DIAGNOZA I

TERAPIA DYSLALII

Dyslalia(bełkotanie)-

termin

został

użyty po raz pierwszy w 1827 roku
przez Józefa Franka, prof. Uniwersytetu
Wileńskiego. Dyslalia jest symptomem
samoistnego zaburzenia rozwoju mowy
dotyczącym tylko jednego aspektu
języka, mianowicie artykulacyjnego o
różnorodnej etiologii.

RODZAJE DYSLALII ZE
WZGLĘDU NA KRYTERIA

Ilościowe:

Liczba nieprawidłowo realizowanych cech
dystynktywnych głoski:



Dyslalia prosta-polega na nieprawidłowej
realizacji jednej cechy dystynktywnej
fonemu. Głoski różnią się tylko miejscem
artykulacji.



D. złożona- polega na nieprawidłowej
realizacji kilku cech dystynktywnych. Głoski
różnią się miejscem artykulacji, stopniem
zbliżenia narządów mowy oraz
dźwięcznością.

b) Liczba głosek nieprawidłowo

artykułowanych:



D. jednoraka – polega na nieprawidłowej
artykulacji jednej głoski. W tekście słownym
mogą pojawić się homonimy, jednak mowa
jest dobrze zrozumiała



D. częściowa - polega na wadliwej
artykulacji kilku głosek. Zrozumiałość mowy
jest nieznacznie zmniejszona.



D. wieloraka – charakteryzuje się wadliwą
wymową wielu głosek. Zrozumiałość
mowy jest znacznie zmniejszona.



D. całkowita (totalna, uogólniona, tetyzm,
hohentotyzm, bełkot) – polega na wadliwej
artykulacji samogłosek i spółgłosek kilku
sfer artykulacyjnych. Zaburzenia obejmują
około 70% systemu fonologicznego,
wypowiedź jest realizowana za pomocą
elementów prozodycznych. Mowa jest
zupełnie niezrozumiała.

c) Liczba zaburzonych stref artykulacyjnych:



D. monomorficzna- zaburzenia artykulacja
tylko głosek z jednej strefy artykulacyjnej



D. polimorficzna- zaburzona artykulacja
głosek kilku stref artykulacyjnych

2. Jakościowe

Sposób wadliwej realizacji dźwieku:



Mogilalia-



Paralalia-



D. właściwa- deformacja głosek lub
głoski(seplenienie właściwe)

b) Nazwę głoski/ek nieprawidłowo artykułowanych:



Sygmatyzm



Rotacyzm



Kappacyzm



Gammacyzm



Lambdacyzm



Wymowa bezdźwięczna



Nosowanie

3. Stopień nasilenia zaburzenia:



D. uporczywa-(trwała)stałe i
konsekwentne występowanie
zaburzeń artykulacji



D. nieuporczywa- niestałe i
niekonsekwentne występowanie
zaburzeń, pojawia się tylko w
niektórych sytuacjach.

Stałość występowania nieprawidłowości:



D. stała – występowanie nieprawidłowości w
każdej sytuacji.



D. niestała – występuje tylko w niektórych
sytuacjach w mowie spontanicznej, nie
występują natomiast w czasie powtarzania.

Konsekwencja sposobu zaburzenia artykulacji:



D. konsekwentna – występowanie stałego
sposobu wadliwej artykulacji, bez względu na
sąsiedztwo fonetyczne i pozycję wokaliczną
głoski.



D. niekonsekwenta – występowanie różnych
sposobów wadliwej artykulacji.

4. Etiologiczne
a) Rodzaj defektu powodujący zaburzenia

artykulacji:



D. funkcjonalna (czynnościowa) –
nieprawidłowe funkcjonowanie narządów
mowy przy braku uszkodzeń
organicznych centralnych i
peryferyjnych.



D. organiczna (anatomiczna) –
uszkodzenia obwodowych narządów
mowy : niedosłuch, anomalia jamy
ustanej i uzębienia, języka i podnebienia.

b) Pochodzenie przyczyn:



D. centralna – uszkodzenia ośrodków i
dróg unerwiających narządy mowy.



D. obwodowa – nieprawidłowa budowa
receptora słuchowego lub
obwodowego narządu artykulacyjnego.



D. środowiskowe – spowodowane
czynnikami społecznymi, brak
świadomego stymulowania procesem
rozwoju mowy, brak lub
nieodpowiednie wzorce językowe.



D. asocjacyjna – spowodowane
czynnikami psychicznymi.



D. audiogenna (słuchowa) – brak
umiejętności wyodrębnienia z
otaczających zjawisk akustycznych i
rozróżniania poszczególnych głosek
w wypowiedziach cudzych i własnych
oraz ich poprawnego wymawiania.



