Egzogenna profilaktyka fluorkowa –

metody profesjonalne. Związki

stosowane w przypadku zabiegów

fluorkowania kontaktowego. Metody

fluorkowania kontaktowego (technika

Knutsona, technika pojedyńczej aplikacji

Muhlera, metoda Berggrena-Welandera,

Duddinga i Muhlera, Englandera,

Brudevolda, Torella, Peterssona).

Jonoforeza fluorkowa – wskazania,

przeciwwskazania, technika zabiegu.

Fluor, tak jak chlor, brom i jod, należy do grupy fluorowców. Jest pierwiastkiem

występującym najczęściej w związkach jako fluorek, gdyż łatwo wchodzi w
reakcje. W naturze w stanie wolnym nie występuje. Najważniejsze minerały
zawierające fluor to fluoryt, apatyt i kriolit. Występuje też w roślinach (w
liściach brzozy) i w organizmach zwierzęcych (w kościach i szkliwie zębów).

Obecność fluoru w niskich stężeniach (poniżej 100 ppm) w ślinie lub płynie

tkankowym powoduje powstawanie w szkliwie fluoroapatytów w miejsce
hydroksyapatytów.

Tak wzmocnione szkliwo wykazuje większą odporność na działanie kwasó

w

produkowanych przez bytujące w płytce nazębnej bakterie próchnico-
twórcze. Sposób dystrybucji fluoru

do szkliwa zależy od wysokości jego

stężenia w środowisku bezpośrednio otaczającym ząb. Fluor w wyższych
stężeniach (powyżej 100 ppm) powoduje powstawanie na powierzchni
szkliwa warstwy nierozpuszczalnego fluorku wapnia (CaF

2

), który staje się

rezerwuarem fluoru na wiele tygodni.

Spadek pH w otoczeniu zęba przyspiesza uwalnianie jonu fluorkowego z fluorku

wapnia i wbudowywanie go w siatkę krystaliczną apatytów. Niska podaż
fluoru (poniżej 50 ppm) oraz pH bliskie neutralnego powodują zahamowanie
procesu wychwytywania fluoru przez szkliwo.

Poza funkcjami wzmacniającymi szkliwo fluor ma także pewne działanie

bakteriostatyczne.

Ogólne wskazania do profilaktyki

fluorkowej

1.

Fluorkowane pasty do zębów mogą być stosowane przez

wszystkich od 3 roku życia, nawet kilka razy dziennie,

niezależnie od stężenia fluorków w wodzie ( oprócz

nadmiaru ).

2. U dzieci do 6 roku życia stosowanie past fluorkowanych

powinno być nadzorowane.

3. Szkolny program szczotkowania zębów i płukania

preparatami fluoru zaleca się głównie u dzieci i młodzieży

do 12 r.ż. W rejonach, gdzie występuje niskie stężenie

fluorków w wodzie pitnej i wówczas, gdy pasty fluorkowane

nie są powszechnie stosowane.

4. Profesjonalne kontaktowe fluorkowanie powinno być

stosowane u dzieci z objawami wysokiego ryzyka

próchnicy, u młodzieży w wieku 12-18 lat oraz u dorosłych

ze znacznym zmniejszeniem wydzielania śliny oraz

kserostomią, np.. po naświetleniach promieniami rtg i po

niektórych lekach.

Ze względu na drogę oddziaływania fluoru

na tkanki zęba, można wyróżnić
następujące metody profilaktyki
fluorkowej:

●

Endogenna

●

Egzogenna

Fluoryzacja endogenna to fluoryzacja

ogólnoustrojowa - polegająca na
przyjmowaniu fluoru z wodą, produktami
żywnościowymi oraz w tabletkach lub
kroplach.

Fluoryzacja egzogenna, inaczej miejscowa bądź

kontaktowa polega na wcieraniu, pędzlowaniu
lub szczotkowaniu zębów związkami fluoru,
stosowaniu płukanek i past do zębów
zawierających fluor oraz lakierów.

Skuteczność profilaktyki

kontaktowej zależy od:

* Wieku pacjenta i stopnia

rozwoju zęba,

* Związku, w którym zawarty jest

fluor, jego stężenia i pH,
•Stosowanej metody

fluorkowania
•czasu trwania kontaktu fluorku

z powierzchnią zęba.

