1

Wartości w

Wartości w

wychowani

wychowani

u

u

Wartości w

Wartości w

wychowani

wychowani

u

u

wyk. Agnieszka Biel

wyk. Agnieszka Biel

Kamila Borysewicz

Kamila Borysewicz

Justyna Lutwiejko

Justyna Lutwiejko

Beata Kajkowska

Beata Kajkowska

Marta Majewska

Marta Majewska

Małgorzata Siemieńczuk

Małgorzata Siemieńczuk

Julita Twarowska

Julita Twarowska

2

Wychowanie - definicja

• Wychowanie

jest to przygotowanie człowieka

do życia i kształtowanie jego osobowości w

warunkach konkretnej rzeczywistości

społecznej i cywilizacyjnej. Obejmuje ono

zarówno świadome i celowe oddziaływania na

jednostkę odpowiedzialnych za wychowanie

osób (rodziców, wychowawców, nauczycieli) i

instytucji oraz systemu wychowania

równoległego (telewizja, radio, film, prasa,

literatura, sztuka, instytucje naukowe i

kulturalne, sport itp.) jak i wysiłki człowieka

nad kształtowaniem własnej osobowości.

3

• Proces ten nie ogranicza się tylko do

okresu dzieciństwa i młodości – lecz
trwa przez całe życie ludzkie, gdyż
zmienia się rzeczywistość i wymaga
od człowieka ciągłego doskonalenia
własnej osobowości , ponieważ musi
dostosować się do tych zmian
zarówno dotyczących życia
indywidualnego, jak do życia w
społeczeństwie.

4

Typy oddziaływań

wychowawczych

• Współcześnie wyróżniamy dwa

typy oddziaływań
wychowawczych:



wychowanie naturalne,



wychowanie organizowane

przez specjalne instytucje
wychowawcze

.

5

Wychowanie

naturalne

• Wychowanie naturalne

wiąże się z

uczestnictwem jednostki w różnych
formach życia społecznego i wynika
z naturalnych warunków: urodzenie,
miejsce zamieszkania, kontakty
społeczne, zatrudnienie, obyczaje
danego środowiska.

6

Wychowanie organizowane

przez specjalne instytucje

wychowawcze

• Oddziaływanie to przebiega w specjalnych

instytucjach wychowawczych organizujących

celowo i planowo proces wychowania tj.

(przedszkola, szkoły, placówki wychowawcze

jak internaty, bursy, domy dziecka i młodzieży,

świetlice młodzieżowe i inne, organizacje

dziecięce i młodzieżowe). Pozytywne wyniki

wychowawcze przynosi harmonijne

współdziałanie specjalnych instytucji

wychowawczych i tego wszystkiego, co stanowi

naturalne środowisko wychowawcze.

7

Funkcje wychowania

• Wychowanie spełnia dwie różne

funkcje w rozwoju jednostki i
rozwoju społeczeństwa:



zachowawczą

,



twórczą

.

8

Funkcja zachowawcza

• Funkcja zachowawcza

realizuje się w

organizowanych procesach

wychowawczych i oddziaływaniach

naturalnych, gdyż przekazuje

wychowankom dziedzictwo poprzednich

generacji – wartości kulturowe, wzory

zachowań, postawy, nawyki. Przez

wychowanie utrzymujemy ciągłość

kulturową, zachowują się wartości

poprzednich pokoleń.

9

Funkcja twórcza

• Funkcja twórcza

wychowania zmierza do

przygotowania jednostek do podejmowania
nowatorskich przekształceń
dotychczasowych form egzystencji ludzkiej
doskonalących dotychczasowe osiągnięcia,
poszukujących nowych wartości i rozwiązań
w różnych dziedzinach. Także w dziedzinie
wychowania, jeśli ma ono wzbogacić i
rozwijać osobowość człowieka.

10

• Wychowanie

to wprowadzenie dzieci i

młodzież w kulturę własnego narodu i
społeczeństwa, kulturę mowy
ojczystej i języka ojczystego.

