Przedsiębiorstwo i jego

otoczenie

Wprowadzenie

Każde przedsiębiorstwo funkcjonuje w otoczeniu. Przez
otoczenie rozumie się całokształt zjawisk, procesów i instytucji
kształtujących stosunki wymienne, możliwości sprzedaży,
zakresy działania i perspektywy rozwojowe przedsiębiorstwa.
Otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa wywiera wpływ na
poszczególne jego funkcje, zarówno podstawowe (zaopatrzenie,
produkcja, zbyt), jak i pomocnicze (administrowanie, marketing,
utrzymanie ruchu). Najprościej ujmując, otoczenie zewnętrzne
to wszystko to, co jest poza nim, a może na niego oddziaływać.
W wielu sytuacjach nie istnieje wyraźna granica dzieląca
przedsiębiorstwo od jej otoczenia zewnętrznego. Rozpatrując
otoczenie w ujęciu podmiotowym (uczestnicy otoczenia) można
zauważyć, że grupa interesariuszy jaką są akcjonariusze w
pewnym sensie jest częścią przedsiębiorstwa (akcjonariusze
kluczowi są członkami zarządu), ale w innym ujęciu są raczej
elementem jego otoczenia (akcjonariusze drobni).

Otoczenie zewnętrzne

Na otoczenie zewnętrzne składają się dwie warstwy:
otoczenie ogólne (dalsze, makrootoczenie)  stanowią je siły o
charakterze ekonomicznym, technicznym, socjokulturowym,
prawno-politycznym,

środowiskowo-przyrodniczym,

międzynarodowy (wymienione siły mogą w sposób bezpośredni
lu pośredni wpływać na funkcjonowanie przedsiębiorstwa),
otoczenie celowe (bliższe, mikrootoczenie)  składa się z
konkretnych podmiotów lub grup, które mogą wpływać na
przedsiębiorstwo. Obejmuje ono: konkurentów, klientów,
dostawców,

regulatorów,

potencjalnych

pracowników,

właścicieli, sojuszników strategicznych. Ponieważ wymiary te są
związane z konkretnymi organizacjami w środowisku, ich wpływ
będzie miał charakter bezpośredni.
W tabeli 1.1 zestawiono warstwy makrootoczenia i ich
charakterystykę.

Warstwa

Ogólna charakterystyka

Ekonomiczna

Procesy i tendencje występujące w gospodarce (lokalnej, regionalnej,
krajowej, europejskiej, światowej), w tym: poziom inflacji, stopa
bezrobocia, oprocentowanie kredytów, struktura podatków, koszty
zakupu surowców strategicznych (ropa, węgiel, energia elektryczna, gaz,
energia cieplna), koszty siły roboczej, zasobność portfela ekonomicznego
społeczeństwa itp.

Społeczno-
demograficzna

Cechy demograficzne ludności (wiek, płeć, wykształcenie), warunki
bytowe (powierzchnia mieszkaniowa na 1 mieszkańca) istniejące
standardy w  zakresie zamieszkiwania, pracy i obsługi, styl życia,
preferencje konsumpcyjne, poziom zamożności, formy spędzania
wolnego czasu itp.

Kulturowa

Normy etyczne, zwyczaje, tradycje, obyczaje oraz nawyki towarzyszące
zachowaniom ludzi, w tym: kultura społeczna, świadomość ekologiczna,
moralność i etyczność zachowań.

Polityczno-prawna

Uwarunkowania wynikające z istniejącego systemu politycznego,
prawnego i ustrojowego państwa.

Techniczno-
technologiczna

Rozwiązania techniczne i technologiczne, nowinki naukowe, technologie
ekologiczne – pozwolenia zintegrowane, Dyrektywa IPPC, Najlepsze
Dostępne Techniki – BAT, poziom innowacyjność, transfer technologii,
dostęp do różnych źródeł finansowania innowacji itp.

Przyrodniczo-
środowiskowa

Uwarunkowania związane z położeniem geograficznym, budową
geologiczną terenu, dostępnością surowców naturalnych, warunkami
klimatycznymi, stanem zasobowym wód, strukturą szaty roślinnej i
świata zwierzęcego, walorami krajobrazowymi, stanem środowiska
przyrodniczego.

Międzynarodowa

Trendy i kierunki zmian politycznych, gospodarczych, prawnych,
ekologicznych, kulturowych i społecznych na arenie międzynarodowej,
w tym globalizacja i umiędzynarodowienie biznesu.

