OSOBOWOŚĆ

CECHY OSOBOWOŚCI

zainteresowania

potrzeby

zdolności

cechy
morfologiczne

cechy
fizjologiczne

postawy

temperament

OSOBOWOŚĆ

TEORIE OSOBOWOŚCI

Teoria freudowska

Teorie
neofreudowskie

Teorie pola

Teorie czynnikowe

Teorie
uczenia się

Teoria uczenia
się społecznego

Teorie osobowości

Teoria freudowska – w procesie kształtowania
osobowości kładzie nacisk na doświadczenie zdobyte w
dzieciństwie, popędy biologiczne oraz stosunki z
rodzicami.
Teorie neofreudowskie – podkreślają znaczenie
podstawowych popędów oraz interakcji społecznych w
kształtowaniu osobowości jednostki. Przedstawiciele: Carl
Jung, Alfred Adler, Erik Erikson, Harry Stack Sullivan.
Teorie pola – traktują organizm jako całość, kładąc nacisk
na dążenie jednostki do zaspokojenia podstawowego
popędu jakim jest popęd samorealizacji. Przedstawiciele:
Kurt Goldstein, Abraham Maslow, Carl Rogers.

Teorie czynnikowe – przedstawiają osobowość jako zbiór

cech lub charakterystycznych sposobów zachowania,
odczuwania, reagowania. Przedstawiciele: Joy Paul Guilford,
Raymond Bernard Cattell, Hans Eysenck.

Teorie uczenia się – podkreślają czynniki sytuacyjne

wywołujące określone zachowania oraz warunki wzmacniające
owe zachowania. Przedstawiciele: John Dollard, Neal Miller.

Teoria uczenia się społecznego – zwraca uwagę na

społeczny aspekt kształtowania się osobowości, tj. bodźce i
wzmocnienia społeczne. Przedstawiciel: Albert Bandura.

Teorie osobowości



Osobowość typu A wyróżnia funkcjonowanie w ciągłym
pośpiechu, robienie kilku rzeczy na raz, nieustanne rozmyślanie
o kolejnych punktach na liście „do zrobienia”, brak aprobaty dla
nawet najmniejszych opóźnień i niepunktualności.



Charakterystyczne jest też dążenie do perfekcji, nadmierna
ambicja, wysokie wymagania wobec siebie i innych oraz
zamiłowanie do rywalizacji. Jednym z głównych wyznaczników
osobowości typu A jest wrogość, agresja i niechęć wobec
otoczenia, co przekłada się na brak zdrowych i stabilnych relacji
z innymi ludźmi.



Współzawodnictwo jest przez osoby reprezentujące ten typ
traktowane jako wyzwanie.

Typy osobowości



Typ osobowości B, wyróżniono wraz z osobowością typu A. Zwykle
definiuje się go jako osobowość pozbawioną charakterystycznych
cech osobowości typu A.



Osoby tego typu doznają rzadko zawału serca przed 70 rokiem
życia, niezależnie od wykonywanej pracy.Choć również są
ambitne, nie stawiają sobie zbyt wygórowanych czy
nieosiągalnych celów. Ważniejsza w życiu jest dla nich jakość a
nie ilość.



Osoba typu B doświadcza znacząco mniej stresu zarówno podczas
pracy jak i podczas wypoczynku, w porównaniu z osobą typu A.



Człowiek o osobowości typu B jest osobą cierpliwą, uważną,
nastawioną na współpracę nie rywalizację, bardziej poddaje się
prądowi życia niż walce o osiągnięcia. Potrafi panować nad
emocjami, jest postrzegany przez innych jako przyjacielski,
rozluźniony.



Naukowcy określają ten typ osobowości jako „zdrowy”.

Typy osobowości



Osoba reprezentująca typ C nie jest zdolna
do zachowań agresywnych, charakteryzuje
się natomiast cierpliwością,
kooperatywnością, brakiem asertywności,
ukrywaniem negatywnych emocji (zwłaszcza
gniewu) i uległością wobec zewnętrznych
autorytetów. Taki wzorzec zachowania
prowadzi wg specjalistów do załamania się
potencjałów odpornościowych, braku wiary
we własne możliwości, rozwoju poczucia
bezradności, beznadziejności czy pesymizmu
życiowego i utraty woli życia.

