Źródła prawa międzynarodowego. Umowy międzynarodowe.
Kodyfikacja prawa międzynarodowego
-polega na zawieraniu przez państwa umów międzynarodowych, będących zbiorem systematycznie ułożonych przepisów regulujących postępowanie podmiotów prawa międzynarodowego.
Niejasność szeregu norm prawa międzynarodowego i ich sporny charakter, a także okoliczność, że źródła tego prawa rozrzucone są w różnych dokumentach i zbiorach, pociąga za sobą konieczność kodyfikacji prawa międzynarodowego.
Przez kodyfikację prawa międzynarodowego rozumie się usystematyzowanie jego obowiązujących norm w oparciu o jednolite zasady, z wyeliminowaniem ewentualnych sprzeczności, oraz sformułowanie nowych postępowych norm odpowiadających ogromnym zmianom, które dokonały się we współczesnym świecie oraz w obecnej świadomości prawnej państw, tworzących społeczność międzynarodową.
Kodyfikacja może mieć charakter oficjalny, gdy dokonują jej państwa w drodze porozumienia, lub nieoficjalny, gdy dokonują jej poszczególne osoby, bądź stowarzyszenia naukowe.
Kodyfikacja może być kompletna, gdy opracowuje się jeden kodeks, obejmujący całość prawa międzynarodowego, lub częściowa, gdy kodyfikacji podlegają określone działy prawa międzynarodowego. Doniosłą rolę na polu kodyfikacji prawa międzynarodowego odgrywa Komisja Prawa Międzynarodowego - organ pomocniczy ZO ONZ.
KPM opracowała szereg projektów kodyfikacyjnych z różnych dziedzin prawa międzynarodowego, z czego niektóre posłużyły jako podstawa do zawarcia wielostronnych konwencji międzynarodowych.
KODYFIKACJA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Kodyfikacja- systematyczne zestawienie jego przepisów. Charakter prawny kodyfikacji, a co się z tym łączy jej moc wiążąca dla państw, zależy od tego, kto dokonuje kodyfikacji i w jakiej formie
Procedura kodyfikacji: po przyjęciu tematu kodyfikacji. Komisja wyznacza spośród swoich członków referenta, który przygotowuje odpowiednie sprawozdania i projekty dyskutowane następnie przez Komisję. Projekt zaakceptowany przez Komisję przedstawiony jest państwom, które mogą formułować swoje uwagi
7. Pojęcie i rodzaje źródeł prawa międzynarodowego
Źródła prawa wg. Art. 38 Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości to: umowy międzynarodowe i zwyczaje międzynarodowe, ogóle zasady prawa , oraz doktryna i judykatura (nauka i orzecznictwo), konwencje międzynarodowe bądź ogólne - mogą mieć charakter ogólny bądź szczególny
Źródła prawa międzynarodowego
1. źródła materialne - ogół przyczyn skutkujących powstaniem określonych uregulowań międzynarodowych. Zaliczane są do nich: współdziałanie, rywalizacja i konfrontacja pomiędzy krajami, które w określonej sytuacji, w efekcie interakcji różnych, często przeciwstawnych celów konkretnych ugrupowań sprawujących władzę skutkowały powstaniem przepisów prawodawstwa o charakterze międzynarodowym.
2. formalne - zaliczamy tutaj umowy międzynarodowe oraz prawodawstwo oparte na zwyczajach, jako podstawowe źródła akcentowania chęci i zamierzeń krajów prawotwórczych (są to formy, w których tworzone są normy PM. Są to więc formy, w których przejawia się wola państw tworzących prawo. Są to umowy międzyn i zwyczaj)
3. poznawcze - całość dokumentacji zawierającej przepisy dotyczące uregulowań międzynarodowych (to zbiory dokumentów, z których czerpie się znajomość norm PM. Są to: zbiory umów międzynarodowych i zbiory praktyki państw w dziedzinie stosunków międzynarodowych)
Twórcami prawa miedzy. są państwa, więc źródłami tego prawa są te formy, których przejawia się wola państw ustanowienia norm prawno-międzynarodowych
8. Zwyczaj międzynarodowy
Zwyczaj międzynarodowy - zgodne postępowanie państw tworzące prawo. Zwyczaj powstaje wówczas, jeśli w podobnych sytuacjach państwa zachowują się i postępują jednakowo. Jednolita praktyka nie wystarcza jednak do powstania zwyczaju, musi to być praktyka prawotwórcza, czyli musi z nią łączyć się przekonanie, że postępowanie takie jest postępowaniem koniecznym, wymaganym przez prawo. Dla istnienia zwyczaju niezbędne są równocześnie:
zgodna praktyka państw (element obiektywny lub materialny zwyczaju): Praktyka oznacza działalność organów państwowych, działających w obrocie międzynarodowym i uprawnionych do reprezentowania państwa w tym obrocie.
Dwa elementy zwyczaju:
• obiektywny - jest powszechna i jednolita praktyka państw w jakiejś dziedzinie ich wzajemnych stosunków.
• subiektywny - jest przekonanie państw, żę praktyka ta tworzy prawo międzynarodowe i w rezultacie jest przez nie wymagana
9. Ogólne zasady prawa jako źródła prawa międzynarodowego
Ogólne zasady - zasady wspólne dla wszystkich systemów prawnych., tzn zarówno prawa międzynarodowego jak i wewnętrznego. Zasady musza być uznawane powszechnie a więc przez systemy prawne i praktykę wszystkich państw.
obowiązek dotrzymywania zaciągniętych zobowiązań,
Zasadę dobrej wiary (bona fides) zgodnie z którą przyjmuje się, że podmioty prawa działają w dobrej wierze.
Zasada słuszności
Zasada sprawiedliwości
Zasada estopel. Instytucja estopel polega na tym, że pewne faktyczne zachowania państwa na płaszczyźnie międzynarodowej są wyraźnie akceptowane przez inne państwa, które opierając się na tego rodzaju postępowaniu zmieniają swoje zachowanie, ewentualnie mogą też ponieść szkodę.
