DROGI SZYNOWE cz. 8

Rozjazdy kolejowe

Rozjazdy kolejowe są to urządzenia, które umożliwiają
przejazd pojazdów kolejowych z jednego toru na drugi.

Podstawowymi parametrami technicznymi rozjazdu są
skos i promień.

Skos rozjazdu jest określony tangensem kąta zawartego
miedzy osią toru zasadniczego i osia toru zwrotnego.

Promieniem rozjazdu nazywa się promień przejścia toru
zasadniczego w tor zwrotny. Promień jest mierzony w osi
torów i wyrażony w metrach.
W rozjazdach typu S42 (o iglicach przecinających się z
opornicą w początku rozjazdu) podany promień rozjazdu
dotyczy toku zewnętrznego, a nie osi toru.

Do najważniejszych wymiarów należy długość budowy i
odległość środka geometrycznego rozjazdu od jego początku i
końca.

Rozjazdy są produkowane w następujących odmianach:

• łubkowanej – ze złączami łubkowanymi (oznaczenie Ł),

• spawanej – ze złączami spawanymi (oznaczenie S),

• izolowanej klasycznie – przystosowane do izolacji

elektrycznych (oznaczenie E),

• przystosowanej do górek rozrządowych (oznaczenie G),

• izolowanej ze złączami klejono-sprężonymi (oznaczenie

K),

Odmianę rozjazdów przystosowanych do izolacji stanowią
rozjazdy przeznaczone na górki rozrządowe.

Rz – zwyczajne,

Rozjazdy normalnotorowe wykonane z szyn typów UIC60 i S49
mają zamknięcia nastawcze suwakowe, rozjazdy
normalnotorowe z szyn typu S42 są natomiast produkowane z
zamknięciami hakowymi.

Typy rozjazdów określa się według typu szyn, z których wykonano
podstawowe części składowe. Rozjazdy dzielą się na
normalnotorowe typów UIC60, S49 i S42.

Rozróżnia się następujące rodzaje rozjazdów
normalnotorowych:

Rpj – podwójne jednostronne,

Rpd – podwójne
dwustronne,

Rps – podwójne
symetryczne,

Rłj – łukowe jednostronne,

Rłd – łukowe
dwustronne,

Rłs – łukowe
symetryczne,

Rkp – krzyżowe
pojedyncze,

Rkpd – krzyżowe
podwójne,

Pośród tych rodzajów rozjazdów rozróżnia się ponadto ich
odmiany:
• zależnie kierunku odchylenia toru zwrotnego:

P – prawe,

• zależnie od rodzaju konstrukcji iglic:

L – lewe,

c – z iglicami czopowymi,

s – z iglicami sprężystymi,

ss – z iglicami szynowo-
sprężystymi,

• zależnie od rodzaju podrozjazdnic, na których rozjazd będzie

zmontowany:

d – na podrozjazdnicach
drewnianych,

b – na podrozjazdnicach betonowych,

W oznaczeniu rozjazdu – oprócz wymienionych symboli
typów, rodzajów i odmian – podaje się również promień i
skos rozjazdu.
Przykład oznaczenia rozjazdu zwyczajnego typu S49 o
promieniu 190 m, skosie 1 : 9, prawego, z iglicami
szynowo-sprężystymi, na podrozjazdnicach drewnianych,
odmiany izolowanej:

Rz S49-190-1:9-Pssd-E

Rozjazdy mogą występować jako wolno leżące, nie
wchodzące w skład połączeń torów, lub też mogą być
przystosowane do pojedynczych lub podwójnych
połączeń torów.

Rozjazdy przystosowane do połączeń torów mają
odpowiednio skrócone zespoły końcowe, co umożliwia
łączenie ich bezpośrednio z innymi rozjazdami lub
środkową częścią, tworzącymi razem określone połączenie
torów.

Rozjazdy te są zbudowane z identycznych zespołów jak
rozjazdy wolno leżące. W ich skład nie wchodzą jedynie
akcesoria leżące za końcowymi stykami rozjazdów.

Rozjazdy zwyczajne

W torach najczęściej jest stosowany rozjazd zwyczajny,
mający dwa tory: prosty i odgałęziony.

Tor prosty rozjazdu nazywa się torem zasadniczym, a tor
łukowy odgałęziony – torem zwrotnym.

