PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA

IM. WITELONA W LEGNICY

Choroby wewnętrzne i pielęgniarstwo internistyczne

Prowadzący: mgr Halina Komorowicz

Opieka pielęgniarska nad pacjentem otyłym. Zadania pielęgniarki: diagnostyczne, terapeutyczne, rehabilitacyjne, edukacyjne.

Opracowała:

Agnieszka Kachnowicz

Pielęgniarstwo rok 2

Studia stacjonarne, gr. 9

Dawniej otyłość była postrzegana jako symbol dostatku i bogactwa, a u kobiety — piękna i płodności. Dziś już wiemy że otyłość jest przyczyną wielu chorób i dolegliwości takich jak: bóle krzyża, nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, choroba wieńcowa i cukrzyca typu 2. Otyłość to nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości. Głównym powodem otyłości jest spożywanie zbyt dużej ilości pokarmu nie zwracając uwagi na wartości odżywcze tego co jemy. Kolejnym czynnikiem zwiększania się masy ciała jest brak ruchu i wygodny tryb życia. Otyłość nie jest tylko czynnikiem chorobo-twórczym sama w sobie jest chorobą.¹ Są różne sposoby pomiaru tkanki tłuszczowej w organizmie od jądrowego rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej, przez badanie krwi do zwykłej wagi, centymetra i tabelki.

Diagnostyka. Poza wyglądem ogólnym pacjenta pierwszą rzeczą w celu diagnozy możemy wyliczyć jego wskaźnik BMI. Stosunek masy ciała do wzrostu liczymy poprzez podzielenie masy ciała przez pomnożony przez siebie wzrost. Wynik możemy sprawdzić w tabeli poniżej

• mniej niż 16 - wygłodzenie

• 16 - 16.99 - wychudzenie

• 17 - 18.49 - niedowaga

• 18.5 - 24.99 - wartość prawidłowa

• 25 - 29.99 - nadwaga

• 30 - 34.99 - I stopień otyłości

• 35 - 39.99 - II stopień otyłości

• powyżej 40 - III stopień otyłości (otyłość skrajna)²

Kolejną czynnością jest stworzenie profilu lipidowego dzięki niemu dowiemy się jaki jest poziom cholesterolu oraz trójglicerydów. Dowiemy się także czy pacjent jest zagrożony miażdżycą co może prowadzić do choroby wieńcowej, zawału serca a nawet udaru niedokrwiennym mózgu. Do wykonania badań wystarczy niewielka próbka krwi z żyły, wyniki prawidłowe w tabeli niżej.

• Cholesterol całkowity - 200 mg% (5,2 mmol/l) lub mniej

• Cholesterol LDL - mniej niż 139 mg% (3,4 mmol/l)

• Cholesterol HDL - powyżej 35 mg% (0,92 mmol/l)

• Trójglicerydy - poniżej 200 mg% (2,3 mmol/l), najlepiej 50Ð180 mg%

Problemowi nadwagi oraz otyłości towarzyszy szereg konsekwencji zdrowotnych, psychospołecznych jaki i również ekonomicznych. Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób, które są związane z wysoką śmiertelnością w tym cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej (CHD), choroby pęcherzyka żółciowego, a także niektórych nowotworów. Dane WHO wskazują, iż nadwaga i otyłość są przyczyną ponad miliona zgonów rocznie w Europie. W tabeli poniżej zostało przedstawione ryzyko zagrożenia zdrowia związane z otyłością.³

Znacznie zwiększone	Umiarkowanie zwiększone	Nieznacznie zwiększone
Cukrzyca typu 2 Kamica żółciowa Dyslipidemia Insulinoporność Zespół bezdechu sennego	Choroba wieńcowa Nadciśnienie tętnicze Da moczanowa Choroba zwyrodnieniowa stawów	Nowotwór skojarzony z otyłością Zaburzenia hormonów płciowych Niepłodność Zespół policystycznych jajników Wady płodu wynikające z otyłości matki

Terapia. Rozpoczęcie leczenia należy od uświadomienia osobie że nadwaga jest problem i przyczyną kolejnych chorób. Dobrze jest zapewnić pacjentowi pomoc psychologiczną nie wystarczy powiedzieć że trzeba mniej jeść i więcej się ruszać, bo większość społeczeństwa o tym wie. Nadwaga często bierze się ze stresu i emocji dla tego warto zmotywować osobę do dbania o siebie, samo kontroli, motywowania samego siebie. Pomóc w tym może auto perswazja, skutecznego komunikowanie się i nauczenie się radzenia sobie ze stresem.

