Wartości tworzywem

Wartości tworzywem

wychowania moralnego:

wychowania moralnego:

*rola wartości w wychowaniu moralnym

*rola wartości w wychowaniu moralnym

*altruizm wartością nadrzędną w

*altruizm wartością nadrzędną w

wychowaniu moralnym

wychowaniu moralnym

*inne wartości w wychowaniu moralnym

*inne wartości w wychowaniu moralnym

*z teorii i badań dotyczących wartości.

*z teorii i badań dotyczących wartości.

Wartość

Wartość

Podstawowa kategoria aksjologii. Przez wartość rozumie się

Podstawowa kategoria aksjologii. Przez wartość rozumie się

przede wszystkim to co uchodzi za ważne i cenne dla

przede wszystkim to co uchodzi za ważne i cenne dla

jednostki i społeczeństwa oraz jej godne pożądania, to co

jednostki i społeczeństwa oraz jej godne pożądania, to co

łączy się z pozytywnymi odczuciami i stanowi jednocześnie

łączy się z pozytywnymi odczuciami i stanowi jednocześnie

cel dążeń ludzkich. Wartość uchodzi także za określony

cel dążeń ludzkich. Wartość uchodzi także za określony

miernik interesujących nas osób, rzeczy zjawisk lub norm.

miernik interesujących nas osób, rzeczy zjawisk lub norm.

Stanowi podstawę lub istotny punkt odniesienia w uznaniu

Stanowi podstawę lub istotny punkt odniesienia w uznaniu

czegoś za dobre czy złe. Często utożsamiana jest również z

czegoś za dobre czy złe. Często utożsamiana jest również z

samym „dobrem” czyli pojęcie wartości identyfikuje się z

samym „dobrem” czyli pojęcie wartości identyfikuje się z

przedmiotem oceny uznawanym za dobro samo w sobie.

przedmiotem oceny uznawanym za dobro samo w sobie.

Wyodrębnia się dwa podzbiory wartości:

Wyodrębnia się dwa podzbiory wartości:

-

-

pozytywne

pozytywne

-

-

negatywne

negatywne

Wychowując do tego rodzaju wartości, zachodzi

Wychowując do tego rodzaju wartości, zachodzi

pilna potrzeba nieustannego niemal przypominania

pilna potrzeba nieustannego niemal przypominania

sobie tego, że

sobie tego, że

co innego jest wiedzieć, jak żyć

co innego jest wiedzieć, jak żyć

zgodnie z wartościami, a co innego umieć się

zgodnie z wartościami, a co innego umieć się

do nich dostosować,

do nich dostosować,

czyli postępować wedle

czyli postępować wedle

ich przesłania.

ich przesłania.

Przyswajanie dzieciom i młodzieży wartości

Przyswajanie dzieciom i młodzieży wartości

podstawowych mijałoby się z celem gdyby nie było

podstawowych mijałoby się z celem gdyby nie było

sprzężone także z troską o wprowadzenie ich w

sprzężone także z troską o wprowadzenie ich w

życie, tj. z konkretnym postępowaniem zgodnym z

życie, tj. z konkretnym postępowaniem zgodnym z

przyswajanymi im wartościami,

przyswajanymi im wartościami,

czyli

czyli

postępowaniem w pełni wartościowym.

postępowaniem w pełni wartościowym.

Rola wartości w

Rola wartości w

wychowaniu moralnym.

wychowaniu moralnym.

Niezależnie od tego, co rozumiemy przez wartości i jak pojmujemy

Niezależnie od tego, co rozumiemy przez wartości i jak pojmujemy

sposób ich istnienia oraz za jaką opowiadamy się ich

sposób ich istnienia oraz za jaką opowiadamy się ich

klasyfikacją. Odgrywają one doniosłą rolę w wychowaniu

klasyfikacją. Odgrywają one doniosłą rolę w wychowaniu

moralnym. Wychowanie które nie wprowadza dzieci i młodzieży

moralnym. Wychowanie które nie wprowadza dzieci i młodzieży

w świat wartości, jest z reguły wychowaniem połowicznym i

w świat wartości, jest z reguły wychowaniem połowicznym i

mało skutecznym jak również bezmyślnym i społecznie

mało skutecznym jak również bezmyślnym i społecznie

szkodliwym.

szkodliwym.