• Wychowanie

to oddziaływanie

rodziców, wychowawców, nauczycieli
na dzieci i młodzież jak również na
starszych poprzez przykład
postępowania, czyny, wskazania
słowne.

11

Wartości w wychowaniu

- definicja

• Wszelkie wychowanie jeśli ma służyć

społecznemu i moralnemu rozwojowi nie

może abstrahować od

wartości

, czyli

od

tego wszystkiego co uchodzi za ważne i

cenne dla jednostki i społeczeństwa

.

Wartości stanowią istotnie ważną podstawę

uznania czegoś za dobre i złe. Nierzadko

utożsamiane są z samym „dobrem”, a więc

uważa się je za dobro samo w sobie.

12

• Przy takim rozumieniu

wartości

należy

pamiętać, że

jest nią wszystko to,

co rzeczywiście stanowi przedmiot
naszych pragnień i dążeń, ale co
jednocześnie nie zagraża istnieniu
ładu moralnego w świecie.

• Akceptowana wartość nie może

pozostawać w sprzeczności z
dobrem wspólnym.

13

Wychowanie do

wartości

• Wychowanie do wartości wydaje się

szczególnie potrzebne w czasach, w

których człowiek zdolny jest do

kierowania procesami coraz bardziej

skomplikowanych dóbr materialnych i

stosowania potężnych środków

zniszczenia; nie waha się nawet

ingerować w prawa natury, czego

przykładem jest dokonywanie zmian

kodu genetycznego.

14

• Nie potrafi natomiast skutecznie

pokierować własnym zachowaniem i
przeciwstawić się skutecznie
przeciwnościom losu, łącznie ze złem,
które sam stworzył. Przeciwnie, człowiek
zatraca niejednokrotnie zdolność
panowania nad sobą i skutecznego
przeciwstawienia się destruktywnym
wpływom stworzonej przez siebie
cywilizacji naukowo-technicznej, noszącej
– zgodnie z wyrażeniem papieża Jana
Pawła II – znamiona cywilizacji śmierci.

15

Znaczenie odwoływania

się w wychowaniu do

wartości

• Wychowanie, które zabiega o

społecznie i moralnie pożądane
wartości, nabiera obecnie
wyjątkowego znaczenia z powodu
trwającej ciągle walki o
pozyskanie ludzi dla wartości nie
zawsze zasługujących na
powszechną aprobatę.

16

• Nierzadko walkę tę prowadzi się w celu

zapewnienia sobie taniej popularności i
płynących z niej korzyści materialnych.
Tymczasem nie jest i nie może być
obojętne, czy człowiek żyjący
współcześnie znajduje dla siebie
szacowne miejsce nie tylko w świecie
interesu – nawet tych najlepiej
pojętych – lecz także w świecie
wartości nadających życiu głębszy
sens.

17

Podstawowe wartości w

wychowaniu

• W wychowaniu nie jest obojętne, za jakimi

wartościami opowiada się wychowawca,

jakie uznaje za ważne lub mnie ważne, a

jakie za drugorzędne czy wręcz niegodne

zabiegania o nie w procesie wychowania.

Na ogół wartościami nie budzącymi

wątpliwości są

wartości uniwersalne i

ponadczasowe

, nazywane także

wartościami podstawowymi,

ogólnoludzkimi

lub

powszechnymi

.

Preferowane w wychowaniu są również

wartości moralne.

18

Transcendentalna

triada wartości

• Wśród różnych wartości ogólnoludzkich

szczególne miejsce zajmuje

bezsprzecznie

transcendentalna

triada prawdy, dobra i piękna

.

Jest

ona niejako ukoronowaniem takich

wartości, jak miłość bliźniego, przyjaźń,

uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność,

podmiotowość, wolność, tolerancja,

altruizm, godność, prawa ludzkie,

sprawiedliwość, solidarność i inne.