- nikt nie może przekazać więcej praw niż sam posiada
- nikt nie może wyciągać korzyści z własnego bezprawia
- prawo szczególne uchyla prawo ogólne
- nikt nie jest sędzią we własnej sprawie
- nie można dwa razy sądzić tej samej rzeczy
- w stosunku do nie wypełniającego nie należy wykonywać, sprawa sprawiedliwa i słuszna
Wprowadzenie ogólnych zasad prawa, jako odrębnej podstawy wyrokowania, miało zapobiec możliwości stwierdzenia w konkretnym przypadku, ze wobec braku norm umownych i zwyczajowych Trybunał sporu nie może rozstrzygnąć.
10. Uchwały organizacji międzynarodowych jako źródła prawa międzynarodowego
Do katalogu źródeł prawa międzynarodowego (poza wymienionymi w art. 38 Statutu MTS) można też włączyć niektóre uchwały organizacji międzynarodowych oraz akty jednostronne.
Aby uchwała organizacji międzynarodowej mogła być źródłem prawa międzynarodowego powinna spełniać 2 zasadnicze warunki:
a) powinna mieć charakter wiążący (nakłada określony obowiązek lub tworzy konkretne uprawnienie)
b) powinna mieć charakter prawotwórczy (normatywny) (tworzy ogólny model postępowania w określonych sytuacjach)
Uchwały spełniające te warunki powstają w stosunkowo niewielkiej liczbie we współczesnych organizacjach międzynarodowych. Np. w ONZ tylko Rada Bezpieczeństwa w formie decyzji przyjmuje uchwały prawnie wiążące (w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju, aktu agresji).
Takie uchwały dzieli się na 2 rodzaje:
* prawo wewnętrzne organizacji międzynarodowych - związane z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem samej organizacji, nie odnoszą się do działalności państw członkowskich poza organizacją. Adresatami są: organy org. m. i państwa w sferze ich działań w danej organizacji, np. wew. regulaminy i przepisy proceduralne, przepisy budżetowe i finansowe, przepisy dot. personelu czy spraw administracyjnych org.; przepisy dot. realizacji funkcji w zakresie kompetencji, przepisy dot. tworzenia organów pomocniczych;
- uprawnienia do tworzenia tego prawa z reguły wynikają ze statutu org. m., a jeśli nie to istnieje teoria kompetencji domniemanych w tym zakresie;
- pewne zagadnienia ujmowane są w statutach by zapobiec niebezpieczeństwu istotnego zmienienia pozycji państw członkowskich;
- kwestia sporna - charakter norm - czy jako nowy dział p.m. czy jako nowa gałąź prawa? → odp.: nowy dział, bo opiera się na p.m.;
* prawo stanowione przez organizację m. dla państw - normy prawne regulujące działalność państw poza org. Adresatami są: państwa członkowskie, a nie organy;
- musi mieć wyraźne uprawnienie do stanowienia takich norm, gdyż nie można ich domniemywać, ponieważ byłoby to sprzeczne z zasadą suwerenności państw;
Spośród współczesnych organizacji międzynarodowych można wskazać także inne organizacje wyposażone w takie uprawnienia (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD, Organizacja Dna Morskiego, Wspólnoty Europejskie - dyrektywy, rozporządzenia, decyzje). Wiążące uchwały organizacji międzynarodowych mogące być źródłami prawa międzynarodowego jeśli są tworzone przez organizacje rządowe.
Uchwały: -muszą to być organizacje rządowe działające na podstawie umów międzynarodowych,
-uchwały o charakterze prawotwórczym, normatywnym; tworzy model postępowania dotyczący dużej ilości przyszłych zachowań,
-mająca moc wiążącą; tworzy obowiązek postępowania w określony sposób lub powstrzymania się
11. Akty jednostronne państw jako źródła prawa międzynarodowego
Akty jednostronne
- zazwyczaj pojęcie aktów jednostronnych państw zacieśnia się do aktów o charakterze wyłącznie międzynarodowych (akty dyplomatyczne), zarówno pod względem formy i jak i treści, dokonywane przez organy państwa upoważnione do działania w stosunkach m., przeznaczone do wywarcia skutków w tych stosunkach o treści dot. jedynie spraw międzynarodowych
Cechy aktu jednostronnego jako źródła prawa międzynarodowego:
1.) powinien być rzeczywiście jednostronny, bez żadnych powiązań w o charakterze kontraktualnym (umownym)
2.) powinien być złożony przez uprawniony do tego organ
3.) powinien wyrażać rzeczywistą wolę (zamiar) związania się ustaleniami zawartymi w tym akcie
4.) takie zobowiązanie powinno mieć charakter bezwarunkowy i definitywny (ostateczny)
5.) powinien być złożony publicznie ((tworząc w ten sposób zobowiązanie)
6.) powinien zawierać oświadczenie woli wolne od wszelkich wad oświadczeń woli
Akty jednostronny dzielą się na:
a) akty jednostronne w ścisłym znaczeniu (sensu stricto)
Zaliczamy akty stanowiące przejaw samodzielnej, niezależnej woli jednego państwa np.:
§ Notyfikacja - jest to akt polegający na oficjalnym pisemnym powiadomieniu drugiego podmiotu prawa międzynarodowego pewnym wydarzeniu, z którym prawo to łączy określone skutki prawne.
§ akt uznania czyli stwierdzenie pewnego faktu i przypisanie mu określonych skutków prawnych; jest to stwierdzenie, że przedmiot uznania istnieje i powinie być traktowany w płaszczyźnie prawa międzynarodowego.
§ protesty - jest to stwierdzenie przez państwo, ze określona czynność lub stan rzeczy są niezgodne z prawem międzynarodowym. Protest ma zawsze charakter fakultatywny, gdyż prawo międzynarodowe nie zobowiązuje państw do protestowania. Za pomocą protestu państwa bronią się przed wykształceniem się niekorzystnych dla nic reguł praktyki, która inaczej mogłaby być przedstawiona jako zgodna z wolą państw i prowadzić do wytworzenia się prawa zwyczajowego. Protest może być wyrażony w formie pisemnej (wysłanie noty) lub ustnie.
§ zrzeczenie się się - jest to akt, w którym państwo rezygnuje z pewnych praw. Zrzeczenie powinno nastąpić w sposób wyraźny; nie może być domniemywane.
