ROLA WARTOŚCI

W WYCHOWANIU

Wychowanie jest to przygotowanie człowieka do

życia i kształtowanie jego osobowości w
warunkach konkretnej rzeczywistości społecznej i
cywilizacyjnej. Obejmuje ono zarówno świadome
i celowe oddziaływania na jednostkę
odpowiedzialnych za wychowanie osób (rodziców,
wychowanków, nauczycieli ) i instytucji oraz
systemu wychowania równoległego(telewizja,
radio, film, prasa, literatura, sztuka, instytucje
naukowe i kulturalne, sport itp.)jak i wysiłki
człowieka nad kształtowaniem swojej osobowości.

Wartość to to, co ważne i cenne dla

jednostki i społeczeństwa oraz godne
pożądania, łączące się z pozytywnymi
przeżyciami i stanowiące cel ludzkich
dążeń; to istotny punkt odniesienia do
uznania czegoś za dobre lub złe, wg
niektórych wartości wyrażają to, co być
powinno i czego pragniemy, wpisują w
rzeczywistość sens ostateczny, ukazują to,
co naprawdę istotne i do czego warto
dążyć.

 

Wychowanie, w którym nie wprowadza się

dzieci i młodzieży w świat wartości, jest z reguły
wychowaniem mało skutecznym , a nierzadko
bezmyślnym i społecznie szkodliwym. Nie
przygotowuje ono wystarczająco do podjęcia
życiowo ważnych decyzji, zgodnych z
podstawowymi zasadami moralnymi. Uważa się
iż wartości maja siłę sprawczą , a więc ich rak
przynosi szkodę w wymiarze indywidualnym i
społecznym.

 

Wychowanie do wartości w świetle współczesnym



destruktywne wpływy współczesnej

cywilizacji



postępująca sekularyzacja



relatywizm moralny



brak odnowy moralnej

Wychowanie do wartości w społeczeństwie
pluralistycznym



społeczeństwo pluralistyczne antytezą

kolektywizmu



zalety społeczeństwa pluralistycznego



wychowanie w społeczeństwie

wielokulturowym

Potrzeba wychowania do wartości
uniwersalnych



wartości uniwersalne podstawowym

przedmiotem wychowania



drugorzędne znaczenie wartości

materialnych w wychowaniu



dlaczego preferuje się wartości

uniwersalne w wychowaniu?

 

Wartości preferowane w wychowaniu



altruizm



tolerancja



odpowiedzialność



wolność



sprawiedliwość

Altruizm

Altruizm oznacza troskę o dobro konkretnej osoby

lub grupy osób. Troska ta polega na wyświadczeniu
komuś jakiejś przysługi w sposób świadomy,
bezinteresowny i dobrowolny.

Altruizm utożsamia się:



Z niesieniem różnego rodzaju pomocy lub

wsparcia



Z uświadomieniem sobie potrzeby okazywania im

swej troski



Z bezinteresownością tego typu świadczeń



Z pełną ich dobrowolnością

Niesiona pomoc może być oferowana na wielu

płaszczyznach (materialnej, cielesnej, informacyjnej,
moralnej, motywującej, emocjonalnej). Jest ona
świadoma i wynika z pragnienia czynienia dobra.

Wyróżnia się :



altruizm egzocentryczny - skupia się na osobie

wspomaganej



altruizm endocentrycznie – związany z

oczekiwaniami wewnętrznych nagród(np.
podtrzymywanie dobrego imienia) lub
wewnętrznych kar ( np. w postaci odczuwania winy i
wstydu).

Dalekie od altruizmu jest ( wbrew pozorom)

wykonywanie zawodu, który polega na
wyświadczaniu innym usług np. lekarz,
pielęgniarka, nauczyciel, duchowny,
asystent społeczny.

Na miano altruisty można zasłużyć nawet,

gdy nie mamy możliwości służenia
pomocą, przez akceptację, zrozumienie i
szacunek.

Tolerancja

Tolerancja to „skłonność do zgody na

myślenie, działanie i uczucia inne niż
nasze” lub „wyraz szacunku dla autonomii
oponenta”. Przyznawanie prawa drugiemu
człowiekowi, wyklucza dyskryminowanie
innych, których sposób postępowania oraz
przynależność do danej grupy społecznej
może podlegać dezaprobacie przez innych
pozostających w większości społeczeństwa.

Granice tolerancji

Występują pewne granice wobec osób , które

odmawiają nam prawa do własnej tożsamości
( godności).

Czy można uznawać wrogów za osoby godne

tolerancji i szacunku lub takie , które przyczyniają
się do upokorzeń czy cierpienia innych?

