KLASYCYZM 1750-1820

Określeniem klasyk oznacza się uznanego

ogólnie, wybitnego artystę lub naukowca,

który w wybranym przez siebie zakresie

nauki lub sztuki stał się wzorem dla

przyszłych pokoleń.

Klasycyzm– styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołują

cy się do kultury starożytnychRzymian i Greków. Styl ten nawiązywał

głównie do antyku. W Europie tzw. "powrót do źródeł" (klasycznych)

pojawił się już w renesansie - jako odrodzenie kultury wielkiego Rzymu.

Jako styl dominujący epoki wpływał na kształt innych nurtów

kulturowych okresu jak manieryzm, barok, rokoko. Zauroczenie

klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod

postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie

wśród artystów awangardowych, np. u Picassa. Klasycyzm w Polsce

bywa też zwany stylem stanisławowskim (od króla Stanisława Augusta

Poniatowskiego).

Cechy klasycyzmu

1. Wzorowanie się na tematyce i architekturze

starożytnej Grecji i Rzymu
2. Chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku
3. Statyka zamiast dynamizmu
4. Obraz idealistyczny (pokazywano ludzi tak jak
wyglądali, nie poprawiano ich wyglądu)
5. Spokój - przeciwieństwo barokowej ekspresji (szybkości, dynamizmu)
6. Uwypuklenie cnót obywatelskich
7. Obraz idealistyczny
8. Tematyka moralizatorska, często propagandowa.
9. Ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją
10. Odwzorowywali elementy dekoracji, stroju czy architektury Antyków
11. Statyka
12. Oszczędności wyrazu
13. Spokój
14. Uwypuklenie cnót obywatelskich
15. Obraz idealistyczny
16. Kształty ważniejsze niż barwy
17. Tematyka często propagandowa

Muzyka i jej cechy w klasycyzmie

Prostota

Plastyka formy- polegająca na wyrazistości

konturów

Symetria

Częste stosowanie budowy okresowej

Homofonia

System dur, moll

Klasycy Wiedeńscy

Klasycy Wiedeńscy byli początkowo na służbie

dworskiej jak zresztą większość muzyków w

tym czasie. Większość życia spędzili w

Wiedniu dlatego nazywamy ich klasykami

wiedeńskimi.

Wolfgang Amadeusz Mozart

Ur.27 stycznia 1756 r. (Salzburg)

Zm. 1791 r. (Wiedeń)

Kompozytor i wirtuoz gry na instrumentach klawiszowych. Razem

z Haydnem i Beethovenem zaliczany do klasyków wiedeńskich.

Mozart spędził ostatnie lata swojego życia w Wiedniu, gdzie do dzisiaj można zwiedzać jeden z

jego apartamentów przy Domgasse 5, położony w pobliżu katedry Św. Szczepana. W domu

tym Mozart skomponował w 1786 Wesele Figara. Mimo iż Mozart żył niecałe 36 lat, zdążył

pozostawić po sobie kilkaset skrzących się dowcipem i wyróżniających słynną mozartowską

lekkością oraz melodyjnością utworów. Ponad 50 symfonii, kilkadziesiąt koncertów

fortepianowych, skrzypcowych, fletowych i na inne instrumenty solowe z towarzyszeniem

orkiestry, blisko 20 mszy (a także słynne, acz niedokończone przez niego „Requiem”) oraz

inne utwory muzyki kościelnej, 13 oper, które do dnia dzisiejszego znajdują się w

repertuarze wszystkich teatrów operowych świata (zwłaszcza takie arcydzieła, jak

„Uprowadzenie z seraju”, „Wesele Figara”, „Don Giovanni”, „Czarodziejski flet”, „Cosí fan

tutte” czy też mniej znana u nas jego pierwsza większa opera „Idomeneo, król Krety”).

Mozart napisał również wiele utworów kameralnych, solowych. Jest także pierwszym

wielkim twórcą wśród zawodowych kompozytorów piszących muzykę rozrywkową (tańce,

divertimenta, serenady na czele z „Eine kleine Nachtmusik ”).