§ przyrzeczenia lub gwarancje - to jednostronnie podjęte zobowiązanie wobec jednego lub wielu podmiotów p.m., a wg MTS wiążący charakter takiej deklaracji wynika z zasady dobrej wiary; forma jest obojętna, a wg MTS może być też ustna;
b) akty jednostronne w szerszym znaczeniu (sensu largo) (akty powiązane z pewnymi innymi normami prawa międzynarodowego lub aktami prawno-międzynarodowymi)
o akty o charakterze obligatoryjnym (wymagane w świetle np. postanowień umowy np. państwo chce wprowadzić blokadę morską i jest zobowiązane do notyfikowania takiej blokady właśnie aktem jednostronnym)
c) akty o charakterze fakultatywnym (mogą być składane przez państwa ale nie jest to związane z obowiązkiem o charakterze prawnym np. deklaracje o przyjęciu kompetencji MTS)
d) akty o charakterze mieszanym (wiążą się z atrybutem suwerenności państwowej, są ogólnie określone np. w zobowiązaniach międzynarodowych ale sposób wykonania tego rodzaju zobowiązań zależy od państwa np. uregulowania dotyczące szerokości morza terytorialnego lub dotyczące obywatelstwa)
12. Rola orzecznictwa sądów międzynarodowych i nauki
Rolą prawa międzynarodowego w odniesieniu do sporów międzynarodowych jest więc przede wszystkim znajdywanie sposobów pokojowego załatwiania sporów.
Ani orzecznictwo sądowe ani doktryna nie mogę być uznawane za źródła prawa międzynarodowego, gdyż nie są one wyrazem woli państw. Zadaniem sądu jest stosowanie prawa, a nie tworzenie prawa, natomiast ludzi nauki jest wyjaśnianie prawa obowiązującego
Ewentualnie postulowanie norm prawych, jakie ich zdaniem powinny obowiązywać. Z tego względu orzecznictwo sądowe i doktryna są tylko środkami, które pomagają w ustaleniu norm prawa międzynarodowego.
13. „Miękkie” prawo międzynarodowe
W kontekście prawa międzynarodowego, termin "miękkie prawo" odnosi się przeważnie do porozumień (których stronami są przeważnie państwa) które pozbawione są niektórych elementów pozwalających uznać je za "prawo" międzynarodowe w ścisłym rozumieniu. W obszarze prawa międzynarodowego do "miękkiego prawa" zaliczyć należy zobowiązania nieujęte w formie traktatu (a więc nie nadające się do prawnego wyegzekwowania)jak również niektóre typy rezolucji organizacji międzynarodowych (np. rezolucje Zgromadzenia Ogólnego ONZ).
14. Pojęcie umowy międzynarodowej
Umowa międzynarodowa- jest to wspólne, zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki.
Umowa międzynarodowa wg Konwencji Wiedeńskiej- porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też w dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach. Definicja ta nie obejmuje wszystkich umów międzynarodowych, ma zastosowanie wyłącznie do umów międzypaństwowych i obejmuje umowy w formie pisemnej. Do umów międzynarodowych nie należy umowa kupna-sprzedaży
Umowa międzynarodowa - jest to wyrażenie woli dokonane razem przez strony prawa międzynarodowego. Takie wyrażenie woli jest podstawą powstania praw i zobowiązań
15. Rodzaje umów międzynarodowych
Są różne nazwy umów międzynarodowych: traktat, konwencja, umowa, układ, porozumienie, deklaracja, protokół, pakt, statut, karta, konstytucja, konkordat.
Rodzaje umów międzynarodowych: traktaty, konwencje, umowy, układy, porozumienia, deklaracje, protokoły, karty, statuty.
Ze względu na kryterium umowy międzynarodowe dzielimy:
a. ze względu na tryb zawierania:
-tryb prosty- bez ratyfikacji lub zatwierdzenia
-tryb złożony-wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia
b. ze względu na organ, który występuje w imieniu państwa:
-państwowe- gdy w imieniu państwa występuje głowa państwa. Są to traktaty pokojowe, układy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie.
-rządowe- podpisywane w imieniu Rady Ministrów. Ratyfikowane są przez prezydenta RP jeżeli mają zasadnicze znaczenie dla państwa, jeżeli wyraźnie przewidują ratyfikację lub jej dopuszczają, a okoliczności uzasadniają ratyfikacje.
- resortowe- podpisywane przez właściwego ministra. Zatwierdzane przez Radę Ministrów
c. ze względu na ilość stron:
- dwustronne(bilateralne)
- wielostronne ( multilateralne)
d. ze względu na możliwość przystąpienia:
- zamknięte - regulują wyłącznie stosunki dwustronne np. przebieg granicy i stosunki prawne na granicy państwowej, dwustronną wymianę handlową. Ograniczona ilość stron
- otwarte - to takie które przewidują możliwość rozszerzenia kręgu kontrahentów, a więc przystąpienie państw trzecich. Możliwość przystąpienia nowych stron
W ramach tego podziału wyróżnia się:
• otwarte warunkowo - aby przystąpić, trzeba spełnić określony warunek
• otwarte bezwarunkowo - przystępuje się mocą jednostronnego aktu przystąpienia
e. równoprawne i nie równoprawne. Umowy nie równoprawne stwarzają jednostronne uprawnienia, uciążliwe dla drugiej strony, i naruszają zasadę suwerennej równowagi, stwarzając nierówność prawną stron.
f. ze względu na treść umowy:
- umowy polityczne, gospodarcze, komunikacyjne, dotyczące stasunków społecznych i prawnych, współpracy kulturalnej, naukowo-technicznej i inne.
Generalną zasadą jest zasada równoprawności stron. Strony są rozłożone jednostronnie, i nie są równe wobec prawa.
