1

dr Beata Woźniak-Jęchorek

Katedra Makroekonomii i Badań nad Gospodarką

Narodową

tel. [phone]

[e-mail]

Podstawy ekonomii

Wykład 3 - Rachunek produktu

krajowego brutto

Rachunek PKB

Dr Beata Woźniak-Jęchorek

Produkt gospodarki

• PKB (PNB) jako miara

całkowitego produktu
gospodarki

Pytania:

1. Czy produkt powiększa

się systematycznie czy nie?

2. Co określa jego wzrost?

3. Co powoduje

zróżnicowanie wzrostu

produktu w poszczególnych

krajach?

Material Product System

(system produkcji materialnej; kraje

socjalistyczne)

•

Na dochód narodowy w danym roku składają się nowowytworzone

a niezużyte w produkcji dobra materialne

–

Dobra materialne to przedmioty, które można dotknąć, zważyć,

zmierzyć.... (osiemnastowieczne rozumienie), zatem energia

elektryczna czy informacja nie jest dobrem materialnym

–

Arbitralność decyzji statystyki socjalistycznej – taśma celuloidowa jest

dobrem materialnym, ale zapisany na niej film – nie 

•

Wartość nowo wytworzona jest rezultatem pracy ludności

produkcyjnej

–

Ludność produkcyjna to ludność wykonująca pracę produkcyjną.

Reszta, nawet jeśli pracuje zawodowo, nie jest produkcyjna

•

Nakłady materialne ponoszone przez gałąź produkcyjną dzielą się

na nakłady bieżące i inwestycje

–

Nakłady materialne – zużycie dóbr materialnych

–

Nakłady bieżące – poniesione w roku bieżącym

–

Inwestycja – nakład materialny poniesiony dla uzyskania w przyszłości

większej produkcji (ujęcie zawężone w stosunku do ujęcia zachodniego

wg którego inwestycja to jakakolwiek lokata kapitału dokonana w celu

powiększenia jego zasobu)

3

Rachunek PKB

System of National Accounts

(system rachunków narodowych; kraje

kapitalistyczne)

•

Każda płatna praca zwiększa produkt krajowy

•

Usługa dzierżawy jakichkolwiek dóbr materialnych zwiększa
produkt krajowy

•

Usługa pożyczenia kapitału przyczynia się do wzrostu
bogactwa narodowego

•

Dom, w którym mieszka jego właściciel, tworzy PKB

•

Zysk, który otrzymuje właściciel przedsiębiorstwa,
przeznaczany na zaspokajanie jego potrzeb powiększa
produkt krajowy

•

Względnie dokładne obliczenie PKB jest możliwe w
społeczeństwach o rynkowym, liberalnym i
demokratycznym ustroju gospodarczym

4

Rachunek PKB

5

Rachunek PKB

Definicja PKB

Produkt krajowy brutto (PKB) – miara

produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze zlokalizowane na terytorium

danego kraju w danym okresie, niezależnie od

tego, kto jest właścicielem środków produkcji

6

Zalety

Rachunek PKB

1. Jest to najpełniejszy obraz gospodarki

narodowej i zmian struktury gospodarczej.

2. Stanowi niezastąpione źródło danych do

analiz sytuacji ekonomicznej.

3. Ujednolicona metodologia rachunku umożliwia

przeprowadzanie wiarygodnych porównań

międzynarodowych.

7

Rachunek PKB

Trzy metody pomiaru skali

działalności gospodarczej

1. Suma wydatków na dobra i usługi
2. Suma dochodów właścicieli czynników

wytwórczych

3. Wartość wytworzonych dóbr finalnych

(suma wartości dodanej)

PKB w cenach rynkowych

– to miara produkcji

krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i
usługi.

PKB

CR

= C + I + G

PKB w cenach czynników wytwórczych

(produkcji,

cenach bazowych) – to miara produkcji krajowej z
pominięciem podatków pośrednich, a powiększona o
wszelkie dotacje przyznawane na jednostkę produkcji.

PKB

CCP

= C + I + G – T

e

W gospodarce otwartej:

PKB

CR

= C + I + G + NX

8

Rachunek PKB

Sposób liczenia PKB

Dochód narodowy

– jako miernik

wydatków:

PKB

CR

= C + I + G + NX

+ dochody netto z własności za granicą

=

PNB

CR

- Amortyzacja

=

PNN

CR

- podatki pośrednie

=

PNN

CCP

=

Dochód narodowy w cenach czynników

wytwórczych

9

Rachunek PKB

Produkt narodowy i dochód

narodowy

Gospodarstwa

domowe

Budżet państwa

Przedsiębiorstwa

PKB

CR

C

(wydatki

konsumpcyjne

)

G

(wydatki

rządowe)

I

(wydatki

inwestycyjne)

PNB

CR

+ Dochody netto

z tytułu

własności za

granicą

PNN

CR

-

Amortyzacja

(A

m

)

