Źródła prawa międzynarodowego

  1. Źródła prawa międzynarodowego

    1. Źródła prawa międzynarodowego

      1. w znaczeniu materialnym (wewnętrzne, realne) – czynniki, które doprowadziły do powstania norm – mają charakter pozaprawny

        • głównym takim źródłem jest wola państw, nakazy rozumu, więź społeczna, świadomość i emocje ludzi;

      2. w znaczeniu formalnym (zewnętrzne, pozytywne) – zewnętrzny wyraz procesu, jaki doprowadził do powstania normy prawnej; formy prawne, w których tworzone są normy prawne – należą do sfery prawnej

        • przede wszystkim zwyczaj i umowy międzynarodowe

      3. w znaczeniu poznawczym – zbiory dokumentów prawa międzynarodowego (nie ma tajnych umów, protokołów) – każda zawarta umowa jest rejestrowana w Sekretariacie Generalnym ONZ

    2. Katalog źródeł prawa międzynarodowego

      1. Art. 38 Statutu MTS – podstawy wyrokowania MTS (tzw. sąd światowy)

        • umowy międzynarodowe

        • zwyczaj międzynarodowy

        • ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane

        • orzecznictwo

        • doktryna

      2. inne:

        • uchwały organów organizacji międzynarodowych

        • akty jednostronne państw

Międzynarodowy Trybunał Stanu nie orzeka wg common law, tylko na podstawie prawa. Sam norm tworzyć nie może.

Art. 38 par. 1 statutu MTS wymienia podstawy wyrokowania ale nie jest to katalog zamknięty (patrz pkt b) Par. 2 tego artykułu przewiduje możliwość orzekania ex aequo et bono, jeżeli strony się na to zgodzą.

  1. Umowy międzynarodowe

Umowy międzynarodowe:

  1. Art. 2. Konwencji wiedeńskiej z 1969 r. o prawie traktatów: „porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach i bez względu na jej szczególną nazwę”

  2. ponadto także umowy między państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego, albo pomiędzy tymi podmiotami

    • Kontrahentami umowy międzynarodowej – obok państw mogą być inne podmioty prawa międzynarodowego (strona wojująca w wojnie domowej, ruchy narodowowyzwoleńcze, międzynarodowe organizacje rządowe, Stolica Apostolska) – jednak z tym zastrzeżeniem, że przepisy Konwencji wiedeńskiej z 1969 r. nie mają do takich umów zastosowania.

    • Nie są umowami międzynarodowymi umowy zawierane pomiędzy państwem a spółkami i korporacjami zagranicznymi.

  3. Gentelmen’s agreement – porozumienie dżentelmeńskie (w formie umowy ustnej), zawierane częściej przez przywódców niż przez państwa. Przywódcy swym autorytetem gwarantują, że dojdzie do porozumienia między tymi państwami

  1. Różne nazwy umów międzynarodowych

    • traktaty – umowy o większym znaczeniu, zawierane w bardziej uroczystej formie

    • układ, konwencja, pakt, porozumienie, protokół, protokół dodatkowy, deklaracja, akt końcowy konferencji, konkordat i inne

  2. Ważniejsze akty prawne – znać tytuł, tok i miejsce przyjęcia oraz organ wydający

    1. Karta Narodów Zjednoczonych

    2. Deklaracja Praw Człowieka i obywatela

    3. Konstytucja RP

    4. Konwencja o prawie traktatów pomiędzy państwami a organizacjami międzynarodowymi

    5. Konwencja o prawie traktatów pomiędzy organizacjami ….

  3. Rodzaje umów międzynarodowych

    1. podział wg kryterium procedury:

      • zawierane w trybie prostym – kończą się podpisaniem

      • zawierane w trybie złożonym – wymagają ratyfikacji bądź zatwierdzenia

    2. podział wg kryterium organów występujących:

      • państwowe – zawierane przez głowę państwa

      • rządowe – zawierane przez rząd

      • resortowe – zawierane przez ministra

    3. podział wg kryterium liczby stron:

      • dwustronne (bilateralne)

      • wielostronne (multilateralne)

    4. podział wg możliwości przystąpienia:

      • zamknięte (dwustronne)

      • pół-zamknięte (wielostronne regionalne, np. tylko państwa europejskie)

      • otwarte

        • warunkowo – statuty organizacji międzynarodowych

        • bezwarunkowo – umowy uniwersalne – jedynym warunkiem jest tu wola państwa

    5. podział wg okresu obowiązywania:

      • terminowe – także na 99 lat – np. dzierżawa terenu na bazę wojskową

      • bezterminowe (wieczyste) – nap. traktaty ustanawiające granice między państwami

    6. podział ze względu na treść:

      • polityczne

      • ekonomiczne

      • gospodarcze

  4. Forma umowy międzynarodowej

Forma umowy międzynarodowej nie gra roli. Ważna jest jej treść – czyli normy, które wiążą strony. Praktyka wykształciła jednak elementy, które w prawie każdej umowie się znajdują:

  1. tytuł – nazwa i przedmiot umowy – np. Konwencja o prawie morza

    • czas i miejsce zawarcia umowy

    • nazwy stron

  2. inwokacja – rzadko – są to odwołania do Boga, wartości wyższych (gł. Stolica Apostolska, państwa muzułmańskie)

  3. Intytulacja – oznaczenie stron umowy

    • w umowach otwartych – rzadko występuje

    • jeśli przystępuje grupa państw – wymienia się te państwa – sygnatariuszy tej umowy

  4. Preambuła

    • wstęp, wskazujący, dlaczego zawiera się tę umowę, co państwem kieruje

    • jakie zasady przyjęto

    • nie ma charakteru prawnie wiążącego, ale jest pomocny przy interpretacji celowościowej norm zawartych w takiej umowie

  5. Dyspozycja – właściwa, merytoryczna część umowy

  6. Postanowienia końcowe

    • klauzule ratyfikacyjne

    • wejście w życie

    • termin obowiązywania

    • ilość egzemplarzy umowy

    • w jakich językach została sporządzona

    • jakie teksty umowy są autentyczne

  7. Podpisy i pieczęcie

  1. Języki umów międzynarodowych

To jakimi językami posłużono się przy zawieraniu umowy – zależy od woli stron

Przy umowach dwustronnych – z reguły umowa zawarta została w obu tych językach kontrahentów, przy czym oba teksty są jednakowo autentyczne i każdy z nich może podlegać interpretacji

Przy umowach wielostronnych:

  1. Kolejność składania podpisów

    1. Umowy wielostronne

      • porządek alfabetyczny – sporządzony alfabetycznie spis państw – nazwa państwa w każdym języku, a jakim jest sporządzona umowa (może więc być 6 spisów alfabetycznych)

      • reguła Pele-Mele – pod tekstem umowy, w dowolnym miejscu; rzadko stosowana – raczej tam, gdzie jest mała liczba państw

    2. Umowy dwustronne

      • reguła alternatu – jako pierwszy podpisuje się przedstawiciel tego państwa, dla którego jest przeznaczony egzemplarz umowy

Niezależnie od sposobu podpisania umowy – każde państwo jest równoważne.

  1. Proces zawierania umów międzynarodowych

Zawarcie umowy – to finalny punkt procesu – oznacza wyrażenie zgody. Cały proces może być bardzo długi (nawet kilka lat), może też być krótki.

  1. rokowania (negocjacje) – strony uzgadniają tekst umowy, treść norm.

    • przy umowach dwustronnych mogą mieć charakter ustny lub pisemny (wymiana not)

    • przy umowach wielostronnych może to być np. konferencja (taka konferencja miała miejsce przy ustalaniu Prawa Morza – trwała 10 lat) – tu: przyjęcie tekstu może nastąpić w drodze głosowania (co do zasady – zgoda 2/3 obecnych i głosujących)

    • inna forma – przyjęcie tekstu na obradach organu – chociaż wcześniej są uzgodnienia między państwami

  2. parafowanie – oznacza zatwierdzenie tekstu (zgodę na tekst) – to nie jest wyrażenie zgody na związanie się umową, chociaż strony mogą uzgodnić inaczej.