Otoczenie konkurencyjne

Szczególnym obszarem otoczenia mikro jest otoczenie konkurencyjne. Firmy
tworzą przedsiębiorstwa, które konkurują między sobą jako oferenci usług,
producenci wyrobów. Konkurencja jest zatem „procesem, w którym uczestnicy
rynku dążąc do zrealizowania swoich interesów, próbują przedstawić oferty
korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk
wpływających na decyzje zawarcia transakcji”. Konkurencja to „sprzeczność
pomiędzy podmiotami rynkowymi w obrębie nakładających się na siebie celów”.
Zakres przedmiotowy konkurencji może być bardzo różny. Konkurenci
przedsiębiorstwa mogą konkurować o zasoby naturalne (dostęp do surowców,
np. węgiel, ropa naftowa, rudy żelaza), o klientów (instytucjonalnych i
indywidualnych), o pieniądze (środki zasilania zewnętrznego), o dostawców (im
mniej dostawców tym wyższa ich siła przetargowa), o siłę roboczą (poszukiwanie
szczególnie uzdolnionych pracowników, o wysokich kwalifikacjach i unikatowych
specjalnościach), o przełomowe patenty i wynalazki (innowacyjność podstawą
konkurencyjności). Przedsiębiorstwa mogą również konkurować o jakość
wyrobów i świadczonych usług. Otoczenie konkurencyjne podlega szczegółowej
analizie. Wyniki analizy są podstawą doskonalenia przedsiębiorstwa. W dążeniu
do bycia najlepszym przedsiębiorstwa konkurencyjne stosują porównania
benchmarkingowe (uczenie się od innych w sektorze, branży).

Otoczenie konkurencyjne

W gospodarce rynkowej warunkiem funkcjonowania przedsiębiorstwa jest
zbyt na wyprodukowane wyroby lub zapotrzebowanie na świadczone usługi.
Inicjatorem kreowania potrzeb są klienci wsparci przez działania
marketingowe (marketing uznaje się bowiem za koncepcję kreowania popytu
w gospodarce rynkowej). Klienci (odbiorcy) to wszyscy ci, którzy płacą za
nabywane wyroby lub usługi przedsiębiorstwa. Często powiązanie transakcji
z klientami jest bardzo zawikłane. W wielu przypadkach kupując wyrób danej
firmy nie kupujemy go bezpośrednio od niej, tylko u niezależnej firmy, która
jest pośrednikiem w rozprowadzaniu danego produktu (dystrybutorzy,
pośrednicy, hurtownie zbytu, agenci). Klientami mogą być osoby fizyczne
lub/i osoby prawne (inne przedsiębiorstwa, organizacje, firmy, instytucje).
Bardzo ważne dla przedsiębiorstwa są informacje o klientach. Najczęściej
uzyskuje się je na podstawie badań rynkowych oraz sprawozdań
przedstawicieli handlowych. Obecnie wiele firm koncentruje się na
określonych grupach konsumentów lub regionach. Klienci wywierają także
duży nacisk na wygląd opakowań, zakres usług serwisowych, ogólną jakość
produktów i na inne aspekty wartości. Przez pojęcie wartości rozumie się
„ogół korzyści, jakie może odnieść i odnosi klient (konsument), wchodząc w
relacje z  przedsiębiorstwem, jego ofertą lub marką”.

Otoczenie konkurencyjne

Ph. Kotler pisze o wartości dla klienta jako różnicy między przewidywaną ceną
wszystkich korzyści, jakie może otrzymać klient a  nakładami, jakie musi ponieść, aby
te korzyści skonsumować. Na kategorię nakładów składają się wydatki pieniężne
związane z zakupem wyrobów lub usługi, nakład czasu potrzeby do dokonania
transakcji kupna-sprzedaży, ryzyko związane z wyborem produktu i  marki. Korzyści
stanowią między innymi oszczędności związane z zakupem po obniżonej cenie,
spełnianiem przez wyrób funkcji użyteczności, jakości wyrobu (ujęcie techniczne
rozumiane jako zgodność wyrobu z normą i ujęcie rynkowe jako spełnianie przez
wyrób oczekiwań klienta), zakres usług towarzyszących procesowi kupna-sprzedaży.
Porównując nakłady i korzyści klient jest zadowolony jeżeli w przeprowadzonym
rozrachunku korzyści przewyższają nakłady.
Każde przedsiębiorstwo produkcyjne i transportowe funkcjonujące na rynku przed
przygotowaniem oferty dla klientów realizuje analizę marketingową identyfikując
potrzeby klientów. Zrozumienie oczekiwań klientów jest jednym z podstawowych
czynników powodzenia działalności gospodarczej. Firmy, które trafiają ze swoim
produktem dokładnie w ich potrzeby odnoszą sukces rynkowy. W literaturze
przedmiotu można następujący podział źródeł informacji o kliencie:
• wewnętrzne (baza danych klientów, dokumentacja, systemy finansowo-księgowe,

