S

Własność

intelektualna

Prawa autorskie podmioty chronione i zakres ochrony

Twórca



Art. 8. 1. Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie
stanowi inaczej.



2. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym
charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której
autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny
sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.



3. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu
prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w
razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi.

Pełna definicja twórcy



twórcą może być wyłącznie osoba fizyczna, co wynika
z samej natury procesu twórczego. Nie może być jako
twórca traktowana maszyna (robot, komputer), mimo iż
dostarcza „produktów" kwalifikujących się do kategorii
dzieł korzystających z autorskoprawnej ochrony.



Uznaniu danej osoby za twórcę nie może sprzeciwiać się
zarówno fakt włączenia w proces twórczy elementów
przypadku, jak i nieprzewidywalność ostatecznego
kształtu dzieła.

Twórczość komputerowa



nie jest dotychczas, z nielicznymi wyjątkami (do których należy np.
ustawa brytyjska), rozstrzygany wprost w przepisach ustawy o prawie
autorskim.



myśl której wyłącznym podmiotem praw autorskich, przynajmniej praw
majątkowych, jest osoba posługująca się programem.



W legalnym wprowadzeniu do obrotu programu stosowanego w procesach
twórczych dopatrzyć się bowiem można zezwolenia uprawnionego na
wykorzystanie programu zgodnie z jego przeznaczeniem, w czym mieści
się także zezwolenie na rozpowszechnianie, bez dodatkowej zgody i
zapłaty, dzieł stworzonych za pomocą tego programu.

Domniemanie prawne



określonego przymiotu faktycznego (autorstwa), z którym dopiero ustawa łączy
skutki prawne.



Nie istnieje domniemanie przysługiwania praw autorskich, przeto nie można mówić
o jakimkolwiek nabyciu praw autorskich w dobrej wierze ze względu na
zawarcie umowy z osobą, której nazwisko podane było jako nazwisko twórcy.



stosuje się odpowiednio do praw pokrewnych.



Domniemanie każe widzieć podmiot określonych praw pokrewnych w tych, których
nazwa została w tym charakterze (a więc jako nazwa artysty wykonawcy,
producenta fonogramu czy wideogramu, nadawcy bądź wydawcy) uwidoczniona na
egzemplarzu lub podana w inny sposób do powszechnej wiadomości



Skutki prawne domniemania polegają na przeniesieniu w razie sporu ciężaru
dowodu co do wykazania autorstwa na osobę, która przeczy temu domniemaniu.



Ustawa nie określa, w jaki sposób powinno być podane nazwisko twórcy, by można
było się powołać na domniemanie autorstwa



wskazówka zawartą w konwencji berneńskiej: reguły zwyczajowo przyjęte dla danych
rodzajów dzieł i dla danych sposobów eksploatacji. Nazwisko twórcy często podawane
jest „przed utworem" (na karcie tytułowej, w górnej części pierwszej strony tekstu, w
czołówce filmu; bywa jednak i tak, że podawane jest „na końcu utworu").



Nie można wiązać domniemania ze sposobem lub rozmiarami reprodukcji utworu,
którego egzemplarze uwidoczniają nazwisko twórcy. Możliwości powołania się na
domniemanie nie eliminuje też okoliczność, że na oryginale utworu (podobnie: na
manuskrypcie, na egzemplarzach poprzednich wydań) nie zamieszczono nazwiska
twórcy.



nota copyright: wskazuje ona najczęściej właściciela praw do zwielokrotniania utworu,
nie zaś jego twórcę.

Fałszerstwo



Polega na tym, iż twórca zataja swe własne nazwisko, a niekiedy
posługuje się nadto cudzym nazwiskiem lub oznaczeniem nie tylko po
to, aby ukryć własne autorstwo, ale by równocześnie sugerować cudze
autorstwo.



Związane z kopiowaniem cudzych dzieł lub naśladownictwem cudzego
stylu, techniki artystycznej itp.



Konsekwencje prawne tego rodzaju działań mogą występować w
obrębie różnych dziedzin prawa.



Tak więc naruszenie autorskich praw majątkowych powstanie tylko
wówczas, gdy fałszerstwo związane będzie z przejmowaniem całości lub
części elementów twórczych z cudzych dzieł.



Samo wzorowanie się na stylu lub manierze innego
artysty nie może być uznane za naruszenie takich praw.



Jest to przestępstwo



działania sprzeczne z przepisami o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji.



naruszenie prawa do nazwiska, chronionego w prawie
cywilnym w ramach powszechnych dóbr osobistych

Dzieła folkloru



Nie jest możliwe sprawdzenie i identyfikacja co do
pochodzenia rezultatami działań zbiorowych, z
przekształcaniem istniejących już utworów
przekazywanych wraz z tradycją z pokolenia na pokolenie.



Pozostaje poza zakresem działania ustawy.



W konsekwencji dozwolone jest zarówno swobodne
rozpowszechnianie dzieł folkloru, jak i tworzenie oraz
eksploatowanie opartych na takich dziełach przeróbek,
adaptacji.

Ghostwriter



osoby przygotowujące politykom teksty mów i
wystąpień lub spisujące cudze wspomnienia.



następuje przeniesienia wszelkich autorskich praw
majątkowych, przy równoczesnym zrzeczeniu się
wykonywania praw autorskich osobistych.



W przypadku wkładu ghostwritera w postawnie
dzieła stosuje się powyższe zasady

Podstawowa zasada

zasada twórczości



prawo autorskie powstaje w sposób pierwotny na
rzecz twórcy;



Odejście od tej zasady wymaga szczególnego
przepisu ustawy.



pierwotne nabycie majątkowych praw autorskich
przez podmiot inny niż twórca;



nabycie praw przez pracodawcę odnosi się tylko do
części tych praw.

Zasady nabycia praw

autorskich



nabycie praw autorskich przez twórcę następuje z mocy prawa
wraz ze stworzeniem utworu i jest rezultatem nie aktu prawnego,
lecz aktu realnego, określonych czynności faktycznych,
psychologicznych.



nie mają znaczenia wszelkie okoliczności istotne dla skuteczności
oświadczeń woli, jak np. anormalny stan psychiczny wyłączający
świadome lub swobodne powzięcie i wyrażenie woli.



każda osoba, w tym też taka, która ma ograniczoną zdolność do
czynności prawnych lub nawet jest jej pozbawiona (z powodu
wieku, ubezwłasnowolnienia)



Brak pełnej zdolności do czynności prawnych
rzutuje na możność samodzielnego i skutecznego
wykonywania praw autorskich.



Osoba ograniczona w zdolności do czynności
prawnych:



nie będzie więc mogła zawierać samodzielnie umów
mających za przedmiot przysługujące jej majątkowe
prawa autorskie,

Prawa osobiste twórcy



Prawo do ujawnienia autorstwa



Twórca może swe autorstwo zataić przez publikację utworu
anonimowo, pod pseudonimem lub pod kryptonimem.



Pseudonim: imię, nazwisko lub inna nazwa, których ktoś
używa, aby ukryć swoje prawdziwe imię lub nazwisko



Kryptonim: rodzaj pseudonimu, inicjały lub kombinacja liter
prawdziwego bądź zmyślonego imienia i nazwiska; także
litera lub wyraz ukrywające właściwą nazwę.

Współtwórca



współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Udziały są równe co do
zasady.



Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części
utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych
współtwórców.



Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda
wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze
współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka
uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.



Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa
autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim
współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.



Do autorskich praw majątkowych przysługujących
współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy KC o
współwłasności w częściach ułamkowych.



kto jest współtwórcą utworu, rozstrzyga stan faktyczny.



Nie można uregulować tego w umowie



Nie może więc dojść do „ustanowienia" czy przeniesienia
współautorstwa na rzecz określonej osoby w drodze
czynności prawnej przez rzeczywistego twórcę
(współtwórcę).

Kto nie jest współtwórcą



edukacyjne opracowanie cudzego utworu, przejrzenie tłumaczenia,
dodanie komentarza filologicznego, krytycznego, porównawczego;



wprowadzenie do podręcznika akademickiego poprawek
niemających charakteru merytorycznego, a jedynie będących
poprawkami stylistycznymi czy korektorskimi;



sama konsultacja i przedyskutowanie koncepcji projektu pomnika,
którego zaproponowana forma nie jest nowa i oryginalna;



wykonywanie przy tworzeniu obiektu fotograficznego tylko
czynności technicznych obsługi sprzętu fotograficznego ściśle
według wskazówek twórcy;



samo przejrzenie tłumaczenia utworu poetyckiego;



umowa, w wyniku której recenzent, wykorzystując swoją pozycję, doprowadza
krytyczną oceną do zawarcia z autorami porozumienia, w wyniku którego
miałby stać się współautorem dzieła przez włączenie do niego opracowanych
przez siebie części;



z istoty utworu literackiego będącego reportażem wynika, że jego twórcą jest
ten, kto zebrał i opracował materiał będący przedmiotem reportażu; nie jest
współtwórcą ten, kto dostarczył materiały do takiego utworu. W szczególności
dotyczy to osoby, która w rozmowach z reporterem, utrwalonych na taśmie
magnetofonowej, opowiedziała mu o wydarzeniach ze swego życia, chociażby
opowieść jej stała się następnie zasadniczą treścią reportażu. W takim
bowiem wypadku także osoba ta staje się obiektem reportażu.

Utwór pracowniczy



Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego
pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy,
nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach
wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.



Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do
rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do
rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni
termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym
upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na
którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej.
Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.



Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca
nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.



jeżeli pracodawca nie zawiadomi twórcy w
terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu
o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od
dokonania określonych zmian w wyznaczonym w
tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że
utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.



Strony mogą określić inny termin.



Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej
przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego
pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania
obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do
wynagrodzenia. Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu
sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy
o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego
przyjęcia utwór nie został opublikowany.



 Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z
materiału naukowego zawartego w utworze, oraz udostępniać ten
utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia
utworu lub zostało postanowione w umowie.

Producent i wydawca



osoba, której nazwisko lub nazwę uwidoczniono w
tym charakterze na przedmiotach, na których
utwór utrwalono, albo podano do publicznej
wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z
rozpowszechnianiem utworu.

Praca

magisterska/licencjacka



Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie
wyższym przysługuje pierwszeństwo w
opublikowaniu pracy dyplomowej studenta.



Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej
w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją
przygotował, może ją opublikować, chyba że praca
dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.