Diagnostyka i terapia

Diagnostyka i terapia

niepłodności klaczy

niepłodności klaczy

V rok, 2003

V rok, 2003

M. D.

M. D.

Fizjologia rozrodu klaczy

Fizjologia rozrodu klaczy



Dojrzałość płciowa 12-18 m (24 m)

Dojrzałość płciowa 12-18 m (24 m)



Zdolność do rozrodu utrzymuje się do

Zdolność do rozrodu utrzymuje się do

16-20 lat

16-20 lat



Klacze są samicami sezonowo

Klacze są samicami sezonowo

poliestralnymi

poliestralnymi



Cyk płciowy trwa 21-22 dni

Cyk płciowy trwa 21-22 dni



Cykl rujowy wg Hughesa :okres od

Cykl rujowy wg Hughesa :okres od

jednej owulacji do następnej , z

jednej owulacji do następnej , z

występującymi oznakami rui oraz

występującymi oznakami rui oraz

spadkiem stężenia P4 w surowicy

spadkiem stężenia P4 w surowicy

poniżej 1 ng/ml

poniżej 1 ng/ml

C.D.

C.D.



Owulacja występuje 3-5 dnia cyklu-

Owulacja występuje 3-5 dnia cyklu-

24-48 h przed końcem rui

24-48 h przed końcem rui



Średnica pęcherzyka, który

Średnica pęcherzyka, który

prawdopodobnie będzie owulował

prawdopodobnie będzie owulował

wynosi 35-40 mm ( 6-8 cm)

wynosi 35-40 mm ( 6-8 cm)



„

„

Palpacyjne” określenie terminu

Palpacyjne” określenie terminu

owulacji opiera się na zmianie

owulacji opiera się na zmianie

napięcia ściany pęcherzyka

napięcia ściany pęcherzyka



Krycie -inseminacja powinny mieć

Krycie -inseminacja powinny mieć

miejsce przed owulacją

miejsce przed owulacją

C.D.

C.D.



Zapłodnienie ( w ciągu 10 h po owulacji)

Zapłodnienie ( w ciągu 10 h po owulacji)

następuje w 1/3 dalszej części jajowodu

następuje w 1/3 dalszej części jajowodu



Do macicy schodzi tylko zapłodniona

Do macicy schodzi tylko zapłodniona

komórka jajowa ( morula- wczesna

komórka jajowa ( morula- wczesna

blastocysta-5-6 dzień)

blastocysta-5-6 dzień)



Śmiertelność zarodkowa wynosi 10-12 %

Śmiertelność zarodkowa wynosi 10-12 %



Ciąża trwa 338-340 dni (310-370)

Ciąża trwa 338-340 dni (310-370)



Pierwsza ruja po wyźrebieniu u

Pierwsza ruja po wyźrebieniu u

większości klaczy występuje do 20 dnia

większości klaczy występuje do 20 dnia

Plan badania klaczy w

Plan badania klaczy w

kierunku płodności

kierunku płodności



Badanie zewnętrzne

Badanie zewnętrzne

–

oglądanie (w ruchu, okolica sromu,

oglądanie (w ruchu, okolica sromu,

wymienia)

wymienia)

–

omacywanie (okolica zadu, wymię,

omacywanie (okolica zadu, wymię,

kończyny, ogon)

kończyny, ogon)



Badanie wewnętrzne

Badanie wewnętrzne

–

badanie rektalne ( palpacja jajników i

badanie rektalne ( palpacja jajników i

macicy +USG)

macicy +USG)

–

badanie przez pochwę (oglądanie pochwy

badanie przez pochwę (oglądanie pochwy

i szyjki macicy, pobieranie wymazów z

i szyjki macicy, pobieranie wymazów z

szyjki, z macicy /bakteriologia, cytologia/,

szyjki, z macicy /bakteriologia, cytologia/,

histeroskopia, biopsja endometrium)

histeroskopia, biopsja endometrium)

O zaburzeniach płodności

O zaburzeniach płodności

można mówić gdy klacze w

można mówić gdy klacze w

trzech rujach w ciągu jednego

trzech rujach w ciągu jednego

sezonu były bezskutecznie

sezonu były bezskutecznie

kryte lub sztucznie

kryte lub sztucznie

inseminowane, przy

inseminowane, przy

uwzględnieniu płodności

uwzględnieniu płodności

ogiera i wg ustalonych

ogiera i wg ustalonych

przepisów postępowania w

przepisów postępowania w

punktach kopulacyjnych

punktach kopulacyjnych

Główne przyczyny zaburzeń

Główne przyczyny zaburzeń

płodności klaczy to:

płodności klaczy to:



anomalie rui

anomalie rui



zaburzenia owulacji

zaburzenia owulacji



zapalenia macicy

zapalenia macicy



nieszczelność sromu i pochwy

nieszczelność sromu i pochwy



resorbcje płodu

resorbcje płodu



ciąża bliźniacza

ciąża bliźniacza

Czynniki zewnętrzne

Czynniki zewnętrzne

wpływające na płodność

wpływające na płodność

klaczy

klaczy



niepłodny ogier

niepłodny ogier



zła obsługa ogiera

zła obsługa ogiera



krycie poza sezonem

krycie poza sezonem



źle rozpoznana ruja

źle rozpoznana ruja



nieprawidłowe żywienie

nieprawidłowe żywienie



„

„

niepłodność pourlopowa”

niepłodność pourlopowa”