19

• O tym zaś, jakie z tego rodzaju wartości

należałoby preferować w konkretnych
sytuacjach wychowawczych, decyduje
wychowawca. Decyzję swą w tej
sprawie opiera zwykle na obserwacji i
rozmowie z wychowankami. Wymaga to
z jego strony dużej wnikliwości,
samozaparcia i poczucia
odpowiedzialności dla prawidłowy ich
rozwój.

20

Klasyfikacja wartości wg

Edwarda Sprangera

Wyjątkowo użyteczną dla teorii wychowania

klasyfikację wartości utworzył Edward Spranger.

Obejmuje ona sześć następujących wartości:

1)

wartości teoretyczne

, reprezentatywne dla

ludzi, którzy najbardziej cenią odkrywanie

prawdy, jaką daje nauka;

2)

wartości ekonomiczne

, charakterystyczne dla

ludzi ceniących najwyżej dobra materialne;

3)

wartości estetyczno-artystyczne

, bliskie

ludziom ceniącym najbardziej przeżycia piękna i

harmonii;

21

4)

wartości społeczne

, za którymi

opowiadają się ludzie ceniący najwyżej

bezinteresowne działania na rzecz innych;

5)

wartości polityczne

, reprezentowane

przez tych, którzy cenią najwyżej władzę i

wpływy;

6)

wartości religijne

, charakterystyczne

dla ludzi ceniących najbardziej prawdy,

których źródłem jest religia (wiara w

Boga)

22

Klasyfikacja wartości w ujęciu

M. Rokeacha

• Ciekawą klasyfikację wartości zaproponował

Milton Rokeach. Wyodrębnił on

wartości

ostateczne

, odnoszące się do

najważniejszych celów w życiu ludzkim i

wartości instrumentalne

, dotyczące

najogólniejszych sposobów postępowania.

• Tworzą one dwie odmienne grupy wartości.

Każdej z tych grup podporządkowuje się
osiemnaście różnych wartości.

23

Wartości ostateczne

Pierwsza grupa wskazuje na cele, które ludzie

czynią przedmiotem swych dążeń.

Do wartości

ostatecznych (finalnych) M. Rokeach zaliczył

następujące wartości ostateczne:

1) bezpieczeństwo narodowe (zabezpieczenie przed

napaścią),

2) bezpieczeństwo rodziny (troska o najbliższych),
3) dojrzałą miłość (bliskość seksualna i duchowa),
4) dostatnie życie (dobrobyt),
5) mądrość (dojrzałe rozumienie życia),
6) poczucie dokonania (wniesienie trwałego wkładu),
7) poczucie własnej godności (samopoważanie),

24

8) pokój na świecie (świat wolny od wojny i konfliktu),
9) prawdziwą przyjaźń (bliskie koleżeństwo),
10) przyjemność (miłe uczucia, brak nadmiernego

pośpiechu),

11) równowagę wewnętrzną (brak konfliktów

wewnętrznych),

12) równość (braterstwo, jednakowe szansę dla

wszystkich),

13) szczęście (radość, zadowolenie),
14) świat piękna (piękno natury i sztuki),
15) uznanie społeczne (poważanie, podziw),
16) wolność (niezależność osobista, wolność wyboru),
17) zbawienie (zbawienie duszy, życie wieczne),
18) życie pełne wrażeń (podniecające, aktywne).

25

Wartości

instrumentalne

Druga grupa natomiast odnosi się do

sposobów postępowania i cech osobowości,

dzięki którym cele te dają się zrealizować.

Za wartości instrumentalne M. Rokeach uznał:

1) ambicję,
2) szerokość horyzontów intelektualnych,
3) zdolności,
4) urok, czar osobisty,
5) czystość,
6) odwagę,
7) umiejętność przebaczania,

26

8) opiekuńczość,
9) uczciwość,
10) twórczą wyobraźnię,
11) niezależność,
12) intelektualizm,
13) logiczność,
14) miłość, wrażliwość,
15) posłuszeństwo,
16) grzeczność,
17) odpowiedzialność,
18) samokontrolę.