pracownicy),

• zewnętrzne (wywiad marketingowy, ankieta, obserwacja itp.).

Otoczenie konkurencyjne

Kolejną istotną grupą otoczenia mikro są dostawcy czyli podmioty gospodarcze
dostarczające surowce, materiały i usługi producentom. Każde przedsiębiorstwo
korzysta z  usług wielu dostawców. Jedni dostarczają surowce, inni maszyny i
wyposażenie. Dostawcy surowców i materiałów są mniej lub bardziej liczni. W
przypadku surowców naturalnych np. ruda żelaza, węgiel, ropa naftowa
dostawcy zlokalizowani są w regionach, gdzie dane surowce występują (ropa –
Zatoka Perska, węgiel – Zagłębie Donieckie, surowce metaliczne – Ural). Stopień
koncentracji dostawców może być zatem różny na poszczególnych obszarach
(skupienie, rozproszenie). Znacznie łatwiejszy dostęp mają producenci do
instytucji usługowych. Banki i  agencje kredytowe dostarczają niezbędnego
kapitału do prowadzenia działalności gospodarczej. Pośrednicy pracy dostarczają
zasobów ludzkich. Istnieją również dostawcy informacji ułatwiającej działalność
przedsiębiorstwa oraz firmy wyspecjalizowane w  przetwarzaniu informacji na
użytek przedsiębiorstw (prognozy gospodarcze). Przedmiotem zakupu ze strony
przedsiębiorstw produkcyjnych są także usługi bezpośrednio związane z
procesem wytwarzania np. dostawa energii elektrycznej. Przykładowy zakres
usług nabywanych przez przedsiębiorstwo produkcyjne przedstawiono na rys.
1.1. Współczesne przedsiębiorstwa starają się unikać uzależnienia od jednego
dostawcy. Spowodowane jest to groźbą przestojów w momencie braku dostawy. 

Wyroby hutnicze

Obróbka, przerób

(w tym mechaniczna,

przewalcowywanie),

obróbka złomu,

dostawa energii

(usługi przesyłowe)

Usługi

transportowo-

przewozowe,

spedycyjne

logistyczne

Usługi

informatyczne

Usługi łączności

Usługi

remontowe,

projektowo

-inwestycyjne

Usługi

przetwarzania

i składowania

odpadów

Inne (prawne,

komunalne,

biurowe, audytowe,

porządkowe,

szkoleniowe itp.)

Usługi bankowe

Zakup licencji

i patentów

Usługi B+R,

laboratoryjne

i pomiarowe

Usługi legalizacji

wag

i urządzeń

pomiarowych

Ekspertyzy i

orzeczenia

techniczne

Usługi

konsultingowe

i doradcze

Usługi związane

z utrzymaniem

ruchu

Regulatory rynku

Przedsiębiorstwa współpracują także z grupą regulatorów rynku. Są to
jednostki, które mogą kontrolować, regulować lub w inny sposób
oddziaływać na politykę i praktyki przedsiębiorstw. Regulatorami są
między innymi organy administracji państwowej szczebla centralnego i
lokalnego (ministerstwa, samorząd lokalny), agencje (Agencja Ochrony
Środowiska), komisje (Komisja Nadzoru Finansowego), urzędy (urząd
skarbowy). Instytucje te egzekwują zasady prowadzenia działalności
gospodarczej oraz pełnią funkcje kontrolno-nadzorujące, a nawet
reglamentacyjne (wydawanie koncesji na prowadzenie danego typu
działalności, np. kasyna gier, wydobycie surowców naturalnych).
Podmioty regulujące mają bardzo duży wpływ na funkcjonowanie
przedsiębiorstw, a podmioty gospodarcze muszą ponosić dodatkowe
koszty wynikające z ustalonych zasad regulacji działalności gospodarczej
w postaci opłat, kar. Jako przykład mogą posłużyć koszty ochrony
środowiska wynikające z zasady „zanieczyszczający płaci”. Ponadto do
instytucje regulujących zalicza się również instytucje stojące na straży
utrzymania odpowiednich norm jakościowych produkowanych przez
przedsiębiorstwo produktów i norm organizacyjnych.

