Relacje interpersonalne

Opracowała mgr Żaneta Polańska

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Jest nauką o tym, jak ludzie myślą o sobie nawzajem, jak
wpływają na innych i są od nich uzależnieni.

Jest to stosunkowo młoda gałąź psychologii, wyodrębniła się
dopiero pod koniec lat trzydziestych XX wieku wraz z rozwojem
metod eksperymentalnych Kurta Lewina i jego uczniów.

Psychologia społeczna bada w jaki sposób ludzie wywierają

wpływ

na sposób myślenia , emocje i postawy innych ludzi zarówno
nieświadomie, jak i celowym działaniem. Dziedziną badań tej
nauki są zarówno procesy społeczne wpływające na
indywidualnego człowieka, jak i procesy zachodzące w małych
grupach ludzkich.

Początki psychologii społecznej

Dziedzina ta ukształtowała się na

początku XX wieku

,

jednak jej tematykę podejmowano już wcześniej. Jednym z
pierwszych jej głośnych dzieł jest Psychologia tłumu Gustawa
Le Bona, napisane jeszcze w dziewiętnastym stuleciu, w
którym opisywał on między innymi wpływ tłumu na
podejmowane przez jednostkę decyzje. Sformułował on w
nim słynną tezę, że jednostka w tłumie zachowuje się inaczej
niż poza nim.
Psychologia społeczna w

Polsce

miała swoje prapoczątki

przed drugą wojną światową, lecz na rzeczywisty jej
początek Stanisław Mika wskazuje rok 1959, gdy wydano
Wprowadzenie do psychologii społecznej Stefana Baley’a.

OBSZAR DZIAŁANIA:

Zajmuje się:



dynamiką grupy, zajmującą się strukturą, celami i
normami grupowymi, procesami komunikowania się,
zjawiskiem konformizmu, problemem przywództwa
w grupie i konfliktami wewnątrz i na zewnątrz grupy;



problematyką postaw, zajmującą się czynnikami
kształtującymi postawy, technikami zmiany postaw,
związkiem postaw z osobowością;



socjalizacją– procesem w którym człowiek staje się
istotą społeczną, członkiem określonej społeczności,
znającym i przestrzegającym obowiązujące w niej
normy i zwyczaje;



zagadnieniami percepcji interpersonalnej.

W psychologii społecznej można wyróżnić cztery

główne

podejścia teoretyczne:



społeczno-kulturowe



ewolucyjne



społecznego uczenia się



społeczno-poznawcze

Wpływanie i uleganie wpływom może mieć

charakter

nieświadomy, jak na przykład podczas

naśladowania kogoś,

jak i w pełni zamierzony, jak to się dzieje w

sytuacjach

manipulacji społecznych stosowanych na przykład w

reklamie

i

kampaniach wyborczych

. Dzięki

wpływowi

społecznemu, grupy społeczne są czymś więcej niż

zbiorem

jednostek. Poprzez jego oddziaływanie powstają

normy

grupowe, opinie publiczne, a pojedynczy ludzie

potrafią

wykroczyć poza interes własny i skierować swoją

aktywność

na realizację dobra danej społeczności.

Wpływ społeczny jest zatem istotną siłą, stojącą

u

podłoża zjawisk społecznych które warunkują

postęp

cywilizacji. Psychologia społeczna

wykorzystywana

umiejętnie, potrafi wywierać skuteczny wpływ

na

społeczność, która kształtuje przyszłą

rzeczywistość.

Społeczeństwo

to podstawowe pojęcie

socjologiczne

,

jednakże niejednoznacznie definiowane. Terminem tym
tradycyjnie ujmuje się

dużą zbiorowość społeczną

zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną
kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych
stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada
własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie
oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia
czy narodu.