Preparaty stosowane w gabinecie stomatologicznym w

kontaktowej profilaktyce fluorkowej to:

1.

Roztwory nieorganiczne i organiczne 1-2%, 4-5 razy

w roku, co 2 tygodnie- do wcierania.

2. Żele nieorganiczne i organiczne 1,25-2,75%, 4-5

razy w roku, co 2 tygodnie- do wcierania i okładów na
łyżce indywidualnej.

3. Roztwory 1-2% i żele nieorganiczne 1,25-2,75% do

jonoforezy, 4-5 razy w roku, co 2 tygodnie.

4. Lakiery 0,1-6% do pędzlowania, 2-4 razy w roku co 3

lub co 6 miesięcy.

Preparaty stosowane w grupowej profilaktyce fluorkowej

kontaktowej to:

1.Roztwór 0,2% NaF do płukania co 1-2 tygodnie przez cały

rok szkolny ( 10ml), 15-30 razy w roku.

2.Roztwory 0,5-1% NaF do szczotkowania zębów co 2

tygodnie, 5-10

razy w roku.

3.Roztwory organiczne ( AmF ) 1% do szczotkowania zębów

co 2

tygodnie, 5-10 razy w roku ( 6-9 kropli).

4.

Żele nieorganiczne i organiczne 1,25-2,75% do
szczotkowania zębów co 2 tygodnie, 5-10 razy w roku.

Preparaty stosowane w grupowej profilaktyce fluorkowej

kontaktowej to:

1. Płukanki do codziennego stosowania od 6 roku życia 0.02-

0.05%.

2. Pasty do codziennego czyszczenia zębów 0,02-0,18% - w

zależności

od wieku.

3. Guma do żucia, nitka, ewentualnie wykałaczki.

4. Pianka fluorowa 1% do okładów w łyżkach od 7 roku życia.

Związki fluoru stosowane w

profesjonalnej profilaktyce

• NaF
W stężeniu 4mmol/l lub wyższym może być cytotoksyczny w

stosunku do fibroblastów błony śluzowej jamy ustnej (może
hamować po 2h od aplikacji syntezę białek, funkcje
mitochondrialne i powodować nadmierną utratę
komórkowego ATP).

• Fluorek cynawy
Skutecznie zmniejsza ilość naddziąsłowej płytki bakteryjnej,

przeciwdziała zapaleniu dziąseł, próchnicy i nadwrażliwości
(stosowanie 8% fluorku cynawego-redukcja próchnicy ponad
30%), może powodować przebarwienia, przeciwwskazany u
dzieci powyżej 6 r.ż. oraz u pacjentów z suplementacją
fluorkową, może podrażniać błonę śluzową jamy ustnej
(istotne u pacjentów z obniżonym wydzielaniem śliny).
Działanie przeciw płytce uzależnione jest od jonów cynawych,
mających zdolność utleniania grup tiolowych i hamowania w
ten sposób aktywności enzymów.



Aminofluorki

Zapewniają dłuższy kontakt związków fluoru z

tkankami zęba, redukują znacznie rozpuszczalność

szkliwa, wykazują właściwości bakteriobójcze,

hamują beztlenowy metabolizm bakterii



Fluorek sodowy zakwaszony kwasem

ortofosforowym (APF)

Wprowadzony w 1963r, redukuje próchnicę na

poziomie 28%, miejscowe stosowanie żelu

powoduje powstanie sfer CaF

2

na powierzchni

szkliwa oraz apatytów szkliwa z jonem fluorkowym

METODY PROFILAKTYKI EGZOGENNEJ

●

Wcieranie

●

Okłady

●

Jonoforeza

●

Szczotkowanie

●

Płukanie

●

Inne

METODA KNUTSONA

Wprowadzona w 1948 roku. Polega na wcieraniu 2% wodnego

roztworu fluorku sodu w powierzchnie zębów 4-krotnie w
odstępach tygodniowych.

W roku 1962 Gish zaproponował stosowanie 8% roztworu

fluorku cynawego jako środka o wyższej skuteczności. Nie
zyskał on jednak szerszego uznania ze względu na
niestabilność roztworu oraz zdolność do przebarwiania
szkliwa.

Oprócz wymienionych nieorganicznych związków fluoru w

profilaktyce egzogennej wykorzystuje się organiczne
związki fluoru - aminofluorki, które są dostępne w postaci
roztworu ( Elmex-fluid ), żelu ( Elmex-gelee ).