Regulatory rynku

W

świetle

procesów

internacjonalizacji

(umiędzynarodowienie),

multinacjonalizacji (wielonarodowość) i  globalizacji (ujednolicenie gospodarki,
produkcji, systemów prawnych, norm dotyczących ochrony środowiska,
systemów bankowych, stylu życia, kultury, norm moralnych) we współczesnej
gospodarce zakres przestrzenny oddziaływań regulatorów znacznie się
poszerzył. Jako przykład może posłużyć rozwój organizacji normalizacyjnych do
których zalicza się: Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO),
Międzynarodową Komisję Elektrotechniczną (IEC), Europejski Komitet
Normalizacyjny (CEN), Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki
(CENELEC), Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI), Europejska
Komisja

Gospodarcza

ONZ,

Światowa

Organizacja

Zdrowia

(WHO),

Amerykańskie Towarzystwo ds. Badań i Materiałów (ASTM).
Szczególnym rodzajem regulatorów funkcjonowania przedsiębiorstwa są
interesariusze. Są to grupy pragnące wywierać wpływ na prowadzoną przez
przedsiębiorstwa działalność gospodarczą. Grupy interesów nie dysponują
oficjalnymi atrybutami władzy. Mogą jednak wywierać znaczny wpływ,
wykorzystując środki masowego przekazu do zwrócenia uwagi opinii publicznej
na swoje racje. Na przykład organizacje walczące z alkoholizmem wywierają
nacisk na producentów napoi alkoholowych, firmy samochodowe, władze
lokalne oraz bary i restauracje. Przykładami grup interesu może być również
Unia Konsumentów oraz

Krajowa Organizacja Kobiet

.

Struktura mikrootoczenia

Strukturę mikrootoczenia tworzy również siła robocza (potencjalni
pracownicy dla przedsiębiorstwa). Siła robocza dostępna na rynku
(podaż kadr) stanowi potencjalną kadrę przedsiębiorstwa (forma
rekrutacji

zewnętrznej).

Pracowników

w

przedsiębiorstwie

reprezentują związki zawodowe, które mogą wywierać silny wpływ na
prowadzoną przez przedsiębiorstwo politykę płac i zatrudnienia.
Kadra

kierownicza

przedsiębiorstw

negocjuje

najważniejsze

rozwiązania kadrowe z przedstawicielami związków zawodowych.
Należy zaznaczyć, że na terenie dużych przedsiębiorstw może
prowadzić działalność kilka związków zawodowych.
Kolejna grupa mikrootoczenia to akcjonariusze. Grupa ta nabiera
szczególnego

znaczenia

w

gospodarce

rynkowej

ponieważ

podstawową formą prowadzenia działalności gospodarczej są spółki
kapitałowe, a przede wszystkim spółki akcyjne. Coraz więcej
akcjonariuszy, stara się wpłynąć na kierownictwo firm, w których
mają swe udziały. Często wykorzystują oni możliwość obligowania
menedżerów do wypracowywania konkretnych wyników.

Struktura mikrootoczenia

Ostatnia grupa to sojusznicy strategiczni czyli partnerzy
realizacji wspólnych założeń strategii rozwoju. Tworzenie
aliansów strategicznych pozwala przedsiębiorstwom na
rozłożenie ryzyka, ułatwia dostęp do wiedzy, informacji,
doświadczenia czy technologii stosowanej przez partnerów,
współfinansowanie inwestycji itp. W gospodarce globalnej
powiązania pomiędzy przedsiębiorstwami są coraz bardziej
intensywne. Coraz trudniej sprostać wymogom rynku przez
pojedyncze przedsiębiorstwo. Ograniczenia kapitałowe są
podstawowa barierą rozwoju. Stąd coraz większego znaczenia
nabierają

różne

formy

współpracy

i

integracji.

Do

podstawowych form integracji przedsiębiorstw zalicza się fuzję:
• poziomą,
• pionową,
• konglomeratową.