TYPOLOGIA SPOŁECZEŃSTW

Ze względu na duże różnice pomiędzy współczesnymi i
historycznymi społeczeństwami wyróżnia się ze względu na
stopień rozwoju społeczeństwa:



tradycyjne



przemysłowe



poprzemysłowe

W przypadku społeczeństw tradycyjnych, terminem tym określa
się formy społeczeństw przedindustrialnych i wyróżnia się różne
formy ich rozwoju:



społeczeństwo zbieracko-myśliwskie



społeczeństwo rolnicze

W okresie formowania się społeczeństw przemysłowych
powstawały takie jego określenia jak:



społeczeństwo masowe



społeczeństwo obywatelskie



społeczeństwo otwarte



społeczeństwo nowoczesne i ponowoczesne

W przypadku społeczeństwa poprzemysłowego, które

powstawać

zaczęło w drugiej połowie XX wieku, używa się też

alternatywnych

pojęć:



globalna wioska



społeczeństwo informacyjne



społeczeństwo ryzyka



społeczeństwo sieciowe

POSTAWA

uwewnętrzniona przez jednostkę,

wyuczona

skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do
reagowania w społecznie określony sposób,

szczególnie

przez podejmowanie określonych działań w

odpowiedzi

na oczekiwania społeczne.

Badania postaw i zachowań związanych z

oszustwem, religią

i mniejszościami rasowymi wykazały, że ludzie

często mówią

coś innego niż robią.

Postawy będą kierować działaniem, gdy:

»

zewnętrzne oddziaływania na to, co mówimy i robimy, są

minimalne.

Naciski społeczne mogą naruszyć zasadniczą zgodność

naszych

postaw i zachowań, wpływając na to, co mówimy i robimy.
W 1990 roku, cztery tygodnie przed wyborami do Kongresu
prezydent Bush i przywódcy polityczni obu partii poprosili
członków Izby Reprezentantów o kompromis w sprawie redukcji
deficytu budżetowego. Prywatnie większość członków

Kongresu

zgadzała się, że drastyczne ograniczenia i wzrost podatków są
niezbędne dla dobra społeczeństwa.

Spośród rezygnujących ze stanowiska lub niemających
kontrkandydata, a zatem niedoświadczających

zewnętrznych

nacisków, 86% głosowało za przyjęciem ustawy. Dla

pozostałych,

głosowanie zgodne z prywatnym poglądem było

trudniejsze.

Wśród 36 reprezentantów, którzy wkrótce mieli w

kampanii

wyborczej przekonywać do siebie rozzłoszczonych

obywateli, nie

znaleźli się odważni. Wszyscy głosowali przeciwko

ustawie.

» postawa ma szczególne znaczenie dla zachowania.

Bez trudu wyrażamy ogólne postawy , które przeczą

naszym

zachowaniom. Głosimy miłość, kłócąc się z sąsiadem;

szanujemy

uczciwość, naginając przepisy podatkowe; cenimy dobre

zdrowie

paląc papierosy i nie uprawiając sportu.

» jasno uświadamiamy sobie nasze postawy.

Jeśli bezrefleksyjnie poddajemy się obyczajom i

oczekiwaniom

społecznym, nasze postawy pozostają uśpione. Jeżeli

natomiast coś

uświadamia nam lub przypomina, co czujemy, jesteśmy

wierniejsi

swoim przekonaniom. Martha Powell i Russell Fazio

twierdzą, że

powtarzanie jakiejś postawy sprawia, iż szybciej sobie o

niej

przypominamy. Ponadto częściej kierują naszym

zachowaniem

postawy, które możemy sobie szybko uświadomić. Kiedy

wiemy i

rozumiemy, w co wierzymy, jesteśmy wobec siebie

uczciwsi.

RODZAJE POSTAW

1.

akceptacji

2.

odrzucenia - specyficznym rodzajem

odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.

WPŁYW SPOŁECZNY

Jest to jakakolwiek zmiana wywołana rzeczywistą bądź
wyobrażoną obecnością innych ludzi.

Zachowanie jest zaraźliwe. Kiedy ktoś zaczyna śmiać się,
kasłać albo ziewać, wkrótce inni robią to samo. Kiedy grupa
ludzi stoi i patrzy w górę, przechodnie zatrzymują się i
zachowują podobnie. Śmiech udziela się innym, nawet gdy
jest to śmiech z taśmy. Barmani i uliczni muzykanci wiedzą,
że warto „zasiać” monety w puszce, aby sprawić wrażenie, że
inni zdążyli już coś wrzucić.

Czasami skutki ulegania wpływom mogą być poważniejsze. Socjolog

David

Philips i jego współpracownicy, odkryli, że po głośnym przypadku

samobójstwa

stwierdza się wzrost liczby samobójstw.