D. sprzężona – zaburzenia artykulacji
sprzężone z innymi defektami
rozwojowymi, np. upośledzenie
umysłowe.

5. Rozwojowe (wiek dziecka):



D. fizjologiczna – nieukończony
rozwój mowy dziecka, wynikający z
prostego opóźnienia mowy (do 5-6 r.
ż. )



D. faktyczna – występująca u osoby,
u której proces kształtowania się
mowy jest już względnie ukończony.

6. objawowe:



D. głoskowa – nieprawidłowe wypowiadanie
niektórych głosek.



D. sylabowa – opuszczanie lub wstawianie
sylaby, przy zachowanej możliwości
prawidłowej artykulacji izolowanych głosek.



D. wyrazowa – niepoprawna wymowa
określonego wyrazu, pomimo prawidłowego
wymawiania wszystkich głosek w tym
wyrazie.



D. zdaniowa – badany nie potrafi ze
znanych mu wyrazów zbudować zdania.

PRZYCZYNY DYSLALII

1) Zmiany anatomiczne aparatu

artykulacyjnego



nieprawidłowa budowa języka
polipy, skrzywienie przegrody
nosowej, nieprawidłowa budowa
podniebienia, rozrost trzeciego
migdałka, wady zgryzu, przerost
śluzówki nosa i anomalie zębowe.

2) Nieprawidłowe funkcjonowanie

narządów artykulacyjnych:



Brak pionizacji języka



Niska sprawność języka, warg, żuchwy,



Zakłócona praca mięśni napinających i
przywodzących wiązadła głosowe.



Trudności w koordynacji i pracy
wiązadeł głosowych z pracą nasady.



Nieprawidłowa praca pierścienia
gardłowego

3) Nieprawidłowa budowa i

funkcjonowanie narządu słuchu:



Niedosłuchu



Wybiórcze upośledzenie słuchu

4) Nieprawidłowe funkcjonowanie OUN:



Zaburzenia analizy i syntezy
słuchowej.



Zaburzenia słuchu fonematycznego.



Zaburzenia kinestezji artykulacji.

5) Czynniki społeczne i niesprzyjające

warunki uczenia się.



Nieprawidłowe wzorce fonetyczne



Nieprawidłowa atmosfera



Nieprawidłowy styl wychowania i
postawy rodziców



Brak stymulacji rozwoju mowy.

6) Czynniki psychiczne:



Brak zainteresowania mową innych.



Odczuwanie własnej artykulacji jako
czynności męczącej i sprawiające
trudność.

ROTACYZM(RERANIE)

Wada wymowy, która polega na nieprawidłowej
wymowie głoski r. Rodzaje rerania:

Mogirotacyzm- opuszczanie dźwięku ,,r”

Pararotacyzm- zastępowanie ,,r” przez jakiś inny
dźwięk, np. ,,i” lub ,,l”

Rotacyzm właściwy- zniekształcenia dźwięku ,,r”
Rodzaje rotacyzmu właściwego:

•

Języczkowe- Zamiast czubka języka, drgania

wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu
podniebienia miękkiego.

•

Wargowe:

- dwuwargowe (drgają obie wargi - furmańskie r );
- wargowo-zębowe (dźwięk powstaje w wyniku drgań
dolnej wargi zbliżonej do górnych siekaczy lub górnej
wargi zbliżonej do dolnych siekaczy).

•

Międzyzębowe- Polega na drganiu czubka
języka wsuniętego między zęby.

•

policzkowe lub boczne- Prąd powietrza
skierowany jest w bok, wprawiając w drgania
policzki. Przy takiej realizacji głoski r drga
czubek języka lub krawędzie języka oraz
jeden lub dwa policzki.

•

Podniebienne- Polega na zbliżeniu tylnej
części języka do podniebienia miękkiego.
Podczas artykulacji wibruje całe podniebienie
miękkie.

•

Gardłowe- Powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła
(możliwe testowanie ręką). Wymowa głoski r gardłowa z
wibracją języka i podniebienia miękkiego - zbliżona jest do
wymowy francuskiej dźwięku r.

•

Nosowe- Realizacja nosowa głoski r często współwystępuje z
nosową wymową innych dźwięków. Nosowa artykulacja głoski r
swoim brzmieniem zbliżona jest do ng i powstaje w wyniku nie
domykania wejścia do jamy nosowej.

•

Boczne- Wadliwa, boczna realizacja głoski r. Strumień powietrza
przeciskając się między krawędzią boczną języka a górnymi
dziąsłami, powoduje powstanie nieprzyjemnego brzmienia.

•

Krtaniowe- Polega na wadliwej, krtaniowej realizacji głoski r.

•

Językowo – wargowe- Polega na wadliwej językowo - wargowej
artykulacji głoski r.

