenie

wszystkich członków rodziny

przekazywania własnych intencji w

sposób spójny.

Komunikacyjna szkoła terapii rodzin

wypracowała zasadniczo dwie

strategie dokony wania zmian w

rodzinie: strategię oddziaływań

bezpośrednich i pośrednich.

STRATEGIE I TECHNIKI

KOMUNIKACYJNEJ TERAPII RODZIN



Bezpośrednia strategia

dokonywania zmian polega

generalnie na analizowaniu i interpretowaniu wzorów
interakcji w celu nauczeniu reguł jasnej komunikacji. I tak,
terapeuta może wskazywać na sposoby dyskwalifikacji
komunikatów innych członków rodziny, zaprzeczania, że
komunikacja istnieje, niespójności komunikatów,
pomieszane poziomy komunikacji, eskalację
symetryczności i sztywną komplementarność relacji.
Może także pokazywać, w jaki sposób małżonkowie
traktują zachowania własne i partnera. Ważną częścią
pracy terapeutycznej jest odkrywanie ukrytych reguł
komunikacji. Jakimi kieruje się system rodzinny, a
następnie zmienianie ich. Ze względu na to, że symptomy
mogą być traktowane jako ukryte przekazy, jednym z
głównych sposobów zmiany za chowania
symptomatycznego jest odkrycie niejawnego przekazu.



Drugą strategią oddziaływania na rodzinę
jest

strategia pośrednia

, często

paradoksalna. Brak spójności komunikacji w
zaburzonych rodzinach tworzy sprzeczności,
paradoksy i double-bind. Członkowie rodziny
uwikłani w komunikację typu double-bind nie
są w stanie, z założenia, uciec z tej sytuacji i
popatrzeć na nią z zewnątrz. Dlatego też
zmiany muszą być zapoczątkowane przez
osobę spoza systemu. Taką rolę odgrywa
terapeuta.

Często skutecznym sposobem zmiany

paradoksalnej komunikacji jest

zastosowanie

terapeutycznego

przeciwparadoksu

. Strategia

bezpośrednich oddziaływań zakłada

gotowość rodziny do współpracy z

terapeutą wolę zmiany oraz dużą moc

sprawczą rozumienia i wglądu. Zmiana

może dokonać się przy znacznym oporze

rodziny.

Oddziaływanie pośrednie

polega na

dawaniu sugestii, aby zachowywać się

odmiennie oraz zalecaniu

kontynuowania dotychczasowych

zachowań

Ta druga technika ma charakter

paradoksalny. Kiedy terapeuta poleca

zbuntowanej przeciwko rodzicom

nastolatce, aby nadal się buntowała,

chwyta ją w pułapkę paradoksu. Jeżeli

dziewczyna nadal będzie zachowywać się

rebeliancko, spełni nakaz terapeuty,

podporządkuje mu się. Jeżeli nie będzie

chciała podporządkować się terapeucie,

musi przestać zachowywać się

buntowniczo. Tym samym zniknie

zachowanie stwarzające problem.

Paradoksalne zalecenia wypracowane

przez przedstawicieli komunikacyjnej

terapii rodzin stały się główną techniką

terapeutyczną szkoły strategicznej