MAKROEKONOMICZNY

WYMIAR PODATKU



Podatek jest klasyczną daniną
publiczną.



Należy on do najstarszych kategorii
finansowych i w ogóle ekonomicznych.



Wedle najbardziej rozpowszechnionej
definicji, podatek to:

◦

pieniężne

◦

przymusowe

◦

ogólne

◦

nieodpłatne

◦

bezzwrotne

świadczenie na rzecz państwa lub innych

związków publicznoprawnych.



Ze względu na kryterium przedmiotowe
podatki dzielą się na:

◦

podatki majątkowe i podatki od praw
majątkowych

◦

podatki od przychodów

◦

podatki od dochodów

◦

podatki od wydatków

Klasyfikacja podatków



Dochody ogółem 277 782 224



Dochody podatkowe 247 980 007



Dochody niepodatkowe 28 148 107



Środki z UE i innych źródeł

niepodlegających zwrotowi 1 654 110

89,27%

10,13%

0,60%

Podział dochodów według ustawy na rok 2014 w tys. PLN

Dochody podatkowe

Dochody niepodatkowe

Środki z UE i innych źródeł
niepodlegających zwrotowi



Podatek jest podstawowym narzędziem
przejmowania przez państwo
dochodów i zaspokajania popytu na
pieniądz.

264 803 010; 90,14%

27 125 247; 9,23%

1 837 871; 0,63%

Budżet według ustawy za rok 2012 w tys. PLN

Dochody podatkowe

Dochody niepodatkowe

Środki z UE i innych źródeł

248 274 572; 86,33%

37 143 234; 12,92%

2 177 309; 0,76%

Wykonanie za rok 2012 w tys. PLN

Dochody podatkowe

Dochody niepodatkowe

Środki z UE i innych
źródeł

Różnica pomiędzy dochodami wg ustawy

a wykonaniem za rok 2012 w tys. PLN

Wykonanie za rok 2012 w tys. PLN

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

350 000 000

Budżet według ustawy
Wykonanie

2%

7%

-
27%

-
16%

POLITYKA FISKALNA



Możliwości samoczynnego
kształtowania procesów gospodarczych
są ograniczone i wymagają interwencji
państwa, chociaż zakres tej interwencji
oraz stosowane narzędzia są
przedmiotem kontrowersji wśród
polityków gospodarczych.



Państwo ponosi odpowiedzialność za
przebieg procesów gospodarczych, nie
można jednak wyciągać wniosku, że
odpowiedzialność ta zmusza do ingerencji
państwa w gospodarkę np. wtedy, gdy
mechanizm rynkowy zapewnia wzrost
gospodarczy i harmonijny rozwój, ale też
państwo nie może dystansować się od
przebiegu procesów gospodarczych i
zjawisk, jak inflacja, bezrobocie itp.



Dwa podstawowe rodzaje
instrumentów pieniężnych, za pomocą
których państwo może oddziaływać na
gospodarkę:

◦

Polityka monetarna

◦

Polityka fiskalna



Polityka monetarna „odpowiedzialna" jest
przede wszystkim za obronę wartości
pieniądza, regulowanie podaży pieniądza
krajowego, zachowanie bezpieczeństwa
walutowego kraju względem zagranicy.



Polityka fiskalna ma na celu przede
wszystkim dostarczenie potrzebnych
państwu dochodów, ale w szerszym ujęciu
cele realizowane przez te rodzaje polityki
muszą sprowadzać się do celów globalnych,
takich jak np. wzrost gospodarczy.



Polityka fiskalna polega na
wykorzystywaniu różnych
instrumentów, które służą:

◦

zaspokojeniu popytu państwa (władz publicznych)
na pieniądz (dochody),

◦

realizacji statutowych zadań władz publicznych za
pomocą zgromadzonych środków pieniężnych,

◦

realizacji pozafiskalnych celów państwa, ale przy
wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej.



Tworzenie warunków pełnego (pełniejszego)
wykorzystania zdolności wytwórczych
gospodarki



Tworzenie warunków gromadzenia
oszczędności pieniężnych przez
optymalizację obciążeń podatkowych



Ograniczanie amplitudy wahań cyklu
koniunkturalnego

Cele polityki fiskalnej



Walka ze skutkami bezrobocia i promowanie
procesu tworzenia nowych miejsc pracy



Korekta nadmiernego zróżnicowania
dochodów w społeczeństwie będącego
skutkiem bezwzględnie działającego
mechanizmu rynkowego



Łagodzenie negatywnych skutków ubocznych
działalności podmiotów rynkowych



Polityki fiskalnej polega na tym, żeby
państwo umiejętnie łączyło realizację
podstawowych celów polityki fiskalnej
(gromadzenie potrzebnych państwu
środków pieniężnych) z równoczesnym,
rozwiązywaniem innych ważnych celów
gospodarczych i społecznych.