•

Językowo – boczne- Wadliwa językowa boczna, często
jednouderzeniowa artykulacja głoski r.

•

Świszczące- Wymowa głoski r jest znacznie przedłużona i
wzmocniona.

GŁOSKA ,,R”



Należy do głosek z grupy tzw. sonorowych,
które nie maja swoich bezdźwięcznych
odpowiedników



Jest głoską półotwartą, ustną, twardą,
przedniojęzyko - dziąsłową, dźwięczną



Jej artykulacja polega na szybkich i
delikatnych uderzeniach czubka języka o
wałek dziąsłowy(za górnymi zębami). Przy
tworzeniu ,, r ” język jest szeroki, a jego
boki dotykają zębów trzonowych,
przyjmując pewną, stałą pozycje.
Środkowa, a szczególnie przednia część
jest ruchliwa i elastyczna.



Głoska ,,r” powstaje wskutek szybko
następującego po sobie zamykania i
otwierania rezonatora artykulacyjnego za
pomocą wibrującego czubka języka. Wargi są
lekko otwarte, podniebienie miękkie jest
uniesione i zamyka drogę do jamy nosowej.



Jest trudnym dźwiękiem pod względem
artykulacyjnym



Często w zasobie dźwiękowym dziecka
pojawia się najpóźniej(czasem między 5 a 6 r.
ż. A nawet później)



Wcześniejsze zastępowanie ,,r ” przez ,,i” oraz
,,l” jest prawidłowością rozwojową

PRZYCZYNY ROTACYZMU



Niedostateczna sprawność ruchowa czubka języka,
które nie wykonuje drobnych, subtelnych ruchów
wibracyjnych



Budowa anatomiczna języka: zbyt duży, zbyt gruby,
ze zbyt krótkim wędzidełkiem podjęzykowym,
wzmożonym lub osłabionym napięciem mięśniowym



Obniżony poziom słuchu



Słaba zdolność koncentracji uwagi na dźwiękach
mowy



Opóźniony rozwój ruchowy i umysłowy



Oddziaływanie nieprawidłowego wzoru wymowy
osób z otoczenia dziecka



Anomalie podniebienia twardego



Wady zgryzu

KOREKCJA ROTACYZMU

Metody wywołania głoski



Wibracja warg występująca czasem jako dźwięk
nieartykułowany, wibracje warg przenosimy na przód języka.



Polecamy dziecku nabrać bardzo dużo powietrza i następnie
parsknąć(pr…r…r)



W czasie parskania wprowadzamy dodatkową artykulację
samogłoski(pra, bra)



Na wysuniętym czubku języka kładziemy skrawek papieru i
polecamy dzieck, żeby go zdmuchiwało w czasie
wymawiania sylab pra, bra. Kolejnie polecamy unieść czubek
języka do dziąseł i silnym wydechem zdmuchnąć papierek z
języka



Dziecko ma ustawić język w kształcie łopaty i wykonać
wdechy i wydechy, nie odrywając boków języka od
zębów(przy silnym wydechu powstaje lekkie drżenie czubka
języka)



Przy ustawieniu języka do artykulacji ,, r ” polecamy dziecku
dmuchać mocno na koniec języka(boki języka ściśle
przylegają do wewnętrznej strony górnych zębów, aby
powietrze wydechowe nie wypływało bokiem). Drganie
czubka języka możemy wzmocnić przez zaciśnięcie
skrzydełek nosa



Kolejny etap pracy to utrwalenie wibracji i przedłużenie
ich(wibracje nie mogą być zbyt silne)



Po utrwaleniu wibracji należy regulować czas ich trwania(ćw.
należy przeprowadzić szeptem, dopiero później można
wprowadzić dźwięczność). Ćwiczenia: drgania na krótkim
wydechu, długie drgania jednym wydechu, na różnych
wysokościach tonów, drgania ze stopniowym nasileniem i i
zmniejszeniem siły głosu



W czasie artykulacji głoski ,, r” lekko podbijamy brodę



W czasie artykulacji z szybko podbijamy najmniejszym
palcem czubek języka



Wymawiamy sylaby te- de(zwarcie przy dziąsłach)



Ćwiczenie ,, r ‘’ powstałego z d z pozycji nagłosowej

SYGMATYZM

(SEPLENIENIE)

Sygmatyzm (seplenienie) - wada wymowy
zaliczana do dyslalii. To nieprawidłowa wymowa
głosek dentalizowanych, jednego, dwóch lub
wszystkich trzech szeregów (tj. s, z, c, dz; ś, ź,
ć, dź; sz, ż, cz, dż). Zaburzona może być
artykulacja jednej, kilku lub nawet kilkunastu
głosek. Osoby posiadające ów wadę często
mają poważne problemy w życiu osobistym jak
i w edukacji. Niekiedy osoby te czują się
niedowartościowane, odrzucone i wyśmiewane
przez społeczeństwo. Jednak istniejące juz
techniki terapeutyczne pozwalają w wielu
wypadkach na wyeliminowanie lub znaczne
ukrycie tej przypadłości.