Fuzje

Fuzja pozioma (horyzontalna) występuje, gdy łączą się przedsiębiorstwa
produkujące podobne produkty tej samej branży. Motywami łączenia się
przedsiębiorstw mogą być: redukcja kosztów, podniesienie efektywności,
korzyści skali, bezpieczeństwo rynkowe. W ramach fuzji poziomej wyróżnia
się fuzję:
• rozszerzającą rynek,
• rozszerzającą ofertę.
Kolejną formą integracji przedsiębiorstw jest fuzja pionowa (wertykalna),
gdy łączą się przedsiębiorstwa zajmujące się różnymi etapami powstawania
tego samego produktu. Motywem łączenia się przedsiębiorstw w ten sposób
jest chęć zwiększenia kontroli nad poszczególnymi etapami prowadzonej
działalności lub bezpieczeństwo surowcowe. Wyróżnia się fuzję pionową:
• w górę z dotychczasowym odbiorcą,
• w dół  z dostawcą.
Fuzja konglomeratowa ma miejsce, gdy przedsiębiorstwa działają w różnych
branżach. Motywami tego procesu są: dywersyfikacja portfela produktów i
utworzenie przedsiębiorstwa wielobranżowego.

Typy dywersyfikacji

Można wyróżnić między innymi dywersyfikację:
•geograficzną ukierunkowana na wchodzenie na nowe rynki zbytu,
do nowych stref geograficznych o innych czynnikach sukcesu niż w
tradycyjnych sferach wpływu przedsiębiorstwa,
•wzmacniającą i rozwijającą opartą na wejściu przedsiębiorstwa
w nowe dziedziny działalności w celu wzmocnienia działalności
podstawowej.
W tabeli 1.2 przedstawiono podstawowe formy współpracy
przedsiębiorstw.

Typ formy współpracy

Przykładowe formy współpracy

Formy kooperacyjnej

współpracy

przedsiębiorstw

 kooperacja umowna
 kooperacja bezumowna

 kooperacja przemysłowa



joint-venture



alians strategiczny



networking

(sieci franczyzowe, sieć

wewnątrzkorporacyjna,

sieci

liderów biznesu, międzynarodowe
sieci

powiązań

korporacji

transnarodowej)



klaster przemysłowy

Formy koncentracyjne

współpracy

przedsiębiorstw



fuzja



przejęcie



holding

(holding de facto, holding

umowny)

 grupy kapitałowe (spółki zależne)

Gospodarka sieciowa

Oprócz form kooperacji realizowanych na podstawie
umów o współpracy przedsiębiorstwa przystępują
do „systemów sieciowych i korporacji modularnych,
w których wszelka działalność gospodarcza – nie
będąca podstawą porozumienia - jest zlecana
podmiotom zewnętrznym na zasadzie subkontraktu,
do korporacji wirtualnych, które istnieją tylko jako
chwilowe zbiory porozumień miedzy jednostkami
efemerycznymi, udostępniającymi swoje główne
kompetencje dla przejściowej współpracy”. Na rys.
1.2 przedstawiono schemat gospodarki sieciowej. 