Czynniki wewnętrzne

Czynniki wewnętrzne

wpływające na płodność

wpływające na płodność

klaczy:

klaczy:



zaburzenia przysadki

zaburzenia przysadki



nieprawidłowości fizjologiczno-

nieprawidłowości fizjologiczno-

anatomiczne

anatomiczne



zaburzenia chromosomalne

zaburzenia chromosomalne



zaburzenia funkcjonowania jajników

zaburzenia funkcjonowania jajników



zaburzenia czynności jajowodów

zaburzenia czynności jajowodów



zaburzenia w obrębie macicy

zaburzenia w obrębie macicy



nieprawidłowości w obrębie

nieprawidłowości w obrębie

zewnętrznych narządów płciowych

zewnętrznych narządów płciowych

Zaburzenia funkcjonowania

Zaburzenia funkcjonowania

jajników

jajników



Przetrwałość (

Przetrwałość (

persistentio

persistentio

) i

) i

zarastanie (

zarastanie (

atresia

atresia

)

)

pecherzyków Graffa

pecherzyków Graffa



owulacja w fazie dioestrus

owulacja w fazie dioestrus



krwiak jajnika

krwiak jajnika



ciałko żółte przetrwałe (

ciałko żółte przetrwałe (

corpus

corpus

luteum persistens

luteum persistens

)

)



hypophunctio ovariorum

hypophunctio ovariorum

Jajniki c.d.

Jajniki c.d.



torbiele jajników

torbiele jajników



dysgenesia jajników

dysgenesia jajników



guzy jajników

guzy jajników

–

guzy pierwotnego nabłonka

guzy pierwotnego nabłonka

rozrodczego

rozrodczego

–

guzy kom. błony ziarnistej i

guzy kom. błony ziarnistej i

otoczki pęcherzykowej

otoczki pęcherzykowej

–

guzy kom. zarodkowych

guzy kom. zarodkowych

Zaburzenia czynności

Zaburzenia czynności

jajowodów

jajowodów

Zaburzenia w obrębie

Zaburzenia w obrębie

macicy

macicy

Klasyczny podział

Klasyczny podział

zapaleń macicy

zapaleń macicy



E1 endometritis catharalis

E1 endometritis catharalis

chronica

chronica



E2 endometritis mucopurulenta

E2 endometritis mucopurulenta



E3 endometritis purulenta

E3 endometritis purulenta



E4 pyometra

E4 pyometra

Podział endometritis

Podział endometritis

wg Troedssen

wg Troedssen



Zakaźne zapalenie macicy Contagious

Zakaźne zapalenie macicy Contagious

Equine Metritis

Equine Metritis

CEM

CEM



Przewlekła infekcja macicy Chronic

Przewlekła infekcja macicy Chronic

Uterine Infection

Uterine Infection

CUI

CUI



Nawracające postanówkowe

Nawracające postanówkowe

endometritis Persistent Mating-induced

endometritis Persistent Mating-induced

Endometritis

Endometritis

PME

PME



Przewlekłe degeneracyjne endometritis

Przewlekłe degeneracyjne endometritis

Chronic Degenerative Endometritis

Chronic Degenerative Endometritis

CDE

CDE

i Endometritis Chronica Infiltrativa

i Endometritis Chronica Infiltrativa

ECI

ECI

Nieprawidłowości

Nieprawidłowości

dotyczące szyjki

dotyczące szyjki



Zapalenie szyjki

Zapalenie szyjki



Nieszczelność-rozerwanie

Nieszczelność-rozerwanie



Stenoza szyjki

Stenoza szyjki

Nieprawidłowości

Nieprawidłowości

dotyczące pochwy

dotyczące pochwy



Pneumovagina

Pneumovagina



Urovagina

Urovagina



Przetoka rektowaginalna

Przetoka rektowaginalna

Nieprawidłowości

Nieprawidłowości

dotyczące sromu

dotyczące sromu



Nieszczelność sromu

Nieszczelność sromu



Uszkodzenia krocza

Uszkodzenia krocza

Zastosowanie

Zastosowanie

nowoczesnych technik

nowoczesnych technik

diagnostycznych

diagnostycznych

w rozrodzie klaczy

w rozrodzie klaczy



USG B-mode

USG B-mode



Color Dopller

Color Dopller





Biopsja endometrium

Biopsja endometrium



Endoskopia

Endoskopia

Skuteczne krycie klaczy

Skuteczne krycie klaczy



Wykrywanie rui

Wykrywanie rui



Określanie momentu

Określanie momentu

owulacji

owulacji



Optymalny moment krycia

Optymalny moment krycia

Źrebność w zależności od

Źrebność w zależności od

terminu wprowadzenia

terminu wprowadzenia

nasienia

nasienia

Czas

wprowadzenia

nasienia

Źrebność po 1-

razowym

wprowadzeniu

nasienia (%)

