Źródła prawa

międzynarodowego

Prawo międzynarodowe

publiczne

• Pojęcie

i

rodzaje

źródeł

prawa

międzynarodowego

• Umowa międzynarodowa
• Zwyczaj międzynarodowy
• Ogólne zasady prawa
• Akty

jednostronne

państwa

oraz

organów

i

organizacji

międzynarodowych

• Źródła pomocnicze – orzecznictwo i

doktryna

• Kodyfikacja prawa międzynarodowego

Pojęcie i rodzaje źródeł prawa

międzynarodowego

 

źródła poznania

prawa

fontes iuris

cognoscendi

 

- rozumiane jako
zbiory dokumentów,

z których czerpie
się znajomość norm

prawa
międzynarodowego,

 

źródła powstania prawa

fontes iuris oriundi

 

- w znaczeniu formalnym -
formy, w których tworzone

są

normy

prawa

międzynarodowego

- w znaczeniu materialnym
- zespół czynników, które

doprowadziły do powstania
konkretnych norm prawa

międzynarodowego

Umowa międzynarodowa

• Pojęcie

i

budowa

umowy

międzynarodowej

• Rodzaje umów międzynarodowych
• Procedura

zawierania

umów

międzynarodowych

• Obowiązywanie i stosowanie prawa

UE

Rodzaje umów

międzynarodowych

• kryterium: procedura zawarcia
• kryterium: organ występujący w imieniu

państwa

• kryterium: podmiot zawierający umowę
• kryterium: okres obowiązywania
• kryterium: forma zawarcia
• kryterium: liczba stron
• kryterium: sposób przystępowania
• kryterium: treść umowy
• kryterium: układ praw i obowiązków między

stronami

Procedura zawierania umów

międzynarodowych

• negocjowanie,

przyjęcie

i

umocowanie tekstu umowy

• wyrażenie zgody na związanie się

umową

• notyfikowanie

zgody

pozostałym

stronom umowy

• wejście umowy w życie

Obowiązywanie i stosowanie

umów międzynarodowych

• Zakres czasowy: przyczyny nieważności

umowy

międzynarodowej,

przyczyny

wygaśnięcia umowy międzynarodowej

• Zakres

rzeczowy:

dopuszczalność

składania zastrzeżeń, sprzeciw wobec
zastrzeżenia (zwykły i kwalifikowany)

• Zakres podmiotowy: umowy na korzyść i

na niekorzyść państwa trzeciego (art. 35-36
KWPT)

• Zakres terytorialny

Zwyczaj

międzynarodowy

na

definicję

zwyczaju

międzynarodowego składają się dwa
elementy:
1) praktyka państw - element
obiektywny lub materialny zwyczaju
oraz
2) przeświadczenie państw, że
praktyka ta tworzy prawo - element
subiektywny zwyczaju

Zwyczaj

międzynarodowy

• na definicję zwyczaju międzynarodowego

składają się dwa elementy: element obiektywny
oraz element subiektywny zwyczaju

• podstawy obowiązywania normy zwyczajowej:

koncepcja

woluntarystyczna

oraz

teoria

obiektywistyczna

• tzw. persistent objector jako wyjątek od zasady

uniwersalnej mocy wiążącej normy zwyczajowej

• zwyczaje regionalne i lokalne

Elementy zwyczaju

element obiektywny

usus

 

- praktyka (postępowanie państw),

oznacza działalność ich organów;

- praktyka zbiorowa (zawieranie

traktatów, działalność organizacji

międzynarodowych);

- praktyka indywidualna:

a) zewnętrzna (działalność

dyplomatyczna);

b) wewnętrzna (działalność

ustawodawcza,

administracyjna, sądownicza);

- praktyka musi być jednolita,

powszechna i stała;

- stopień powszechności praktyki –

praktyka państw biorących udział w

danej

dziedzinie

obrotu

międzynarodowego

i

milczenie

innych państw (tolerowanie tej

praktyki);

element subiektywny

opinio iurris sive necessitatis

 

- może być zawarta w samej praktyce
(postępowaniu) państw, która opiera

się na milczącym uznaniu istnienia

konkretnej normy prawnej;

- może być zawarta w oficjalnych

oświadczeniach

państw,

które

stwierdzają, że istnieje konkretna

norma prawa międzynarodowego;

- może być zawarta w uchwałach

(rezolucjach)

organizacji

międzynarodowych;

-

może

wynikać

z

umów

międzynarodowych,

jeżeli

strony

zamierzały

w

nich

potwierdzić

istniejące normy zwyczajowe;

Ogólne zasady prawa

• zasady prawa, tak wywodzące się z prawa krajowego,

jak i z prawa międzynarodowego, a także ogólnie
przyjęte zasady rozumowania prawniczego