Do najczęstszych przyczyn sygmatyzmu

zaliczamy:



nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, np.
język jest zbyt duży, gruby, krótkie wędzidełko
podjęzykowe,



zniekształcenie zgryzu,



ubytki zębowe (przejściowe bądź stałe),



rozszczep podniebienia,



Zaburzenia funkcjonowania narządów artykulacyjnych
- mięśnie języka są zbyt słabo lub zbyt mocno napięte,



nieprawidłowy słuch,



Zaburzenia słuchu fonetyczno- fonematycznego



naśladowanie nieprawidłowych wzorców otoczenia,



Niekiedy też zbyt długie karmienie dziecka smoczkiem
oraz ssanie palca.

Biorąc pod uwagę miejsce artykulacji

seplenienie możemy podzielić na trzy
grupy



Przedniojęzykowo-zębowe : s, z, c, dz
(szereg syczący)



Przedniojęzykowo-dziąsłowe : sz, ż, cz, dż
(szereg szumiący)



Środkowojęzykowo- palatalne: ś, ź, ć, dź
(szereg ciszący)

W sygmatyzmie możemy wyróżnić

następujące sposoby realizacji dźwięków:

1. Sygmatyzm właściwy- deformacje spółgłosek

dentalizowanych. Zniekształcenie brzmienia głosek
spowodowane jest zmianą miejsca artykulacji.

Rozróżniamy kilka rodzajów sygmatyzmu właściwego:



Sygmatyzm interdentalny(seplenienie
międzyzębowe)- przy artykulacji spółgłosek trzech
szeregów (wszystkich, jednego bądź dwóch) czubek
języka wsuwa się między zęby w linii środkowej.
Szczęka dolna jest opuszczona, co powoduje brak
dentalizacji. Najczęstszymi przyczynami są: zgryz
otwarty i brak pionizacji języka.



Sygmatyzm lateralny (seplenienie boczne)-
niesymetryczne ułożenie całego języka podczas
artykulacji. Przy zębach przedtrzonowych lub
trzonowych tworzy się szczelina. Wargi rozchylają
się w miejscu przechodzenia powietrza emitowany
jest z jednej bądź obu stron naraz i wydostaje się
szerokim strumieniem , co zniekształca brzmienie
głosek. Wyróżniamy seplenienie boczne
prawostronne, lewostronne i obustronne.



Sygmatyzm labiodentalny(seplenienie
wargowo-zębowe) – charakteryzujący się
tworzeniem bardzo wąskiej szczeliny między
dolną wargą a górnymi siekaczami lub między
górną wargą a dolnymi siekaczami. Język nie
bierze udziału w artykulacji. Brzmienie głosek jest
podobne do ostro brzmiącego f. Przyczyną jest:
tyłozgryz i przodozgryz.



Sygmatyzm addentalny( seplenienie przyzębowe)-
cechuje płaskie ułożenie przodu języka, który zbyt
mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy.
Podczas artykulacji nie tworzy się rowek i powietrze
wychodzi szerokim strumieniem. Brzmienie głosek jest
przytępione , szmer powstający na krawędzi dolnych
siekaczy jest osłabiony lub w ogóle się nie pojawia.



Sygmatyzm nosowy –spowodowane niedostatecznie
zamkniętym przejściu z jamy ustnej do
nosowej(niewłaściwa czynność podniebienia miękkiego).
Wyróżniamy seplenienie nosowe
całkowite(nieprawidłowy układ języka- zwiera się on z
podniebieniem, między obsadą języka a tylną częscią
jamy gardła powstaje szczelina, wytwarza się
charakterystyczny poszum nosowy) i
częściowe(niezupełnie opuszczone podniebienie miękkie,
a wydychane powietrze wydostaje się jednocześnie
przez usta i nos. Powstaje dodatkowy szmer nosowy).



Sygmatyzm krtaniowy- głoski
dentalizowane zastępowane są przez szmer
wytwarzany w krtani, tzw. zwarcie
krtaniowe. Najczęstsze przyczyny to
rozszczep podniebienia oraz wiotkość mięśni
krtani i nagłośni.



Sygmatyzm świszczący- charakteryzujący
się bardzo ostrym, świszczącym brzmieniem
głosek dentalizowanych, w wyniku
utworzenia się szerokiego głębokiego rowka
wzdłuż linii środkowej języka. Przyczyny:
diastema, nieregularne ustawienie zębów.