Dotyczy to również liczby tragicznych wypadków samochodowych i

katastrof

prywatnych samolotów ( w tym ukrytych samobójstw) i to wyłącznie

na terenie,

na którym zdarzenie podane zostało do wiadomości publicznej. Po

samobójczej

śmierci gwiazdy filmowej Marilyn Monroe 6 sierpnia 1962 roku liczba
samobójstw w sierpniu przekroczyła w Stanach Zjednoczonych

zwykły poziom o

200 przypadków.

W Niemczech i Stanach Zjednoczonych liczba samobójstw wzrasta

także po

fikcyjnych samobójstwach bohaterów mydlanych oper i dramatów.

Skłonność do

naśladowania wyjaśnia zdarzające się czasami w niektórych

społecznościach serie

samobójstw wśród nastolatków.

KONFORMIZM

KONFORMIZM

to dostosowanie przez ludzi swoich

postaw,

przekonań i zachowania do norm społecznych

przyjętych w

grupie.

KONFORMIZM

jest dopasowaniem zachowania lub

myślenia

do standardu grupy.

NORMA

to zrozumiała reguła akceptowanego i

oczekiwanego zachowania. Normy określają

„prawidłowe”

zachowania.

PRZYCZYNY KONFORMIZMU:



Normatywny wpływ społeczny ( wpływ wynikający z
potrzeby zyskania aprobaty lub uniknięcia dezaprobaty);

* Podczas wojny w Zatoce Perskiej w 1991 roku Włoch Marco Lokar był jedynym

zawodnikiem drużyny koszykówki Seaton Hall University, który nie zgodził się
wystąpić z amerykańską flagą na koszulce. Jego bezkompromisowe zachowanie
wywołało obraźliwe reakcje kibiców podczas meczów w różnych częściach
kraju, co wkrótce stało się nie do zniesienia, w związku z czym Lokar rozstał się
z drużyną i powrócił do Włoch.



Informacyjny wpływ społeczny ( wpływ wynikający z
gotowości przyjęcia cudzych opinii o rzeczywistości);

* Studentom University of Iowa pokazano wizerunek pewnej osoby, będący

bodźcem wywoławczym, który trzeba było rozpoznać na kolejnym przezroczu,
przedstawiającym cztery osoby stojące w szeregu. Zadanie miało dwie wersje :
łatwą - oglądano przez 5 sekund oraz trudną – oglądano przez pół sekundy.
Uczestników informowano, że ich odpowiedzi są nieistotne lub istotne. Studenci
zapoznali się pojedynczo z opiniami dwóch domniemanych uczestników testu,
którzy odpowiadali błędnie. Jeśli prawidłowość oceny wydawała się istotna,
rzadko pojawiał się konformizm. Konformistycznych odpowiedzi udzielano
natomiast, gdy zadanie było trudne. Kiedy nie jesteśmy pewni, czy mamy rację,
a racja jest istotna, stajemy się bardziej otwarci na opinie innych.

WARUNKI NASILANIA SIĘ KONFORMIZMU

Wzrost konformizmu zauważa się, gdy:



zostaliśmy wprowadzeni w stan poczucia
niekompetencji lub niepewności;



grupa składa się z co najmniej trzech osób ( dalszy
wzrost liczebności grupy nie powoduje dużo większego
konformizmu);



grupa jest jednomyślna (poparcie choćby jednej osoby
podzielającej nasz pogląd znacznie zwiększa odwagę
cywilną);



przemawia do nas status i atrakcyjność grupy;



nie zobowiązaliśmy się uprzednio do żadnej
odpowiedzi;



inni członkowie grupy obserwują nasze zachowanie;



nasza kultura wyraźnie zachęca do poszanowania
standardów społecznych.

NONKONFORMIZM

Nonkonformizm

to odporność jednostki na

naciski i

wpływy grupy.

Przedkładanie własnego odmiennego zdania

nad

opiniami przeważającymi w otoczeniu i

odrzucenie

potrzeby poddawania się woli innych ludzi.

Skrajną, demonstracyjną formą

nonkonformizmu jest

antykonformizm.

AGRESJA

Agresja

określana jest jako zachowanie

ukierunkowane

na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który

jest

motywowany do uniknięcia tego cierpienia.

AGRESJA WROGA (GNIEWNA) jeżeli cierpienie

ofiary

jest głównym bądź jedynym celem sprawcy.

AGRESJA INSTRUMENTALNA jeżeli cierpienie

służy

jedynie jako instrument do osiągnięcia innego

celu.