Obydwa te tory mają toki szynowe zewnętrzne i
wewnętrzne; tokiem zewnętrznym są szyny leżące po
zewnętrznej stronie toru zwrotnego.
Kierunek rozjazdu określa się patrząc na rozjazd z miejsca
przed początkiem odchylenia się toru zwrotnego od toru
zasadniczego. Jeżeli tor zwrotny odchyla się w prawo, rozjazd
ma kierunek prawy, a jeżeli tor zwrotny odchyla się w lewo,
kierunek rozjazdu jest lewy.

Rozjazd zwyczajny

Zasadniczymi częściami rozjazdu zwyczajnego są:

• początek rozjazdu 1 (w styku przediglicowym),
• koniec rozjazdu 2 (w styku za krzyżownicą),

• środek geometryczny rozjazdu O , który jest punktem

przecięcia się osi toru zasadniczego ze styczna toru
zwrotnego,

Rozjazd zwyczajny

• promień R łuku toru zwrotnego,

• kąt rozjazdu α , leżący miedzy osią toru zasadniczego i

styczną toru zwrotnego,

• skos rozjazdu, czyli tg α .

Rozjazd zwyczajny

Rozjazd zwyczajny składa się z trzech zasadniczych
zespołów:

• zwrotnicy 3,
• krzyżownicy 4 z kierownicami 5 i szynami tocznymi,
• torów łączących 6 .

Zwrotnica służy do kierowania zestawów kołowych
taboru kolejowego na tor zasadniczy lub na tor zwrotny.

Składa się ona z:

• z dwóch szyn nieruchomych o zwykłym przekroju,

zwanych opornicami.

W toku zewnętrznym toru zwrotnego leży iglica łukowa,
która przylega powierzchnią obrobioną do opornicy
prostej znajdującej się w toku zewnętrznym toru
zasadniczego.

• dwóch przesuwanych poprzecznie i zaostrzonych z

jednej strony szyn o specjalnym przekroju, tzw. iglic,
oraz

W toku wewnętrznym toru zasadniczego leży natomiast
iglica prosta, która przylega do opornicy łukowej
znajdującej się w toku wewnętrznym toru zwrotnego.

W rozjeździe prawym iglica prosta wraz z opornicą
łukową tworzy tzw. półzwrotnicę prawą, a iglica łukowa z
opornicą prawą – tzw. półzwrotnicę lewą. W rozjeździe
lewym kierunki półzwrotnic są odwrotne.

Zależnie od konstrukcji iglic i sposobu łączenia ich
końców z szynami łączącymi rozróżnia się trzy rodzaje
iglic: czopowe, sprężyste i szynowo-sprężyste.

Końce iglic czopowych znajdują się w osadzie czopowej i są
połączone z szynami łączącymi za pomocą odpowiednich
urządzeń.

Końce iglic sprężystych są przekuwane na profil szynowy
i są sztywno połączone z przyległymi szynami za pomocą
łubków lub spoin. Na pewnej długości tych iglic znajdują
się w stopkach wycięcia, które umożliwiają ich
sprężynowanie.

Iglice szynowo-sprężyste składają się z dwóch części.

Część przednia ma profil iglicowy i jej koniec jest
przekuty na profil szyny normalnej.

Druga część stanowi normalna szyna zgrzewana oporowo-
elektrycznie do części przedniej.

Wycięcia wykonane w stopce szyny stanowią część
sprężystą iglicy.

W rozjazdach o promieniach R = 500 i 1200 m wycięć w
stopkach nie wykonuje się, ponieważ przy długich iglicach
jest to zbyteczne.

Krzyżownica jest tą częścią rozjazdu, w której następuje
przecięcie toków szyn.

Umożliwia ona wraz z kierownicami swobodne
przechodzenie kół pojazdów kolejowych przez miejsce
krzyżowania się szyn.

W rozjazdach zwyczajnych są stosowane krzyżownice
zwyczajne proste lub łukowe.

Krzyżownice szynowe składają się z dwóch dziobów
(długiego i krótkiego) i z dwóch szyn skrzydłowych.

Wymaganą szerokość rowków miedzy główkami szyn
zapewniaja odpowiednie wkładki dystansowe.

W celu zapewnienia właściwych warunków
eksploatacyjnych jest wskazane, aby dziób długi
krzyżownicy leżał w torze zasadniczym rozjazdu.

Rola kierownic polega na prowadzeniu kół pojazdów
przez wolna przestrzeń znajdującą się pomiędzy tzw.
gardzielą a początkiem ostrza dzioba, co umożliwia
wejście koła we właściwy żłobek krzyżownicy.