Józef Haydn

Ur.31 marca 1732 (Rohrau)

Zm. 31 maja 1809 (Wiedeń)

Austriacki kompozytor okresu klasycyzmu. Najstarszy z tzw. trzech klasyków

wiedeńskich, obok Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwiga van Beethovena.

Joseph Haydn był jednym z głównych przedstawicieli muzyki klasycznej oraz

jednym z tych, którzy zdefiniowali główne formy muzyczne tej epoki.

Szczególnie interesujące są jego dzieła z lat 1760-1770, tworzone w stylu Sturm

und Drang (niem. burza i napór), który był awangardowym kierunkiem w

ramach kultury klasycystycznej, będąc jednocześnie zapowiedzią romantyzmu.

W muzyce Haydna objawiło się to stosowaniem niecodziennych akordów,

zastosowaniem rzadkich tonacji molowych oraz nieoczekiwanych zmian

nastroju.

Jego młodszy brat, Johann Michael, był także cenionym kompozytorem,

działającym przede wszystkim w Salzburgu.

Ludwig van Beethoven

Ur.15 grudnia 1770 (Bonn)

Zm.26 marca 1827 (Wiedeń)

Kompozytor i pianista niemiecki, ostatni z tzw. klasyków wiedeńskich, a zarazem prekursor

romantyzmu w muzyce, uznawany za jednego z największych twórców muzycznych wszech

czasów.

Urodzony w Bonn, na terenie dzisiejszych Niemiec, już w młodości przeniósł się do Wiednia,

gdzie rychło uzyskał reputację pianisty wirtuoza, a następnie wybitnego kompozytora

.

Mimo że około 25 roku życia zaczął tracić słuch, okazał wielką siłę ducha

i nie zaprzestał

tworzenia (do czasu również wykonywania) swoich dzieł, nawet w okresie

całkowitej głuchoty.

W historii muzyki stanowi centralną postać pogranicza klasycyzmu i romantyzmu. Jego

twórczość wytyczyła kierunek rozwoju muzyki na cały XIX wiek. Światową popularność

zawdzięcza Beethoven przede wszystkim swym dziewięciu symfoniom, choć równie

przełomowe było znaczenie jego sonat i wariacji fortepianowych oraz muzyki kameralnej,

przede wszystkim kwartetów smyczkowych. Muzyka Beethovena łączy intensywność uczuć

z doskonałością formy; wyraża się w niej apoteoza wolności i godności jednostki, woli życia,

heroizmu, zmagań z losem oraz radości i powszechnego braterstwa.

Architektura

Wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia;
Kopiowanie elementów architektury starożytnej;
Budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
Stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych

okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;

Kolor przyporządkowany rysunkowi;
Dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;
W opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;
Oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami,

orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do
tradycji cesarstwa rzymskiego;

Rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane

wówczas muzea;

Pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;
We wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże,

kwadratowe;

Kościoły – często na planie koła, przekryte kopułą
Dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi; w obrębie dworu

były: młyn oraz browar;

Wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach wieszano tkaniny

ozdobne zwane arrasami

Carlo Rossi

Ur.18 grudnia 1775 r. (Neapol)

Zm.18 kwietnia 1849 (Petersburg) 

Rosyjski architekt pochodzenia włoskiego.

Studiował we Włoszech, a do Sankt Petersburga przybył,

współpracując z Vincenzo Brenną przy budowie Pałacu

Michajłowskiego w Sankt Petersburgu. Był ostatnim wielkim

przedstawicielem rosyjskiego klasycyzmu. Stolica imperium

zawdzięcza mu najwspanialsze budowle czasów Aleksandra I.

Karl Friedrich Schinkel

Ur.13 marca 1781 (Neruppin)

Zm. 9 października 1841 (Berlin)

Niemiecki architekt, urbanista, projektant i malarz, jeden z wybitniejszych

twórców klasycyzmu wKrólestwie Prus, tworzący także w stylu arkadowym; szkołą

Schinkla (niem. Schinkelschule) nazwano działalność grupy niemieckich architektów

kontynuujących styl Schinkla. W 1810, dzięki protekcji Humboldta, Schinkel uzyskał

nominację na stanowisko asesora budowlanego rządu pruskiego (niem. Geheimer

Oberbauassessor) a jego głównym zadaniem była ocena państwowych projektów

budowlanych według kryteriów estetyki i sztuki. Schinkel zajął się również

sporządzaniem własnych projektów architektonicznych (wówczas powstały m.in.