AGRESJA PROSPOŁECZNA chroni interesy

społeczne;

obronna

AGRESJA INDUKOWANA powstaje w efekcie
Manipulacji

AUTOAGRESJA zachowania agresywne

skierowane na

własną osobę.

TEORIA FRUSTRACJI – AGRESJI

(Dollard, Doob,

Miller,

Mowrer, Sears)

Agresja jest wynikiem frustracji, a wszelka

frustracja

rodzi agresję.

FRUSTRACJA

to zablokowanie skierowanej na cel

aktywności organizmu, bądź też stan

wynikający z

napotkania tej przeszkody

Ludzie uczą się agresji nie tylko na podstawie

własnych

doświadczeń

, ale obserwując zachowania

innych oraz

skutki, do jakich ono prowadzi, co nosi nazwę
modelowania.

WYZNACZNIKI AGRESJI

-

czynniki genetyczne,

-

prowokacja,

-

pobudzenie emocjonalne,

-

przemoc w mass mediach,

-

normy i oczekiwania społeczne

EKSPERYMENT WIĘZIENNY

badał psychologiczne

efekty symulacji życia więziennego. Przeprowadziła

go

grupa psychologów uniwersytetu Stanford pod
przewodnictwem Philipa Zimbardo w 1971 roku.

Podczas selekcji kandydatów kierowano się ich dobrą
kondycją psychofizyczną oraz brakiem kryminalnej
przeszłości. 24 wybranych studentów losowo

podzielono

na więźniów i strażników. Eksperymentalne więzienie
skonstruowano w piwnicy wydziału psychologii w
Stanford.

Philip G. Zimbardo

(ur. 1933)

Piwnice stanfordzkiego wydziału psychologii
przerobiono na

więzienie

, w oparciu o opinie byłych

więźniów i personelu więziennego. Wymieniono w tym
celu drzwi trzech sal zastępując je

stalowymi kratami

.

Końce 9-metrowego korytarza, stanowiącego „główny
dziedziniec”

zabito deskami

. Urządzono również trzy

inne pomieszczenia: przebieralnię dla strażników,

pokój

wartownika oraz

biuro dyrektora więzienia

.

Przełożonym obiektu został sam Zimbardo, co jak sam
później stwierdził: „było poważnym błędem w
założeniach” i zaangażowało go zbyt emocjonalnie w
eksperyment.

Obraz rejestrowała

kamera

umieszczona w otworze

na

jednym z końców głównego korytarza. Rozmowy

więźniów

były

podsłuchiwane

. Więzienie

pozbawione

było

okien i

zegarów.

Zimbardo nie poinstruował dokładnie strażników,

jak

powinni się zachowywać. Powiedział tylko, że

mają

stać na

straży prawa i porządku

a pałki policyjne traktować

jedynie

jako symboliczną broń. Poinformowano ich także, że

w razie

ucieczki więźniów eksperyment dobiegnie końca.

Reszta

pozostawała

w ich gestii

.

Pierwszy dzień w niczym

nie przypominał

eksperymentu

naukowego.

Nieświadomi uczestnicy projektu (więźniowie)
zostali

aresztowani

przez policję we własnych domach.

Przedstawiono im zarzuty (napad z bronią w ręku i
włamanie), odczytano prawa i skutych kajdankami
odwieziono do pobliskiego komisariatu (policja zgodziła się
współpracować z badaczami).

Na miejscu ich spisano, zdjęto odciski palców i zamknięto w
celi, przewiązując uprzednio oczy.



Więźniowie musieli zwracać się do strażników
formułą „

Panie strażniku więzienny

”, a do siebie

jedynie po numerze identyfikacyjnym. Aby utrwalić je
w ich pamięci, strażnicy organizowali kilkakrotnie w
ciągu każdej zmiany „odliczania”. Początkowo
więźniowie nie traktowali ich poważnie, manifestując
przy tym chętnie swoją niezależność. Strażnicy nie
byli jeszcze zdolni zmusić ich do posłuszeństwa.



Popularną formą karania były

pompki.

Pozornie

niegroźne, stały się z czasem metodą poniżania
więźniów (zwłaszcza, kiedy strażnik stawiał nogę na
odbywającym karę, albo kazał na nim siadać innemu
więźniowi).

Drugiego dnia eksperymentu wybuchł

bunt

.