Technika zabiegu

1. Dokładne oczyszczenie zębów z płytki nazębnej. Za

wystarczające uważa się samodzielne oczyszczenie zębów

przez pacjenta szczotką i pastą pod nadzorem.

2. Izolacja zębów od dostępu śliny.
3. Osuszenie zębów dmuchawką.
4. Aplikacja odpowiedniego preparatu.
5. Usunięcie z jamy ustnej po odpowiednim czasie ( zazwyczaj

około 4 minuty ) roztworu/żelu.

6. Poinformowanie pacjenta o zakazie spożywania posiłków przez

minimum pół godziny po zabiegu.

Metoda Brudevolda

W 1966 roku Brudevold i DePaola wykazali wysoką

skuteczność zabiegów profilaktycznych
przeprowadzonych za pomocą fluorku sodu
zakwaszonego kwasem ortofosforowym - APF o pH
około 3,3. Związek ten znalazł największe
zastosowanie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej
Brytanii. Technika zabiegu jak przy metodzie
Knutsona.

METODA BERGGRENA- WELANDERA

Polega na czyszczeniu zębów szczotką zwilżoną 0,5-1%

wodnym roztworem fluorku sodu przez 3 minuty, 5 razy w
ciągu roku w odstępach 2-tygodniowych. Zabieg może być
przeprowadzony pod nadzorem lekarza, higienistki lub
przeszkolonego nauczyciela w przedszkolach i szkołach,
nadaje się bowiem do profilaktyki dzieci 6-letnich i
starszych, które posiadają umiejętność prawidłowego
szczotkowania zębów i wypluwania płynu. Dziecko
otrzymuje w kubeczku około 30ml płynu i szczotkuje zęby
zwilżoną szczoteczką, aż do momentu zużycia środka.
Obecnie stosuje się także roztwory lub żele, które są
podawane bezpośrednio na szczotkę ( 6-9 kropli roztworu,
lub 0,5 – 1cm żelu).

METODA

TORELLA

Polega ona na płukaniu jamy ustnej 10 ml 0,2% wodnym

roztworem fluorku sodu przez 3-5 minut, w odstępach 2-
tygodniowych, najlepiej przez cały rok szkolny. Metodę
Torella można stosować podobnie jak metodę Berggrena-
Welandera u dzieci powyżej 6 r.ż. w przedszkolach i
szkołach.

Metoda pojedynczej aplikacji
Muhlera

Dokładne oczyszczenie powierzchni
zębów z zastosowaniem pasków
ściernych w celu starannego
przygotowania powierzchni stycznych,
odizolowanie i osuszenie zębów,
aplikacja 8% fluorku cynawego tak, by
zęby były zwilżone przez 4min, co 6
miesięcy-dopuszczalne krótsze okresy
przerw jeśli pacjenci są bardzo podatni
na próchnicę.

Technika Duddinga i Muhlera

Kontaktowe stosowanie przez

4min

roztworów fluorków po uprzednim
oczyszczeniu zębów pastą
zawierającą fluorek cynawy (przez

10s

każda powierzchnia),w przypadku

powierzchni stycznych zalecane jest
stosowanie nici dentystycznych

Technika Englandera

Stosowanie roztworów lub żeli
zawierających związki fluoru przy
pomocy specjalnych aplikatorów,
3min trzy razy w tygodniu

Metoda Peterssona

Płukanie jamy ustnej 10ml 0,045%

roztworu obojętnego fluorku
sodu, raz dziennie przez trzy dni
co 6 miesiecy.

Lakiery fluorkowe

Lakiery fluorkowe zapewniają długotrwałe działanie fluoru na

szkliwo, ponieważ utrzymują się na powierzchni zębów
nawet do kilku dni. W tym czasie dochodzi do znacznego
zwiększenia zawartości fluoru w ślinie i płytce nazębnej.
Lakiery są wygodne w użyciu, spełniają ważna rolę
profilaktyczną, oraz pomagają w walce z próchnicą
początkową, wtórna czy nadwrażliwością zębów. Obecnie
na rynku dostępne są Fluor Protector, Duraphat, Bifluorid
12 i Fluoridin. Lakiery zazwyczaj stosuje się 2 razy w ciągu
roku ( co 6 miesięcy ), a u osób z wysokim ryzykiem
próchnicy 4 razy w roku co 3 miesiące. Zaleta lakierów jest
ich bezpieczeństwo pod względem toksykologicznym.
Mogą być dlatego stosowane w każdym wieku w zębach
mlecznych i stałych.