Narzędzia polityki fiskalnej



narzędzia podatkowe,



zasiłki dla bezrobotnych,



wydatki związane z tworzeniem nowych
miejsc pracy i z finansowaniem programów
zmiany kwalifikacji zawodowych,



wydatki promujące restrukturyzację
gospodarki w układzie branżowym i
przestrzennym,

Narzędzia do realizacji celów

polityki fiskalnej



wydatki promujące rozwój drobnej
wytwórczości,



wydatki na roboty publiczne,



deficyt budżetowy,



dług publiczny,



poręczenia i gwarancje państwa dla
podmiotów zaciągających pożyczki
(kredyty).



Ingerencja państwa za pomocą narzędzi
fiskalnych jest korzystna dla jednych
podmiotów, ale jedno cześnie narusza
interesy innych podmiotów.



Aktywna polityka fiskalna występuje
wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki
w celu: przeciwdziałania cyklicznym
przypadkowym wahaniom gospodarczym,
zapewnienia stabili zacji cen, ograniczania
bezrobocia itp.

Aktywna i pasywna polityka

fiskalna



Pasywna polityka fiskalna wykorzystuje
automatyczne stabilizatory.
Uruchomienie tych środków nie wymaga
żadnej decyzji władz administracyjnych, a
wynika z właściwej niektórym typom
podatków i wydatków państwa wrażliwości
na zmiany poziomu dochodu narodowego i
bezrobocia.



Wielkość wpływów podatkowych zależy od
wielkości takich czynników, jak np. dochody
osobiste ludności, dochody przedsiębiorstw,
spółek itp., wtedy zmiana poziomu tych
dochodów automatycznie prowadzi do
zmiany poziomu wpływów.



Działanie automatycznych stabilizatorów
koniunktury oparte jest na wykorzystaniu
„wbudowanej giętkości" np. systemu
podatkowego (progresywny, regresywny
charakter stawek podatkowych), dzięki
czemu w zależności od sytuacji
gospodarczej odpowiednio kształtują się
wielkości wpływów podatkowych.



dobrze skonstruowany i rozwinięty system
podatkowy,



skuteczny aparat skarbowy,



sprawne procedury legislacyjne,



dobrze rozwinięte instytucje publiczne.

Instytucjonalne podstawy

polityki fiskalnej



Od tego, jakie stosuje się rodzaje podatków
i innych instrumentów zależy stymulacyjne
lub hamujące oddziaływanie państwa na
aktywność podmiotów.



Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej jest
też dobrze zbudowany i sprawnie
funkcjonujący aparat skarbowy, który
tworzą zarówno jednostki skarbowe
wymierzające i egzekwujące należności
skarbowe, jak i jednostki kontroli
skarbowej.



Sprawne procedury legislacyjne dlatego
warunkują skuteczność polityki fiskalnej, że
polityka ta dotychczas jest prowadzona
metodą prób i błędów. Wprowadzenie zmian
w tym zakresie wymaga zmian w
podstawach prawnych.



Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej są
dobrze rozwinięte, szeroko rozumiane,
instytucje publiczne. Chodzi zwłaszcza o
takie instytucje, które pozwalają jak
najlepiej wydać publiczne środki pieniężne
w celu realizacji zadań władz.



„Istotą dobrej polityki finansowej jest
dążenie do zrównoważenia budżetu bez
przeciążenia podatkowego; a więc bez
inflacji i bez przeciążenia finansowego w
innej formie. Budżet zrównoważony kosztem
przeciążenia podatkowego jest tylko
chwilowo zrównoważony„

A. Krzyżanowski

„Dobra” polityka fiskalna



Racjonalny fiskalizm



Umiejętność łączenia celów fiskalnych z
celami pozafiskalnymi



Stabilność polityki fiskalnej

Teoretyczne cechy „dobrej”

polityki fiskalnej



W skali makroekonomicznej „dobra”
polityka fiskalna ma za zadanie przede
wszystkim zapewnić wzrost
gospodarczy państwa.



Nadmiernie agresywne ingerowanie władz
publicznych w dochody, czego skutkiem
może być spowolnienie wzrostu
gospodarczego, a w krańcowych
przypadkach nawet doprowadzenie
podmiotów do ruiny, co obróci się przeciw
władzom publicznym, które utracą źródło
dochodów.

Nadmierna polityka

fiskalna



zakres ingerencji systemu finansów
publicznych w PKB,



stopień pokrycia wydatków publicznych z
dochodów,



progresywne skale podatkowe,



różnice między nominalną a efektywną
stopą opodatkowania,



zakres występowania tzw. szarej strefy w
gospodarce.

Mierniki fiskalizmu



Cechą „dobrej” polityki fiskalnej jest też
stabilność zasad.

Jest ona warunkiem racjonalnego
zachowania się podmiotów gospodarczych,
co daje podstawę podejmowania decyzji
średnio- i długookresowych

BUDŻET PAŃSTWA



Stanowi najważniejszą część dochodów i
wydatków sektora finansów publicznych.
Jest to roczny plan dochodów i wydatków
instytucji szczebla centralnego (tzn.
instytucji rządowych), nazywany też często
planem finansowym państwa.