Więźniowie zabarykadowali się w celach, zdjęli

czepki i

zerwali numery identyfikacyjne. Zaczęli

drwić ze

strażników

.

Ci wezwali do pomocy inną zmianę i razem

potraktowali

skazańców dwutlenkiem węgla z gaśnicy.

Zszokowani więźniowie zostali rozebrani, ich łóżka
wyprowadzono na korytarz, a inicjatorów buntu

zamknięto w

izolatkach. Innych zmuszono do robienia pompek,
odmówiono im posiłków i poduszek.

Strażnicy zaczęli traktować więźniów znacznie

surowiej

.

Możliwość wyjścia do toalety zależała od ich

humoru

.

Po godzinie 22

więźniowie korzystali z wiader

pozostawionych w celach, których czasem nie
pozwalano im opróżniać.

Strażnicy wykazywali się

szczególną

bezwzględnością

po

zmroku,

myśląc, że nie są obserwowani przez

badaczy

.

Eksperyment zakończono już

6 dnia

z dwóch

powodów.

Strażnicy zaczęli dopuszczać się coraz bardziej
gorszących praktyk, m.in. zmuszając więźniów

do

odgrywania aktów homoseksualnych.

Ponadto, Christiana Maslach, doktor ze

Stanfordu

stanowczo sprzeciwiła się eksperymentowi, po

tym jak

przeanalizowała jego zgubny wpływ na psychikę
więźniów. Była to pierwsza osoba, która

zanegowała

moralną stronę eksperymentu.

Amerykański psycholog tym samym udowodnił, że ludzie
zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach wcielają się w
role oprawców i ofiar.

Powodów takich zachowań upatruje on nie w zaburzeniach
ludzkiej psychiki, lecz we wpływie otoczenia na jednostkę.

Przez następne lata uczestnicy byli obserwowani –
eksperyment nie wpłynął negatywnie na ich życie. Było to
spowodowane tym, że zostali poddani terapii, na której
dokładnie im wytłumaczono, czego byli uczestnikami i
świadkami.

Eksperyment Zimbardo był kilka razy

powtarzany. W

2005 roku zrobił to polski reżyser Artur

Żmijewski.

Jego eksperyment miał dużo łagodniejszy

przebieg niż

eksperyment Zimbardo. Zakończył się

”okrągłym

stołem” więźniów i strażników, którzy w ten

sposób

zbuntowali się przeciwko artyście i wszyscy

zrezygnowali

z dalszego udziału.

Zapisem eksperymentu jest film Powtórzenie
pokazywany na Biennale Sztuki w Wenecji.

Na podstawie eksperymentu reżyser niemiecki

Oliver

Hirschbiegel nakręcił w 2001 film Eksperyment.

FACYLITACJA

Efekt wzrostu poziomu wykonywanych zadań

wywołany

samą obecnością innych ludzi nazywany jest

facylitacją

społeczną.

Zauważywszy, że kolarze mają lepszy czas, gdy ścigają się z

innymi, a nie

tylko z zegarem, Norman Triplett wyraził pogląd, że obecność

innych

zwiększa nasze osiągnięcia. Chcąc sprawdzić tę hipotezę,

Triplett

przeprowadził wśród młodzieży wyścig w zwijaniu żyłki za

pomocą

kołowrotka wędkarskiego. Odkrył przy tym, że w obecności

kogoś, kto

wykonywał to samo zadanie, udawało się wykonać je szybciej.

Obserwowanie przez innych wywołuje

pobudzenie

.

Pobudzenie to

nasila bardziej prawdopodobną reakcję – prawidłową w

zadaniach

łatwych i nieprawidłową w zadaniach trudnych.

Zatem, gdy jesteśmy obserwowani, wykonujemy szybciej

i

dokładniej dobrze znane nam zadania, wolniej i mniej

dokładniej

natomiast zadania, których jeszcze nie opanowaliśmy.

Mechanizm facylitacji społecznej w

teorii Roberta Zajonca

Obecność innych



Pobudzenie



Aktywizacja reakcji

Dominujących

 

Lepsze wykonywanie Gorsze wykonanie zadań

zadań prostych, znanych Złożonych, nowych

PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE

Jest to tendencja członków grupy do

ograniczania

wysiłku, jeśli dokładają się do wspólnego efektu,

w

porównaniu z sytuacją, gdy ich wysiłek jest
indywidualnie wymierny.