Rozjazdy łukowe zwyczajne

W torach łukowych należy stosować rozjazdy łukowe,
które mają zarówno tor zasadniczy, jak i zwrotny w łuku,
przy czym łuki obu tych torów mogą być skierowane w te
samą stronę lub strony przeciwne.

W związku z tym rozróżnia się rozjazdy łukowe
jednostronne i dwustronne.

Kierunek rozjazdu łukowego dwustronnego określa się jak
w rozjeździe zwyczajnym nie łukowym, przyjmując za tor
zasadniczy tor o wiekszym promieniu.

Rozjazd łukowy jednostronny

Rozjazd łukowy dwustronny

Łukowaniu podlegają zwrotnice, szyny łączące, kierownice i
częściowo krzyżownice.

Jeżeli w rozjeździe łukowym dwustronnym obydwa tory są
wyłukowane tym samym promieniem, to taki rozjazd
określamy jako symetryczny.

Rozjazd łukowy zwyczajny wykonuje się przez
wyłukowanie toru zasadniczego i toru zwrotnego rozjazdu
zwyczajnego podstawowego.

Długość toków szyn zewnętrznych i wewnętrznych w
rozjeździe wyłukowanym jest zmienna w szynach łączących,
długość natomiast opornic, iglic, krzyżownic i kierownic z
szynami tocznymi pozostaje taka sama jak w rozjeździe
podstawowym.

Przymocowanie podkładek do podrozjazdnic w rozjeździe
łukowym jest identyczne jak w rozjeździe podstawowym;
zmienia się tylko układ podrozjazdnic zależnie od wielkości i
kierunku promienia łuku, według którego rozjazd jest łukowany.

Rozjazdy podwójne

Rozjazdy podwójne, zwane również skupionymi, mają trzy
kierunki jazdy – jeden kierunek prosty (tor zasadniczy) i
dwa kierunki odgałęzione (tory zwrotne).

Stosowane są w celu skrócenia połączeń torów, na
przykład w razie braku miejsca na inne połączenia.

Rozjazdy podwójne mogą być jednostronne, dwustronne
i symetryczne.

Rozjazd podwójny jednostronny

Rozjazd podwójny jednostronny – zależnie od tego, w którą
stronę odchylają się obydwa tory zwrotne – może być
prawy i lewy.

• szyn łączących.

Składa się z następujących zespołów:

• dwóch zwrotnic,

• trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami

tocznymi,

Rozjazd podwójny dwustronny

Rozjazd podwójny dwustronny – zależnie od tego, w którą
stronę odchyla się od toru zasadniczego pierwszy tor
zwrotny – może być prawo-lewy lub lewo-prawy.

Rozjazd ten jest zbudowany z podobnych zespołów, jak
rozjazd podwójny jednostronny.

Rozjazd podwójny symetryczny

Rozjazd podwójny symetryczny charakteryzuje się tym, że
początki odchylania się obydwu torów zwrotnych
(prawego i lewego) leżą w jednym punkcie , a promienie
odchylania się torów zwrotnych są jednakowe.

Rozjazd taki składa się z następujących zespołów:

• zwrotnicy z podwójną parą iglic,

• trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i

szynami tocznymi,

• szyn łączących.

Rozjazdy krzyżowe

Rozjazdy krzyżowe umożliwiają wzajemne łączenie
krzyżujących się torów.

Stosuje się je na szeroką skalę, gdyż zajmują mniej miejsca
niż zastępujące je rozjazdy zwyczajne spełniające to samo
zadanie.

Rozróżnia się dwa rodzaje rozjazdów krzyżowych:
pojedyncze i podwójne.

W obydwu rodzajach iglice mogą mieścić się w granicach
czworoboku rozjazdu, to znaczy, że mogą leżeć pomiędzy
prostopadłymi do dwusiecznych kątów krzyżownic
zwyczajnych przeprowadzonymi przez ich punkty
geometryczne; mogą też znajdować się poza granicami
czworoboku rozjazdu.
Warunki geometryczne i konstrukcyjne nie pozwalają na
zastosowanie w rozjazdach krzyżowych o skosie 1:9 i
promieniach większych niż 205 m iglic leżących wewnątrz
czworoboku rozjazdu.

Dlatego też w rozjazdach krzyżowych o dużych
promieniach i małych skosach (jak np. w rozjazdach
krzyżowych S49-300-1:9 i S49-500-1:9) lub o małych
promieniach i dużych skosach (jak np. w rozjazdach
krzyżowych S49-190-1:6,6) iglice leżą poza granicami
czworoboku rozjazdu. Rozjazdów tych należy unikać.