16. Budowa umów międzynarodowych
Części składowe umów międzynarodowych:
1. tytuł - zawiera nazwę dokumentu, określa uczestników (strony) oraz czego umowa dotyczy (określenie przedmiotu umowy)
2. wstęp - wymienia, w czyim imieniu jest podpisywany traktat, jakie przyświecają jej cele, z jakich powodów jest zawierana i okoliczności, w jakich została sporządzona i podpisana (preambuła, określenie organów, w których imieniu umowa jest zawierana, podanie motywów, którymi kierują się strony, zamierzonego celu, okoliczności poprzedzających bądź towarzyszących zawarciu umowy lub stwierdzenie określonej zasady czy poglądu stron, wzmiankę o pełnomocnikach, stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy),
3. dyspozycja - najważniejsza część umowy; zawiera główne zapisy, wzajemne zobowiązania stron (merytoryczna część umowy, zawiera zasadnicze postanowienia umowy, część ta zwykle podzielona jest na artykuły)
4. postanowienia końcowe - jest to część formalna, w której zawarte są zagadnienia dotyczące sposobu zawarcia umowy, określenie terminu od kiedy umowa jest wiążąca, itp.
5. zakończenie - określa czas i miejsce podpisu dokumentu, ilość kopii, ilość języków, w jakich została sporządzona.
O tym w jakiej kolejności podpisywane są umowy decyduje tak zwana reguła alternatu. Przy umowach podpisywanych przez dwie strony na wersji dokumentu przeznaczonej dla jednej strony, podpisy reprezentanta (reprezentantów) są na pierwszym miejscu, natomiast na kopii dokumentu przeznaczonej dla drugiej strony to jej reprezentanci składają podpisy jako pierwsi.
17. Typowe klauzule umowne
Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych:
a. Klauzula wzajemności - traktowanie obywateli, osób prawnych, towarów itp. Układającej się drugiej strony w taki sam sposób, w jaki jej obywatele, osoby prawne itd. Są traktowani przez to państwo.
b. Klauzula narodowa - traktowanie obywateli itd. drugiej strony tak, jak traktuje własnych obywateli itd.
c. Klauzula największego uprzywilejowania - przyznanie drugiej stronie praw i przywilejów, które zostały lub zostaną przyznane jakiemukolwiek państwu trzeciemu.
d. Klauzula arbitrażowa (koncyliacyjna) - zobowiązanie do przekazywania jakichkolwiek sporów wynikłych na tle stosowania umowy do sądu rozjemczego (komisji koncyliacyjnej).
e. Klauzule o ratyfikacji lub zatwierdzeniu - większa ratyfikacja za zgodą parlamentu i ratyfikuje ją prezydent
Pozostałe:
f. Klauzula o rozstrzyganiu sporów - w każdej umowie powinny być sposoby rozstrzygania sporów.
g. Klauzula dot. daty wejścia w życie - określa, w jaki sposób umowa wejdzie w życie
h. Klauzula denuncjacyjne - jak kończy się jej byt prawny.
18. Tryby zawierania umów międzynarodowych
TRYB ZAWIERANIA UM
a. rokowania- negocjacje prowadzą do uzgodnienia treści umowy i ostatecznego zredagowania jej tekstu. Mogą być prowadzone w formie ustnej lub pisemnej na szczeblu uzgodnionym przez strony
b. parafowanie- wstępne zatwierdzenie; przedstawiciele stron, którzy uczestniczyli w negocjacjach, wstępnie zatwierdzają tekst umowy. Parafowanie oznacza że tekst został przygotowany do podpisania
c. podpisanie
d. ratyfikacja- jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy. Wyróżniamy trzy rodzaje ratyfikacji:
- dużą ratyfikację - która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej w formie ustawy i dotyczy :
• wojny i pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych
• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej (przynależności państw do stowarzyszeń o charakterze międzynarodowym)
• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym (mających związek z wydatkami państwa)
• spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy (odnośnie zagadnień podlegających regulacji ustawowej bądź zagadnień, co do których konstytucja wymaga takiej regulacji)
- ratyfikację w trybie art. 90 konstytucji. Przewiduje ona szczególną procedurę ratyfikacyjną w odniesieniu do umów, na podstawie których Polska może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach
- mała ratyfikacja - zobowiązuje prezesa Rady Ministrów do powiadomienia Sejmu o zamiarze przedłożenia umowy międzynarodowej Prezydentowi do ratyfikacji
- zatwierdzenie dokonywane w trybie prostym polega ono na tym, że państwo składa jedno oświadczenie woli. Dotyczy umów zawieranych tylko poprzez podpisanie, wymianę not i inne uproszczone formy
- w praktyce państw przyjęło się, że nie podlegają ratyfikacji:
a. oświadczenia będące efektem spotkań polityków
b. umowy resortowe zawierane przez poszczególnych ministrów w zakresie ich kompetencji
c. umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych w czasie trwających działań wojennych
e. wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych- ratyfikacja jest aktem wewnętrznym i z reguły nie wywołuje bezpośrednich skutków w sferze prawa międzynarodowego. Skutki te powoduje dopiero wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnychf. rejestracja w Sekretariacie ONZ
g. publikacja wewnętrzna
W praktyce międzynarodowej wystepuje dwa podstawowe tryby zawierania umów międzynarodowych -prosty i złożony. Zastosowanie każdego z tych dwóch trybów wymaga przygotowania i uzgodnienia tekstu umowy, co odbywa się w toku rokowań miedzy dwoma stronami.
W prostym trybie zawarcia umowy międzynarodowej momentem decydującym jest jej podpisanie przez kompetentnych przedstawicieli państw. W tym zakresie z tytułu pełnionych funkcji są kompetentni szefowie państw, szefowie rządów oraz ministrowie spraw zagranicznych, a ponadto — ich pełnomocnicy. Z chwilą podpisania umowa tego rodzaju staje się prawomocna, czyli obowiązująca dla stron. Podpisanie umowy międzynarodowej ma inny charakter w przypadku złożonego trybu jej zawarcia. Wtedy dokonanie tej czynności jest tylko potwierdzeniem, że tekst umowy jest autentyczny i nie można go zmienić.
Złożony tryb zawarcia umowy międzynarodowej zakłada konieczność dokonania dodatkowej, w stosunku do podpisania, czynności, w wyniku której umowa staje się prawomocna, czyli obowiązująca dla stron. Ta dodatkowa czynność określana jest mianem ratyfikacji lub innym ter- mianem równorzędnym.