• rozróżnienie między ogólnymi zasadami prawa w

rozumieniu art. 38 Statutu MTS a zasadami
podstawowymi prawa międzynarodowego – zasady
akceptowane przez wszystkie państwa, bez względu
na ustrój, uznawaną ideologię oraz przynależność do
bloków i sojuszy

• przykłady: nikt nie może posiadać więcej praw, niż

sam posiada; nie można być sędzią we własnej
sprawie, prawo nie działa wstecz; nie można dwa razy
sądzić tej samej sprawy, prawo szczególne uchyla
prawo ogólne

Akty jednostronne państw sensu

stricto

i sensu largo

• akty jednostronne sensu stricto - akty autonomiczne, stanowiące

przejaw niezależnej woli jednego podmiotu, np. uznanie, protest,
zrzeczenie

• akty jednostronne sensu largo - akty autonomiczne oraz akty,

których skutek prawny powiązany jest z innymi normami (aktami)
prawa międzynarodowego: 1) akty obligatoryjne (np. obowiązek
notyfikacji blokady wojennej), 2) akty fakultatywne (np. deklaracja
jednostronna uznająca kompetencję MTS), 3) akty mieszane (np.
państwo określa granice morza terytorialnego)

• elementy koncepcji aktu jednostronnego jako źródła prawa

międzynarodowego: akt czysto jednostronny , oświadczenie musi
zostać złożone przez kompetentny organ, zamiar państwa
związania się treścią oświadczenia, „bezwarunkowe i definitywne”
zobowiązania, oświadczenie złożone „publicznie i erga omnes”
oświadczenie wolne od wad

Akty jednostronne organizacji

lub organów

międzynarodowych

• nie tylko wyraz woli podmiotu prawa międzynarodowego, jakim jest

organizacja lub organ międzynarodowy, ale także wyraz woli państw
tworzących organizację lub organ

• znaczenie i charakter prawny uchwały określa statut organizacji

międzynarodowej

• warunki uznania uchwał organizacji międzynarodowej za źródło prawa

międzynarodowego: 1) muszą być prawnie wiążące oraz 2) muszą
mieć charakter prawotwórczy

• dwa

rodzaje

uchwał

prawnie

wiążących

organizacji

międzynarodowych:

1)

prawo

wewnętrzne

organizacji

międzynarodowych (przeznaczone pro foro interno) oraz 2) prawo
stanowione przez organizacje dla państw (przeznaczone pro foro
externo)

• sposoby tworzenia przez organizację międzynarodową norm

wiążących dla państw: jednomyślność, tzw. system concracting out,
uchwały podejmowane większością głosów

• z natury swojej akty organizacji międzynarodowych mają charakter

pochodny

• podstawowy warunek uznania uchwał organizacji międzynarodowych

za samoistne źródło prawa międzynarodowego - ich moc wiążąca
wynikać musi z umowy konstytuującej organizację

Źródła pomocnicze – orzecznictwo i

doktryna

• służą ustaleniu przez MTS, czy i jaka norma prawa

międzynarodowego istnieje, z zastrzeżeniem, że decyzja
Trybunału ma moc obowiązującą tylko między stronami i
odnośnie do tej właśnie sprawy (art. 59 SMTS)

• uznanie

istnienia

osobowości

międzynarodowoprawnej

organizacji międzynarodowych, prawo do składania zastrzeżeń
do umowy, która takiego prawa nie przewiduje, zasady
międzynarodowoprawnej skuteczności obywatelstwa

• MTS nie jest jedynym sądem międzynarodowym – działają sądy

o zasięgu regionalnym, sądy praw człowieka, międzynarodowe
trybunały karne, Trybunał Prawa Morza – niebezpieczeństwo
niejednolitego orzekana w kwestiach prawa międzynarodowego

• doktryna wyjaśnia i precyzuje przepisy obowiązującego prawa,
• pośredni wpływ doktryny na kształtowanie prawa - wnioski de

lege ferenda

Kodyfikacja prawa

międzynarodowego

• prawo międzynarodowe jako całość nie jest

skodyfikowane

• kodyfikacja prawa międzynarodowego to

systematyczne zestawienie jego

• przepisów (kodyfikacja sensu stricto) łączące

się często z precyzowaniem i

• uzupełnianiem prawa (stopniowy

rozwój prawa)

• charakter prawny kodyfikacji zależy od tego,

kto jej dokonuje i w jakiej formie

Rodzaje kodyfikacji

kodyfikacja prywatna

 

- przeprowadzana jest przez

poszczególnych uczonych,

prywatne stowarzyszenia

międzynarodowe;

- nie ma mocy wiążącej dla

państw

kodyfikacja oficjalna

 

-

podejmowana

przez

poszczególne państwa oraz

powszechne

i

regionalne

organizacje międzynarodowe;

- jedynym rodzajem kodyfikacji

wiążącym dla państw, jest

ujęcie kodyfikowanych norm w

umowę

międzynarodową

–

formalnie wiążąca dla stron

umowy;