Rozjazd krzyżowy pojedynczy

Rozjazd krzyżowy pojedynczy jest przewidywany na trzy
kierunki jazdy i składa się z następujących zespołów:

• dwóch zwrotnic,

• dwóch krzyżownic podwójnych,

• dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i

szynami tocznymi,

• szyn łączących.

W rozjeździe krzyżowym pojedynczym z iglicami leżącymi
poza obrębem czworoboku rozjazdu zamiast krzyżownic
zwyczajnych są stosowane krzyżownice potrójne.

Rozjazd krzyżowy pojedynczy z iglicami leżącymi poza

obrębem czworoboku rozjazdu

Rozjazd krzyżowy podwójny

• czterech zwrotnic (dwie pary), gdzie para odnosi się

do zwrotnicy lewej i prawej,

Rozjazd krzyżowy podwójny jest przewidziany na cztery
kierunki jazdy i składa się z następujących zespołów:

• dwóch krzyżownic potrójnych z kierownicami i

szynami tocznymi,

• dwóch krzyżownic podwójnych,

• szyn łączących.

W rozjeździe krzyżowym podwójnym z iglicami leżącymi
wewnątrz czworoboku rozjazdu zamiast krzyżownic
potrójnych stosuje się krzyżownice zwyczajne.

Rozjazd krzyżowy podwójny z iglicami leżącymi wewnątrz

czworoboku rozjazdu

Przecięcie się dwóch torów na jednym poziomie bez
urządzeń do przejścia taboru kolejowego z jednego toru
na drugi nazywa się skrzyżowaniem torów.

Skrzyżowania torów

Oznacza się je symbole – St. Ich typ zależy od typu
szyny.
Tory krzyżujące się mogą być proste lub łukowe. Zależnie
od wielkości kąta przecięcia się torów, rozróżnia się
skrzyżowania o małych i dużych skosach.

Do skrzyżowań torów o małych skosach zalicza się te, w
których tory przecinają się pod katem mniejszym niż 30

Skrzyżowanie torów o małym skosie

Skrzyżowania takie składają się z następujących
zespołów:

• dwóch krzyżownic podwójnych,

• dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i

szynami tocznymi,

• szyn łączących.

Skrzyżowanie torów o dużym skosie

W skrzyżowaniach torów o dużym skosie tory przecinają
się pod kątem od 30

do 90

Skrzyżowania te są stosowane często również wtedy, gdy
w jednym poziomie przecina się tor normalny z torem
wąskim lub szerokim.

W skład tych skrzyżowań wchodzi kilka szyn złączonych z
sobą śrubami w czterech węzłach.

Prowadzenie kół zapewniają kierownice (najczęściej
wykonane z szyn) mocowane śrubami do szyn tocznych.

Aby zapewnić łagodniejsze przejście zestawów kołowych
przez węzły krzyżujących się szyn, stosuje się często
pomiędzy szyną toczną a kierownicą podwyższone długie
wkładki, zwane nabiegowymi, po których koła toczą się
obrzeżami.

Połączenia torów

Przejście taboru kolejowego z jednego toru na tory
równoległe lub sąsiadujące nierównoległe umożliwiają
połączenia torów.
Rozróżnia się następujące rodzaje połączeń torów:

• Ppt – pojedyncze połączenie torów,

• Pdpt – podwójne połączenie torów,

• Pt – połączenie torów (tzw. niepełne),

Pojedyncze połączenie torów

Pojedyncze połączenie torów składa się z dwóch
rozjazdów zwyczajnych o odpowiednio skróconych lub
wydłużonych w torze zwrotnym szynach tocznych toku
wewnętrznego.

Wielkości skrócenia lub wydłużenia szyn tocznych zależą
od odległości osi torów równoległych i skosu rozjazdów.

Długości zwrotnic i krzyżownic są takie same jak w
rozjazdach zwyczajnych wolno leżących.

Stosuje się również pojedyncze połączenia torów
równoległych za pomocą dwóch rozjazdów zwyczajnych, z
których jeden ma krzyżownicę łukową, a drugi prostą, albo
za pomocą dwóch rozjazdów zwyczajnych z krzyżownicami
łukowymi.

Podwójne połączenie torów

Podwójne połączenie torów składa się ze środkowej części
i z przyłączonych do niej odpowiednio przystosowanych
rozjazdów i skrzyżowań torów.

Połączenie torów niepełne – składa się również ze
środkowej części i z przyłączonych do niej odpowiednio
rozjazdów i skrzyżowań, ale tylko z jednej strony.