Ratyfikacja umowy międzynarodowej jest jej zatwierdzeniem przez szefa państwa lub wyjątkowo przez parlament.
19. Zawieranie umów międzynarodowych w świetle prawa polskiego
Ratyfikacja umów międzynarodowych w świetle Konstytucji RP.
W polskiej praktyce traktatowej niektóre umowy międzynarodowe typu rządowego, jeżeli nie podlegają ratyfikacji przez szefa państwa, są zatwierdzane przez Radę Ministrów. Natomiast umowy resortowe są zatwierdzane — zależnie od okoliczności — przez Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra.
Najczęściej formuła klauzuli ratyfikacyjnej stwierdza po prostu, że umowa międzynarodowa podlega ratyfikacji, czasem zaś stanowi ona, że ratyfikacja nastąpi w możliwie najkrótszym czasie.
Art. 89.
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.
Konstytucji przewiduje się jeszcze, ze RP może przekazać swoje pewne kompetencje na rzecz organizacji międzynarodowej poprzez wprowadzenie przepisów za zgodą parlamentu lub w drodze referendum(tryb ten jest określony przez Sejm). W wypadku innych umów międzynarodowych szef rządu przekazując umowę do podpisania przez prezydenta informuje o tym Sejm (tzw. Mała ratyfikacja)
Ratyfikacja nie wywołuje bezpośrednich skutków na arenie międzynarodowej
Konieczne jest sporządzenie dokumentu ratyfikacyjnego, który podlega wymianie ( w przypadku umów dwustronnych) lub złożeniu do depozytariusza ( w przypadku wielostronnych)
Art. 18 Konwencji mówi, ze po podpisaniu umowy a przed ratyfikacją państwo powinno postępować w taki sposób, by nie udaremnić celu i przedmiotu traktatu, jeśli rzeczywiście zamierza się nim związać.
Zatwierdzenie - forma wyrażenia zgody przez rząd lub szefa rządu
Przystąpienie - występuje wtedy, gdy państwo nie uczestniczyło w rokowaniach, ale chce przystąpić do umowy
Przyjęcie - działanie zgodne z porządkiem wewnętrznym prowadzące do związania się państwa traktatem
20. Zasada przestrzegania umów międzynarodowych i środki zabezpieczające ich przestrzeganie
W prawie międzynarodowym obowiązuje zasada nienaruszalności (świętości) umów - pacta sunt servanda. Oznacza to, że państwo nie może przystąpić do umowy pod przymusem, jeśli jednak umowa została zawiązana, a państwo stało się jej sygnatariuszem z zachowaniem wszystkich wymogów formalno-prawnych, wówczas ma obowiązek dołożenia wszelkich starań by dotrzymać jej postanowień.
Zasada pacta sunt servanda jest fundamentalna zasadą prawa międzynarodowego. Zasada bywa też nazywana zasadą świętości umów. Deklaracja Londyńska stwierdza zę żadne państwo nie może zwolnic się zobowiązań traktatu ani zmienić jego postanowień inaczej, jak tylko za zgodą układających się stron osiągniętą w drodze przyjaznego porozumienia. Podobnie stanowi wiedeńska konwencja prawa traktatów 1969r., zgodnie z którą każda prawomocna umowa międzynarodowa wiąże strony i powinna być przez nie wykonana w dobrej wierze.
Środki zabezpieczające wyk. umów - zgoda na przeprowadzenie kontroli jej wykonania. Kontrolę te przeprowadzają same państwa w stosunku do siebie na zasadzie wzajemności, częściej jednak zlecają ją organom lub organizacjom międzynarodowym.
zasada pacta sunt servanda- zasada świętości umów- jeśli zgodę wyrażono we właściwej formie i umowa została zawarta, wówczas strony umowy zobowiązane są wykonywać w dobrej wierze jej postanowienia. Żadne państwo nie może być zmuszone do związania się umową, lecz jeśli stało się jej stroną - to zobowiązane jest do jej przestrzegania. Zasada ta jeszcze przed kodyfikacją prawa traktatów znalazła swoje zastosowanie w orzecznictwie sądów międzynarodowych.
21. Zakres czasowy obowiązywania i stosowania umów międzynarodowych
Zakres czasowy obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej.
Umowa międzynarodowa pozostaje w mocy przez czas ograniczony jednej strony momentem uprawomocnienia ,a z drugiej momentem jej wygaśnięcia.
Zakres czasowy stosowania traktatu
Konwencja wiedeńska ujmuje część zakresu czasowego stosowania traktatu. Można posłużyć się dwoma regułami temporalnymi znanymi jeszcze z prawa rzymskiego:
1.) Lex retro non agit - traktat wiąże tylko w stosunku do faktów i sytuacji, które miały miejsce po jego wejściu w życie w stosunku do państw, które związały się traktatem Traktat może niekiedy przewidywać retro aktywną moc (działanie wstecz).
2.) Lex posterior derogat legi priori - prawo późniejsze (traktat późniejszy) wyłączy stosowanie prawa (traktatu) wcześniejszego. Traktat wcześniejszy wiąże o tyle o ile można pogodzić jego postanowienia z postanowieniami traktatu późniejszego.
Umowa międzynarodowa pozostaje w mocy przez okres ograniczony z jednej strony momentem jej uprawomocnienia się , z drugiej zaś momentem jej wygaśnięcia i w zasadzie jest w tym czasie stosowana . Jednakże pojęcia obowiązywania umowy międzynarodowej, jej wejścia w życie i stosowania nie są identyczne oraz nie zawsze zbieżne w czasie. Umowa, która wygasła, nie wiąże już stron, nie stanowi już źródła praw i zobowiązań. Zgodnie z art. 70 konwencji wiedeńskiej, wygaśnięcia traktatu pociąga za sobą zwolnienie strony od obowiązku dalszego jego wykonywania
22. Zakres terytorialny obowiązywania i stosowania umów międzynarodowych
Zakres terytorialny stosowania traktatu
Ogólną zasadą dotyczącą zakresu terytorialnego jest zasada wynikająca z art. 29. Konwencji iż traktat wiąże państwo w stosunku do całego jego terytorium. Możliwa jest jednak sytuacja kiedy traktat dotyczy tylko pewnej części terytorium państwowego tzw. traktaty zlokalizowane dotyczy części terytorium państwa np. traktat dotyczący rzeki międzynarodowej, obszaru morskiego, przestrzeni powietrznej) lub traktat może zawierać klauzulę kolonialną lub klauzulę federalną.