2. Parasygmatyzm- Zastępowanie jednych

głosek dentalizowanych innymi, szereg
szumiący zamieniany na szereg syczący lub
ciszący. Dopuszczalne w okresie kształtowania i
rozwoju mowy.

Np.



zamiana głoski [sz] na [s], [ś]
szuflada- suflada



[cz] na [c], [ć]

czekolada- cekolada czarny- ćarny



[dż] na [dz], [dź]

dżem- dzem

3. Mogisygmatyzm(elizje)- głoski

dentalizowane mogą być opuszczane
bądź w ogóle nierealizowane.
Mogisygmatyzm jest dopuszczalny w
początkowych okresach rozwoju mowy,
jednakże gdy występuje dłużej jest
uznawany jako nieprawidłowość.

np. szkoła- koła

światło- fiatło

Podział seplenienia według
H. Weinerta



Seplenienie , powstające w wyniku
naśladowania lub wskutek wymiany zębów.



Seplenienie spowodowane przez wady
anatomiczne(wady zgryzu, anomalie w
budowie warg, języka, podniebienia) albo
przez zaburzenia percepcji akustycznej,
koncentracji oraz zaburzenia motoryki
narządów mowy.



Seplenienie wywołane uszkodzeniem OSU i
narządu słuchu.

Charakterystyka głosek



Szereg szumiący
Sz jest spółgłoską przedniojęzykowo- dziąsłową,
szczelinową, bezdźwięczną. Przy wymowie tej
głoski język znajduje się za górnymi zębami, boki
języka dotykają górnych zębów. Zęby są zwarte ,
wargi lekko wysunięte do przodu. Sz występuje
przed wszystkimi samogłoskami z wyjątkiem i.
Wymawiana jest w nagłosie, śródgłosie i
wygłosie. Sz pojawia się zwykle ok. 4-5 r.ż.
Ż jest dźwięcznym odpowiednikiem głoski sz.
Pozostałe cechy artykulacyjne są takie same.
Prawidłowa artykulacja ż pojawia się zazwyczaj
samoistnie po uzyskaniu sz. Nie występuje w
wygłosie słów.

Cz jest spółgłoską przedniojęzykowo-
dziąsłową, zwarto-szczelinową, ustną,
twardą i bez dźwięczną. Artykulacja tej
głoski polega na wytworzeniu się najpierw
zwarcia, potem szczeliny między czubkiem
języka a wałkiem dziąsłowym.

Dż jest dźwięcznym odpowiednikiem głoski
cz. Pozostałe cechy artykulacyjne są takie
same. Prawidłowa artykulacja dż pojawia
się zazwyczaj samoistnie po uzyskaniu cz.
Nie występuje w wygłosie słów.



Szereg syczący
S jest spółgłoską przedniojęzykowo- zębową,
bezdźwięczną. Język leży płasko za dolnymi
zębami, zęby zbliżone, wargi rozchylone,
spłaszczone przylegają do zębów. Występuje
przed wszystkimi samogłoskami z wyjątkiem i.
Głoska s pojawia się pod koniec 3 r.ż.
Z jest spółgłoską przedniojęzykowo- zębową,
szczelinową, dźwięczną. Występuje przed
wszystkimi samogłoskami z wyjątkiem i. Ulega
ubezdźwięcznieniu w wygłosie (gaz-gas) oraz w
śródgłosie przed spółgłoskami bezdźwięcznymi
(żelazko- żelasko). Układ języka i warg podobnie
jak przy wymowie s.

C jest spółgłoską przedniojęzykowo-
zębową, zwarto-szczelinową,
bezdźwięczną. W wymowie dziecka
pojawia się około 3 r. ż. Ulega tym
samym zniekształceniom, co głoski s
i z. Jeśli głoski s i z są już prawidłowo
wymawiane, głoska c pojawia się
samoistnie.
Dz jest głoską przedniojezykowo-
zębową, zwartoszczelinową,
dźwięczną. Układ warg i języka tak
jak przy głoskach s, z, c, pojawia się
samoistnie przy wyciszeniu tych
głosek.



Szereg ciszący
Ś jest spółgłoską środkowo-językową,
szczelinową, bezdźwięczną. W czasie
wymawiania środkowa część języka unosi się ku
górze, ku przedniej części podniebienia twardego.
Zęby są zbliżone do siebie, wargi lekko
zaokrąglone i uchylone, a kąciki ust ściągnięte.
Wymawiana jest ze wszystkimi samogłoskami z
wyjątkiem y. Występuje w nagłosie, śródgłosie i
wygłosie wyrazu. Spółgłoski ś, ź, ć, dź pojawiają
się w mowie dziecka około 2 r. ż.
Ź jest głoską środkowo-językową, szczelinową,
dźwięczną. Układ narządów artykulacyjnych jak
przy ś. Jeżeli wymowa spółgłoski ś jest
prawidłowa, ź występuje samoistnie.