Na takie pytania nie ma jednoznacznej odpowiedzi,

ale skłania to do głębszej zadumy nad gorzkim
niekiedy losem zniewolonego człowieka.

Tolerancja nie jest przyzwoleniem czy godzeniem się

na wszelkie sposoby myślenia i postępowania innych
ludzi ( czyli na te nie moralne). Takimi czynami mogą
być zachowania które:



zagrażają życiu lub zdrowiu innych



ograniczają ich prawo do szacunku, wolności,

autonomii itp.



Sprzeniewierzają się elementarnym wartościom

współżycia i współdziałania



są jawnym zaprzeczeniem zachowań i postaw

moralnych



głoszą poglądy sprzeczne z ideałami człowieczeństwa

czy humanitaryzmu

Odpowiedzialność

Nie sformułowano jeszcze definicji

odpowiedzialności, która mogła by w pełni
zadowalać. Częściej- zamiast próby
definiowania odpowiedzialności, czyli
określenia tego, czym ona jest w istocie-
mówi się zazwyczaj jedynie o pewnych jej
znamionach.

Roman Ingarden podkreślał że z

odpowiedzialnością mamy do czynienia w
czterech różnych sytuacjach, mianowicie
gdy:



Ktoś ponosi odpowiedzialność za coś albo,

inaczej mówiąc, jest za coś odpowiedzialny.



Ktoś podejmuje odpowiedzialność za coś.



Ktoś jest za coś pociągany do

odpowiedzialności.



Ktoś działa odpowiedzialnie.

W literaturze znane są także bardziej

dosadne określenia odpowiedzialności.
Przyjmuje się tam m.in., iż
odpowiedzialność „jest zobowiązaniem
jednostki, aby wypełniała ona wyznaczone
czynności w sposób w miarę swych
możliwości najlepszy”. Określa się ją też
jako umiejętność spełniania potrzeb kogoś
drugiego w taki sposób, aby nie pozbawiać
go zdolności zaspokajania przez niego
własnych potrzeb.

Najbardziej trafne określenie

odpowiedzialności znajdziemy w Małym
słowniku etycznym. Odpowiedzialność jest
tam definiowana jako „właściwość
ludzkiego postępowania polegająca na
możności lub gotowości do ponoszenia
konsekwencji, wzięcia na siebie dobrych i
złych skutków własnego postępowania”.

Odpowiedzialność moralna

Przez odpowiedzialność moralną rozumie się

na ogół świadome i dobrowolne
podejmowanie czynów, zgodnych z
zasadami i normami moralnymi, przy czym
nie spełnienie tych czynów pociąga za sobą
sankcje w postaci, np. wyrzutów sumienia,
poczucia wstydu, przeżywania wobec siebie
głebokiego rozżalenia i rozgoryczenia.

 
Wolność

Jedną z podstawowych wartości moralnych

jest także wolność. Wolność- podobnie jak
inne wartości uniwersalne- nie doczekała
się jednoznacznego określenia. Aby poczuć
się prawdziwie wolnym, trzeba mieć
możliwość samookreślenia się, a więc
„działać lub nie działać tak lub inaczej,
czyli decydować i wybierać, a także
opierać się presji zewnętrznej”.

Wychowanie do wolności

Współcześnie doniosłym problemem pedagogicznym

jest wychowanie do wolności. Zatem nasi
wychowankowie powinni sobie przyswoić zdolność
dokonywania trafnych wyborów moralnych i cenić
wysoko także inne wartości podstawowe. Oczekuje się
więc, iż dzieci i młodzież nauczą się przestrzegać
niezbywalnych praw, jakie przysługują każdemu
człowiekowi jako osobie ludzkiej posiadającej własną
godność. Są nimi w szczególności naturalne prawa
osoby ludzkiej, jak np. prawo do życia, prawo do
pracy, prawo do własnych przekonań, prawo do
osobistego rozwoju czy prawo do założenia rodziny i
decydowania o wychowaniu własnych dzieci.

Ważne jest zatem, aby w wychowaniu do

wolności stale pogłębiać przekonanie o
tym, iż wolność bez poszanowania
godności innych jest postawą niegodną dla
człowieka sprawiedliwego. Wolność jest w
gruncie rzeczy nie tyle darem natury, co
istotnym ważnym zadaniem, które każdy z
nas ma do spełnienia w swym życiu.