Typy osobowości

Dla ludzi z osobowością typu D charakterystyczne są:
- tendencja do zamartwiania się i odczuwania napięcia,
- niskie poczucie bezpieczeństwa,
- pesymistyczny sposób patrzenia na świat,
- poczucie bycia nieszczęśliwym,
- tendencja do obwiniania się,
- nieśmiałość i słabe więzi z innymi ludźmi,
- dyskomfort w obecności innych ludzi, zwłaszcza

obcych,

- dystans wobec innych i niska skłonność do dzielenia

się emocjami, głównie z obawy przed dezaprobatą i
odrzuceniem.

Typy osobowości



Id

to pierwotna energia, która zasila

pozostałe systemy. Jego celem jest
zachowanie optymalnego poziomu energii w
organizmie. Jeśli więc jest jej zbyt dużo, id
dąży go tego aby ją rozładować. Id bywa
nazywane naturalnym popędem, albo też
wewnętrznym dzieckiem, działa bowiem
właśnie jak dziecko, które chce unikać
przykrości i dążyć do przyjemności.

Struktura osobowości



Ego

to element kontaktujący się ze światem

zewnętrznym. To ego wie co trzeba zrobić aby
osiągnąć zadowolenie i obniżyć poziom
energii. Ego jest w stanie odróżnić to co jest
rzeczywiste i istnieje w świecie zewnętrznym
od tego co znajduje się jedynie w wyobraźni
człowieka. Ego decyduje o działaniu i o tym
na jakie bodźce nastąpi reakcja organizmu.
Można je przyrównać do dorosłego, który wie
co trzeba zrobić i w jaki sposób, aby osiągnąć
dany cel.

Struktura osobowości



Superego

nazywane jest sumieniem lub

poziomem społecznym. Przechowuje ono
wszystkie nakazy i zakazy społeczne,
moralne, prawne. Superego hamuje
nieakceptowane społecznie impulsy id i
dąży do doskonałości w rozumieniu
wpojonych człowiekowi wartości i zasad.

Struktura osobowości

TEMPERAMENT

POJĘCIE

TEMPERAMENTU

Temperament to ogół biologicznych i psychicznych

czynników współtworzących

osobowość, określających formalne cechy

zachowania, takie jak siła, dynamika reagowania.

Temperament przejawia się we wszystkich czynnościach

człowieka niezależnie od ich rodzaju, treści

i ukierunkowania. Temperament jest podłożem

biotypologicznym, służącym za podstawę charakteru.

CECHY PSYCHO-

SOMATYCZNE

SANGWINIK

MELANCHOLIK

CHOLERYK

FLEGMATYK

ŻYCIE

UCZUCIOWE

WESOŁY

SMUTNY

ROZDRAŻNIONY

ZRÓWNOWAŻONY

SIŁA PRZEŻYĆ

PSYCHICZNYCH

SŁABA

SILNA

SILNA

SŁABA

GŁĘBOKOŚC

PRZEŻYĆ

PSYCHICZNYCH

PŁYTKA

GŁĘBOKA

GŁĘBOKA

CZĘŚCIOWO

GŁĘBOKA

SZYBKOŚĆ

REAGOWANIA

NA BODŹCE

SZYBKO

POWOLI

SZYBKO

POWOLI

REAKCJE NA

BODŹCE

SILNA

SŁABA

SILNA

SŁABA

TYPOLOGIA TEMPERAMENTÓW

SANGWINIK



Dar przyciągania do siebie ludzi



Gadatliwy, narrator, dusza towarzystwa



Ma poczucie humoru, wesoły i spontaniczny



Pamięć do kolorów



Umacnia kontakt ze słuchaczami przez dotyk, ciekawy



Urodzony aktor



Prostoduszny



Żyje dniem dzisiejszym



Zmienność usposobienia



Szczerość serca



Ciągle jak dziecko
Emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny,

ekstrawertyk, rozmowny, optymista.

SANGWINIK

Prostoduszny

Ciągle jak

dziecko

Urodzony aktor

Gadatliwy

Ma poczucie

humoru

MELANCHOLIK



Głęboki i skłonny do rozmyślań



Analityczny



Poważny i zdeterminowany



Ma zadatki na geniusza



Utalentowany i twórczy



Muzykalny, przejawia zdolności artystyczne



Filozofujący i poetyczny



Wyczulony na piękno



Wrażliwy na potrzeby innych



Skłonny do poświęceń



Sumienny



Idealista
Introwertyk, myśliciel, pesymista.