W trakcie przeprowadzania różnych

eksperymentów,

próżniactwo

ujawniło się w różnych zadaniach,

szczególnie jednak wśród

mężczyzn w kulturach

indywidualistycznych.

Grupie osób z zawiązanymi oczami kazano

klaskać lub

krzyczeć jak najgłośniej, gdy słyszeli przez

słuchawki

głośne klaskanie lub krzyk. Kiedy uczestnicy
eksperymentu sądzili, że wykonują zadanie

wraz z

innymi, wytwarzali o

1 /

3

mniej hałasu niż

wtedy, gdy

myśleli, że ich indywidualne wysiłki są

rozpoznawalne.

POSŁUSZEŃSTWO

Tematyką posłuszeństwa zajął się psycholog społeczny Stanley
Milgram. Przeprowadził on słynny eksperyment obejmujący swą
tematyką aspekt posłuszeństwa.

Eksperyment Milgrama – eksperyment psychologiczny,
zaprojektowany i przeprowadzony w pierwotnej wersji przez
psychologa społecznego Stanleya Milgrama. Eksperyment badał
posłuszeństwo wobec autorytetów. Przeprowadzony był w 1961 i
1962 roku. Pierwsze publikacje na jego temat pojawiły się w 1963
roku. W ciągu następnych kilku lat przeprowadzano serie
kolejnych doświadczeń opartych o pomysł Milgrama.

Stanley Milgram

(1933-1984)

GENEZA POMYSŁU



Stanley Milgram(uznawany dzisiaj za jednego z
najważniejszych psychologów XX wieku) zadał sobie pytanie
o

przyczyny ślepego posłuszeństwa

wobec zbrodniczych

rozkazów, które doprowadziły zwyczajnych wydawałoby się
ludzi do ludobójstwa np. w obozach koncentracyjnych
podczas drugiej wojny światowej.



Przypuszczał, że Niemcy jako naród muszą być szczególnie
skłonni do podporządkowania się przełożonym. W celu
sprawdzenia tej hipotezy wymyślił eksperyment, który miał
na celu

zbadanie skłonności ludzi do ulegania autorytetom

.

Pierwotnie Milgram chciał przeprowadzić sondaż na grupie
amerykańskiej, a następnie pojechać do Niemiec, aby
wyłowić różnice w zachowaniach przedstawicieli różnych
narodowości.



Jednak po przeprowadzeniu badań w USA, Milgram
stwierdził: Znalazłem tu (w Ameryce) tyle posłuszeństwa, że
wcale już nie było powodu jechać do Niemiec.

PRZEBIEG EKSPERYMENTU



Gdy badany wchodził do laboratorium, widział obecną już w
pomieszczeniu inną "osobę badaną". W rzeczywistości był to
pomocnik eksperymentatora – czterdziestosiedmioletni mężczyzna
z nadwagą, sprawiający miłe wrażenie (księgowy). Jego zadaniem
było granie osoby badanej.



Następowało sfingowane losowanie ról, w którym prawdziwej
osobie badanej przypadała rola "nauczyciela", a pomocnikowi
eksperymentatora – rola "ucznia".



Nauczyciel dowiadywał się, że jego zadanie polegać będzie na
czytaniu uczniowi listy par słów (np. "miły-dzień", "niebieska-
skrzynka" itp.), a następnie sprawdzaniu, jak wiele z tych par
uczeń zapamiętał. Faza sprawdzająca polegać miała na tym, że
nauczyciel czyta pierwsze słowo z pary, następnie cztery słowa-
propozycje, z których uczeń ma wybrać słowo prawidłowe
(przyciskając jeden z czterech guzików).



Jeśli uczeń odpowie prawidłowo, nauczyciel czyta kolejne
słowo, gdy uczeń

odpowie źle

– nauczyciel stosuje

karę

w

postaci wstrząsu elektrycznego.



Nauczyciel otrzymywał na początku jeden

próbny wstrząs

elektryczny o napięciu 45 V, który był odczuwany jako dość
bolesny.