Petrikirche (1810), nagrobek dla królowej Luizy Pruskiej (1810), pomnik ku czci

poległych w wojnach VI koalicji antyfrancuskiej (1814)) i malarskich (m.in. Gotische

Klosterruine und Baumgruppen (1809), Gotische Kirche hinter

Bäumen (1810), Gotische Dom am Wasser (1814),Mittelalterliche Stadt an einer Fluß.

Robert Adam

Ur. 1728

Zm.1792

Szkocki architekt i dekorator wnętrz, jeden z najwybitniejszych artystów klasycyzmu. Syn

architektaWilliama Adama.

Wraz ze swymi braćmi Jamesem i Williamem wprowadził styl Adamów w architekturze

brytyjskiej XVIII w.

Bracia Adamowie wraz z architektem francuskim C. Clérisseau odbyli w latach 1754-1758 podróż do

Włoch, gdzie oglądali ruinyPompei i pałacu Dioklecjana. Owocem tej podróży było dzieło The Ruins

of the Palace of the Emperor Diocletian at Spalato in Dalmacia opublikowane w 1764 r. Projekty

braci Adamów (zwanych Adelphi) charakteryzowały się lekką i dekoracyjną formą, wysmukleniem i

jednocześnie monumentalizacją budowli, która kontrastowała z preferowanym w ówczesnym

budownictwie angielskim – stylem palladiańskim. Charakterystyczne są stiukowe medaliony,

kasetonowe plafony, kominki zwieńczone wprawionymi w ścianę lustrami, mahoniowe boazerie i

odrzwia. Styl ten wywarł duży wpływ na rozwój kompozycji i wyposażenia wnętrz drugiej połowy

XVIII w., znajdując, między innymi, odzwierciedlenie w stylu Ludwika XVI.

W 1762 Robert został architektem królewskim. Zwany był również "królem marketerii". Zrealizował

m.in. rezydencje wiejskie w Kenwood (1768-1769) i budynki uniwersyteckie w Edynburgu (1781-

1791).

Malarstwo i jego cechy w klasycyzmie

Statyczne oparte na układach pionowych

Kontur

Chłodny koloryt

Miękki światłocień

Gładka faktura

Wzniosłość

Jacques-Louis David

Ur.30 sierpnia 1748 (Paryż)

Zm.29 grudnia 1825 (Bruksela)

Studiował w pracowniach François'a Bouchera i Josepha-Marie Viena. Udał się z nim razem

do Rzymu i tam pod wpływem antyku odsunął się od malarstwa rokokowego. W roku 1774

otrzymał Prix de Rome. W latach 1775–1780 namalował Portret konny Stanisława Kostki

Potockiego oraz obraz przedstawiający oślepionego, żebrzącego Belizariusza.

Po powrocie do Paryża w roku 1780, został w 1783 roku przyjęty do Akademii, za obraz „Cierpienie

Andromachy”. Uznanie wywołał swoim obrazem wykonanym na zlecenie króla Francji Ludwika

XVI „Przysięga Horacjuszy” (1784, obecnie w Luwrze), odpowiadającym nastrojom epoki rewolucji

francuskiej. Oddźwiękami rewolucji są: niedokończony obraz „Przysięga rewolucjonistów” malowany

na polecenie Zgromadzenia Ustawodawczego oraz realistycznie ujęte Śmierć Marata, „Przysięga w

sali do gry w piłkę” (1790), „Portret Madame Sèriziat” (1795, Luwr). Namalował też „Sabinki”

(1799).

Jako członek Corps Electoral Paryża i deputowany Konwentu Narodowego głosował w 1792 roku za

śmiercią króla. Zasiadał w Komitecie Bezpieczeństwa Powszechnego. Aresztowany jako

przyjaciel Robespierre'a uratowała go amnestia z 1795 roku.