Lakiery – technika zabiegu.

Technika zabiegu analogiczna do przedstawionej przy

metodzie Knutsona, z tym że zamiast roztworu fluorku

sodu stosuje się odpowiedni lakier fluorkowy.

Wskazania:
- zapobieganie próchnicy u dzieci i dorosłych - remineralizacja

ognisk próchnicy początkowej i przebarwień

- zapobieganie próchnicy wtórnej wokół wypełnień, wkładów

koronowych i uzupełnień protetycznych

- znoszenie nadwrażliwości szyjek zębowych
- zapobieganie próchnicy w trakcie leczenia ortodontycznego

(aparaty stałe i ruchome).

Jonoforeza fluorkowa

Jonoforezę fluorkową stosuje się profesjonalnie w gabinecie

stomatologicznym, chociaż niektórzy producenci promują

stosowanie jej w domu przez pacjentów przy użyciu

specjalnych aparatów. Wykonuje się ją 4-5 razy w roku, co

1-2 tygodnie stosując 2% NaF, natężenie 1-3 mA w ciągu 5-

15 minut, w sumie 15 mAminut na jednym posiedzeniu.

Jonoforeza zapewnia redukcję próchnicy w 40 do 70%.

Metoda polega na wprowadzania fluoru za pomocą prądu

stałego. Preparatem z fluorem nasącza się watę lub gazę,

która nakładana jest na elastyczną łyżeczkę. Elektrodę,

którą wprowadzamy preparat nazywamy czynną. Elektrodę

bierną trzyma pacjent w ręku. Dodatnio naładowane jony

wędrują w polu magnetycznym do bieguna ujemnego

(jonizacja katodowa), a naładowane ujemnie do bieguna

dodatniego (jonizacja anodowa). Dzięki tej zasadzie

ujemnie naładowane jony fluoru wnikają w szkliwo zębów.

Przeciwwskazania do zabiegu jonoforezy

●

metal na drodze przepływu prądu

●

ostre stany zapalne

●

ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich

●

wypryski i owrzodzenia na skórze

●

nowotwory złośliwe i łagodne

●

gorączka

●

podrażnienia spastyczne

●

zaburzenia czucia

●

ciąża

●

wszczepiony rozrusznik serca

●

zakrzepy

●

zagrożenie zatorami

●

zapalenie żył

●

możliwość uczulenia na lek

PIANKI FLUORKOWE

To wygodna forma preparatu fluorkowego zawierająca 1%

NaF (neutral Floam).

Stosowana jest za pomocą jednorazowych, uniwersalnych

aplikatorów.

Stosowana jest przez 4 minuty w jamie ustnej przy lekko

zaciśniętych zębach.

Przez 30 min po zabiegu należy powstrzymywać się od

jedzenia i picia.

Pasty do zębów

Zawierają głównie monofluorofosforan sodu, fluorek sodu,

aminofluorki, oraz fluorek cynawy.

Stosowanie past redukuje próchnicę w granicach 20-30%.
U dzieci do 6 roku życia stosowanie past zawierających fluor

powinno być nadzorowane, zawartość fluorków obniżona, a

ilość pasty wydzielona.

ZAWARTOŚĆ FLUORU W PASTACH DO ZĘBÓW:
DZIECI W WIEKU :
0 – 2 lat

0 – 500 ppm,

2 – 6 lat

500 – 1000 ppm

powyżej 6 lat

1450 ppm

DOROŚLI:

1450 ppm

PŁUKANKI ZAWIERAJĄCE ZWIĄZKI FLUORU

Płukanki do codziennego stosowania zawierają zwykle 0,05%

fluorku sodu, a te do stosowania raz w tygodniu 0,2%
fluorku sodu.

Zalecane są jako dodatkowa metoda profilaktyki egzogennej

u osób z dużym ryzykiem próchnicy. Zalecane szczególnie
dzieciom powyżej 6 roku życia.

Dla większości populacji wystarczające jest stosowanie

fluorkowanych past do zębów.