DUŻE

PRZEDSIĘBIORST

WA PRODUKCYJNE

Administracja rządowa

i regionalna

Projekty wspierania

innowacji,

Centra innowacji

gospodarczych

Uczelnie wyższe

Współpraca uczelni wyższych

z przedsiębiorstwami

Projekty zatrudniania

absolwentów

Centra transferu technologii

Projekty transferu technologii,

Ocena prac badawczo -

rozwojowych

Biura konsultacyjne

 usługi

Techniki zarządzania

innowacjami

Techniki rewizyjne

Techniki

prognozowania

Finanse  banki,

ubezpieczenia

Kapitał początkowy

Venture capital

Duże przedsiębiorstwa

obsługi biznesu

Łańcuchy i skupienia

oddziałów

Plan marketingu

Tworzenie przedsiębiorstw

typu start-up i spin-of

Przedsiębiorstwa

małe

i średnie

Polityka współpracy

Forum biznesu

Przedsiębiorstwa

logistyczno-

transportowe

Polityka współpracy

Działalność ludzka na ziemi jest zawsze umiejscowiona w
przestrzeni są związana z czasem. Dla zaspokojenia
indywidualnych i społecznych potrzeb ludzi konieczna jest
jedność czasu i przestrzeni dóbr zaspokajających te potrzeby,
jak również ludzi jako konsumentów tych dóbr. Ponieważ
składniki działalności wytwórczej, a mianowicie człowiek,
tworzywo, narzędzia produkcji i zakłady wytwarzające te dobra
oraz konsumenci dóbr mogą znajdować się w różnych
miejscach, jedność przestrzeni i czasu jest osiągalna za
pomocą transportu.
Transport jest pojęciem wieloznacznym związanym z
pokonywaniem przestrzeni i najczęściej bywa definiowany jako
działalność związana z przemieszczaniem osób i ładunków z
zastosowaniem środków lokomocji. Zadania, jakie wykonują
środki transportu i komunikacji są podstawą do nadania
transportowi i komunikacji zasadniczego znaczenia.

Transport

TRANSPOR

T

Przedmiot
przewozu

Gałęzie
transportu

Organizacja
transportu

Cel
działalnośc
i

transport
osób

transport
towarów

kolejowy

samochodowy

wodny, morski

lotniczy

zorganizowany

niezorganizowa
ny

zarobkowy

nie zarobkowy

publiczny

prywatny

Rys. Struktura transportu ładunków w 2008 roku

Usługową rolę transportu samochodowego i jego wartość w systemie
funkcjonowania gospodarki narodowej powinno się rozumować w głównej
mierze poprzez układ cech techniczno-funkcjonalnych i gospodarczych, którymi
cechuje się ten sposób przemieszczenia.
Transport samochodowy, spośród innych gałęzi transportu, odznacza się przede
wszystkim :
• możliwością przystosowania środków przewozowych do wszelkich warunków

przewozowych,

• bliską nieograniczoności dostępnością, do jego podstawowych środków pracy,

wyróżniającą się możliwościami podstawienia taboru praktycznie w dowolne
miejsce,

• możliwością korzystania z gęstej sieci dróg kołowych, a w niektórych

przypadkach pojazdy mogą dokonywać przewozów po bezdrożach,

• możliwością przewozu towarów bezpośrednio od wytwórcy do konsumenta,
• dużą jego elastycznością podróży, mającą szczególne znaczenie na krótkich

i  średnich odległościach,

• niskimi nakładami inwestycyjnymi,
• terminowością i punktualnością wykonania usług.

Transport samochodowy

Warunkiem osiągania pożądanych cech funkcjonalnych przez
transport samochodowy jest istnienie specyficznej infrastruktury.
Infrastrukturę związaną z transportem możemy podzielić na:
• liniową (sieć drogowa w państwie, drogi naturalne i sztuczne),
• punktową (dworce autobusowe i  przystanki, stacje benzynowe i

techniczne, place i  punkty przeładunkowe).

Wymieniona

infrastruktura

staje

się

częścią

systemu

transportowego, który jest określany jako „uporządkowana całość
wszystkich gałęzi transportu działających na danym obszarze”. Na
strukturę systemu transportowego składa się:
• majątek trwały transportu,
• majątek obrotowy transportu,
• czynnik ludzki,
• międzygałęziowe powiązania wewnątrz systemu,
• powiązania systemu transportowego z otoczeniem.

Cechy transportu

samochodowego

Obecnie większość firm funkcjonujących w
sektorze transportu ma wielopłaszczyznowe
formy organizacyjne. Te rozbudowane struktury
są wynikiem rozwoju systemów logistycznych,
w których uczestniczy transport. Na rys. 1.7
przedstawiono podmioty uczestniczące w
procesie transportowym w ramach współpracy
z przedsiębiorstwami produkcyjnymi.
W tabeli 1.8 zestawiono zalety i wady
poszczególnych form transportu.

Powiązania pomiędzy rodzajami

transportu

PRZEDSIĘBIORST

WO

PRODUKCYJNE

Dostawcy

opakowań

Dostawcy

surowców,

materiałów

Transport

przesyłowy

(energia, gaz)

Odbiorcy

wyrobów

Odbiorcy

opakowań

Odbiorcy

odpadów

Przewoźnicy

krajowi

Przewoźnicy

zagraniczni

Własne

przedsiębiorstwa

transportowe

Środek

transportu

Zalety

Wady

Drogowy

 ogólnodostępny,
 bezpośredni (od drzwi do

drzwi),

 dogodny

do

przewozu

artykułów

spożywczych

szybkopsujących się

 wysoki

komfort

podróżowania pasażerów,

 szybkie

pokonywanie

krótkich odległości (do 300
km),

 stosunkowo tani.