Budżet państwa



Założenia makroekonomiczne



Dochody budżetu państwa



Wydatki budżetu państwa



Przewidywany wynik budżetu państwa



Sposób sfinansowania deficytu budżetu

Elementy budżetu państwa

179 030 000; 72,20%

23 250 000; 9,38%

43 700 000; 17,62%

7; 0,00% 2 000 000; 0,81%

Plan dochodów z tyt. podatków na rok 2014 (w tys. PLN)

Podatki pośrednie

Podatek dochodowy od osób
prawnych

Podatek dochodowy od osób
fizycznych

Podatek tonażowy

Podatek od wydobycia niektórych
kopalin

115 700 000; 64,63%

62 080 000; 34,68%

1 250 000; 0,70%

Plan dochodów budżetowych z tyt. podatków pośrednich na rok 2014 (w tys. PLN)

Podatek od towarów i
usług

Podatek akcyzowy

Podatek od gier



jest funduszem scentralizowanych zasobów
pieniężnych



przymusowy charakter gromadzenia
środków



gromadzenie środków ma charakter
ekonomiczny i społeczny



dotyczy działalności organów i podmiotów
państwa w przyszłości



budżet jako fundusz nadaje rygorów
prawnych wydatkom budżetowym

Wybrane cechy budżetu

państwa



Polityczna



Kontrolna



Ekonomiczna

Grupy funkcji budżetu państwa



Redystrybucyjna



Fiskalna



Stabilizacyjna



Alokacyjna

Podział funkcji

ekonomicznej

DOCHODY A PRZYCHODY

BUDŻETOWE



Środki pieniężne pobierane od podmiotów
gospodarczych i gospodarstw domowych
przez państwo lub przez odrębny organ
samorządu terytorialnego w celu realizacji
wydatków zapewniających wypełnienie
zadań państwowych.

Dochody budżetowe



podatki i opłaty



cła



wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych
oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa



wpłaty z tytułu dywidendy



wpłaty z zysku NBP

Elementy dochodów budżetu

państwa

2009

2010

2011

2012

95000000

100000000

105000000

110000000

115000000

120000000

125000000

Wartość dochodu z tyt. podatku VAT

Wartość dochodu z tyt.
podatku VAT



odsetki od środków zgromadzonych na
rachunkach bankowych państwowych
jednostek budżetowych lub organów władzy
publicznej



odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze
środków zgromadzonych na centralnym
rachunku bieżącym budżetu państwa



odsetki od udzielonych z budżetu państwa
pożyczek krajowych i zagranicznych

2008

2009

2010

2011

2012

240 000 000

250 000 000

260 000 000

270 000 000

280 000 000

290 000 000

300 000 000

310 000 000

320 000 000

330 000 000

Dochody i wydatki budżetu państwa w latach 2008-2012 (w tys. PLN)



Przychody publiczne wynikają głównie z
przyprowadzonych przez jednostki operacji
dłużnych, w związku z tym są pozycjami o
charakterze zwrotnym.

Przychody budżetowe



ze sprzedaży papierów wartościowych



z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz
majątku jednostek samorządu
terytorialnego



ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze
środków publicznych



z otrzymanych pożyczek i kredytów

Elementy przychodów budżetu

państwa

WYDATKI A ROZCHODY

BUDŻETOWE



Charakter prawny wydatków budżetowych,
w tym ich przeznaczenie, rodzaj, sposób
klasyfikacji i prezentacji w ustawie
budżetowej, określa ustawa o finansach
publicznych.

Wydatki budżetowe



funkcjonowanie organów władzy publicznej



zadania wykonywane przez administrację rządową



subwencje ogólne i dotacje dla JST



wpłaty do budżetu Unii Europejskiej



subwencje dla partii politycznych



obsługę długu publicznego

Wydatki budżetu państwa

3,28%

3,89%

6,32%

23,89%

4,11%

3,19%

13,24%

21,52%

3,90%

4,38%

12,29%

Wydatki budżetowe w roku 2012, wybranych działach (w tys. PLN)

Rolnictwo i łowiectwo

Administracja publiczna

Obrona narodowa

Obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne

Bezpieczeństwo publiczne i
ochrona przeciwpożarowa

Wymiar sprawiedliwości

Obsługa długu publicznego

Różne rozliczenia

Szkolnictwo wyższe

Pomoc społeczna

Inne



Rozchody publiczne (budżetowe)
odzwierciedlają przede wszystkim
przeprowadzone przez jednostki operacje
zwrotne.

Rozchody budżetowe



spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów



wykup papierów wartościowych



udzielone pożyczki i kredyty



płatności, których źródłem finansowania są
przychody z prywatyzacji majątku Skarbu
Państwa



płatności związane z udziałami Skarbu
Państwa w międzynarodowych instytucjach
finansowych

Rozchody budżetu

państwa

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

Rozchody
Przychody



Autorzy:



Łukasz Gawenda



Grzegorz Bujakowski



Sebastian Dziechciarz