Klauzula kolonialna, która często była stosowana przez państwa posiadające rozległe kolonie to klauzula na mocy której państwo - metropolia ogranicza stosowanie traktatu albo do swojego terytorium metropolitalnego, albo państwo mogło określić, do których terytoriów kolonialnych taki traktat będzie stosowany.
Klauzula federalna jest zamieszczana w traktacie jeżeli stroną takiego traktatu ma być państwo federacyjne, które przyznało uprawnienia do zawierania umów międzynarodowych swoim częściom składowym (np. RFN, Szwajcaria). Jeżeli w traktacie jest zawarta klauzula federalna to od zgody władz poszczególnych części składowych zależy stosowanie tego traktatu na terytorium tych części składowych (np. władze Saksonii chcą by traktat obowiązywał na ich terytorium i jeśli wyrażą na to zgodę traktat ten ma zastosowanie do terytorium Saksonii)
23. Zakres podmiotowy obowiązywania i stosowania umów międzynarodowych
Zakres podmiotowy umów międzynarodowych.
Podmiotem umowy międzynarodowej są strony umowy gdyż co do zasady umowy międzynarodowe znajdują zastosowanie, czyli tworzą prawa i obowiązki wyłącznie dla stron umowy. Wynika to z fundamentalnych zasad prawa międzynarodowego przede wszystkim z zasady suwerennej równości państw. Znalazło to swoje potwierdzenie w art. 34 Konwencji Wiedeńskiej Prawo Traktatów artykuł ten stanowi, że traktat nie tworzy obowiązku ani praw dla państwa trzeciego bez jego zgody jednakże w pewnych szczególnych sytuacjach prawo między-narodowe dopuszcza zawieranie umów na korzyść i na niekorzyść państw trzecich.
Podmiotowy zakres obowiązywania umów międzynarodowych określa zasada w myśl której umowy tworzą prawa i obowiązki tylko dla ich stron. Tym samym nie wiążą one państw trzecich. Wprawdzie żadnemu państwu nie można narzucić postanowień umowy międzynarodowej, której nie jest stroną ale jest dopuszczalne, aby państwo trzecie dobrowolnie związało się z nim. Z tego wynika praktyka zawierania umów międzynarodowych przyznających uprawnienie i nakładających obowiązki wobec państw trzecich. Adresatem takich uprawnień i obowiązków mogą być wszystkie państwa, określone kategorie państw albo tez państwo lub państwa wymienione konkretnie w umowie międzynarodowej.
Podmiotowość prawna w rozumieniu prawa międzynarodowego to zdolność do posiadania praw i zaciągania zobowiązań oraz możliwość podejmowania działań przynoszących określony efekt prawny.
Takim podmiotem w powyższym rozumieniu jest państwo - podmiotem niezależnym, całkowitym, każde państwo od momentu powstania.
Berezowski wyróżnia następujące podmioty prawa międzynarodowego:
a. zorganizowane - w tej kategorii wyróżnia jeszcze:
- posiadające terytorium (obszar), a wśród nich:
o niezależne (suwerenne) i
o pozbawione suwerenności (zależne)
- nie posiadające terytorium
b. niezorganizowane
24. Zakres rzeczowy obowiązywania i stosowania umów międzynarodowych
ZAKRES RZECZOWY/PRZEDMIOTOWY OBOWIĄZYWANIA U.M.
- regułą jest, że wiąże całość, ale czasem możliwe jest związanie się tylko częścią;
- zastrzeżenie jest to jednostronne oświadczenie złożone przez państwo podczas podpisywania, ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia do umowy, za pomocą którego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutków prawnych określonych postanowień umowy w ich zastosowaniu do tego państwa;
* czasem uchylenie lub inne znaczenie danej części u.m.;
* tylko w fazach zawierania u.m.;
* dot. tylko umów wielostronnych;
* coraz powszechniejsze → coraz więcej umów wielostronnych i zmiana procedury ich przyjmowania (na 2/3);
* można gdy umowa dopuszcza, a czasem pewne postanowienia obowiązkowe → jeśli umowa milczy to zgodnie z opinią doradczą MTS z 1951 r. i art. 19 KW dopuszczalne o ile nie jest sprzeczne z przedmiotem i celem ustawy;
* sprzeciw wobec zastrzeżeń:
→ zwykły → nie mają zastosowania postanowienia, których zastrzeżenie dot. pomiędzy państwem zastrzeżenia a sprzeciwu;
→ kwalifikowany → nie ma zastosowania cała umowa tylko pomiędzy państwem zastrzeżenia a sprzeciwu;
* z reguły zasada wzajemności;
25. Zastrzeżenia do umów międzynarodowych; skutki sprzeciwów do zastrzeżeń
ZASTRZEŻENIA - oznacza jednostronne oświadczenie woli, jakiekolwiek byłoby ono sformułowane lub nazwane, złożone przez państwo przy podpisaniu ratyfikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu, mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego pewnych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do tego państwa (w trakcie podpisywania umowy (ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia czy przystąpienia) dane państwo, chcąc ograniczyć lub zmienić skutek pewnych ustaleń w odniesieniu do siebie, może złożyć jednostronne oświadczenie woli - zastrzeżenie - wyrażone w jakiejkolwiek formie)
W Polsce pełnomocnictwa do prowadzenia negocjacji oraz do przyjęcia tekstu traktatu udziela minister spraw zagranicznych. Do podpisania umowy udziela Prezes Rady Ministrów.