 możliwość

przewozu

małej

liczby

osób

i

towarów,

 niedogodny do przewozu

surowców,

materiałów,

półproduktów
wielkogabarytowych,

 niekorzystny na długie

odległości

(cena,

prędkość, komfort),

 zanieczyszcza

środowisko

(hałas,

spaliny),

 duża wypadkowość

Kolejowy

 duża ładowność,
 dogodny

do

przewozu

surowców

i

towarów

wielkogabarytowych,

 bezpieczny,
 nie

zanieczyszcza

środowiska,

 wysoki

komfort

podróżowania na długie
odległości,

 tani.

 nie jest ogólnie dostępny,
 niedogodny ze względu

na prędkość i cenę na
krótkie odległości,

 nie jest bezpośredni,
 niedogodny do przewozu

artykułów spożywczych
szybkopsujących się.

Lotniczy

 najszybszy

środek

transportu,

 dogodny do przewozu osób

miedzy kontynentami,

 dogodny

do

przewozu

artykułów szybkopsujących
się,

 stosunkowo bezpieczny,
 wysoki

komfort

podróżowania,

 taniejący środek transportu

(tanie linie lotnicze).

 nie jest ogólnie dostępny,
 nie jest bezpośredni,
 drogi,
 niekorzystny na krótkie

odległości,

 niedogodny do przewozu

surowców,

 częściowo zanieczyszcza

środowisko,

 uzależniony od warunków

atmosferycznych,

 hałas,
 zagrożenie terroryzmem.

Wodny

 tani,
 możliwy

przewóz

dużej

liczby

osób,

towarów,

surowców jednocześnie,

 dogodny

do

przewozu

surowców i towarów między
kontynentami,

 bezpieczny
 nie

zanieczyszcza

środowiska.

 powolny

środek

transportu,

 niedogodny do przewozu

na krótkie odległości,

 niedogodny do przewozu

artykułów
szybkopsujących się,

 uzależniony od pogody

i dostępu do morza, rzek
itp.,

 zagrożenie piractwem.

W przedsiębiorstwach transportowych, gdzie klient pełni
priorytetową lub przeważającą funkcję w systemie
zarządzania równie istotne jest także uwydatnienie strategii
rynkowych. Istotność tego zagadnienia bierze się ze
zróżnicowania

zakresu

zagadnień

kluczowych

na

poszczególnych

poziomach

zarządzania

oraz

przedmiotowego zakresu działalności, dla którego ujmuje
się sposoby postępowania. Według M. Ciesielskiego pozycja
firmy transportowej na rynku odnosi się do:
•zakresu

świadczonych

usług

(przewóz,

usługi

przeładunkowe, spedycja, usługi dodatkowe itp.),
•zasięgu, w jakim firma sama wykonuje sprzedawane usługi,
•zakresu obsługiwanych ładunków,
•zakresu przestrzennego przewozu.

Transport

W sektorach transportowych można zidentyfikować
strategie wyróżnione w modelu M. E. Portera. Są
formy oferujące tanie przewozy. Są przewoźnicy,
którzy liczą, że klient doceni poziom świadczonych
usług i zaakceptuje w związku z tym wyższe ceny.
Konkurencja

pomiędzy

przedsiębiorstwami

transportowymi może być bardzo ostra lub słaba.
Rywalizacja

może

skierowana

być

na

dotychczasowych klientów lub na nowe potrzeby
użytkowników (odbiorców usług transportowych). W
tabeli

1.9

przedstawiono

modele

zachowań

przedsiębiorstw transportowych na rynku.

Transport

Typy modeli

Sytuacja w przedsiębiorstwie

transportowym

Zalecane przedsięwzięcia

Zachowawczy



brak własnej wizji przyszłości,



strategia

obrony

przed

konkurencją,



zakres działań  kontynuacja
dotychczasowych usług,



brak myślenia perspektywicznego,



taktyka obronna w sytuacjach
zagrożenia,



zadawalająca sytuacja finansowa



ekspansja technologiczna,



ekspansja rynkowa przez:

 umacnianie

dotychczasowej pozycji,

 wchodzenie

na

nowe

rynki,



dywersyfikacja działalności:

 inwestycyjna,
 schodzenia z branży,
 podtrzymująca,
 zabezpieczająca



poszukiwanie nowego
wizerunku (image)