    • parafuje się przez postawienie pierwszych liter imienia i nazwiska przedstawiciela danego państwa

    • głosowanie przeprowadza się po to by sprawdzić, które państwa zgadzają się na ustalony tekst – 2/3 obecnych i głosujących (za i przeciw) – wg prawa traktatów nie liczy się wstrzymujących się

    • można też przyjąć inną procedurę głosowania

  3. podpisanie – występuje w 99% umów

    • podpisuje upoważniony przedstawiciel państwa.

    • podpisanie oznacza zgodę państwa na związanie się umową

    • 1% nie podlega podpisaniu – Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy są przyjmowane za formą Konwencji Ogólnej MOP. Państwa głosują za tekstem, są państwami członkowskimi – nie podpisują jej – a taka umowa od razu idzie do ratyfikacji w każdym państwie członkowskim

    • jeśli umowy nie wymagają ratyfikacji – od tej pory mają charakter prawnie wiążący

  4. ratyfikacja/zatwierdzenie

    • ratum habeo - zatwierdzam

    • ratyfikacja – instrument kontroli przez władzę ustawodawczą, oraz wpływu na politykę zagraniczną prowadzoną przez rządy

    • ratyfikacja oznacza zatwierdzenie umowy przez szefa państwa, przy czym w odniesieniu do ważniejszych umów – wymagana jest zgoda parlamentu

    • zatwierdzenie ma miejsce w przypadku umów zawieranych na niższym szczeblu (umowy resortowe)

      • w Polsce z reguły umowy takie są zatwierdzane przez rząd, a ratyfikowane przez prezydenta

Państwo nie ma obowiązku ratyfikacji umowy, nawet jeśli ją podpisało. Ale musi wyraźnie odmówić tej ratyfikacji – bo do tego czasu nie może utrudniać czy udaremniać przedmiotu/celu umowy. Sama ratyfikacja jest aktem prawa wewnętrznego

Od tej chwili umowa międzynarodowa podlegająca ratyfikacji wywołuje skutek

  1. uzewnętrznienie ratyfikacji (wymiana dokumentów ratyfikacyjnych lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych do depozytariusza)

    • ratyfikacja wywołuje skutki międzynarodwoprawne dopiero wówczas, gdy o jej dokonaniu zostaną formalnie powiadomione państwa umawiające się

    • dokonanie wymiany stwierdza się protokolarnie

    • jeśli umowa podlega zatwierdzeniu – strony notyfikują wzajemnie fakt zatwierdzenia umowy przez kompetentny organ

    • depozytariusz - albo głowa państwa, na terenie którego zawarto umowę, albo sekretarz generalny organizacji; może być więcej niż 1 depozytariusz

    • funkcje depozytariusza:

      • troska o przechowywanie oryginalnego tekstu umowy

      • sporządzanie uwierzytelnionych odpisów

      • przyjmowanie podpisów pod umową

      • przyjmowanie innych dokumentów dotyczących stron

      • informowanie stron oraz innych państw upoważninych do stania się stronami

    • kiedy depozytariuszem jest Polska – funkcję tę wykonują:

      • w stosunku do umów państwowych i rządów – Minister Spraw Zagranicznych

      • w stosunku do umów resortowych – właściwy minister

    • złożenie umowy do depozytariusza uskutecznia ją (Piłsudski jednej umowy, mimo ratyfikacji – nie złożył do depozytariusza)

    • złożenie do depozytariusza nie oznacza, że umowa weszła w życie (są różne terminy):

      • z chwilą podpisania

      • z dniem wymiany dokumentów ratyfikacyjnych

      • moment ten jest określony w umowie

  2. rejestracja (art. 102 KNZ)

