Bogusław Śliwerski

 

Współczesne teorie i nurty

wychowania

*Pedagogika filozoficzna – normatywna
 
*Chrześcijańska pedagogika personalno –

egzystencjalna

 
*Pedagogika społeczno – personalistyczna
 
*Pedagogika serca
 
*Duchowa pedagogika miłości

*Pedagogika niedyrektywna
 
*Pedagogika nieautorytarna
 
*Pedagogika Gestalt
 
*Pedagogika wychowania integralnego
 
*Pedagogika radykalnego humanizmu

*Krytyczna nauka o wychowaniu
 
*Pedagogika emancypacyjna
 
*Pedagogika międzykulturowa
 
*Pedagogika przezwyciężania

obcości

*Pedagogika analityczno –

krytyczna

 
*Antypedagogika –

postpedagogika

 
*Pedagogika (w) ponowoczesności

Nazwa

Przedstawiciele

Główna teza

Pedagogika

filozoficzno –

normatywna

Karol

Kotłowski

(

1910 – 1988)

Pedagogika umocowana

w filozofii, wychowanie

oparta na wartościach,
znaczenie wychowania

moralnego

Chrześcijańs

ka

pedagogika

personalno –
egzystencjal

na

ks. Janusz

Tarnowski

ur. 1919

Człowiek traktowany jako

osoba,
wychowanie dialogowe w

perspektywie spotkania

pomagające nabycie

dojrzałości

ludzkiej i chrześcijańskiej

Pedagogika
społeczno -

personalisty

czna

Aleksander

Kamiński

( 1903 – 1978)

Jednostka ujmowana w

rozwoju,

w dialektycznym związku

ze
społeczeństwem i

tradycją,

znaczenie aktywności

człowieka

na

rzeczgrupy(harcerstwo)

Pedagogi

ka

serca

Maria

Łopatkowa

ur. 1927

Potrzeba miłości jako wyznacznik

relacji dorosły – dziecko,

respektowanie podmiotowości

dziecka, wychowanie jako pomoc

w rozwoju, wychowanie człowieka
dobrego, urzeczywistniającego

miłość

Duchowa

pedagogi

ka
miłości

Artur

Bruhlmeier

(Szwajcaria)

Nawiązanie do pedagogiki J.H.

Pestalozziego; optymizm

pedagogiczny; znaczenie

osobowości nauczyciela, który

wspiera i pobudza wychowanka
poprzez

kształtowanie „ożywczego”

środowiska jego życia i

rozwoju(szkoła dla dziecka);

miłość jako centrum wychowania

Pedagogik

a nie

dyrektywn

a

Carl C.

Rogers

(

1902 –

1987)

Am.

Idea wychowania oraz uczenia się

dzieci i dorosłych opartego na

wzajemnej niezależności oraz

braku kierowania(autentyczność,

czujność do udzielania pomocy,
empatia, twórczość, swoboda);

odwoływanie się do ped.

humanistycznej

Pedagogik

a nie

autorytarn

a

Thomas

Gordon

Am.

Wychowanie bez zwycięzców i bez
pokonanych –

teoria równoważnych (symetrycznych

stosunków

interpersonalnych miedzy

ludźmi(rodzice – dzieci, nauczyciele –

uczniowie)
Znaczenie autonomii, autentyzmu,

samoakceptacji;

przykład pedagogiki emancypacyjnej

Pedagogi

ka

Gestalt

Olaf Axel

Burow

(Niemcy)

Ruth C. Kohn

Fritz Perls

Edukacja przez “stapianie się”;

aktywizujące łączenie w procesie

wychowania i kształcenia dziecka jego

emocji, postaw i wartości oraz

docieranie poprzez te działania do
coraz głębszych sfer jego istnienia;

edukacja holistyczna, integracyjna

refleksyjna, humanistyczna

Pedagogi

ka

wychowa

nia

integraln

ego

Volker

Buddrus

(Niemcy)

Heinrich

Dauber

(

Niemcy)

Neil

Postman

(Am.) i in.

Ścisłe powiązanie z pedagogiką i

terapią humanistyczną; integracja

doświadczeń pedagoga

z elementami pedagogiki Gestalt,
analizy transakcyjnej, sugestopedii,

pedagogicznej teorii

ról, psychodramy,

neurolingwistycznego

programowania; kategoria
podmiotowości i holizmu, znaczenie w

kształceniu wychowawców;

pokój, ekologia jako istotne wątki

koncepcji

Pedagogika
anty

autorytarna

Aleksand

er

S. Neill

(1883 –

1973 )

Benjamin

Spock

(

1903 –

1998)

Am.