Przy podpisywaniu ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu traktatu oraz przy przystąpieniu do niego państwo może zgłosić zastrzeżenia chyba, że:
zastrzeżenie jest zakazane przez traktat
traktat postanawia, że mogą być składane tylko określone zastrzeżenia a dane zastrzeżenie do nich nie należy
w przypadkach nieokreślonych wyżej, a zastrzeżenie jest niezgodne z przedmiotem i celem traktatu
Przyjęcie zastrzeżenia może być wyraźne lub milczące (brak sprzeciwu w ciągu 12 miesięcy od notyfikowania mu zastrzeżenia lub w dniu wyrażenia zgody na związanie się umową.
Skutek:
Zastrzeżenia komplikują obraz obowiązywania traktatu. Nie są czymś szczególnie pozytywnym z punktu widzenia obowiązywania traktatu, ale mają zapewnić temu traktatowi szerszy zakres obowiązywania i w celu przyciągnięcia większej liczby państw.
Jeżeli państwo złoży zastrzeżenie (zawsze musi nastąpić w formie pisemnej) to reakcja ze strony innych państw - stron traktatu może być dwojakiego rodzaju:
1.) inne państwo może przyjąć zastrzeżenie
2.) inne państwo może wyrazić sprzeciw wobec zastrzeżenia
26. Przyczyny i rodzaje nieważności umów międzynarodowych
Stwierdzenie nieważności - polega na ustaleniu że dokument który może uchodzić za umowę międzynarodową, w rzeczywistości charakteru takiego nie ma powodu braku jednej lub więcej przesłanek. Stwierdzenie nieważności oznacza że umowa nie istnieje od samego początku, nawet jeśli jej postanowienia były wykonane.
Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej wg konwencji
Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej można podzielić na trzy grupy:
• związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów - sytuacja, kiedy zgoda na zawiązanie umowy została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie; pogwałcenie to musi być oczywiste, czyli obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie, zgodnie ze zwyczajową praktyką i w dobrej wierze
• wady oświadczenia woli
a. przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażania zgody na związanie się umową
b. błąd
c. podstęp
d. przekupienie przedstawiciela państwa
e. przymus (groźba lub użycie siły sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego) wobec przedstawiciela państwa
f. przymus (groźba lub użycie siły sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego) wobec państwa
• niezgodność z ius cogens - z chwilą pojawienia się nowej normy o charakterze ius cogens, każda umowa dawniej zawarta, która jest z nią sprzeczna, traci ważność i wygasa
27. Rodzaje, cele i zasady interpretacji umów międzynarodowych
Interpretacja - wykładania umowy międzynarodowej - polega na wyjaśnieniu treści jej postanowień;
Rodzaje:
a. doktrynalna- przeprowadzona przez teoretyków prawa międzynarodowego (poszczególnych prawników)
b. urzędowa- może być dokonywana przez strony umowy, sądy międzynarodowe, organizacje międzynarodowe (interpretacja rządowa, czyli jest to wykładnia dokonywana zazwyczaj przez jedno z umawiających się państw)
c. autentyczna- dokonywana wspólnie przez wszystkie strony umowy.
Zasady interpretacji:
-należy interpretować umowy w dobrej wierze
-użyte w umowie wyrazy i zwroty powinny być w zasadzie rozumiane tak, jak to wynika z ich normalnego znaczenia
-znaczenie poszczególnych wyrazów należy przyjmować w świetle przedmiotu i celu umowy
W procesie wykładni należy zwrócić uwagę na kontekst, w którym występuje dane wyrażenie. Oznacza to, iż bierzemy pod uwagę nie tylko badane wyrażenie, ale to wyrażenie musimy odnieść do całego traktatu. Dla celów interpretacji kontekst obejmuje cały tekst umowy łącznie ze wstępem oraz załącznikami.
Teorie interpretacyjne:
a) Szkoła subiektywna: dokonywanie w oparciu o domniemana wolę stron.
b) Szkoła obiektywistyczna: nazywana tekstualną
c) Szkoła funkcjonalna: interpretacja umowy, aby odpowiadała interesom osób.
• autentyczna, przez strony umowy,
• urzędowa, tylko jednej ze stron, zawierającej umowę,
Obok kontekstu przy interpretacji należy brać pod uwagę:
1) późniejsze porozumienia między stronami dotyczące interpretacji umowy lub stosowania jej postanowień,
2) późniejszą praktykę stosowania umowy, która wskazuje na porozumienie stron w sprawie interpretacji,
3) wszelkie odpowiednie normy prawa międzynarodowego, które obowiązują w stosunkach między stronami.
28. Poprawki, modyfikacje, rewizja umów międzynarodowych
ZMIANY W TRAKTACIE:
Zmiana w postaci wprowadzenia poprawek w traktacie może być akceptowana przez kilka stron, ale konsekwencją będzie jej obowiązywanie co do wszystkich stron (2/3). W Karcie ONZ zmiany są możliwe, jeśli wola zmian pochodzi od wszystkich.
MODYFIKACJE:
Poprawki dotyczące niektórych stron traktatu. Traktat może zakazywać modyfikacji, jeśli nie są zakazane, to należy uwzględnić:
- To, że modyfikacja nie może wpływać niekorzystnie na sytuacje pozostałych stron traktatu
- Nie może dotyczyć tych postanowień, których istnienie jest niezbędne dla osiągnięcia celu i przedmiotu traktatu.
Konwencja wiedeńska nie wprowadza pojęcia rewizji, ale jest to przydatne
REWIZJA:
Dostosowanie całego traktatu do nowych potrzeb. Traktat niekiedy przewiduje odrębny tryb przeprowadzenia zmiany czy rewizji. Karta ONZ reguluje to odmiennie - zmiany są poddawane pod głosowanie Zgromadzenia Ogólnego ONZ.
Rewizja wymaga zwołania konferencji rewizyjnej.