Ć to spółgłoska środkowojęzykowa,
zwarto-szczelinowa, bezdźwięczna.
Artykulacja jej polega na
wytworzeniu najpierw zwarcia,
następnie szczeliny.

Dź jest spółgłoską
środkowojęzykową, zwarto-
szczelinową, dźwięczną.
Artykułowana w ten sam sposób jak
ć.

Korekcja sygmatyzmu

Przy korekcji zaburzonej artykulacji spółgłosek

dentalizowanych szczególnie istotne są ćwiczenia
mające na celu usprawnienie słuchu fonematycznego
dziecka oraz motoryki narządów artykulacyjnych.
H. Weinert zaleca, aby ćwiczenia słuchowe i
kinestetyczne prowadzić jednocześnie z ćwiczeniami
oddechowymi.
Ćwiczymy na jednym oddechu np. zestawy:
[f-s-f-s-f-s…]
[f-s-ś-f-s-ś-f…]
[s-ś-s-ś-s…]
[s-ś-sz-s-ś-sz-s…]
Przy utrwalaniu skorygowanych lub wywołanych
dźwięków w wyrazach stosujemy przedłużenie i pauzę,
np. [ssssss-ok, szszszszsz-klanka]. Następnie
stopniowo skracamy przedłużanie i likwidujemy pauzę.

Wytworzenie prawidłowej wymowy głoski s wymaga

spełnienia dwóch warunków:



Skoncentrowania strumienia wydychanego powietrza



Wytworzenia oporu w postaci szczeliny o ostrych brzegach,
przez którą będzie przedzierać się powietrze.

Zwracamy dziecku uwagę na położenie języka oraz ułożenie

warg, które mają być rozciągnięte jak przy uśmiechu.

M. Fuhring i O. Lettmayer metoda rozwijania głoski z

gwizdania

Głoska [s]
W czasie gwizdania poleca się pacjentowi powolne

rozciąganie warg i zbliżanie zębów. W ten sposób można
uzyskać czyste [s] tworzone apikalnie lub dorsalnie.

Głoska [sz]
W czasie gwizdania wargi muszą być zaokrąglone, a czubek

języka podniesiony do dziąseł, za zębami górnymi.

Dla dzieci z niesprawnymi narządami mowy oprócz ćwiczeń warg i

języka proponuje się dodatkowo ćwiczenia w celu wywołania
kinestetycznego czucia ułożenia szerokiego języka:



Ujmuje się boczne brzegi języka między zęby trzonowe i
wykonuje ćwiczenia żujące,



Unosi się i opuszcza przednią i środkową część języka, podczas
gdy jego brzegi są ujęte między zęby trzonowe,



W typowym dla [s] położeniu narządów mowy dziecko wdycha i
wydycha powietrze, język można posmarować miętowym
cukierkiem.

Subtelne korektury M. Fuhring i O. Lettmayer
Głoska [s]:
- W celu rozluźnienia zbyt sztywnego języka porusza się czubkiem

języka po wewnętrznej stronie dolnych zębów(„czyszczenie
zębów”),

- Jeśli prąd wydychanego powietrza nie biegnie środkiem,

polecamy dziecku dmuchać przez słomkę na płomień świecy,

- W celu wyostrzenia „s” można przejściowo zastosować sondę, za

pomocą której powoduję się pogłębienie środkowej rynienki na
języku,



Zbyt wysokie położenie języka może być przyczyną
nieostrego brzmienia dźwięku [s], wtedy zalecane jest
opuszczenie czubka języka na dno jamy ustnej,



Rozluźnienie kurczowo zaciśniętych szczęk można osiągnąć
przez delikatne „gryzienie” głoski [s],



Szerokie rozciąganie warg(jak przy uśmiechu) powoduje
wyostrzenie się [s],



Zarówno przy usprawnianiu [s] i [sz] trzeba dążyć do
naturalnego zamknięcia szczęk.

Głoska [sz]:



Jeżeli [sz] jest wymawiane z przesadnie zaokrąglonymi
wargami, język zbyt mocno napięty, poleca się wymawiać
na zmianę [f] i [sz], bądź [f] i [sza]



Jeżeli brzmienie [sz] przypomina [s], zaleca się wymawianie
sylab [oszo], [osz],



Wydęcie policzków, które najczęściej ma związek z
seplenieniem bocznym, początkowo likwidować przy
głosce [s], należy gwizdać przy rozluźnionych policzkach,
wysuwając i zaokrąglając wargi.

Jeżeli dziecko nieprawidłowo wymawia głoski wszystkich

trzech szeregów(przy seplenieniu bocznym) zaleca się
korekcje zaczynając od szeregu [s, z, c, dz], zaś w
przypadku seplenienia międzyzębowego zaczynamy
korekcję od [sz, ż, cz, dż].