Art. 102 KNZ nakłada na państwa członkowskie obowiązek rejestracji umów „możliwie najprędzej” w Sekretariacie Generalnym ONZ i przezeń ogłoszona

Sekretariat ONZ publikuje takie umowy w zbiorze traktatów

  1. Umowy nie podlegające ratyfikacji

W praktyce przyjęło się, że nie podlegają ratyfikacji

  1. Klauzule ratyfikacyjne

    • zazwyczaj w treści umowy zaznacza się, że dana umowa podlega ratyfikacji

    • umowy, w których brak takiej klauzuli dochodzą do skutku w wyniku ich podpisania lub zatwierdzenia

    • przyjęcie – łączne oznaczenie ratyfikacji i zatwierdzenia

  2. Skutki prawne braku ratyfikacji

Umowa podlegająca ratyfikacji – po podpisaniu a przed ratyfikacją

  1. Kompetencje do zawierania umów międzynarodowych

    • osoba posiadająca pełnomocnictwo – osoba, która przedstawi odpowiednie pełnomocnictwo, albo taka osoba, którą, na podstawie praktyki, państwa uważają za przedstawiciela bez pełnomocnictwa (z tytułu pełnionych funkcji)

      • pełnomocnictwo – dokument wystawiony przez kompetentną władzę państwową. Wyraźnie musi być wskazane, kto jest upoważniony i do czego

    • osoba, za którą przemawia domniemanie kompetencji

      • głowa państwa

      • szef rządu

      • Minister spraw zagranicznych

      • szef misji dyplomatycznej – może jedynie przyjąć tekst umowy (parafować), ale tylko umowy dwustronnej pomiędzy państwem wysyłającym a państwem przyjmującym

      • przedstawiciel akredytowany przez państwo przy organizacji międzynarodowej, jej organie lub na konferencji międzynarodowej – może przyjąć tylko tekst umowy, i tylko takiej umowy, która jest przedmiotem obrad

Czynności związane z zawarciem mowy, dokonane przez osoby nieupoważnione – mogą być uznane za prawnie skuteczne, jeżeli zostaną później przez dane państwo zatwierdzone.

W Polsce pełnomocnictwa podpisują:

Zastrzeżenie – państwa przy podpisywaniu ratyfikacji lub w związku z przystąpieniem do umowy mogą zgłaszać zastrzeżenia (rezerwacje) dotyczące poszczególnych postanowień umowy.

Zgodnie z opinią MTS zastrzeżenia są dopuszczalne pod warunkiem zgodności zastrzeżenia z przedmiotem i celem konwencji.

Zastrzeżeń nie wolno zgłaszać, jeżeli:

Zastrzeżenia na które pozwala umowa – nie wymagają przyjęcia przez pozostałe strony (chyba, że umowa tego wymaga)

Akt wyrażający zgodę na związanie się umową, a zawierający zastrzeżenie – staje się skuteczny z chwilą, gdy co najmniej jedno państwo przyjmuje zastrzeżenie.

Jeśli zastrzeżenie dotyczy aktu konstytucyjnego organizacji międzynarodowej – wymagana jest zgoda właściwego organu organizacji.

  1. Prawo przyjęcia zastrzeżeń albo odmowy przyjęcia zastrzeżeń

Prawo to przysługuje innym państwom-stronom umowy. To prawo przyjęcia ma z reguły charakter milczący. Jest 12 miesięcy na wniesienie sprzeciwu (od notyfikowania zastrzeżeń).

  1. Skutki sprzeciwu

Skutki sprzeciwu mogą być różne, zależnie jak sprzeciw został sformułowany:

  1. tzw. sprzeciw kwalifikowany - umowa może w ogóle nie wejść w życie – tylko między państwem wobec którego zastrzeżenia złożono sprzeciw, a państwem, które ten sprzeciw złożyło

  2. sprzeciw zwykły – postanowienia objęte zastrzeżeniem nie wchodzą w życie w zakresie tego zastrzeżenia; pozostała część umowy wiąże

Zastrzeżenia i sprzeciwy – powinny być wniesione na piśmie i zakomunikowane umawiającym się stronom.