Psychoterapia może pomóc w walce z chorobą, jeśli ta jest wywołana stanem psychicznym pacjenta. Przemoc, nadużycia seksualne, lęki, strach, presja, niska somo ocena oto parę możliwych przyczyn problemów psychologicznych. Terapię w taki przypadku powinniśmy zacząć od zmiany przekonań i zmiany zachowania. Durzy wpływ na osobę chorą ma rodzina i bliscy warto z nimi poszukać rozwiązań problemu. Innym sposobem jest terapia grupowa z osobami z podobnymi problemami, terapia grupowa jest dużo skuteczniejsza niż inwidułalna.

Gdy pacjent jest odpowiedni nastawiony psychicznie metody leczenia takie jak dieta i ruch będą dużo skuteczniejsze. Podstawą diety redukcyjnej jest zmniejszenie wartości energetycznej spożywanych posiłków, zmiana proporcji węglowodanów, białek i tłuszczów wydaje się mniej istotna Wiele ośrodków zajmujących się leczeniem otyłości zgodnie zaleca dietę ubogoenergetyczną, o małej zawartości tłuszczu (< 30%), nasyconych kwasów tłuszczowych (< 10%) i zawartości błonnika > 25 g/dobę. Dobowy deficyt energetyczny powinien wynosić około 500–600 kcal, co pozwoli na zmniejszenie masy ciała o około 0,5 kg tygodniowo. ⁴ Posiłki nie powinny być tylko mniejsze ale także zawierać mniej tłuszczu oraz cukrów prostych. Zwiększona ilość warzyw i owoców w posiłkach oraz całkowity zakaz spożycia alkoholu przyczynią się do ubytku masy ciała. Różnica między kaloriami spożytymi a potrzebnymi do utrzymania masy ciała określi przewidywany spadek wagi. Utrata około 0,5 kg tygodniowo jest zadowalająca, efekty optymalne osiągniemy przy 1kg na tydzień. Rzadko kiedy jest wymagany większy spadek masy ciała zazwyczaj konieczność taka następuje przy zagrożeniu życia lub gdy pacjent będzie przechodził operację której powodzenie zależy od wagi. Połączenie diety z ruchem jest podstawowym zaleceniem przy odchudzaniu.

„Przeprowadzone liczne badania wykazały, że systematyczne podejmowanie aktywności fizycznej i/lub aerobowego treningu wysiłkowego wiąże się ze zmniejszeniem umieralności z przyczyn sercowych, zarówno u osób zdrowych, jak i u pacjentów z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (w tym u chorych z otyłością) oraz u osób z rozpoznaną chorobą serca.”⁵ Stwierdzono niestety, iż mniej niż połowa obywateli krajów Unii Europejskiej systematycznie podejmuje aerobową aktywność fizyczną w czasie wolnym lub podczas pracy zawodowej. W krajach wspólnoty Europejskiej preferowany jest przez obywateli siedzący tryb życia który niestety sprzyja narastaniu plagi otyłości.⁶ Aktywność fizyczna zwiększa przemianę materii oraz po odchudzaniu zmniejsza efekt jo-jo. Ćwiczenia powinny być przygotowane na podstawie potrzeb pacjenta i jego możliwości, durze efekty przynoszą ćwiczenia w grupie. Należy mieć na uwadze by nie obciążać zbytnio kręgosłupa, kolan i bioder. Intensywność ćwiczeń powinna być zwiększana z czasem do uzyskania pożądanego efektu a w celu utrzymania wagi powinny być wykonywane regularnie. U pacjentów którzy systematycznie wykonujących ćwiczenia aerobowe dochodzi do pozytywnej zmiany nastroju, sposobu postrzegania własnej osoby oraz do zmniejszenia napięć.

