Opieka pielęgniarska w stanach

zapalnych i zakażeniach narządów

płciowych u kobiety

Dr n.med. Jolanta Olszewska

21-12-3 11:56 PM

1

Opieka ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach zapalnych..

Zakażenie/infekcja

• To proces

wtargnięcia
drobnoustrojów
chorobotwórczyc
h do organizmu

• Zapalenie to

odczyn obronny
organizmu na
miejscowe
działanie
czynników
szkodliwych

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

2

Zapalenie objawia się..

• Zmianami w

ukrwieniu tkanki

• Zmianą czynności

naczyń

• Reakcją ze strony

tkanki łącznej i
uszkodzeniem
funkcji:

• Zaczerwienienie
• Wzmożone ucieplenie
• Obrzęk
• Ból

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

3

Drogi zakażenia

• Wstępujące –

zewnątrzpochodn
e:

– Zakażenia

nieswoiste/bakter
yjne/

– Zakażenia swoiste

• Kiła
• Rzeżączka
• Rzęsistkowica
• Grzybica

• Zstępujące –

wewnątrzpochodne,
z ognisk istniejących
w innych narządach:

• Gruźlica

• zakażenia

nieswoiste/bakteryjn
e

• Paciorkowce
• Gronkowce
• Pałeczka

okrężnicy

• inne

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

4

Przed rozwojem infekcji..

• na narząd rodny

jest stale
narażony, chronią
własne
mechanizmy
obronne:

• Obecność licznych

pałeczek
Döderleina-gram
(+)

• Obecność

nabłonka pochwy
bogatego w
węglowodany

• Właściwe pH

środowiska
pochwy/kwasota
pochwy 4,2-4,5/

• Zasadowy odczyn

czopa śluzowego
szyjki macicy

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

5

Ochrona mechaniczna

• Przyleganie ścian

pochwy do siebie,

• Obecność błony

dziewiczej

• Perystaltyczne ruchy

jajowodów

• Obecność czopa

śluzowego w szyjce
macicy

• Szczelność przedsionka

pochwy

• Mechanizm

obronny
narządów
płciowych
uzależniony jest
od

• stopnia

dojrzałości ustroju

• Ogólnego stanu

zdrowia

• Zmian w czasie

cyklu

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

6

Procesy zapalne w

poszczególnych odcinkach

• Narządu rodnego mogą

mieć przebieg ostry lub
przewlekły:

• Różnorodność

etiologiczna

• Kliniczny przebieg

procesów zapalnych

• Zakażenia w obrębie

narządów rodnych

• Stan wiedzy kobiet o

schorzeniu i działaniach
profilaktycznych,
powinny być
wyznacznikami do
planowania opieki
pielęgniarskiej

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

7

Udział położnej w rozpoznawaniu, leczeniu,

pielęgnowaniu i profilaktyce stanów zapalnych

narządu rodnego jest realizowany przez:

• Prowadzenie obserwacji

i interpretowanie
objawów klinicznych

• Przygotowanie kobiety

do badan
diagnostycznych i
wykonywanie zleconych
przez lekarza badań

• Podawanie leków

zgodnie z zaleceniami,
zawartymi w ustalonej i
obowiązującej
dokumentacji

• Wykonywanie

zaplanowanych zabiegów
pielęgnacyjnych i
higienicznych

• Podejmowanie działań

profilaktycznych
obejmujących właściwą
edukację kobiety

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

8

Zapalenie sromu

• Srom jest bardzo

odporny na
zakażenie

• Stany zapalne

najczęściej pojawiają
się w miejscu
uszkodzenia
nabłonka pochwy lub
z powodu
zmniejszenia jego
odporności na
czynniki zakaźne, co
następuje w wyniku:

• Urazu

mechanicznego

• Nieprzestrzegania

higieny

• Upławów/drażnią

nabłonek i są
nosicielami
infekcji/

• Otyłości/sprzyja

zakażeniom
bakteryjnym i
grzybiczym,
utrudnia
utrzymanie higieny

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

9

cd….

• Alergii na:

– środki piorące
– Zmiękczające
– Materiał z którego

wykonana jest bielizna
osobista

•

Zwiększonej podatności na
urazy i infekcje u kobiet z
niedoborem estrogenów w
czasie menopauzy i po
menopauzie

•

Stanów chorobowych takich
jak:

• Cukrzyca
• Zapalenie nerek
• Niedokrwistość
• Białaczka

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

10

Procesy zapalne i zakażenia

obejmujące srom i jego okolicę

mogą przebiegać w postaci:

• Zakażeń

bakteryjnych

• Zapalenie ostre

sromu

• Zapalenie

przewlekłe sromu

• Zapalenie torebek

włosowych

• Czyraczność

sromu

• Świąd sromu
• Owrzodzenia

kiłowe sromu

• Wrzód miękki

• Ostry wrzód sromu
• Zapalenie

gruźlicze sromu

• Zapalenie gruczołu

przedsionkowego
większego/Bartholi
na/

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

11

cd…

• Zakażeń grzybiczych

• Drożdżakowe

zapalenie sromu

• Zakażeń wirusowych

• Kłykciny kończyste
• Opryszczka sromu

• Zakażeń

pasożytniczych

• Wszawica łonowa
• Świerzb
• owsika

• Zapalenia sromu

wywołanego
reakcją
nadwrażliwości

• Leki
• Detergenty
• Pudry
• Kremy

antykoncepcyjne

• Krążki

dopochwowe

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

12

cd…

• Świądu sromu

towarzyszącego
chorobom
ogólnoustrojowy
m:

– Cukrzyca
– Schorzenia dróg

żółciowych
przebiegających z
żółtaczką

– Choroba

nowotworowa

– Schorzenia nerek

przebiegające z
mocznicą

– Niedoborom

hormonalnym/

hipoestr

ogenizm

– Niedoborom

witaminowym

– Awitaminozy A, B2,

B12, żelaza, kwasu
foliowego

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

13

Proces pielęgnowania należy

rozpocząć od:

• Zebrania

wywiadu i
określenia stanu
fizycznego,
psychicznego i
społecznego
pacjentki i
wyłonienia
problemów
pielęgnacyjnych

• Diagnoza

pielęgniarska jest
podstawą do
określenia celu i
planu opieki

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

14

cd…

• Określenie stanu

fizycznego to
poznanie
występujących
objawów
obiektywnych i
subiektywnych

• Położna powinna

znać objawy
kliniczne
różnicujące
poszczególne
postaci zapaleń.

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

15

Wśród objawów zapalenia sromu

najczęściej występują:

• Świąd
• Zaczerwienienie
• Obrzęk
• Wzmożone napięcie
• Pieczenie
• Wzmożona

wilgotność

• Powiększenie i

bolesność
pachwinowych
węzłów chłonnych

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

16

Przed rozpoczęciem leczenia

należy ustalić przyczynę

• W leczeniu

miejscowym
stosuje się środki:

• Bakteriobójcze
• Grzybobójcze
• Przeciwzapalne
• Przeciwbólowe w

postaci kremów,
maści, zasypek

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

17

Diagnoza pielęgniarska

• Problemy

pielęgnacyjne:

• Świąd sromu
• Obrzęk
• Zaczerwienienie
• Wzmożona

wilgotność skóry
sromu

• Ból i pieczenie

skóry sromu

• Ból i pieczenie

skóry sromu

• Przygnębienie

pacjentki
spowodowane
przykrymi
dolegliwościami

• Obrzęk i bolesność

pachwinowych
węzłów chłonnych

• Brak wiedzy o

pielęgnacji krocza

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

18

Cel opieki

• Złagodzenie i

zlikwidowanie
uciążliwych dla
kobiety objawów

• Utrzymanie

krocza w
czystości i
unikanie
podrażnień

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

19

Plan pielęgnowania

• Ochrona sfery

intymnej
pacjentki podczas
wykonywania
wszystkich
zabiegów
pielęgniarskich,

• Stosowanie leków

zgodnie ze
zleceniem
lekarza,

• Obserwację

objawów i ocenę
skuteczności
stosowanej
terapii,

• Częstą zmianę

bielizny
pościelowej

– Zastosowanie reżimu

łóżkowego w ostrym
okresie choroby

– Niskie ułożenie

miednicy

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

20

cd…

• Działania

pielęgnacyjne

• Ogolenie okolicy

krocza

• Utrzymanie krocza

w czystości

• Wykonywanie 3-4

razy dziennie
okładów z
rozcieńczonego
roztworu KMNO4 i
naparu rumianku

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

21

cd…

• Osuszanie miękkim

ręcznikiem poprzez
dotykanie/nie
pocieramy/

• Stosowanie

właściwej bielizny, z
surowców
naturalnych

• Smarowanie skóry

sromu maścią p-w
świądową, np. 0,5-
1% maść
hydrokortyzonową

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

22

cd..

