1.Czym będziemy zajmować

sie na lekcjach przyrody w

klasie V



Program nauczania

Przyrodo, witaj!

kładzie szczególny nacisk na wiadomości i

umiejętności



ucznia związane z jego najbliższym

otoczeniem, a także na wzajemne relacje



między człowiekiem i środowiskiem.



Program nauczania przyrody pod tytułem: Przyrodo,
witaj! Program nauczania przyrody w klasach 4-6
szkoły podstawowej dopuszczony

do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej

iSportu na podstawie opinii rzeczoznawców:



dr Barbary Stejgwio Laudañskiej – rekomendacja:
Uniwersytet Warszawski,



prof. dr hab. Marii Pulinowej – rekomendacja:
Uniwersytet OEląski,

i wpisany do wykazu programów do nauczania na II

etapie edukacji.

Numer dopuszczenia: DKOS-5002-65/04

Klasa 5. Polska i jej mieszkańcy



Celem tej części jest ukształtowanie takich
umiejętności uczniów, jak:



dostrzeganie piękna krajobrazu swojej

okolicy i całej Polski;





odczuwanie

więzi z krajem
ojczystym;



prezentowanie

postawy szacunku
dla wspólnego
dobra i postawy
prospołecznej;



prezentowanie

postawy
wyrażającej
szacunek dla
państwa;





prezentowanie

postaw
patriotycznych
związanych z
tożsamością
kultury
regionalnej;



rysowanie,

czytanie i
posługiwanie
się prostymi
szkicami terenu
i planami miast;



korzystanie z

atlasu
przyrodniczeg
o;



planowanie wycieczek z wykorzystaniem

map;



orientowanie się na mapie Polski;



porównywanie krajobrazów na podstawie

swoich doświadczeń, map i fotografii;



wskazywanie walorów krajobrazowych na

określonym terenie;



rozpoznawanie form ochrony przyrody i

przestrzeganie zasad, które ich dotyczą;



orientowanie się na mapie

Europy;



określanie podstawowych prawidłowości w

funkcjonowaniu poszczególnych organów i
ich układów w organizmie;



higieniczne i aktywne spędzanie czasu;





przestrzeganie zasad higieny na wszystkich

etapach rozwoju (ze szczególnym
podkreśleniem okresu dojrzewania);





wskazywanie możliwooeci radzenia sobie w

sytuacjach trudnych;





wykazanie i uzasadnianie negatywnego

wpływu nikotyny, alkoholu i narkotyków na
zdrowie człowieka.



Proponowany przydzia³ godzin na realizacjê
poszczególnych dzia³ów



Nr dzia³u Tytu³ dzia³u Liczba godzin



1. Przed wêdrówk¹ po Polsce 9



2. Polska – moja ojczyzna 9



3. Krainy Polski 14



4. Polska – pañstwo w Europie 9



5. Mój organizm 14



6. Jak byæ zdrowym 8



7. Sposoby ¿ycia organizmów 7



Razem: 70



Do dyspozycji nauczyciela pozostaje około 20. godzin.



Po każdym dziale w kolejnych klasach zaplanowano lekcjê powtórzeniow¹. Lekcje te



stanowią integralną częoeć programu i nie należy ich pomijać. Godziny lekcyjne pozostaj



ące do dyspozycji nauczyciela warto przeznaczyć na powtórzenia przed pracami



klasowymi, rozmowę z uczniami na temat przebiegu prac badawczych, zainspirowanie



nowych badań, ewaluację programu nauczania (np. za pomocą ankiety). Warto je



również wykorzystać na zajęcia terenowe, aby wspólnie obserwować zachodzące zjawiska.