Środki farmakologicznie należy stosować gdy mamy odczynienia z otyłością I stopnia, lub przy otyłości występują inne choroby towarzyszące lub gdy leczenie dietą i ćwiczeniami nie przyniosły efektu. Na rynku są dwa leki o udowodnionej skuteczności i jasnym działaniu Orlistat (Xenical^®) i Sibutramina (Meridia^®). Lek orlistat hamuje wchłanianie się tłuszczu przewodzie pokarmowym i lipazę trzustkową. Drugi środek Sibutramina zwiększa uczucie sytości i termo genezę ⁷

Najbardziej ofensywnym sposobem walki z otyłością jest leczenie chirurgicznie. Stosuje się je przy otyłości III stopnia lub drugiego gdy występuje zagrożenie życia albo stanowi to przeszkodę w leczeniu podstawowym. Jest parę metod chirurgicznego leczenia. Na przykład poprzez zmniejszenie żołądka dzięki czemu ogranicza się ilość pożywienia która można przyjąć lub poprzez skrócenia procesu trawienia dzięki czemu mniej składników odżywczych i kalorii dostaje się do organizmu. Obie metody można łączyć ze sobą obie metody wiążą się z modyfikacja przewodu pokarmowego.

Zalety

• nieskomplikowana procedura laparoskopowa, nie pozostawiająca większych blizn,

• najmniej inwazyjne podejście chirurgiczne,

• brak konieczności cięcia i zszywania żołądka,

• indywidualna, elastyczna regulacja,

• metoda w pełni odwracalna,

• krótki okres hospitalizacji,

• najniższy odsetek powikłań operacyjnych,

• niezakłócone wchłanianie składników odżywczych oraz witamin,

• najniższy odsetek śmiertelności.

Wady

• wymaga zastosowania implantu,

• wolniejsza początkowa utrata masy ciała niż w przypadku innych bardziej inwazyjnych metod chirurgicznych, takich jak klamra na żołądek, bajpasy żołądka.

Rehabilitacja jest długotrwałym, kompleksowym postępowaniem, którego celem jest edukacja pacjenta w zakresie prozdrowotnego stylu życia oraz pomoc w osiągnięciu optymalnego funkcjonowania i niezależności mimo istniejących ułomności. Najlepsze rezultaty można uzyskać, stosując postępowanie obejmujące cztery zasadnicze elementy: edukacja pacjenta, zalecenia dietetyczne, progresywny program ćwiczeń oraz psychoterapia. Prowadzenie pacjenta otyłością wymaga współpracy wielu osób: lekarza, dietetyka, fizjoterapeuty, psychoterapeuty oraz samego pacjenta i jego otoczenia.⁸

Rolą pielęgniarki jest ukierunkowanie pacjenta koedukowanie go w zakresie żywienia możliwości leczenia oraz zaproponowanie mu zmiany stylu życia. Przedstawienie korzyści wynikających ze zwalczania otyłości.

Bibliografia:

1. Milewicz A, Lewiński A, Czekalski S: W sprawie polskich zasad zapobiegania i leczenia otyłości. Komunikat Polskiego Towarzystwa Patogenezy i Terapii Otyłości oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego 1998

2. Figura B. Czy potrafimy leczyć otyłość? Świat Farm. 2009

3. Lewandowska A, Rola rehabilitacji w profilaktyce i leczeniu otyłości u pacjentów ze schorzeniami układu krążenia\

4. Strączkowski M, Powikłania Metaboliczne Otyłości, Farmacja Polska, t 61 nr 11

5. Szczepańska E. Brończyk-Puzoń A., Ocena nawyków żywieniowych pacjentów z otyłością, zakwalifikowanych do zabiegu bariatrycznego, [w] Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 3

6. Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. „Kardiologia Polska 2012

7. http://www.zdrowie.med.pl/nadwaga/otylosc_07.htm

8. http://dieta.mp.pl/odchudzanie/radypsychologa/show.html?id=63205

---

1. Szczepańska E. Brończyk-Puzoń A., Ocena nawyków żywieniowych pacjentów z otyłością, zakwalifikowanych do zabiegu bariatrycznego, s. 330 [w]Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 3↩

2. Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. „Kardiologia Polska 2012,S 44 - S 51.↩

3. Strączkowski M. (2005): Powikłania Metaboliczne Otyłości, Farmacja Polska, 61 (11), s.537-546↩

4. Figura B. Czy potrafimy leczyć otyłość? Świat Farm. 2009; 24–26.↩

5. Lewandowska A, Rola rehabilitacji w profilaktyce i leczeniu otyłości u pacjentów ze schorzeniami układu krążenia,s.28.↩

6. Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. „Kardiologia Polska 2012,S 44 - S 51.↩

7. http://www.zdrowie.med.pl/nadwaga/otylosc_07.html z dnia 02.12.2014r↩

8. Milewicz A, Lewiński A, Czekalski S: W sprawie polskich zasad zapobiegania i leczenia otyłości. Komunikat Polskiego Towarzystwa Patogenezy i Terapii Otyłości oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego 1998↩