F1

0

F2

10-15

F3

40-50

Luty, kwiecień

czekać do F4

F4

70-80

Skontrolować

po

inseminacji/kry

ciu czy doszło

do owulacji

badać co 5-6h

1-2 h po

owulacji

30-40

3-4 h po

owulacji

10-20

4-6 h po

owulacji

Pojedeńcze

przypadki

Obumieranie i resorbcja

Obumieranie i resorbcja

zarodków

zarodków



Występuje częściej niż ronienie

Występuje częściej niż ronienie



Dochodzi do nich zwykle

Dochodzi do nich zwykle

między 22-40 dniem ciąży

między 22-40 dniem ciąży



Odsetek resorbcji jest wyższy u

Odsetek resorbcji jest wyższy u

klaczy z cystami

klaczy z cystami

endometrialnymi i w

endometrialnymi i w

przypadku ciąż bliźniaczych

przypadku ciąż bliźniaczych

Przyczyny ronień klaczy

Przyczyny ronień klaczy



Czynniki fizyczne

Czynniki fizyczne



Bakteryjne (Streptococcus

Bakteryjne (Streptococcus

zooepidemicus, Salmonella abortus equi,

zooepidemicus, Salmonella abortus equi,

Taylorella equigenitalis, Leptospira,

Taylorella equigenitalis, Leptospira,

Eschelichia coli, Pseudomonas

Eschelichia coli, Pseudomonas

aeruginosa, Rhodococcus equi)

aeruginosa, Rhodococcus equi)



Wirusowe (EHV1, EAV)

Wirusowe (EHV1, EAV)



Grzybicze (Aspergillus fumigatus,

Grzybicze (Aspergillus fumigatus,

Candida albicans)

Candida albicans)



Zatrucia(endotoksyny)

Zatrucia(endotoksyny)



Leki( estrogeny, prostaglandyny,

Leki( estrogeny, prostaglandyny,

kortykosterydy, oxytocyna)

kortykosterydy, oxytocyna)

Ciąża rzekoma

Ciąża rzekoma



Dochodzi do niej gdy zarodek

Dochodzi do niej gdy zarodek

obumiera po 36-38 dniu ciąży

obumiera po 36-38 dniu ciąży



Może trwać nawet 5 miesięcy

Może trwać nawet 5 miesięcy



Jednokrotne podanie

Jednokrotne podanie

prostaglandyny zwykle nie

prostaglandyny zwykle nie

jest wystarczające

jest wystarczające

Ciąża

Ciąża

bliźniacza

bliźniacza



Ciąże bliźniacze są u koni efektem

Ciąże bliźniacze są u koni efektem

podwójnej owulacji- ciąże jednojajowe

podwójnej owulacji- ciąże jednojajowe

nie są spotykane

nie są spotykane



Ciąża bliźniacza jest u koni niepożądana

Ciąża bliźniacza jest u koni niepożądana



Występuje częściej u klaczy> 5 roku

Występuje częściej u klaczy> 5 roku

życia

życia



Zwykle klacze pełnej krwi(15-19%), koni

Zwykle klacze pełnej krwi(15-19%), koni

pół krwi (tylko 9%)

pół krwi (tylko 9%)



Częściej występuje u pierwiastek i

Częściej występuje u pierwiastek i

klaczy nie pokrytych w pierwszej rui.

klaczy nie pokrytych w pierwszej rui.

Rzadziej w rui poźrebięcej. Bywają

Rzadziej w rui poźrebięcej. Bywają

skłonności indywidualne.

skłonności indywidualne.

Postępowanie w

Postępowanie w

przypadku

przypadku

przewidywanej

przewidywanej

podwójnej owulacji

podwójnej owulacji

Przewidy
wana
podwójn
a
owulacja

Odstąp
ić od
krycia

Pokryć-
występuje
wysoka
płodność(80
%), z tego
85% to
single

?

Usunięcie
obu zarodków

Usunięcie
jednego
zarodka i
rozwój dalszy
ciąży z
pozostałego

Obumarc
ie obu
zarodkó
w

Poronieni
e lub
urodzenie
bliźniąt

Urodzenie
jednego
źrebięcia a
obumarcie
drugiego
zarodka czy
płodu

Dziękuję

Dziękuję

Państwu

Państwu

za uwagę

za uwagę