Muzykalny

Muzykalny

Analityczny

Analityczny

Sumienny

Sumienny

Utalentowany

Utalentowany

Wrażliwy

Wrażliwy

MELANCHOLIK

MELANCHOLIK

CHOLERYK



Urodzony przywódca



Dynamiczny i aktywny



Nieodparta potrzeba zmian



Musi korygować błędy



Silna wola i zdecydowanie



Nie ulega wzruszeniom



Trudno go zniechęcić



Niezależny i samowystarczalny



Wzbudza zaufanie



Wszystkim pokieruje
Ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista.

CHOLERYK

Ekstrawertyk

Silna wola

Dynamiczny

Urodzony

przywódca

Optymista

FLEGMATYK



Powściągliwy



Niewymagający i beztroski



Spokojny, chłodny, opanowany



Cierpliwy, zrównoważony



Cichy, a przy tym dowcipny



Życzliwy i uprzejmy



Emocje skrywa głęboko



Pogodzony z życiem



Uniwersalny
Introwertyk, obserwator, pesymista.

FLEGMATYK

Spokojny

Spokojny

Uniwersalny

Pesymista

Pesymista

Introwertyk

Cierpliwy

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU

WG

.

JANA

STRELAUA

- Urodzony w 1931 r. w Gdańsku
- Psycholog
- Znany w skali międzynarodowej ze swoich badań nad
temperamentem
- Autor Regulacyjnej Teorii Temperamentu (RTT)

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU (RTT)

-mówi o cechach

temperamentu rozumianych jako mechanizmy regulujące poziom
pobudzenia jednostki w związku z jej zapotrzebowaniem na stymulację,
w relacji z otoczeniem ( temperament jako regulator zachowania).

Zgodnie z

RTT

temperament obejmuje podstawowe, względnie stałe

cechy osobowości, odnoszące się do formalnych

(energetycznych i

czasowych)

cech zachowania. Choć uwarunkowany jest wrodzonymi

mechanizmami, to podlega powolnym zmianom pod wpływem

środowiska i doświadczeń

osoby

. Obejmuje on sześć cech. Dwie z nich

dotyczą aspektu energetycznego zachowania oraz cztery dotyczą aspektu
czasowego.

Poziom energetyczny opisywany
jest przez dwie cechy:

aktywność

reaktywno
ść

Reaktywność:

to cecha temperamentu pojawiająca się we

względnie stałej i charakterystycznej dla danej jednostki
intensywności reakcji. Reaktywność jest determinowana przez
następujące czynniki:

-

wrażliwość sensoryczna

(mierzona wielkością

bodźca, na który organizm już reaguje);

-

wrażliwość emocjonalna

(mierzona wielkością

bodźca emotywnego – bodźca, na który organizm już
reaguje emocjami);

-

odporność emocjonalną

(sprawność działania mimo

dużego bodźca emotywnego);

-

wytrzymałość:

 - na zmęczenie (mierzona czasem efektywnego
działania mimo / bez zmęczenia)
- na dystraktory (bardzo silnie zakłócające bodźce np.
niska temperatura i hałas).

Aktywność

Jest mierzona ilością i zakresem podejmowanych działań o
określonej wartości stymulacyjnej. Osoby charakteryzujące się
tą właściwością są bardzo aktywne zawodowo i społecznie,
często także fizycznie (np. sportowo). Ludzie ci są towarzyscy,
ekspansywni życiowo, elastyczni w zachowaniu,
wykazują tendencję do podejmowania wielu różnych zadań,
ale także skłonność do zachowań impulsywnych i podejmowania
ryzyka.
Wykazują także dużą odporność emocjonalną i ogólnie
pozytywny nastrój. Jednocześnie osoby takie negatywnie
reagują na brak zajęć i konieczność dłuższej immobilizacji oraz
monotonię, brak nowych wrażeń i zmian w otoczeniu.



Fedeli M., Temperamenty, charaktery, osobowości, Wyd. WAM, Kraków
2003



Ogińska-Bulik N., Osobowość typu D. Teoria i Badania, Wyd. WSH-E, Łódź
2009.



Zimbardo P. G., Psychologia i życie, PWN, Warszawa 2005.



Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., Osobowość – stres a zdrowie, Wyd. DIFIN,
Warszawa 2010.

Bibliografia: