S
Własność
intelektualna
Treść praw autorskich
S
Własność
intelektualna
Treść praw autorskich
Autorskie prawa osobiste
autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną
w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu
więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo
do:
autorstwa utworu;
oznaczenia
utworu
swoim
nazwiskiem
lub
pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego
rzetelnego wykorzystania;
decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu
publiczności;
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
autorskie prawa osobiste powstają z chwilą
ustalenia utworu (chociażby miał postać
nieskończoną).
ściśle związane z osobą twórcy, że ani nie można
się ich zrzec, ani zbyć.
Czas trwania autorskich
praw osobistych
ochrona autorskich dóbr osobistych, w przeciwieństwie
do wszystkich innych dóbr osobistych, nie jest
ograniczona w czasie i „trwa wiecznie".
dochodzi jednak do osłabienia intensywności tej
ochrony po śmierci twórcy.
z czasem przeważa zasada ochrony pewnych
interesów publicznych, powszechnych, związanych z
poszanowaniem dorobku (dziedzictwa) kulturalnego.
Prawo autora do
ograniczenia swoich praw
osobistych
Autor może skutecznie bądź zobowiązać się do
niewykonywania wobec określonej osoby danego prawa
osobistego, bądź nawet zezwolić jej na wykonywanie tego
prawa w jego imieniu. Dochodzi bowiem wówczas do
wykonywania autorskich praw osobistych, a nie do ich
zrzeczenia się.
Autor, narażając się wprawdzie na ewentualną
odpowiedzialność z tytułu naruszenia swych zobowiązań,
może jednak odwołać swą zgodę na wykonywanie przez
osobę trzecią jego praw osobistych.
Co chronią autorskie prawa
osobiste
więź twórcy z utworem. Chodzi tu o osobisty stosunek
twórcy do dzieła.
ustawodawca
uwzględnia
wiele
autorskich
dóbr
osobistych,
odpowiadających
pojedynczym,
wyodrębnionym interesom niemajątkowym.
ustawa wprowadza jedno autorskie dobro, a zarazem
prawo osobiste (mające na uwadze właśnie ową więź
łączącą twórcę z utworem) rozciągające się na wiele
poszczególnych pozamajątkowych dóbr (interesów)
Wyjątki
możliwość
ograniczenia
katalogu
praw
osobistych w odniesieniu do poszczególnych
kategorii utworów
oraz ograniczenia intensywności ochrony tych
dóbr w szczególnych przypadkach
Zasada pierwszeństwa
Autorskim prawom osobistym przysługuje swoiste
pierwszeństwo wobec praw majątkowych w tym
sensie, że w przypadku gdy do realizacji
autorskich praw majątkowych niezbędne jest
uzyskanie
odpowiedniej
zgody
podmiotu
autorskich dóbr osobistych – to bez takiej zgody
prawa majątkowe nie mogą być wykonywane.
Dotyczy to przede wszystkim prawa decydowania
o publikacji, a także, w znacznym stopniu, prawa
do integralności dzieła.
Domniemanie żądania
gdy autor przesyła do druku utwór podpisany swoim nazwiskiem lub
pseudonimem, to tym samym wyraża żądanie, aby utwór został
umieszczony z takim właśnie podpisem. Specjalnego zastrzeżenia w
tym przedmiocie ustawa o prawie autorskim nie wymaga
W odniesieniu do osobistego prawa twórcy do «oznaczania utworu
swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go
anonimowo» należy domniemywać jego pozytywne wykonanie, tj.
decyzję twórcy o rozpowszechnianiu utworu ze wskazaniem jego
nazwiska lub pseudonimu: natomiast negatywne wykonanie tego
prawa, tj. decyzja twórcy o zatajeniu jego autorstwa, musi wynikać
z wyraźnego oświadczenia woli twórcy".
Zasada nienaruszalności
dzieła
dla naruszenia tego prawa niezbędne było
wprowadzenie w utworze takich zmian, dodatków
lub skrótów, które zniekształcają treść lub formę
albo pomniejszają wartość utworu.
dla stwierdzenia naruszenia prawa osobistego nie
wystarczy „zrealizowanie hipotezy" powołanego
przepisu, lecz nadto musi wystąpić naruszenie
owej „więzi istniejącej pomiędzy twórcą a jego
utworem".
Istotna/nie istotna zmiana
zmiana, która «zrywa» lub «osłabia» więź twórcy z
utworem, usuwa lub narusza więź między
utworem a cechami indywidualizującymi jego
twórcę.
Tak oznaczonych cech naruszenia prawa do
integralności utworu nie spełniają drobne zmiany
elementów jego treści i formy, które nie uchylają
atrybucji utworu"
Przykłady
zniekształcenie dźwięku ilustracji muzycznej przy sporządzaniu kopii
ekranowych oraz rozpowszechnianiu tak spaczonego utworu pod
nazwiskiem autora
zreprodukowanie kopii medalu, które ze względów technicznych miały
nieostre kontury i przez to różniły się od oryginalnego projektu
emitowanie (lub inne rozpowszechnianie) „koloryzowanej wersji filmu",
zrealizowanego pierwotnie w formie „czarno-białej", niezależnie od
okoliczności, czy w trakcie tworzenia filmu dostępna była już technika
filmów barwnych;
przerywanie emisji filmu reklamami w miejscach uprzednio przez
twórców nieprzewidzianych do tego celu.
dodanie do tekstu rysunkowych przerywników,
zwłaszcza gdy nie są stosowne do charakteru i
treści utworu
stwierdza,
że w
odniesieniu do projektu
budowlanego
realizacja
autorskich
praw
osobistych, do których należy między innymi
prawo do niewzruszalności treści i formy utworu i
jego rzetelnego wykorzystania, następuje w trybie
powództwa o ochronę autorskich praw osobistych,
Co nie jest zmianą
Nie przysługuje prawo do ochrony:
projektantowi jachtu, ze względu na dokonanie
zmian technologicznych projektu, utrzymujących
jednak kształt kadłuba jachtu i wygląd innych
elementów zewnętrznych
twórcy projektu wnętrza, ze względu na dokonanie
zmian w urządzeniu mieszkania przez użytkownika
Nierzetelność wykonania
stanowiąca naruszenie osobistych praw autorskich twórcy
utworu eksploatowanego, istnieje wówczas, gdy sposób
prezentacji tego utworu, czy to we fragmentach cytowanych
np. w przeglądzie prasy, czy to w opracowaniu, fałszywie
sugeruje odbiorcy oryginalny kształt wykorzystywanego dzieła.
przy prezentacji poglądów innego autora cytowany jest (w
domyśle: jako reprezentatywny) fragment jego dzieła, przy
równoczesnym pominięciu innego fragmentu znajdującego się w
tym samym tekście, w którym przeprowadzona jest krytyka
przytoczonej tezy. Wprowadzenie w ten sposób w błąd odbiorców
dzieła zależnego (lub innego niesamoistnego) narusza „więź twórcy
z utworem" macierzystym.
Parodia
można uznać, że niekiedy zakłóca dobra osobiste
twórcy utworu parodiowanego ze względu na
założone w tym gatunku kwestionowanie wzorca –
nie jest i nie powinna być traktowana jako
bezprawna ingerencja w sferę autorskich dóbr
osobistych. W szczególnych przypadkach parodia
może wkraczać w autorskie prawa majątkowe,
zwłaszcza wówczas, gdy przejmuje z wzorca
twórcze elementy planu wyrażania.
Casus 1
W dniu 21 września 1998 r. wyemitowano adaptację
sztuki "Późne kwiaty" w przekładzie powoda i
reżyserii Jacka O. Powód skierował do Telewizji
pismo
z
żądaniem
przeproszenia
go
i
zadośćuczynienia w kwocie 15.000 zł twierdząc, że
zostały naruszone jego prawa osobiste, ponieważ
adaptacja polegała na usunięciu wielostronicowych
fragmentów przełożonego utworu, w tym finału,
niwecząc dramaturgiczną konstrukcję dzieła.
Pozwana nie przyznała naruszenia jakichkolwiek praw
autorskich powoda.
Stwierdziła, iż: usunięcie ze sztuki fragmentów tekstu
i postaci 6 bohaterów oraz brak w finale śmierci
głównej bohaterki, co - zdaniem powoda - niweczyło
dramaturgiczną konstrukcję dzieła, mogłoby być
przedmiotem zarzutów ze strony autora Jurija Oleszy
o naruszeniu jego osobistych praw autorskich, bądź
innych podmiotów zainteresowanych, a nie tłumacza
Casus 2
Powód Robert G. prowadzący działalność gospodarczą pod
firmą W. - Robert G. Wniósł o zobowiązanie pozwanych
C.O. (obecnie C.P.) Spółki Akcyjnej w W. i S. & S. P. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w W. do zaprzestania
naruszania dobrych obyczajów i dóbr osobistych powoda
oraz działania na jego szkodę przez rozpowszechnianie w
stacjach telewizyjnych i w Internecie oraz na wszelkiego
rodzaju nośnikach filmu reklamowego promującego piwo
O.M., w którym bezprawnie wykorzystano renomę i
elementy twórczości artystycznej powoda
podniósł, że jest jednym z najbardziej znanych i popularnych artystów
polskiej sceny muzycznej, oprócz działalności artystycznej prowadzi
działalność gospodarczą w ramach której m.in. oferuje reklamodawcom i
sponsorom prawo do wykorzystania w reklamie i promocji towarów i
usług utworów jego autorstwa, a także renomy zespołu, posługiwania się
pozytywnymi skojarzeniami i wyobrażeniami związanymi z osobą
powoda.
W reklamie miał być wykorzystany fragment tekstu piosenki B.
autorstwa powoda. Pozwana spółka S. & S. P. podjęła rozmowy odnośnie
wykorzystania fragmentu utworu w reklamie piwa, jednak do podpisania
umowy ostatecznie nie doszło. Pomimo sprzeciwu powoda reklama
trafiła do emisji telewizyjnej i znalazła się na stronie internetowej C.O.
Powód oszacował doznaną szkodę na kwotę 400.000 zł.
Pozwany S. & S. P. Sp. z o.o. w W. wniósł o oddalenie
powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.
Zarzucił nieudowodnienie roszczenia w zakresie żądania
zapłaty kwoty 400.000 zł, niewykazanie zubożenia
powoda i jednoczesnego wzbogacenia pozwanych.
Twierdził, że powód nie udowodnił naruszenia dóbr
osobistych. Pozwany zakwestionował także zasadność
powoływania się na czyn nieuczciwej konkurencji.
Casus 3
Juliusz S. w pozwie skierowanym przeciwko "M.E." - Spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością i redaktorowi naczelnemu "S.E." zażądał nakazania pozwanym zwrotu
14 negatywów zdjęć przedstawiających powoda w otoczeniu rzeźb jego autorstwa i
przeproszenia go za naruszenie jego godności w wyniku nieudzielenia mu odpowiedzi na
pismo skierowane dnia 23 sierpnia 1995 r. do redakcji "S.E." oraz zasądzenia od
pozwanych odszkodowania w wysokości 20.000 zł za wyrządzone mu straty moralne.
Przybyły do domu powoda z dziennikarką "S.E.", przygotowującą o nim z jego inicjatywy
reportaż, fotograf redakcyjny wykonał 14 zdjęć przedstawiających powoda w otoczeniu
rzeźb jego dłuta. Dziennikarka nie zapewniła powoda, artysty rzeźbiarza - amatora, że
artykuł o nim, ilustrowany wykonanymi zdjęciami, zostanie opublikowany. Powód nie
otrzymał także przyrzeczenia, że wykonane zdjęcia zostaną mu wydane. Gdy dowiedział
się, że do publikacji artykułu nie dojdzie, a wykonane zdjęcia - własność spółki "M.E." -
mają pozostać w archiwum redakcji, pismem z dnia 23 sierpnia 1995 r. zażądał wydania
negatywów zdjęć w terminie 14 dni. W terminie tym nie otrzymał jednak ani negatywów,
ani w ogóle odpowiedzi.
Prawa majątkowe
twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i
rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Opracowanie lub zwielokrotnienie bazy danych spełniającej
cechy utworu, dokonane przez legalnego użytkownika bazy
danych lub jej kopii, nie wymaga zezwolenia autora bazy
danych, jeśli jest ono konieczne dla dostępu do zawartości bazy
danych i normalnego korzystania z jej zawartości. Jeżeli
użytkownik jest upoważniony do korzystania tylko z części bazy
danych, niniejsze postanowienie odnosi się tylko do tej części.
Zasady
Autorskie prawa majątkowe nie podlegają egzekucji, dopóki
służą twórcy. Nie dotyczy to wymagalnych wierzytelności.
Po śmierci twórcy, spadkobiercy mogą sprzeciwić się
egzekucji
z
prawa
autorskiego
do
utworu
nieopublikowanego, chyba że sprzeciw byłby niezgodny z
ujawnioną wolą twórcy co do rozpowszechniania utworu.
Prawo do wynagrodzenia, nie podlega zrzeczeniu się, zbyciu
ani egzekucji. Nie dotyczy to wymagalnych wierzytelności.
Wysokość wynagrodzenia
twórcy
Twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo
odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub
fotograficznego, przysługuje prawo do wynagrodzenia stanowiącego
sumę poniższych stawek:
5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale
do równowartości 50.000 euro, oraz
3 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od
równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro, oraz
1 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od
równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro, oraz
0,5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w
przedziale
od
równowartości
350.000,01
euro
do
równowartości 500.000 euro, oraz
0,25 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta
w przedziale przekraczającym równowartość 500.000 euro
jednak nie wyższego niż równowartość 12.500 euro.
Przepisu w/w nie stosuje się w przypadku ceny sprzedaży
niższej niż równowartość 100 euro.
Oryginalny egzemplarz
utworu
egzemplarze wykonane osobiście przez twórcę;
kopie uznane za oryginalne egzemplarze utworu,
jeżeli zostały wykonane osobiście, w ograniczonej
ilości, przez twórcę lub pod jego nadzorem,
ponumerowane, podpisane lub w inny sposób
przez niego oznaczone.
Wynagrodzenie za oryginał
Twórcy i jego spadkobiercom przysługuje prawo do
wynagrodzenia w wysokości 5 % ceny dokonanych
zawodowo
odsprzedaży
rękopisów
utworów
literackich i muzycznych.
Odsprzedaż
jest każda sprzedaż następująca po pierwszym
rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę.
zawodową odsprzedażą są wszystkie czynności o
charakterze odsprzedaży dokonywane, w ramach
prowadzonej działalności, przez sprzedawców,
kupujących, pośredników oraz inne podmioty
zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki
lub rękopisami utworów literackich i muzycznych.
Kto płaci wynagrodzenie
twórcy
Do zapłaty wynagrodzenia, jest obowiązany sprzedawca a gdy
działa na rzecz osoby trzeciej, zawodowo zajmującej się handlem
dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych,
odpowiada z nią solidarnie.
Sprzedawca jest obowiązany do ujawnienia osoby trzeciej. Z
obowiązku tego może się zwolnić płacąc należne wynagrodzenie.
Twórca utworu, oraz jego spadkobiercy mogą domagać się od
sprzedawcy i pośrednika udzielenia informacji oraz udostępnienia
dokumentów niezbędnych do określenia należnego wynagrodzenia z
tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza lub rękopisu utworu
przez okres 3 lat od dnia dokonania odsprzedaży.
Obszary eksploatacji
Utrwalanie i zwielokrotnianie: wytwarzanie dowolną techniką
egzemplarzy
utworu,
w
tym
techniką
drukarską,
reprograficzną, zapis magnetyczny oraz technika cyfrowa,
Zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami na których
utwór utrwalono: wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub
najem egzemplarzu utworu lub oryginału,
Publiczne wykonie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie
oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne
udostępnienie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do
niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.