• Umożliwienie

rozmowy z
lekarzem

• Wsparcie i

rozmowy
zmierzające do
rozwiązywania
problemów
natury
psychicznej

• Wykonywanie

zabiegów
delikatnie

• Okazywanie

życzliwości

• Zapewnienie

diety obfitującej
w witaminy i duża
zawartość białka

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

23

Edukacja pacjentki

• Nauka obserwacji

objawów zapalenia

• Przestrzeganie zasad

higieny

• Poinformowanie o

konieczności
wyeliminowania
ewentualnego
czynnika
uszkadzającego

• Poinformowanie o

ograniczeniu
aktywności płciowej
w przypadku
wystąpienia stanu
zapalnego

• Objaśnienie

przykrych
konsekwencji i
lekceważenia
niepokojących
objawów

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

24

cd…

• Poinformowanie kobiet w

okresie menopauzy o
możliwości wystąpienia
zapalenia sromu

• Nauczenie stosowania

środków leczniczych i
zabiegów
pielęgnacyjnych

• Poinformowanie o

konieczności
wykonywania
kontrolnych badan
ginekologicznych

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

25

Zapalenie pochwy

• To jeden z

najczęściej
występujących
stanów zapalnych
kobiet.

• Jej bezpośrednią

przyczyną jest
zaburzenie
biocenozy pochwy

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

26

Do czynników zaburzających

biocenozę pochwy należy:

• Osłabienie czynności

jajników

• Fizjologiczne wahania

poziomu hormonów w
organizmie kobiety:

• Miesiączka
• Cykl płciowy
• Ciąża
• Połóg
• Klimakterium
• starość

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

27

cd….

• Długotrwałe leczenie

antybiotykami i
glikokortykoidami

• Czynniki

ogólnoustrojowe:

• Cukrzyca
• Awitaminozy
• Niedokrwistość
• Niedożywienie
• Choroby

wyniszczające

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

28

cd…

• Urazy

mechaniczne:

• Stare pęknięcia

krocza

• Obniżenie się

ścian pochwy

• Ciała obce w

pochwie, jak:

– Gąbki
– Krążki
– Kapturki

szyjkowe

– tampony

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

29

cd…

• Niewłaściwa

higiena osobista:

– Niewłaściwe

mydła

– Dezodoranty

intymne

– Płukania pochwy
– Zbyt częste

irygacje

– Niewłaściwa

bielizna

– tampony

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

30

cd…

• Brak higieny

osobistej

• Wzmożona

aktywność seksualna

• Obecność chorób

przenoszonych
drogą płciową

• Masturbacja
• Zabiegi chirurgiczne

na pochwie i szyjce
macicy

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

31

Etiologia zapalenia

pochwy

• Grzybica pochwy
• Bakteryjne

zakażenie pochwy

• Rzęsistkowica
• Atroficzne

zapalenie pochwy

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

32

U nieaktywnych seksualnie

nastolatek najczęściej

obserwuje się:

• Kandydozę
• Bakteryjne

zakażenie pochwy

• Stan zapalny w

związku z
obecnością w
pochwie ciała
obcego

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

33

We wszystkich typach

zapalenia pochwy występują:

• Upławy
• Świąd
• Dysuria
• Ból i uczucie

kłucia w pochwie

• dyspareunia

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

34

Położna powinna umieć:

• Opisać charakter

występującej
wydzieliny
pochwowej

• Wygląd
• Nasilenie
• Kolor
• Zapach

• Ocenić częstość i

nasilenie
dodatkowych
objawów
towarzyszących
infekcji

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

35

Diagnostyka stanów zapalnych

pochwy powinna obejmować:

• Wywiad
• Badanie

przedmiotowe

– Ginekologiczne

• Badania

laboratoryjne:

– Pomiar pH

pochwy

– Wymaz z pochwy
– Posiew z pochwy

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

36

Prawidłowo zebrany wywiad

ułatwia rozpoznanie, powinien

uwzględnić:

• Wiek chorej
• Objawy
• Aktywność seksualną i

zachowania seksualne

• Stan zdrowia partnerów

seksualnych

• Przebyte choroby

przenoszone drogą
płciową

• Udział czynników

zewnętrznych

• Stosowane metody

antykoncepcji

• Nawyki higieny osobistej
• Choroby

ogólnoustrojowe

• Choroby skóry
• Stosowane

chemioterapeutyki

• Zaburzenia hormonalne
• Obecność ciąży

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

37

Stany zapalne pochwy i

sromu u dziewcząt w okresie

dojrzewania

• Przyczyny:

• Niski poziom higieny

osobistej

• Używanie tamponów

dopochwowych

• Noszenie obcisłej

bielizny

• Aktywność seksualna

nastolatków

• Aktywność

patogenów
środowiskowych

» Alergeny
» Pasożyty

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

38

Drogą płciową najczęściej są

przenoszone:

• Chlamydia

trachomatis

• Neisseria

gonorrhoeae

• Trichomonas

vaginalis

• Gardnella

vaginalis

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

39

Edukacja nastolatek

• Umiejętność

okazania
współczucia,
życzliwości,
pozyskania zaufania,
nawiązania z nią
dobrego kontaktu

• Zapewnienie

właściwego przekazu
informacji
medycznej rodzicom
lub opiekunom

• Znajomość

przepisów
prawnych – czy
nastolatka może
podejmować
samodzielne
decyzje, np.
dotyczące
stosowania
antykoncepcji

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

40

cd…

• Przeprowadzenie

dokładnego
wywiadu:

• Ginekologicznego
• Ogólnomedyczneg

o

• Rodzinnego

• Obecność rodziców

jest zawsze
korzystna

• Dokładne

wyjaśnienie celu i
przebiegu badania
przedmiotowego

• Omówienie

stosowanej terapii

• Przeprowadzenie

kontroli leczenia

• Omówienie

następstw zakażeń
pochwy

• Zachęcanie do

praktykowania
bezpiecznych
zachowań
seksualnych

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

41

We wszystkich zapaleniach pochwy

istotnymi problemami są:

• Nawroty
• Terapia u kobiet

ciężarnych

• Leczenie partnerów
• Podejmowanie

błędnego
samoleczenia
wynikającego z
dostępności leków
bez recepty

21-12-3 11:56 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

42

Rzęsistkowe zapalenie

pochwy

• Infekcję wywołuje

pierwotniak –
Trichomonas
vaginalis

• Zakaża:

– pochwę,
– cewkę moczową,
– Gruczoły

przycewkowe

• Może również

wnikać:

– do gruczołów

Bartholina

– Kanału szyjki
– Macicy
– Jajowodów

• Najczęściej

dotyka kobiety w
wieku 20-35 lat

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

43

cd…

• Wydzielina

pochwowa jest:

– Obfita
– Pienista
– Żółta lub

zielonoszara o
nieprzyjemnej
mdłej woni

• Upławom

towarzyszy świąd
i pieczenie

• W ostrym stanie

choroby
następuje
całkowita
niemożność
współżycia
płciowego

• Po ostrym okresie

choroby może
przejść w stan
przewlekły,
bezobjawowy

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

44

cd…

• Jeśli dojdzie do

zakażenia
mężczyzny, stają
się oni
nosicielami,
choroba u nich
przebiega
bezobjawowo

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

45

Pośrednie drogi zakażenia

• Kontakt z osobą

zarażoną w:

• rodzinie
• Internacie
• Domu dziecka
• Szkole poprzez

korzystanie ze
wspólnej łazienki:

– Ubikacji
– Mokrych

ręczników

• Korzystanie ze

zbiorowych
kąpielisk

•

niezdezynfekowa
ny fotel
ginekologiczny

• Noworodki od

matek w czasie
porodu i
bezpośrednio po
porodzie

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

46

Rozpoznanie opiera się

na:

• Objawach

klinicznych

• Badaniu

mikroskopowym
wydzieliny
pochwowej

• Pobrany materiał

rozprowadza się
na szkiełku i
zakrapla kroplą
0,9% NaCL

• W leczeniu

stosuje się:

• Metronidazol lub

Tinidazol

• W trakcie kuracji

w/w lekami nie
należy spożywać
alkoholu

– Wymioty
– Skurcze
– Bóle głowy

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

47

Cele opieki

• Zlikwidowanie

przykrych
dolegliwości i
przywrócenie
lepszego
samopoczucia
pacjentki

• Zlikwidowanie

przyczyny stanu
zapalnego

• Odtworzenie

prawidłowej flory
bakteryjnej
pochwy

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

48

Plan działań położnej

• Wyjaśnienie

techniki
zakładania
zleconych
globulek i
tabletek
dopochwowych

• Poinformowanie

pacjentki o
niezbędnej
potrzebie leczenia
partnera

• Zaniechanie

wszelkich
kontaktów
seksualnych w
czasie leczenia

• Wyjaśnienie

zasad zachowania
właściwej higieny

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

49

Zapobieganie

• Pozostawania w

związku z jednym
partnerem, osobą
niezakażoną

• Unikanie

ryzykownych
zachowań
seksualnych

• Używanie

prezerwatywy

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

50

cd…

• Obserwację

wydzieliny
pochwowej

• Obserwację objawów

dodatkowych

• Korzystanie z porady

lekarskiej w
przypadku
wystąpienia
niepokojących
objawów i nie
stosowanie
samoleczenia.

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

51

Piśmiennictwo

• 1. Benrubi G.L (red.) Stany

naglące w położnictwie i
ginekologii. Springer PWN

• 2. Sipiński A (red.) Opieka w

ginekologii. Medical Project
Poland Sp. zo.o. bielsko-Biała 2010

• 3. Opala T. (red.) Ginekologia.

PZWL, W-wa 2003

21-12-3 11:57 PM

Opieka

ginekologiczna_Opieka

pielęgniarska w stanach

zapalnych..

52