Podczas takich lekcji uczniowie mogą sami się przekonać, że to, o czym była



mowa w sali lekcyjnej, ma odzwierciedlenie w naturze i w codziennym życiu.Wterenie



przyrodę można poznawać za pomocą wszystkich zmysłów. Dla uczniów –



będących w wieku 10–12 lat – ma to szczególne znaczenie, ponieważ daje im możliwooeć



uczenia się przez przeżywanie. Jeżeli wystarczy czasu, to podczas tych lekcji mo-



żna również spełniać życzenia klasy, np. przeprowadzać dodatkowe dooewiadczenia.



Godziny pozostające do dyspozycji nauczyciela można zatem przeznaczyć m.in. na:



dodatkowe powtórzenia i utrwalanie wiedzy i umiejętnooeci;



doskonalenie ukształtowanych istotnych umiejętnooeci uczniów, np. czytania mapy



czy mikroskopowania;



przygotowanie uczniów do zajęć terenowych, odbywanie tych zajęć, a także ich



omawianie i podsumowywanie;



wykonywanie prostych obserwacji i dooewiadczeń;



prezentowanie filmów o tematyce przyrodniczej;



wykorzystywanie w pracy z uczniami różnorodnych metod aktywizujących, np.



metody projektu, która wymaga więcej czasu do realizacji niż metody tradycyjne;



umożliwianie uczniom prezentacji interesujących ich tematów związanych z przyrodą:



– wynikających z programu (np. zwierzęta – przyjaciele człowieka, rezerwaty i pomniki



przyrody w okolicymiejsca zamieszkania, przyroda i kultura różnych państw i regionów,



państwa Unii Europejskiej, nasi sąsiedzi – państwa graniczące z Polską);



– wykraczających poza program, a związanych z indywidualnymi zainteresowaniami



uczniów.



II. Cele edukacyjne w zakresach kszta³cenia i wychowania



www.wsip.



Przyroda dla klasy pi¹tej: Polska i jej mieszkañcy



Dzia³ 1. Przed wêdrówk¹ po Polsce



Zakres treoeci programowych: Orientacja w terenie. Plan. Mapa. Skala planu



i mapy. Rodzaje map. Odległooeć rzeczywista i odległooeć w skali. Poziomice.
Wysokooeć



względna i wysokooeć bezwzględna. Mapa hipsometryczna Polski. Rodzaje skał.



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



posługuje się mapą podczas badań terenowych;



odczytuje formy ukształtowania terenu na podstawie rysunku poziomicowego;



rysuje plany w dobranej, w zależnooeci od potrzeb, skali;



rozpoznaje różne rodzaje map;



okreoela przydatnooeć w terenie okreoelonej mapy;



przelicza odległooeci rzeczywiste na odległooeci w skali i odwrotnie;



posługuje się mapą poziomicową: odczytuje wysokooeci względne i bezwzględne;



odczytuje ukształtowanie powierzchni na podstawie mapy hipsometrycznej;



porównuje mapę hipsometryczną z innymi mapami tematycznymi, wyciąga proste



wnioski z tej analizy.



Dzia³ 2. Polska – moja ojczyzna



Zakres treoeci programowych: Położenie Polski w Europie i na oewiecie. Podział



administracyjny Polski. Najstarsze miasta Polski. Warszawa – stolica Polski. Zabytki



kulturowe i przyrodnicze Polski.



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



okreoela położenie Polski w Europie;



charakteryzuje symbole narodowe Polski – godło, flagę, hymn;



okreoela podstawowe zasady zachowania wobec symboli narodowych;



wskazuje na mapie administracyjnej Polski województwo, w którym mieszka, oraz



województwa sąsiadujące;



wyjaoenia znaczenie słowa zabytek;



wymienia najstarsze miasta Polski i podaje ich charakterystyczne zabytki;



charakteryzuje Warszawę jako stolicę Polski z podkreoeleniem jej funkcji;



wskazuje zabytki i ciekawe pod względem turystycznym i kulturalnym miejsca we



własnym mieoecie i okolicy;



planuje wycieczkę na podstawie map samochodowej i turystycznej Polski.