Zmiana umów międzynarodowych (art. 39 41 KPT)
- zmiana umowy bilateralnej: zawsze, za zgodą obu stron;
- zmiana umowy multilateralnej (zasada w drodze porozumienia między stronami): dwa rodzaje:
1) poprawka (rewizja) umowy (art. 40 KPT): podejmowana przez wszystkie strony umowy (negocjują wszystkie państwa, jeśli któreś nie przystąpi do umowy wprowadzającej poprawkę ? jesz związane umową w pierwotnym brzmieniu;
2) modyfikacja umowy (art. 41 KPT): zmiana umowy jedynie między niektórymi stronami ? dopuszczalna, gdy:
- nie jest zabroniona przez umowę;
- nie narusza praw i obow. innych stron;
- nie dotyczy postanowień, mających zasadnicze
znaczenie dla realizacji umowy;
29. Wygasanie umów międzynarodowych
Przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej możemy podzielić na:
I. przewidziane w samej umowie - nie rodzi problemów, gdyż sama umowa określa warunki i czas jej wygaśnięcia; przyczyny wygaśnięcia:
1. upływ czasu na jaki umowa została zawarta - Jest to najczęstszy i najbardziej zwykły przypadek wygaśnięcia umowy międzynarodowej. W większości umów obecnie zawieranych pojawia się okres obowiązywania umowy. Ze względu na okres trwania umowy wyróżniamy umowy krótkoterminowe i długoterminowe. Z upływem tego okresu kończy się okres trwania umowy. Umowa są zawierane na bardzo różny okres. Z reguły jednak nie krótszy niż rok. Umowy zawierane na okres krótszy, np. 5 lat- zawierają tzw. klauzule prolongacyjną, pozwalającą na milczące przedłużenie czasu trwania umowy.
2. spełnienie się warunku rozwiązującego - Tak jak poprzednia przyczyna była bardzo popularna, tak ta jest bardzo rzadko spotykana. Państwa bardzo rzadko zwierają umowę, w której przewidują nastąpienie jakiegoś faktu jako warunku wygaśnięcia umowy. Bywa on zwykle przewidziany obok postanowienia dotyczącego czasu trwania umowy. W przypadku umów wielostronnych ? warunkiem wygaśnięcia bywa spadek liczby stron poniżej ustalonego minimum. Warunek wygaśnięcia umowy może mieć charakter dorozumiany.
3. wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami (gdy liczba stron w umowie wielostronnej spadnie do określonego minimum - umowa taka wygasa)
W prawie polskim zastosowanie do tej zasady przedstawia art. 89 ust.1 Konstytucji z 1997 r. gdzie wyraźnie jest zaznaczone, że umowy mają być w takim samym trybie uchwalane i wypowiadane.
II. nieprzewidziane w jej postanowieniach
1. Za zgodą wszystkich stron umowy (Zgodna wolą wszystkich stron umowy)
2. Utrata podmiotowości przez jedną ze stron (Zniknięcie podmiotu- strony umowy)
3. Jednostronne wycofanie się z umowy (jeśli umowa tego nie przewiduje)
4. Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy
5. Pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta (Naruszenie umowy przez partnera)
6. Zasadnicza zmiana okoliczności ( klauzula rebus sic stantibus)
7. Powstanie nowej normy ius cogens (Niezgodność z nowo powstałą normą imperatywną ( ius cogens))
8. Wpływ wojny
9. Na skutek trwałego jej niestosowania (Trwała niemożność wykonania umowy)
10. Całkowite wykonanie umowy
11. Zniknięcie przedmiotu umowy
30. Prawo międzynarodowe a prawo państwowe - monizm czy dualizm.
DUALIZM I MONIZM
a. dualiści przyjmują, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są zupełnie odmiennymi i niezależnymi od siebie systemami prawa, które nie mają punktów stycznych.
b. Moniści twierdza, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny
Obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego
Monizm zakłada, że prawo międzyn. i prawo wewn. tworzą jeden system prawny, nie potrzebna jest transformacja.
Dualizm zakłada, że normy prawa międzyn. mogą uzyskać moc prawną w porządku wewn. państwa w drodze transformacji.
Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne to dwa odrębne systemy, które różnią się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami.
W polskim systemie prawnym art.91 Konstytucji odsyła do prawa międzynarodowego.
31. Metody wprowadzania prawa międzynarodowego do porządku prawnego państwa
Metody introdukcji prawa międzynarodowego do porządku wewnętrznego państwa.
· Metoda recepcyjna - norma prawa międzynarodowego obowiązuje i jest stosowana w porządku wewnętrznym państwa, ale już jako norma prawa wewnętrznego:
O Transformacja - polega na przekształceniu normy prawa międzynarodowego w normę wewnętrzna:
§ Transformacja ogólna - na podstawie reguły ogólnej,
§ Transformacja szczegółowa - na podstawie określonej kategorii zobowiązań traktatowych.
O Powtórzenie - polega na utworzeniu w porządku wewnętrznym państwa normy o takiej samej treści jak norma międzynarodowa.
· Metody pozarecepcyjne - polegają na tym, że normy prawa międzynarodowego występują w systemie wewnętrznym ale zachowują swój międzynarodowy charakter:
O Odesłanie - norma prawa wewnętrznego wskazuje jako normę prawa właściwą do zastosowania normę prawa międzynarodowego,
O Adopcje - włączenie prawa międzynarodowego do porządku wewnętrznego państwa, ale z zachowaniem dotychczasowego charakteru międzynarodowego,
O Stosowanie prawa międzynarodowego z jego mocy własnej (ex proprio vigore) - zawarcie umowy międzynarodowej w stosunkach miedzy państwami rodzi obowiązek stosowania go na płaszczyźnie wewnętrznej państwa.
32. Prawo międzynarodowe w polskim porządku prawnym
Część norm prawa międzynarodowego może być stosowana (powoływana) bezpośrednio w prawie krajowym (wewnętrznym), w tym przed sądami i organami administracyjnymi. Tak jest również w polskim systemie prawnym, na podstawie art. 87 ust. 1 Konstytucji RP ratyfikowane umowy międzynarodowe są źródłami prawa w Polsce.
Miejsce umów międzynarodowych w polskim porządku prawnym w świetle Konstytucji RP
Wskazówki dotyczące stosowania prawa międzynarodowego w Polsce znajdujemy w Rozdziale III Konstytucji RP z 1997r. Art. 9 Konstytucji stanowi, ze Rzeczpospolita przestrzega wiążącego ja prawa międzynarodowego. Art.. 87 wymienia ratyfikowane umowy międzynarodowe jako źródła powszechnie obowiązującego prawa
Art. 89.
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 90.
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 91.
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
9