- Podatki

pośredni

e (T

p

)

PNN

CCP

= DN

-

Niepodzielon

e zyski

przedsiębiors

tw (N

Z

)

Osobisty

dochód

ludności

Dyspozycyj

ny dochód

ludności

+

Transfery

budżetow

e (B

T

)

- Podatki

bezpośredni

e (T

b

)

S

(oszczędności

)

10

Schemat obiegu okrężnego strumieni dochodów i wydatków

PNB

ceny

rynkow

e

PKB

ceny

rynkowe

dochód

netto z

własności

za granicą

C

NX

G

I

dochód

netto z

własności

za granicą

AMORTYZACJA

PNN

ceny

rynkow

e

Podatki

pośrednie

Dochód

narodowy

(PNN

ceny

czynnikó

w

produkcji)

Zyski

Wynagrodzeni

a i płace

Dochody z

pracy na

własny

rachunek

Dochody z

czynszów

11

Rachunek PKB

PKB = popyt krajowy + saldo wymiany z

zagranicą

Spożycie +

akumulacja

Eksport

netto

(E

x

– I

m

)

Spożycie

prywatne +

publiczne

Przyrost majątku:

- Nakłady brutto na środki

trwałe.

- Przyrost zapasów.

- Nabycie aktywów o

wyjątkowej wartości

pomniejszone o ich

rozdysponowanie.

12

Rachunek PKB

Według metodologii GUS

13

Rachunek PKB

Trzy metody pomiaru skali

działalności gospodarczej i ich

rezultaty

1. Suma wydatków na dobra i usługi = PKB

CR

2. Suma dochodów właścicieli czynników

wytwórczych = PNN

CCP

= DN

3. Wartość wytworzonych dóbr finalnych (suma

wartości dodanej) = PKB

CCP

•

Nominalny PNB

– mierzy się w cenach bieżących, tj.

takich, które istniały w okresie, gdy osiągano
składające się na PNB dochody.

•

Realny PNB

– lub inaczej PNB w cenach stałych –

koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go
w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej
określanym jako rok podstawowy.

•

Deflator PNB

– to stosunek nominalnego PNB (w

cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w
cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika.

•

Realny PNB na 1 mieszkańca (per capita)

– to

całkowity PNB podzielony przez liczbę ludności kraju.

14

Rachunek PKB

Podstawowe definicje

Kraj

Aktywa

finansowe brutto

na mieszkańca w

2010 r.

Szwajcaria

207 393 euro

USA

111 897 euro

Japonia

111 598 euro

Polska

7 377 euro

15

Rachunek PKB

Czołówka najbogatszych krajów

świata

Rachunek PKB

Rachunek PKB

Rachunek PKB

Rachunek PKB

Rachunek PKB

Kompleksowy miernik produkcji społecznej.

PNB skorygowany o:

• czas wolny

(+)  w miarę wzrostu naszej zamożności

postanawiamy pracować krócej, aby osiągać satysfakcję

psychiczną nie tylko z konsumpcji, ale także w wyniku

zwiększenia ilości czasu wolnego. PNB spadnie, ale

dobrobyt wzrośnie, należy zatem to uwzględnić 

• wszystkie

prace wykonywane dla siebie

w domu (+)

• szara gospodarka

(+)  szacunkowa wartość dóbr i usług

nierejestrowanych, a wytwarzanych i sprzedawanych w

szarej strefie

• zły wpływ na środowisko

naturalne (-)  odliczamy

wartość produktów uznanych za społecznie niepożądane

oraz odejmujemy szkodliwe uboczne efekty działalności

gospodarczej

Wysokie koszty liczenia tą metodą i jej zawodność sprawiają,

że PNB pozostaje najszerzej stosowaną, standardową miarą

aktywności gospodarczej.

21

Rachunek PKB

Dobrobyt Ekonomiczny Netto

(NEW – Net Economic Welfare)

22

Rachunek PKB

Wskaźnik rozwoju społecznego

Wskaźnik HDI ocenia kraje na trzech płaszczyznach: „długie i

zdrowe życie” (long and healthy life), „wiedza” (knowledge) i

„dostatni standard życia” (decent standard of living). Od roku

2010 do ich pomiaru służą następujące wskaźniki:

oczekiwana długość życia

średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w

wieku 25 lat i starszych

oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających

proces kształcenia

dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu

nabywczego waluty (PPP $).

23

Rachunek PKB

Ranking najbogatszych państw

świata

Position

Pays

HDI 2011

1

Norvege

0,943

2

Australie

0,929

3

Hollande

0,910

4

Etats-Unis

0,910

9

Allemagne

0,905

20

France

0,884

39

Pologne

0,813

66

Russie

0,755

101

Chine

0,687

167

Burundi

0,316

168

Niger

0,295

169

Kongo

0,286

24

HDI

Dziękuję za uwagę!

 

25