22



Dzia³ 3. Krainy Polski



Zakres treoeci programowych: Pasowy układ krain geograficznych Polski. Zróżnicowanie



naturalnych krajobrazów krain geograficznych. Morze Bałtyckie. Pobrzeża



Południowobałtyckie. Pojezierza. Niziny OErodkowopolskie. Pas wyżyn. Łańcuchy górskie



– Karpaty i Sudety. Krajobrazy naturalne i przekształcone przez człowieka.



Wpływ działalnooeci człowieka na krajobraz. Rolniczy krajobraz Wyżyny Lubelskiej.



Przemysłowo-miejski krajobraz Wyżyny OEląskiej. Ochrona przyrody.



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



wskazuje na mapie niziny, wyżyny i góry oraz rzeki i jeziora;



nazywa wybrane krainy należące do poszczególnych pasów i wskazuje na mapie:



Pobrzeża Południowobałtyckie, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie i Pojezierze



Wielkopolskie, Nizinę OEląską, Nizinę Wielkopolską, Nizinę Mazowiecką,



Wyżynę OEląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Wyżynę Kielecko-Sandomiersk



ą z Górami OEwiętokrzyskimi, Wyżynę Lubelską i Roztocze, Kotlinę Sandomiersk



ą, Karpaty (w tym Tatry) i Sudety (w tym Karkonosze);



opisuje dowolną krainę geograficzną na podstawie map w atlasie;



wymienia i omawia charakterystyczne cechy krajobrazów wybranych krain geograficznych



Polski;



wymienia piętra rooelinnooeci w górach;



ocenia walory turystyczno-krajoznawcze wybranych krain Polski;



rozróżnia składniki krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka;



porównuje krajobrazy rolnicze i przemysłowo-miejskie;



podaje przykłady wpływu człowieka na przyrodę;



wymienia formy ochrony przyrody: parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty



przyrody, pomniki przyrody, gatunkową ochronę organizmów;



wskazuje na mapie Polski wybrane parki narodowe i krajobrazowe;



podaje przykłady grzybów, rooelin i zwierząt chronionych.



Dzia³ 4. Polska – pañstwo w Europie



Zakres treoeci programowych: Sąsiedzi Polski. Państwa Europy Południowej. Państwa



Europy Północnej. Jednoczenie się Europy – Unia Europejska.



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



wymienia państwa sąsiadujące z Polską dawniej, po II wojnie oewiatowej i obecnie;



wskazuje wybrane państwa na politycznej mapie Europy, a następnie okreoela ich



położenie względem granic Polski;



charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, warunki naturalne wybranych



państw europejskich;



wskazuje na mapie politycznej i hipsometrycznej wybrane państwa Europy Południowej



i Północnej;



interpretuje proste tabele statystyczne;



omawia przyczyny jednoczenia się Europy;



III. Treoeci nauczania i przewidywane osi¹gniêcia ucznia



wymienia państwa założycielskie Unii Europejskiej;



wymienia państwa, które przystąpiły do Unii Europejskiej w 2004 r.;



okreoela ogólne zasady członkostwa w Unii Europejskiej;



wskazuje korzyoeci dla Polski wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej.



Dzia



Dzia³ 5. Mój organizm



Zakres treoeci programowych: Człowiek jako organizm. Budowa ciała człowieka.



Tkanki, narządy, układy narządów. Układ pokarmowy i odżywianie się. Układ oddechowy



i oddychanie. Serce. Krążenie krwi. Nerwy. Oko. Ucho. Dojrzewanie biologiczne.



Rozmnażanie się i rozwój człowieka.