27

Niezbędne wartości kształtowane w

procesie mądrego, demokratycznego

wychowania:

• Szacunek

- to uznanie godności osoby ludzkiej – kogoś

drugiego i swojej własnej. Zasadą jest tu wzajemność, gdyż

każdy ma prawo do uszanowania jego godności. Kto bierze to

sobie do serca i szanuje bliźnich, na pewno nikogo nie

skrzywdzi.



Przyjaźń, uczciwość, solidność, tolerancja –

większość

wartości zasadza się na szacunku dla drugiego

człowieka

. Jednak tylko ten, kto samego siebie postrzega jako

wartość, jest zdolny uznać prawa i potrzeby innych. Aby

szanować innych, trzeba więc najpierw nauczyć się szanować

samego siebie.

Szacunek dla samego siebie

polega na

przekonaniu, że jestem coś wart, że znaczę coś dla innych, że

mam pozytywne cechy i zdolności – zarazem jednak polega on

na akceptacji własnych braków i słabości.

 Fundament szacunku dla samego siebie powstaje w

najwcześniejszym dzieciństwie.

 To, na ile dana osoba szanuje samą siebie, ma istotny wpływ na

jej

r

ównowagę duchową, sposób myślenia, wyrażania się,

poruszania. W

sposób

decydujący wpływa na jej rolę w świecie,

a zwłaszcza na

zach

owania społeczne.

28

• Współczucie

– W miarę jak poznajemy uczucia, myśli i

doświadczenia innych osób, zaczynamy w stosunku do nich

odczuwać współczucie i empatię, to znaczy identyfikować chęci

pomocy. Poprzez empatię rozpoznajemy swoje człowieczeństwo

w innych.

• Współpraca

– Współpraca to łączenie wysiłków, prowadzące do

wspólnego celu. Poprzez współpracę możemy osiągnąć ten cel

szybciej i łatwiej niż samemu, poza tym możemy się również

cieszyć wspólnym towarzystwem i podziałem pracy.

• Odwaga

– odwaga pozwala nam przeciwstawić się trudnościom,

niebezpieczeństwu albo przykrościom w taki sposób, że

potrafimy kontrolować sytuację. Możemy wykształcić ją poprzez

identyfikację rzeczy, których się boimy albo które wydają się

nam trudne i wymyślanie strategii radzenia sobie z nimi.

• Sprawiedliwość

– Aby być sprawiedliwym, musimy podchodzić

do innych bez uprzedzeń i traktować wszystkich tak, jak

chcielibyśmy, by inni nas traktowali. Ludzie sprawiedliwi

zachowują uczciwą, słuszną perspektywę w życiu codziennym i

w sytuacjach nadzwyczajnych.

Pomaganie

–

Pomaganie to bycie uczynnym w stosunku

do innych. Jest to również podejście, które możemy

kształtować poprzez nieustanną gotowość do pomocy,

oraz aktywne do pomocy, oraz aktywne znajdowanie

okazji, by wesprzeć innych.

29

• Uczciwość

– Uczciwość to mówienie prawdy i traktowanie

innych sprawiedliwie.

• Poczucie humoru

– Humor potrafi ożywić nasze codzienne

życie, gdy śmiejemy się z zabawnych wydarzeń,

absurdalnych sytuacji. Jest to nasza zdolność do

spostrzegania i doceniania elementów komediowych w

naszym świecie i w nas samych.

• Szczerość

– Jesteśmy szczerzy wtedy, gdy jesteśmy uczciwi

wobec siebie i trzymamy się własnego kodeksu wartości

moralnych.

• Lojalność

– Okazujemy lojalność, gdy jesteśmy wierni jakiejś

osobie – członkowi naszej rodziny, przyjacielowi- albo jakiejś

określonej grupie bądź idei, w którą wierzymy. Lojalność

zakłada utrzymanie tej wierności nawet podczas trudności i

pomimo przeszkodom.