  1. Zakres mocy obowiązującej umowy wobec państw trzecich

    • obowiązuje zasada ius facit inter partes (umowa międzynarodowa wiąże strony – i nie wpływa na sytuację prawną państw trzecich)

    • ale postanowienia umów, które formułują przepisy prawa zwyczajowego są obowiązujące dla państw trzecich – bowiem czerpią moc obowiązującą ze zwyczaju – który obowiązuje wszystkie państwa, nie tylko związane umową

Umowy wpływające na sytuacje prawną osób trzecich:

  1. Nieważność umowy

Nieważność umowy oznacza, że umowa w ogóle nie wchodzi w życie, nie istnieje od samego początku (ex tunc) – więc nie wywołuje skutków prawnych. Stwierdzenie nieważności może nastąpić od razu, ale też i po wielu latach.

Przyczyny nieważności umowy

  1. nieważności względnej – nieważność taka może być konwalidowana

    • przekroczenie określonej w normie prawa krajowego kompetencji do zawierania umów

    • przekroczenie pełnomocnictwa

    • błąd dotyczący faktu lub sytuacji, który stanowił istotną podstawę wyrażenia zgody na związanie się umową

    • oszustwo (podstęp)

    • przekupstwo przedstawiciela państwa

Państwo nie może powoływać się na sprzeczność zawartej umowy z prawem wewnętrznym z wyjątkiem przekroczenia kompetencji.

  1. nieważności bezwzględnej – umowa jest nieważna z mocy prawa, czy strony tego chcą, czy nie, bez możliwości konwalidacji

    • przymus wobec przedstawiciela państwa

    • przymus wobec państwa w postaci groźby lub użycia siły, np. zakręcenie kurka z ropą

    • sprzeczność umowy z normą ius cogens np. zakaz tortur, ludobójstwa, zbrodni wojennych, zakaz użycia siły (z wyjątkiem przypadków dozwolonych w KNZ), zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw, zasada wolności morza otwartego

      • ale – z chwilą pojawienia się nowej normy ius cogens – każda umowa pozostająca z nią w sprzeczności traci ważność i wygasa (art. 64 KW)

  1. Wygaśnięcie umowy

Wygaśnięcie umowy oznacza utratę przez umowę mocy obowiązującej (ex nunc).

Przyczyny wygaśnięcia umowy:

  1. przewidziane w tekście samej umowy

    • upływ czasu, na jaki umowę zawarto

    • spełnienie warunku rozwiązującego (np. układ warszawski z 1955 przestanie obowiązywać, jeśli zostanie zawarte ogólnoeuropejskie porozumienie o bezpieczeństwie, czyli gdy NATO i układ warszawski się połączą)

    • wypowiedzenie umowy zgodnie z jej treścią

  2. nie przewidziane w tekście umowy

    • uchylenie umowy zgodną wolą stron (uznanie umowy za wygasłą)

    • całkowite wykonanie umowy

    • niezgodność umowy z nową normą ius cogens

    • istotne pogwałcenie umowy przez drugą stronę

    • trwała niemożność wykonania umowy

    • zasadnicza zmiana okoliczności faktycznych – rebus sic stantibus – (które były istotną podstawą do zawarcia umowy) – nie dotyczy traktatów granicznych, które są wieczyste

Dwa warunki muszą być spełnione łącznie:

- zasadnicza zmiana okoliczności faktycznych

- zmieniła się sytuacja stron = zmieniły się obowiązki stron

Państwo nie może się na tą klauzulę powoływać, jeżeli samo swoim bezprawnym działaniem doprowadziło do zmiany okoliczności faktycznych