Należy zrezygnować w wychowaniu

ze środków dyscyplinujących(dobro

natury dziecka),
najważniejszy jest rozwój

emocjonalny i twórczy

dziecka, partnerskie relacje z

dorosłymi, samostanowienie,

samorządność, dobrowolny

udział w zajęciach szkolnych,
uczenie się w toku odkrywania,

zabawy

Pedagogika

radykalnego

humanizmu

Erich

Fromm

(1900-

1980)

(Niemcy)

Obrona własnego humanizmu przez

człowieka, znaczenie asertywności;

idea wychowania

funkcjonalnego, antyautorytarnego,
personalistycznego o orientacji

biofilnej; obawa przed destrukcją,

przemocą, biurokratyzacją szkoły;

promowanie przez szkołę postawy

typu „być”, wychowawca poszerza

margines wolności oraz wspiera
warunki sprzyjające biofilii

Krytyczna

nauka o

wychowaniu

Jurgen

Haberm
as

ur.1929

(Niemcy)

Podział nauk na nauki empiryczno-

analityczne,

historyczno-hermeneutyczne i

społeczne(nakierowane na interes

emancypacyjny
społeczeństwa).Pojęcie

„racjonalności

Komunikacyjnej”- konieczność

odblokowania

komunikacji społecznej wolnej od

nacisków, prowadzącej do wspólnej
zgody.

Edukacja jest pomostem pomiędzy

rozwojem jednostki a rozwojem

społecznym; edukacja uczy

kompetencji poznawczo –
technicznych, w tym językowych,

interakcyjnych i emancypacyjnych

Pedagogika

emancypac
yjna

Paolo

Freire

ur.1921

(Brazylia

)

Pedagogika uciśnionych.Wyzwolenie od:

despotyzmu, nieuzasadnionych

stosunków władzy, przymusu i przemocy,

irracjonalizmu, głupoty

Walka o:samostanowienie,
równouprawnienie, współdecydowanie,

demokrację, samorządność, mądrość i

racjonalizm-aby zostały stworzone

warunki, umożliwiające proces

osiągania stanu autonomii,

dorosłości(dojrzałości osobowej)
Wychowawca sytuuje się po stronie

podmiotów zniewalanych, biednych,

uciśnionych, by przywrócić im siłę do

walki o swoje sprawy. Postawa

autentycznej miłości do
ludzi.Wychowanie jest działaniem

komunikacyjnym, interakcjonistycznym.

Pedagogika

międzykultur
owa

Hartmut M.

Griese

( Niemcy )

Inspirowanie wzajemnych spotkań

i wymiany doświadczeń osób

pochodzących z rożnych krajów i
kultur zamieszkujących dany

teren(problem migracji).

Zadania nauczycieli: pomoc

wychowankom

w poznaniu języka obcego –

urzędowego kraju migracji,
zrozumieniu obcej kultury,

sytuacji prawnej i społecznej.

Znaczenie postawy tolerancji.

Pedagogika

przezwycięża

nia

obcości

Jaques

Derrida

ur.1930

Algier

Kategoria „różnicy”. Jeśli osoba
ma posiadać tożsamość, najpierw

należy ją odróżnić od innych,

oddzielić, wyodrębnić: wyróżnić.

Różnica pozwala temu, co

identyczne, być sobą. Rola
języka…

Pedagogika

analityczno

–

krytyczna

Michael

Foucault

(

1926 – 1884 )

Francja

Krytyka pojęć w filozofii:

prawda, wiedza, historia.

Afirmacja: różnicy, odrębności,

inności; walka przeciwko

wyzyskowi, przemocy, rożnym
formom dyskryminacji, obrona

epresjonowanych.

Krytyka szkoły jako instytucji

dyscyplinowania,

ujarzmiania(oceny, egzaminy,

nadzór, władza); konieczność
przeciwstawienia się przemocy

strukturalnej.

Antypedagog

ika

Heinrich

Kupfer

ur.924 Niemcy

Ekkehard von

Braunmuhl

ur.1940

Niemcy

Hubertus von

Schoenbeck

,

1947

Niemcy

Całkowita rezygnacja z roszczeń

wychowywania innych.

Radykalna krytyka pedagogiki.

Zerwanie z fenomenem pojęcia

„wychowanie”:
Wspierać zamiast wychowywać

Znaczenie kategorii

podmiotowości dziecka.

Pedagogika

(w)

ponowoczesn

ości

(postmodern
izm)

Francis

Fukuyam
a

Heinrich

Kupffer

Tomasz

Szkudlare
k

Zerwanie z poszukiwaniem optymalnego

wychowania; nie obowiązuje w tej

pedagogice autorytet, nie apeluje się do

posłuszeństwa, przestrzegania norm,

postępowania wg. wzorów.Dominującą
kategorią w społeczeństwie

postmodernistycznym jest

dobrowolność.Konsekwencje dla

wychowania:

Nie pytamy o metody i cele wychowania

lecz o społeczną funkcję jaką ma spełnić
wychowanie, np.: nie powinniśmy pytać

jak najskuteczniej chronić dzieci przed

przemocą lecz: gdzie możemy dzisiaj i

jutro rozpoznać we współżyciu struktury

niosące przemoc, które domagają się od
nas przemian.

Prawo do wolności dla wychowanków i

wychowawców; podmiotowość,

emancypacja.

Przywracanie konstruktywnej rangi w

wychowaniu kultury popularnej. Miarą
edukacji jest jej elastyczność i tworzenie

otwartości.