• Cierpliwość

– Wiele z nas ma tendencję do okazywania chęci

natychmiastowej gratyfikacji – to, co chcemy, chcemy

natychmiast. Cierpliwość przejawiamy wtedy, gdy potrafimy

znieść opóźnienia i przeciwności w spokoju.

Duma

- Duma to poczuci własnej wartości i godności.

Jest to również odczuwanie przyjemności, gdy uda nam

się wykonać jakieś trudne zadanie, osiągnąć

wyznaczony cel, a nawet zdobyć jakąś pożądaną

własność.

30

• Odpowiedzialność

– człowiek odpowiedzialny jest godny

zaufania, niezawodny, można na nim polegać. Być

odpowiedzialnym za coś lub za kogoś oznacza, iż

odpowiadamy za nasze czynny związane z tą rzeczą bądź

osobą.

• Samodzielność i niezależność

– Niezależność to swoboda

ćwiczenia naszych osobistych zdolności. Przez samodzielność

możemy wynegocjować naszą własną ścieżkę w tym świecie –

rozważając wybory i podejmując wybory i podejmując decyzje.

• Tolerancja

– Jesteśmy tolerancyjni wtedy, gdy przedstawiamy

sprawiedliwie i obiektywne nastawienie w stosunku do innych.

Ludzie często różnią się od nas poglądami, czynami,

wierzeniami bądź zwyczajami; tolerancja pozwala nam

akceptować i doceniać te różnice.

• Pomysłowość

– Pomysłowość to zdolność kreatywnego

myślenia o różnych metodach i materiałach, które możemy

zastosować w nowych bądź trudnych sytuacjach.

Pomysłowość pozwala nam, przy użyciu wyobraźni, rozważyć

wszelkie możliwe sposoby rozwiązania danego problemu.

Powściągliwość

- Przez powściągliwość, kiedyś

określaną również jako skromność, rozumiemy nie

tworzenie wokół siebie aury wielkości oraz

poskramianie nieograniczonych apetytów.

31

• Współczucie

- Współczucie jest zdolnością i

gotowością reagowania na przeżycia drugiej osoby,

zrozumieniem wypływającym z postawienia siebie w

tej sytuacji. Wejść w skórę drugiego człowieka – czując

i myśląc tak jak on-to niezbędny warunek, aby dzielić z

nim jego radości i móc służyć mu wsparciem w

trudnościach.

• Wzgląd na drugiego człowieka

- Wzgląd pochodzi

od oglądania. We współżyciu między ludźmi oznacza

gotowość i zdolność do tego, aby troszczyć się nie

tylko o swoje sprawy, ale mieć również na oku cudze

potrzeby.

• Zgodność

- To słowo brzmi może staromodnie, ale jest

trafne jak żadne inne. Chodzi o umiejętność

przyjaznego – wyzutego z agresji i przemocy –

współżycia z ludźmi. Dziecko nauczone zgodności w

swym najbliższym środowisku rodzinnym, tym chętniej

zajmuje pokojowe stanowisko również w szerszym

kontekście społecznym.

Odpowiedzialność

• Odwaga cywilna

• Porządek

32

• Posłuszeństwo i nieposłuszeństwo

• Powściągliwość

• Przyjaźń

• Spokój

• Sprawiedliwość

• Świadomość ekologiczna

• Uczciwość

• Uczynność

• Wdzięczność

• Wiara w siebie

• Zaufanie

• Zdolność do miłości

33

Każdy ma możliwość wyboru
wartości, które chce realizować.

Dobre wychowanie jest w gruncie
rzeczy niczym innym jak
umiejętnością okazania szacunku
drugiemu człowiekowi.

34

Literatura

• „Pedagogika” red. nauk. Wiesława

Ciechaniewicz, 2008 r.

• „Wartości w procesie wychowania.” –

http://www.eduforum.pl/modules/Publika
cje/files/[050821]_dyr._mgr_in_._Ryszar_-
_Warto_ci_w_procesie_wycho.doc

• „Teoria wychowania w zarysie” - M.

Łobocki, wyd. IMPULS

35

Dziękujemy za

uwagę.