Inne wskazówki, które mają na celu korekcję

wadliwej wymowy głosek dentalizowanych:

Głoska [s]:
- E.P. Seidler poleca wciągać i wydmuchiwać przez

słomkę płyn, nie zmieniając przy tym położenia języka,

-Liebmann i Seidler polecają mocno przycisnąć do zębów

kąciki ust, przez co powietrze może wypływac tylko
przez zęby przednie a nie całym strumieniem,

-H. Weinert: Jeśli brzmienie [s] jest zbliżone do [ś] należy

lekko naciskać palcem wskazującym podbródka
dziecka w czasie wymawiania głoski „s”,

-Żucie brzegów języka,

- W przypadku seplenienia nazywanego „stridens”

wymawia się kolejno sylaby „esa”, „es”, stosuje
się metodę żucia Froeschelsa, która powoduje
rozluźnienie napiętych mięśni,

- Przy [s] międzyzębowym zaleca się przyciskanie

języka do wewnętrznej powierzchni zębów
dolnych,

-Ważne jest ćwiczenie szerokiego języka. Dziecko

musi nauczyć się poprzecznie rozciągać język i
ujmować go między zęby przedtrzonowe. W tej
pozycji trzeba wydychać i wdychać powietrze,

-Przy seplenieniu nosowym najlepiej jest wyjść od

[t] do [c], a następnie wywołać pozostałe głoski
syczące.

Betacyzm

Betacyzm- rodzaj dyslalii, polegający na

nieprawidłowej artykulacji głoski b i/lub p.

Głoski b i p są dwuwargowe, wymagają

zwarcia ust. Betacyzm może być związany
z nieprawidłową budową narządów
artykulacyjnych, głównie warg. Może
występować u dzieci z rozszczepem warg.

Najczęstsze przyczyny:



Słaba praca mięśni warg,



Blizny na wargach,



Wady zgryzu,



Trudności z domykaniem ust.

Korekcja betacyzmu:

I. Ćwiczenia wstępne:
Ćwiczenia usprawniające pracę warg i

wzmacniające ich napięcie mięśniowe, np.:

- żucie warg zębami,
- trzymanie ustami słomki,
- nadymanie policzków,
-mocne dmuchanie,
-mrucznie przy mocno zaciśniętych wargach,
- parskanie.
II. Wywołanie głosek:

- Do wywołania tych głosek niekiedy wystarczy
sam pokaz.
- Jeżeli jednak nie przynosi skutków, zalecamy
pacjentowi zaciśnięcie warg i gwałtowne
wypchnięcie powietrza z ust.



Można również polecić naprzemienne zwieranie i
rozwieranie warg przy wymawianiu głoski [u], co
pozwoli uzyskać głoskę [b], szeptem
wymawiane [b] przekształca się w głoskę [p].
Różnica polega jedynie na użyciu wiązadeł
głosowych podczas jej wybrzmiewania,

III. Utrwalanie i automatyzacja:



Cmokanie ustami, naśladowanie posyłania
całusów,



Wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu, w
kształcie „ryjka” świnki,



Masowanie językiem na kształt koła złączonych
warg od wewnątrz,



Przesuwanie warg raz w prawo, raz w lewo,



Trzymanie przez kilka sekund ołówka między
ustami a nosem,



Zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu,



Nadmuchiwanie balonów, robienie baniek
mydlanych.

LAMBDACYZM(LELANIE)
RODZAJ DYSLALII POLEGAJĄCY NA
NIEPRAWIDŁOWEJ ARTYKULACJI GŁOSKI
,,L”.

Rodzaje lambdacyzmu:



Lambdacyzm właściwy (lelanie właściwe)-
deformowanie głoski ,,l”. Najczęściej ,,l” wymawiane
jest międzyzębowo (lambdacyzm interdentalny),
gdzie przy artykulacji czubek języka wsunięty jest
między zęby.



Paralambdacyzm - zastępowanie ,,l” przez inną
głoskę, najczęściej przez i, v, u, dźwięk podobny do
y oraz dźwięk podobny do l’. Tą ostatnią zmianę
tłumaczy się łatwiejszą artykulacją głoski.



Mogilambdacyzm- opuszczanie głoski ,,l” w wyrazie.

KOREKCJA LAMBDACYZMU

a)Metody wywołania głoski



Polecamy dziecku artykułować przedłużone ,,a” i
jednocześnie dotykać do górnego dziąsła
czubkiem języka i opuszczać go.



W przypadku gdy ,,l” jest zmiękczane zwracamy
uwagę na różnice w brzmieniu obu dźwięków.