Był dyktatorem mody. To jego pomysłem była fryzura à la Tytus oraz ubiór składający się z kusej bluzy,

obcisłych spodni i wysokich do połowy uda butów. Marzeniem artysty było ozdobić rewolucję tak, by

strój odpowiadał jej ideałom (na tym prawzorze oparty był uniform żołnierza z okresu cesarstwa).

Jean-Auguste-Dominique Ingres

Ur.29 sierpnia 1780 (Montabuan)

Zm.14 stycznia 1867 (Paryż)

Był synem malarza Josepha Ingres'a, od którego przejął zamiłowanie do malarstwa i muzyki (grał na

skrzypcach). W 1791 roku wyjechał do Tuluzy, by tam uczyć się w szkole sztuk pięknych. Sześć lat później

trafił do paryskiej pracowni Jacques-Louis Davida, a w 1801 roku za obraz Posłowie

Agamemnona otrzymał nagrodę Prix de Rome (wyjazd na studia na Akademii Francuskiej w Rzymie).

Udało mu się wyjechać dopiero w 1806 roku. W tym samym roku jego obrazy, wysłane na paryski Salon,

spotkały się z surową krytyką. Po czteroletnim stypendium nie wrócił do Francji, ale pozostał w Rzymie aż

do 1820 roku, po czym przeniósł się do Florencii, gdzie przebywał do 1824. W tym też czasie (w 1813)

ożenił się z Madeleine Chapelle, która była dla niego podporą w trudnym czasie biedy i braku uznania.

Sytuacja odmieniła się w 1824 roku; po okresie krytyki płynącej z Francji, Ingres zyskał uznanie i wrócił

do Paryża. Rok później dostał Legię Honorową, został członkiem Akademii Sztuk Pięknych i otworzył

własną pracownię.

W 1834 roku Ingres ponownie wyjechał do Rzymu, gdzie objął stanowisko dyrektora tamtejszej Akademii

Francuskiej, mieszczącej się w Villi Medici. Pozostawał na nim do 1841 roku, po czym wrócił do Paryża,

uroczyście witany. Otrzymywał liczne zamówienia, ale pasmo sukcesów przerwała śmierć żony (1849).

Trzy lata później poślubił znacznie młodszą Delfinę Ramel, która przejęła na siebie rolę Madeleine,

dbającej o sprawy codzienne malarza. Po przywróceniu Cesarstwa w 1852 roku, Ingres został oficjalnym

malarzem Cesarstwa. Podczas Wystawy Światowej 1855 roku zorganizowano wielką retrospektywną

wystawę jego dzieł, a artystę odznaczono krzyżem wielkiego oficera Legii Honorowej.

Jan Chrzciciel Lampi (starszy)

Ur.31 grudnia 1751 (Romeno)

Zm.11 lutego 1830 (Wiedeń)

Artysta był synem Mathiasa Lampiego, malarza tyrolskiego (1697–1780), który dekorował

kościoły freskami, malował obrazy religijne, portrety oraz był restauratorem obrazów.

Studia odbył w Salzburgu, Weronie i Trydencie, po czym w roku 1783 udał się do Wiednia,

gdzie został pomocnikiem Hauzingera, a 1786 jego następcą. W latach 1786–1822 był (z

przerwami) profesorem Akademii wiedeńskiej. W latach 1788–1791 przebywał

w Warszawie na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego. W latach 1792–1797 był

nadwornym malarzem Katarzyny II. W roku 1797 powrócił do Wiednia. Był członkiem

Akademii Sztuk Pięknych w Weronie, Wiedniu i Sankt Petersburgu. W 1798

został nobilitowany przez cesarza Franciszka II.

Artysta swoje prace wykonywał głównie dla europejskich rodzin arystokratycznych oraz

dworów w  Trydencie i Weronie (1771-1779), Wiedniu (od 1783).

Początkowo tworzył pod wpływem włoskiego baroku, później Jacques'a Louisa

Dawida i Angeliki Kauffmannowej. Jego twórczość znana jest głównie z obrazów

portretowych (portret Józefy Potockiej) oraz z obrazów o treściach religijnych. Na jego

twórczość w późniejszej fazie jego malarstwa miała wpływ sztuka angielska i francuska.

Koniec