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



rozróżnia tkanki, narządy i układy narządów;



przedstawia znaczenie skóry dla organizmu człowieka;



okreoela, w jaki sposób człowiek się porusza;



wskazuje na rysunku i modelu częoeci szkieletu człowieka;



wskazuje na rysunku, nazywa i okreoela rolę narządów układu pokarmowego;



okreoela rolę układu pokarmowego;



definiuje odżywanie się;



wskazuje na rysunku, nazywa i okreoela rolę narządów układu oddechowego;



definiuje oddychanie;



wskazuje różnice między oddychaniem a wymianą gazową;



wskazuje położenie i rolę serca;



wymienia podstawowe zadania krwi, wykazując powiązania układu krwionooenego



z innymi układami;



okreoela, w jaki sposób człowiek odbiera wrażenia smakowe i zapachowe;



wskazuje położenie mózgu i rdzenia kręgowego w organizmie człowieka;



okreoela zadania mózgu;



okreoela właoeciwooeci oewiatła;



wskazuje na planszy ogólny schemat budowy oka;



okreoela właoeciwooeci dŸwięku;



wskazuje na planszy ogólny schemat budowy ucha;



omawia budowę układu rozrodczego mężczyzny i kobiety;



definiuje zapłodnienie;



przedstawia zarys rozwoju zarodkowego i płodowego człowieka;



charakteryzuje zmiany zachodzące w organizmie człowieka podczas dojrzewania;



uzasadnia, że dojrzewanie jest naturalnym etapem rozwoju każdego człowieka.



Dzia³ 6. Jak byæ zdrowym



Zakres treoeci programowych: Pojęcie zdrowia i choroby. Zasady dbałooeci o zdrowie



fizyczne, psychiczne i społeczne. Przygnębienie i apatia oraz sposoby radzenia sobie ze



stresem. Sen i jego rola. Czynniki zakaŸne wywołujące chorobę. Walka z chorobami.



Zgubny wpływ papierosów, alkoholu, narkotyków. Zachowania asertywne.



PROGRAM NAUCZANIA



24



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



wyróżnia trzy aspekty zdrowia: fizyczny, psychiczny i społeczny;



wyjaoenia, kiedy człowieka można nazwać zdrowym, a kiedy chorym;



wykazuje rolę ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia,



podaje podstawowe zasady dbałooeci o zdrowie;



podaje przykłady sytuacji będących przyczyną przygnębienia i apatii oraz stresu;



wskazuje możliwooeci radzenia sobie w sytuacjach trudnych;



okreoela rolę snu w zachowaniu pełnego zdrowia;



podaje przykłady czynników wywołujących choroby zakaŸne;



wskazuje możliwooeci zapobiegania chorobom zakaŸnym;



wyjaoenia negatywny wpływ nikotyny, alkoholu i narkotyków na zdrowie fizyczne,



psychiczne i społeczne;



podaje przykłady zachowań asertywnych jako odpowiedŸ na presję ze strony grupy



rówieoeników i otoczenia.



Dzia³ 7. Sposoby ¿ycia organizmów



Zakres treoeci programowych: Czynnooeci życiowe organizmów. Odżywianie się.



Samożywnooeć i cudzożywnooeć. Przykłady przystosowań zwierząt do zdobywania po-



żywienia. Oddychanie. Przykłady przystosowań zwierząt żyjących w różnych oerodowiskach



do oddychania. Rozmnażanie się organizmów. Jednooeć oewiata żywego.



Po zrealizowaniu dzia³u uczeñ:



wymienia podstawowe czynnooeci życiowe organizmów;



okreoela, na czym polega odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się organizmów;



podaje wybrane przykłady różnorodnych sposobów realizowania czynnooeci życiowych



przez różne organizmy;



krótko przedstawia istotę fotosyntezy;



uzasadnia znaczenie fotosyntezy w utrzymaniu życia na Ziemi;



na wybranych przykładach omawia przystosowania zwierząt rooelinożernych i drapie



żnych do zdobywania pokarmu;



na wybranych przykładach przedstawia przystosowania zwierząt żyjących w róż-



nych oerodowiskach do oddychania;



udowadnia jednooeć oewiata żywego, posługując się argumentacją obejmującą: budowę



komórkową organizmów, realizowanie tych samych czynnooeci życiowych, reagowanie na bodźce
środowiska