Na przetrwanie



kryzys organizacyjny i finansowy,



zagrożona pozycja rynkowa,



brak własnej wizji przyszłości,



dominuje

myślenia

kategorią

teraźniejszości,



stopniowy kryzys „dziedzinowy”,



trudna sytuacja finansowa,



brak motywacji do tworzenia
strategii działania



opracować

strategię

ratunkową:

 ustalić kierunki zmian na

podstawie wnikliwej
analizy sytuacji firmy
i uwarunkowań
zewnętrznych,

 konsekwentnie wdrażać

strategię,

 analizować otoczenie

konkurencyjne,



dokonywać zmian na bieżąco,



uczyć się od innych
(benchmarking)

Poszukiwania
szans rynkowych



firma ma własną wizję przyszłości,
ale nie sprawdza się ona w
praktyce,



kryzys organizacyjny (przestarzałe
struktury organizacyjne i metody
zarządcze),



zagrożona pozycja rynkowa (stały
spadek popytu na oferowane
przez firmę usługi,



pogarszająca

się

sytuacja

finansowa (wzrost zobowiązań,
brak funduszy inwestycyjnych),



wzrost

postaw

prorynkowych

wśród

kadry

kierowniczej

(poczucie potrzeby zmian)



dokonać reorientacji
strategicznej,



reorganizacja struktur
przedsiębiorstwa,



wprowadzenie nowych metod
zarządzania,



restrukturyzacja w
poszczególnych obszarach
i funkcjach przedsiębiorstwa,



poszukiwanie inwestorów
strategicznych, outsourcing,



przejście od strategii
ucieczkowej i obronnej do
ekspansywnej,



podtrzymywanie procesu
zmian

Kreowania rozwoju 

firma ma własną wizję rozwoju,
która się sprawdza,



silna pozycja finansowa,



pojawiające się zagrożenia są do
pokonania we własnym zakresie,



firma

skutecznie

osiąga

zamierzone cele,



menedżerowie

są

zdolni

do

podejmowania ryzyka



budowanie

strategii

umacniania pozycji na rynku i
zwiększania udziału w rynku,



ekspansja

i

przywództwo

kosztowe,



umacnianie

wizerunku

przedsiębiorstwa na rynku,



dywersyfikacja substrategii:

 strategia mody,
 strategia monopolu,
 strategia produkt/rynek
 inne strategie

Reasumując,

przedsiębiorstwa

transportowe

świadczą

usługi

wspomagające

prawidłowe

funkcjonowanie

przedsiębiorstw

produkcyjnych. Transport dostarcza surowce i materiały potrzebne na
wejściu do procesu produkcyjnego, jak i dystrybuuje gotowe wyroby
do

klientów.

W

dobie

rozwoju

systemów

logistycznych

przedsiębiorstwa transportowe są elementem struktury, która ma
zapewnić wysoki poziom świadczonych usług przy stosunkowo niskich
kosztach ich świadczenia. Nowoczesny transport można rozpatrywać
w trzech aspektach:
•funkcjonalnym (realizacji funkcji przemieszczania, przesyłu, dostawy,
itp.),
•instytucjonalnym (techniczne i organizacyjne jednostki systemów
transportowych),
•procesowym (zbiór działań pozwalających optymalizować dostawę
towarów do odbiorcy z uwzględnieniem wszelkich zmian, które
wywołane zostały nowymi uwarunkowaniami, w tym także, a może
przede wszystkim oczekiwaniami klientów.

Podsumowanie

W nowoczesnych przedsiębiorstwach transportowych istotne
znaczenie mają następujące działania z zakresu:
• budowania interakcji między: przewoźnikiem – usługobiorcą

– konkurentem,

• myślenia innowacyjnego (poszukiwanie nowych rozwiązań,

które zmieniają dotychczasowe formy, metody
funkcjonowania przedsiębiorstw transportowych),

• kreowania nowych strategii rynkowych (dywersyfikacja

oferty, poszukiwanie nowych segmentów rynku),

• marketingu partnerskiego (działania ukazujące wiarygodność

przedsiębiorstwa w każdym obszarze jego działalności),

• jak najszybszego i jak najskuteczniejszego oraz po

najmniejszym koszcie dostosowywanie się do zaostrzonej
konkurencji na rynku firm transportowych.

Podsumowanie