W wielu przypadkach wystarczy pokazać dziecku
w lustrze układ języka i zademonstrować
prawidłową artykulację



Zabawa o języczku, który chciał skakać jak
piłeczka

b)Utrwalanie i automatyzacja

KAPPACYZM I

GAMMACYZM

Wady wymowy polegające na
nieprawidłowej realizacji głosek
tylnojęzykowych zwartych k, g, k’, g’.
Kappacyzm jest wadą artykulacyjną, w
której zaburzona jest wymowa głoski k i k’.
deformacja polega na zamianie zwarcia
językowo-podniebiennego zwarciem
wiązadeł głosowych, co powoduje
powstanie brzmienia przypominającego
spółgłoskę k. wyraża się również zamianą
głoski k głoską t lub jej opuszczeniem.
Podobnie jest w przypadku gammacyzmu.

FORMY WADLIWEJ WYMOWY
GŁOSEK K, G, K’, G’.

•

Wyróżniamy trzy postaci wadliwej realizacji głosek

tylnojęzykowych zwartych k, g i ich miękkich
odpowiedników k’, g’:

•

Kappacyzm, gammacyzm właściwy- deformacja głosek

jest wynikiem zwarcia krtaniowego, w rezultacie powstają
brzmienia zbliżone do tych głosek.

•

Parakappacyzm, paragammacyzm- zamiana zwartych

weralnych k, g, k’, g’ na zwarte zębowe t, d, t’, d’ lub h.
zjawisko to występuje jako etap przejściowy w procesie
kształtowania i rozwoju mowy dziecka, lecz w przypadku
przedłużenia się do 5-6 roku życia uznawane jest za
patologię.

•

Mogikappacyzm, mogigrammacyzm- polega na

opuszczaniu głosek tylnojęzykowych zwartych, realizacja
w postaci tzw. zera fonetycznego.

PRZYCZYNY



Niska sprawność ruchowa języka – nieharmonijny
rozwój sfery ruchowej i słuchowej.



Zła praca języka, zwłaszcza jego tylnej części,
wynikająca z ograniczonych sprawności
fizjologicznych, zamiast wysklepienie się tylnej
części języka i zwarcia z podniebieniem miękkim
– szczególnie, gdy po g, k występuje któraś z
samogłosek szeregu przedniego, np. e lub i,
miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy
ustnej.

PRAWIDŁOWA WYMOWA GŁOSKI K



K jest spółgłoską tylnojęzykową, zwarto-
wybuchową, bezdźwięczną. Przy wymowie k
tylna część grzbietu języka unosi się do
podniebienia miękkiego. Żuchwa jest
opuszczona, wargi rozchylone. Wymawiana
jest przed wszystkimi samogłoskami z
wyjątkiem i oraz y.



Głoska k pojawia się w 1-2 roku życia.
Najczęściej spotykane odstępstwa to k=0
oraz k=t.

SPOSOBY WYWOŁANIA GŁOSKI K:



Dla wywołania głoski k często wystarczy, aby dziecko
szeroko otworzyło usta i próbowało wymawiać k. jeśli
ma kłopoty z ułożeniem języka, wtedy czubek języka
przytrzymujemy szpatułką i polecamy wymawiać t,
ta. Czebek języka nie będzie mógł unieść się do góry,
natomiast podniesie się tylna część języka.



Dziecko należy położyć na wznak i odchylić głowę ku
tyłowi – język cofa się w głąb jamy ustnej pod
wpływem swojego ciężaru. W tej pozycji dochodzi do
zwarcia tylnej części języka z podniebieniem
miękkim.



Przytrzymując język zawsze zaczynamy od
t, ta, to, te, tu. Zaleca się wymawianie k
dopiero wtedy, gdy dziecko opanuje pracę
języka potrzebną do wydania prawidłowego
dźwięku.



Wykorzystując w ćwiczeniach teksty należy
unikać głoski t w pierwszych partiach
materiału w obawie przed hiperkorekcją.
Głoskę t włączamy w ćwiczenia dopiero
wtedy, kiedy dziecko opanuje głoskę k i
będzie sprawnie te głoski różnicować.

PRAWIDŁOWA WYMOWA GŁOSKI
G

G jest spółgłoską tylnojęzykową, zwarto-
wybuchową, dźwięczną. Po nauczeniu k pojawia
się zazwyczaj samoistnie. Układ języka jest taki
sam jak w przypadku głoski k. Jako dźwięczna
nie jest wymawiana w wygłosie wyrazu.
Zniekształceniu ulega tak jak k. wadliwa
wymowa polega zwykle na zamianie g na d. jako
głoska dźwięczna ulega bezdźwięczności. D
powinno się pojawić dopiero w dalszej części
ćwiczeń. Ćwicząc g należy utrwalać opanowaną
głoskę k.