Następnie ucznia przeprowadzano do sąsiedniego pokoju,
oddzielonego od laboratorium szybą. Tam przywiązywany był
do krzesła przez pomocnika eksperymentatora oraz
nauczyciela. Przeguby ucznia podłączane były do elektrod,
po uprzednim posmarowaniu nadgarstków maścią "w celu
uniknięcia poparzeń i pęcherzy". W trakcie przypinania
"

nauczyciel" słyszał

jak "

uczeń

" zadaje pytanie

"eksperymentatorowi" czy to może być niebezpieczne,
ponieważ

ma kłopoty z sercem

– "Wstrząsy mogą być

bolesne, ale nie powodują uszkodzenia tkanek" – odpowiadał
eksperymentator.

Następnie nauczyciel wracał do pomieszczenia
eksperymentatora i siadał przed aparatem, przy

pomocy

którego miał stosować elektrowstrząsy ("kary").

Czytał listę

słów (lista była bardzo długa oraz trudna do

zapamiętania) i

rozpoczynał "fazę sprawdzającą" (głos ucznia

słyszał przez

interkom). Jeśli uczeń popełniał błąd, otrzymywał

"za karę"

wstrząs elektryczny.

Nie spodziewano się tak wysokiego odsetka

całkowicie

ulegających osób. Wyniki

nie zmieniały się

ze

względu

na wiek uczestników, nie odgrywała roli także płeć
(kobiety i mężczyźni ulegali w ten sam sposób) ani
narodowość.

Doświadczenia Milgrama są dzisiaj uważane za

jedne z

najdonośniejszych (a z pewnością najsłynniejszych)

i

jednocześnie najbardziej kontrowersyjnych w historii
psychologii

, zarówno z powodów etycznych, jak i

istotności tego zagadnienia w świecie realnym.

WPŁYWY KULTUROWE



W 1974 Milgram wydał popularną książkę na temat
psychologii posłuszeństwa.



Telewizja CBS sfabularyzowała przebieg eksperymentu,
kręcąc film The Tenth Level. Wystąpili John Travolta a w roli
Milgrama William

Shatner, znany z serialu Star Trek.



Film z 1984, Pogromcy duchów zawiera scenę, w której
postać grana przez Billa Murraya zostaje przedstawiona
publiczności jako profesor zadający porażenia prądem
feralnemu studentowi. Na wydaniu DVD znalazła się ścieżka
z komentarzem Harolda Ramisa mówiącego, że ta parodia
została zainspirowana eksperymentem Milgrama

.



Peter Gabriel na swojej płycie So z 1986r. umieścił

utwór pod tytułem We Do What We're Told
(Milgram's 37).



Odwołania do eksperymentu pojawiają się w

komiksie Alana Moore'a V jak Vendetta
traktującym o totalitarnym społeczeństwie



W 1979 nakręcono we Francji film pt. I jak Ikar (w

roli głównej wystąpił Yves Montand ).
Wykorzystano w nim motyw tego eksperymentu.

ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA

Atrakcyjność interpersonalna to pozytywna

postawa w

stosunku do innego człowieka.

Jej dwoma składnikami są:

sympatia

, na którą

składają

się takie zmienne jak lubienie i chęć

przebywania z daną

osoba oraz

szacunek

, grupujący takie zmienne

jak

podziw i poszukiwanie opinii tej osoby.

KONCEPCJA NAGRÓD I KAR

zakłada, że lubimy

jakąś

osobę, jeżeli jest ona kojarzona z nagrodami ,
zdarzeniami przyjemnymi, nie lubimy zaś osób
skojarzonych z karami.

U podstaw tych zależności leży prosty mechanizm
klasycznego warunkowania reakcji emocjonalnej:

zaczynamy

kogoś lubić bądź nie znosić dlatego, że na tę

pierwotnie

obojętną osobę przenosi się nasza reakcja

emocjonalna z

pozytywnych lub negatywnych bodźców

skojarzonych z tą

osobą.

WYZNACZNIKI ATRAKCYJNOŚCI

1.

CZĘSTOŚĆ KONTAKTÓW

2.

ZALETY

3.

PODOBIEŃSTWO

4.

ATRAKCYJNOŚĆ FIZYCZNA

5.

KOMPLEMENTY I PRZYSŁUGI

MANIPULACJA

Celowo inspirowana

interakcja społeczna

mająca na celu

oszukanie osoby lub grupy ludzi, aby skłonić je

do

działania sprzecznego z ich dobrem/interesem.
Zazwyczaj osoba lub grupa ludzi poddana

manipulacji

nie jest świadoma

środków, przy użyciu których

wywierany jest wpływ.

Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia

korzyści

osobistych, ekonomicznych lub politycznych

kosztem

poddawanych niej osób.

Manipulować można treścią i sposobem przekazywania
informacji. Manipulację określono też kiedyś obrazowo
jako "włamanie do umysłu ofiary i podrzucenie tam
własnych pomysłów lub opinii w taki sposób, aby ofiara
pomyślała, że sama jest ich autorem."

Z punktu widzenia etyki, manipulacja bywa postrzegana
jako zachowanie niemoralne. Mimo tego, jest często
używana w interpersonalnych kontaktach handlowych i
negocjacjach. 

TECHNIKI MANIPULACJI

EFEKT HALO

– inaczej efekt aureoli, tendencja do

automatycznego,

pozytywnego lub negatywnego przypisania cech

osobowościowych

na podstawie pozytywnego lub negatywnego wrażenia.

EFEKT PIGMALIONA

- polega na spełnianiu się

pozytywnego

oczekiwania wobec kogoś dlatego, że to pozytywne

oczekiwanie

sobie wytworzyliśmy.

ZJAWISKO STOPA W DRZWIACH

– tendencja do większych

ustępstw, jeśli wcześniej zgodziliśmy się na mniejsze.

PUŁAPKA UKRYTYCH KOSZTÓW-

polega na doprowadzeniu

osób do podjęcia jakiegoś działania lub decyzji. Gdy tak się stanie,
łatwiej jest doprowadzić ludzi do podjęcia działań, których nie
podjęliby, gdyby od początku zdawali sobie sprawę ze wszystkich
jego kosztów.

PRZYKŁAD:

Decydujemy się na zakup samochodu, obejrzymy jakiś, wszystko
nam się w nim podoba a cena wygląda na niską, po chwili
sprzedawca informuje nas, że niestety do ceny należy doliczyć
jeszcze sporą sumę pieniędzy. Mimo to kupujemy samochód
ponieważ zaczęliśmy się już czuć jego posiadaczami i trudno nam
zmienić zdanie.

PUŁAPKA ZNIKAJĄCEJ PRZYNĘTY –

polega na zwabieniu

człowieka do jakiegoś działania obietnicą zysku. Oferta zostaje
jednak wycofana po zaangażowaniu się człowieka w dane działanie.
Pomimo zniknięcia przynęty, człowiek często kontynuuje działanie
z powodu utopionych w nim kosztów wytworzonych w czasie
uzasadniania swojego działania.

NIEPROSZONE USTĘPSTWA -

jeżeli ktoś prosi nas o

pożyczenie dużej kwoty pieniędzy, to najczęściej odmawiamy.
Jeśli jednak ta osoba wycofa się z wcześniejszej propozycji i poprosi
nas o pożyczkę niewielką, traktujemy to jako ustępstwo z jej strony
i sami czujemy się zobligowani do jakiegoś ustępstwa, więc
pożyczamy tę niewielką kwotę.

A TO NIE WSZYSTKO -

polega na zaopatrzeniu propozycji w

dodatkową, atrakcyjną ofertę, np.: stołówce wystawiono na
sprzedaż ciasto, gdy klient o nie zapytał, sprzedawca dodawał, że
do ciasta dołączone będą dodatkowo dwa ciasteczka, które razem
kosztują niewiele.

REGUŁA KONTRASTU -

polega na tym, że

jeżeli druga z

pokazywanych rzeczy różni się od pierwszej, to widzimy ją jako
bardziej różną niż byśmy spostrzegali nie widząc tej pierwszej.
Inaczej mówiąc nasze postrzeganie rzeczy, ludzi i zjawisk zależy od
porównania z innymi. Wykorzystują to często sprzedawcy
zaczynając prezentację od rzeczy najdroższych, przez co kolejne
tańsze rzeczy wydają się być jeszcze tańsze niż ocenilibyśmy je nie
widząc wcześniej tych pierwszych.

DRZWI PRZED NOSEM

-

inaczej nazywana

ustępowaniem

ze skrajnej pozycji; technika wpływu polegająca na

tym, że

najpierw wysuwa się bardzo dużą prośbę, po niej

zaś małą.

NISKA PIŁKA

– polega na tym, że początkowa

propozycja na

którą zgadza się osoba, jest jedynie częścią

rzeczywistej

propozycji. Reszta ujawniana jest dopiero po

uzyskaniu zgody

od osoby.