  1. Wypowiedzenie umowy

    • umowy mogą zawierać klauzule określające warunki i tryb wypowiedzenia umowy

    • umowy w których brak klauzul dot. wypowiedzenia umowy –

      • Konwencja wiedeńska – dopuszcza wypowiedzenie umowy, w której brak takiej klauzuli tylko wówczas gdy można ustalić, że strony dopuszczały taką możliwość, albo charakter umowy pozwala domniemywać prawo wypowiedzenia

      • jeśli umowa nie określa trybu wypowiedzenia umowy – notyfikacja dotycząca zamiaru wypowiedzenia powinna być złożona na min. 12 miesięcy naprzód (na piśmie)

  2. Zawieszenie stosowania umowy

Zawieszenie stosowania umowy (o ile nie ustalono inaczej) zwalnia strony, pomiędzy którymi stosowanie umowy zostało zawieszone – z obowiązku wypełnienia jej postanowień w okresie zawieszenia.

Zawieszenie nie wpływa na stosunki prawne ustanowione przez umowę między stronami.

W okresie zawieszenia strony powinny powstrzymywać się od działań, które mogą przeszkodzić wznowieniu stosowania umowy.

Przyczyny zawieszenia stosowania umowy – podobne do przyczyn wygaśnięcia

  1. Wpływ wybuchu wojny na umowy międzynarodowe

Umowy wielostronne nie tracą mocy obowiązującej w następstwie wybuchu wojny, a tylko ich moc obowiązująca ulega zawieszeniu w stosunkach między państwami wojującymi. Po przywróceniu pokoju – nadal są stosowane.

Co do umów dwustronnych – z reguły po zakończeniu wojny strony ustalają, którym umowom przywrócić moc obowiązującą, którym nie.

  1. Obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych

Pacta sunt servanda

  1. Interpretacja umów międzynarodowych

    1. szkoła subiektywistyczna – (Ehrlich) – należy przywiązywać wagę bardziej do tego, co strony chciały wyrazić niż do słów

    2. szkoła obiektywistyczna (tekstualna) – należy zwracać uwagę przede wszystkim na sam tekst umowy

    3. szkoła teleologiczna (funkcjonalna) – należy przywiązać uwagę do przedmiotu i celu umowy jako całości, podporządkowując tym elementom wyjaśnienie ich poszczególnych postanowień. Umowa powinna być interpretowana w sposób odpowiadający potrzebom społeczności międzynarodowej w czasie jej stosowania – nie ma istotnego znaczenia, jaki był zamiar stron w czasie jej zawierania.

      • Interpretacja autentyczna – dokonana przez strony umowy – ma największe znaczenie

      • Interpretacja sądowa

      • Interpretacja sądowa

      • Interpretacja urzędowa – dokonywana przez jedno z umawiających się państw

Konwencja wiedeńska:

  1. Zwyczaj międzynarodowy – elementy

Zwyczaj – dowód istnienia powszechnej praktyki przyjętej za prawo. Podstawą obowiązywania zwyczaju jest zgoda państw, dlatego zwyczaj często nazywa cię milczącą zgodą (tacitus consensus).

  1. Praktyka państw (usus)

    • jednolita (zgodna)

    • nieprzerwana

    • powszechna – nie może być jednostronna

  2. Przekonanie państw, że praktyka tworzy prawo (opinio iuris sive necessitatis)

    • sprawa statku „Lotus”, orzeczenie STSM z 1928 r.

    • pewne normy prawa zwyczajowego mogą wykształcić się w poszczególnych kręgach państw – za możliwością istnienia zwyczajów obowiązujących tylko państwa określonego regionu opowiedział się MTS w orzeczeniu z 1950 r. w sprawie sporu między Kolumbią a Peru (dot. azylu terytorialnego)

Norma prawa zwyczajowego traci moc obowiązującą:

Umowa wiąże tylko strony, a zwyczaj – wszystkich. Umowa może zmienić normę zwyczajową i odwrotnie.