 
Sprawiedliwość

Nie mniej ważną z wychowawczego punktu widzenia

wartością podstawową jest sprawiedliwość. Wyraża
się ją w postawie człowieka, polegającej „na
gotowości oddawania każdemu tego, co mu się
należy”, czy- inaczej mówiąc- na traktowaniu
każdego zgodnie z jego zasługami. Na ogół więc o
człowieku sprawiedliwym mówi się wtedy, gdy
pragnie się podkreślić moralną wartość jego
zachowań czy postaw lub gdy usiłuje się przypisać
mu wyjątkową moralną doskonałość. Sprawiedliwość
w takim znaczeniu uważa się za ukoronowanie
wszystkich pozostałych wartości moralnych.

Dlaczego dzieciom potrzebne są

wartości?-

Dlatego, że mocny fundament zasad

pozwala dziecku z większa pewnością
podejmować decyzje i stanowi oparcie,
gdy przeżywa sytuacje kryzysowe.

Wartości a cele wychowania:

Wartości są uzasadnieniem dla celów

wychowania (ich uprawomocnieniem)ale nie
zawsze najbardziej pożądane wartości
znajdują odzwierciedlenie w celach wych. (a
trzeba się do nich odwoływać). Wartości
nadają głębszy sens celom wychowawczym i
uzasadniają niezbędność ich realizacji.
Stanowienie celów wychowawczych wymaga
opowiedzenia się za określoną hierarchią
wartości – Łobocki daje pierwszeństwo
wartościom moralnym.

Czy wartości są potrzebne
w procesie wychowania?

„Nie ma wychowania bez wartości.

Wychowanie bez wartości staje się pustym
dzwonem, który nawet mimo silnego
rozkołysania nie wyda oczekiwanych
dźwięków”

Krystyna Chałas

Wartości- fundamentem wychowania



We współczesnym świecie, pełnym

sprzecznych ze sobą teorii i światopoglądów,
młodzi ludzie szczególnie potrzebują wartości,
aby życie ich i innych ludzi nie straciło
ludzkiego charakteru.



Wartości chronią człowieka przed iluzją

łatwego szczęścia, łatwego życia



Dają wskazówki, co robić, by nie wpaść w

pułapkę zagrażającą rozwojowi i
prawidłowemu funkcjonowaniu (uzależnienia,
sekty itp..)



Wartości są więc fundamentem wychowania

 
Prymat wartości nad celami wychowania

Uprawomocnienie celów wychowania przez

wartości

Mówiąc o wartościach w wychowaniu, nie

sposób przemilczeć ich powiązań z celami
wychowawczymi. Bezsprzecznie „wartości” i
„cele” są pojęciami bliskoznacznymi, a na
pewno rzadko się wzajemnie wykluczają. Nie
wszyscy jednak podzielają takie stanowisko;
skłonni są cele wyraźnie przeciwstawiać
wartościom. Zakładają nawet istniejącą
między nimi antynomię.

System wartości



To rangowo uporządkowany system

pewnych ideałów lub wartości w

kategoriach ich ważności.



To spójny, klarowny i czytelny zbiór

wartości ułożonych hierarchicznie (ważna,

ważniejsza, najważniejsza)



Stanowi podstawę dokonywania wyborów i

rozwiązywania konfliktów.

System wartości ogólnoludzkich



Godność



Prawda



Dobro



Życie



Sprawiedliwość



Pokój



rodzina

System wartości
chrześcijańskich



Godność osoby



Świętość życia ludzkiego



Centralna rola rodziny opartej na małżeństwie



Wykształcenie



Wolność myśli i słowa



Wolność głoszenia własnych poglądów



Wolność wyznawania religii



Ochrona prawna jednostek i grup



Współpraca



Praca pojmowana jako dobro społeczne



Władza polityczna pojmowana jako służba

Hierarchia wartości
wg Maxa Schelera

poznawcze

prawne

estetyczne

Dążenie do świętości,
osobowa relacja
z Bogiem

Prawda, dobro, piękno,
miłość, sprawiedliwość

Prawo do życia
Zdrowie
Siły życiowe

Wartości religijne

Duchowe (kulturowe)

Wartości witalne (biologiczne)

Wartości utylitarneprzynoszące korzyść

Wartości hedonistyczne (przyjemnościowe)związane z doznaniami zmysłowymi, odczuwaniemtego, co przyjemne i łatwe w życiu

Pojęcia do wyjaśnienia



Uczciwość



Poczucie humoru



Szczerość



Lojalność



Cierpliwość



Duma



Szacunek



Odpowiedzialność



Samodzielność i niezależność



Tolerancja



Pomysłowość.

Bibliografia

KONIEC

Wykonały:

Marta Wiśniewska
Magdalena Zarodkiewicz