  1. Kurtuazja międzynarodowa

Kurtuazja międzynarodowa (comitas gentium) – reguły kurtuazji, czyli grzeczności przestrzeganej w stosunkach międzynarodowych, oparte na wzajemności, nie mające jednak charakteru prawnego.

  1. Ogólne zasady prawa, uznane przez narody cywilizowane

    1. Chodzi o zasady prawa międzynarodowego – bowiem zasady prawa wewnętrznego czy zwyczajowego nie są źródłem prawa międzynarodowego.

    2. Do zasad, na których opiera się większość porządków na świecie należą:

      • Lex retro non agit

      • Ne bis in idem

      • Lex specialis derogat legi generali

      • Nemo iudex incausa sua

Do tej pory MTS nie wydał jeszcze orzeczenia, które opierałoby się wyłącznie na ogólnych zasadach prawa międzynarodowego, uznawanych przez narody cywilizowane.

  1. Orzecznictwo sądów międzynarodowych

Sąd międzynarodowy nie może oprzeć orzeczenia wyłącznie na poprzednich wyrokach, może je tylko wykorzystać dla ustalenia treści nie dość jasnej normy prawa zwyczajowego lub umownego.

Orzecznictwo sądów nie jest źródłem prawa, ale sądy w istotny sposób oddziaływają na rozwój prawa.

  1. Doktryna

Doktryna wyjaśnia i precyzuje przepisy obowiązującego prawa, ale nie ma charakteru źródła prawa.

MTS traktuje doktrynę i orzecznictwo jako środki pomocnicze do stwierdzenia przepisów prawnych.

  1. Ustawodawstwo państw

Akty ustawodawcze poszczególnych państw dotyczące stosunków międzynarodowych nie są źródłem prawa międzynarodowego i nie mogą nakładać obowiązków na inne państwa.

  1. Akty jednostronne państw

Akty jednostronne państw, wydawane przez państwa w celu wywołania określonych skutków prawnych:

  1. notyfikacja – polega na oficjalnym pisemnym powiadomieniu drugiego podmiotu o pewnym wydarzeniu, z którym prawo międzynarodowe łączy określone skutki prawne

  2. uznanie – stwierdzenie przez państwo, że przedmiot uznania istnieje i powinien być traktowany w płaszczyźnie prawa międzynarodowego

  3. protest – stwierdzenie przez państwo, że określona czynność lub stan rzeczy są niezgodne z prawem międzynarodowym.

  4. zrzeczenie się (renonciaton)– wyraźna rezygnacja z pewnych swoich uprawnień. Samo niewykonywanie swoich uprawnień nie jest zrzeczeniem się.

    • czasami nie można się zrzec – np. dyplomata nie może zrzec się immunitetu dyplomatycznego, jeniec wojenny nie może zrzec się takiego statusu

  1. Uchwały organów organizacji międzynarodowych – rodzaje i warunki

Nie wszystkie takie uchwały mogą być uznane za źródła prawa międzynarodowego, mimo, że wywołują określone skutki prawne.

Tzw. miękkie prawo międzynarodowe – prawo programowe, prawo celowości

Warunki, konieczne aby dana uchwała miała charakter źródła prawa międzynarodowego:

Z reguły uchwały organów międzynarodowych mają charakter zaleceń i nie ma tu znaczenia system głosowania i jego wynik.

Jeżeli Rada Bezpieczeństwa ONZ chce nałożyć embargo na dostawy broni – to musi wydać decyzję prawnie wiążącą dane państwa – nie zalecenie.

Uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ – mogą przekształcić się w zwyczaj międzynarodowy. Tak było z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka.

  1. Miejsce źródeł prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym

    • Art. 9. Konstytucji RP „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ja prawa międzynarodowego”

Przepis ten dotyczy nie tylko ratyfikowanych umów międzynarodowych, ale wszystkich wiążących RP umów, prawa zwyczajowego, uchwał organizacji lub organów międzynarodowych i innych aktów prawa międzynarodowego

Pacta sunt servanda – ogólna zasada prawa międzynarodowego, obecnie interpretowana jest jako odnosząca się nie tylko do umów międzynarodowych, ale i do wszystkich innych zobowiązań międzynarodowych. Wymaga ona od państwa podjęcia wszelkich działań niezbędnych do wykonania tych zobowiązań, w tym również na płaszczyźnie prwa krajowego

  1. Prawo zwyczajowe

    • w Konstytucji RP z 1997 r. brak wyraźnego wskazania jaki jest stosunek prawa krajowego do międzynarodowego prawa zwyczajowego

    • zgodnie z doktryną i praktyką – jest to jednak źródło powszechnie obowiązującego prawa polskiego

    • praktyka w tym zakresie jest jednak skromna

    • do tej pory prawo zwyczajowe stosowano głównie na podstawie odesłania zawartego w ustawie lub ratyfikowanej umowy międzynarodowej

    • brak w Konstytucji RP przepisów dotyczących kompetencji TK do badania zgodności ustaw z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego, stąd TK może odmówić kontroli prawa krajowego z prawem zwyczajowym

    • istnieją wątpliwości co do badania zgodności prawa zwyczajowego z Konstytucją

    • Brak w Konstytucji RP także określenia pierwszeństwa prawa zwyczajowego w stosunku do innych źródeł prawa; można jednak przyjąć, że w razie kolizji norm – prawo międzynarodowe zwyczajowe przeważa co najmniej nad ustawami

  2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Art. 87.  ust. 1. Konstytucji RP „Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia”

Cztery rodzaje umów międzynarodowych:

  1. tzw. duża ratyfikacja:

Art. 89. ust. 1. Konstytucji RP „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

  1)   pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

  2)   wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

  3)   członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

  4)   znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

  5)   spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy”

  1. tzw. mała ratyfikacja

art. 89 ust. 2. Konstytucji RP „O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.”

  1. umowy przekazujące kompetencję organów władzy państwowej na rzecz organizacji lub organu międzynarodowego, ratyfikowane za zgodą uprzednio wyrażona w ustawie

Art. 90. Konstytucji RP ust. 1. „Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.”

  1. umowy przekazujące kompetencje ratyfikowane za zgodą wyrażoną w referendum ogólnokrajowym

Art. 90. Konstytucji RP ust. 3. „Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.”

Skuteczność umów ratyfikowanych względem pozostałych źródeł prawa krajowego uzależniona jest od trybu ich ratyfikacji.

Art. 91. Konstytucji RP

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Art. 188. Konstytucji RP

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

  3)   zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

Interpretacja ww. art. może być dwojaka:

  1. Nieratyfikowane umowy międzynarodowe

Ustawa o umowach międzynarodowych z 2000 r. stanowi, że zgoda na związanie się RP umową międzynarodową wymaga weryfikacji bądź zatwierdzenia


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Źródła prawa międzynarodowego (2)
Żródła prawa międzynarodowego, 1
Zagadnienia wstępne i Źródła prawa międzynarodowego
Źródła prawa międzynarodowego 2
PMP - EGZAMIN, III. ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO
Chmielowiec A Źródła prawa międzynarodowego Zagadnienia wstępne
administracja, źródła prawa międzynarodowego, Źródła prawa międzynarodowego
PPM Zrodla prawa miedzynarodowego po 6 folii
Zrodla prawa miedzynarodowego publicznego
PPM Zrodla prawa miedzynarodowego po 3 folie z dopiskami
Źródła prawa międzynarodowego
Pojecie i zrodla prawa miedzynarodowego publicznego
Źródła prawa międzynarodowego
Źródła prawa międzynarodowego
PRAWO MIĘDZYNARODOWE I ŹRÓDŁA PRAWA EUROPEJSKIEGO
22 Źródła prawa dyplomatycznego organizacji międzynarodowychid)483
MIEDZYNARODOWE źródła prawa w zakresie polityki społ

więcej podobnych podstron