Przede wszystkim pozbawia wychowanków możliwości

Przede wszystkim pozbawia wychowanków możliwości

jednoznacznego odróżniania dobra od zła, a tym samym

jednoznacznego odróżniania dobra od zła, a tym samym

podejmowania decyzji ważnych życiowo i zgodnych z

podejmowania decyzji ważnych życiowo i zgodnych z

podstawowymi zasadami moralności.

podstawowymi zasadami moralności.

Zapomina się o tym, iż

Zapomina się o tym, iż

„wartości mają siłę sprawczą”

„wartości mają siłę sprawczą”

i że

i że

„występują w życiu ludzkim w postaci busoli, która

„występują w życiu ludzkim w postaci busoli, która

wyznacza kierunek postępowania”.

wyznacza kierunek postępowania”.

Zagrożenia we współczesnym

Zagrożenia we współczesnym

świecie

świecie

Potrzeba doceniania wartości w wychowaniu moralnym zachodzi

Potrzeba doceniania wartości w wychowaniu moralnym zachodzi

w sytuacji spiętrzonych zagrożeń, na jakie jest narażony

w sytuacji spiętrzonych zagrożeń, na jakie jest narażony

współczesny człowiek w czasach, w których jest zdolny do

współczesny człowiek w czasach, w których jest zdolny do

kierowania procesami coraz bardziej skomplikowanej

kierowania procesami coraz bardziej skomplikowanej

produkcji dóbr materialnych.

produkcji dóbr materialnych.

Szkodliwe tego skutki

Szkodliwe tego skutki

wynikają ze zbyt zachłannego korzystania z

wynikają ze zbyt zachłannego korzystania z

dobrodziejstw nauki i techniki.

dobrodziejstw nauki i techniki.

Prawem rykoszetu

Prawem rykoszetu

powodują one następstwa przeciwne do oczekiwanych. Bywa

powodują one następstwa przeciwne do oczekiwanych. Bywa

tak najczęściej wtedy, gdy nie bierze się pod uwagę

tak najczęściej wtedy, gdy nie bierze się pod uwagę

moralnych aspektów korzystania z dotychczasowych

moralnych aspektów korzystania z dotychczasowych

osiągnięć naukowych i technicznych, gdy wykorzystuje się je

osiągnięć naukowych i technicznych, gdy wykorzystuje się je

w sposób nieodpowiedzialny, bez przewidywania złych

w sposób nieodpowiedzialny, bez przewidywania złych

skutków, jakie to może za sobą pociągnąć.

skutków, jakie to może za sobą pociągnąć.

Jedynie moralny namysł nad owymi skutkami jest w

Jedynie moralny namysł nad owymi skutkami jest w

stanie powstrzymać użytkowników zawrotnego

stanie powstrzymać użytkowników zawrotnego

postępu cywilizacyjnego przed nadużyciami w tym

postępu cywilizacyjnego przed nadużyciami w tym

zakresie.

zakresie.

Zabieganie o wartości w

Zabieganie o wartości w

społeczeństwie

społeczeństwie

pluralistycznym

pluralistycznym

W społeczeństwie pluralistycznym trwa nieustanna walka o

W społeczeństwie pluralistycznym trwa nieustanna walka o

pozyskanie ludzi dla różnych wartości. Walkę tę toczą ze sobą

pozyskanie ludzi dla różnych wartości. Walkę tę toczą ze sobą

ludzie o odmiennej orientacji filozoficznej, światopoglądowej i

ludzie o odmiennej orientacji filozoficznej, światopoglądowej i

religijnej. Jednak nie wszystko co się dzieje w społeczeństwie

religijnej. Jednak nie wszystko co się dzieje w społeczeństwie

pluralistycznym, sprzyja ułatwianiu procesu wychowania

pluralistycznym, sprzyja ułatwianiu procesu wychowania

według pożądanych społecznie i moralnie wartości.

według pożądanych społecznie i moralnie wartości.

Niewątpliwie pozytywną jego cechą, sprzyjającą takiemu

Niewątpliwie pozytywną jego cechą, sprzyjającą takiemu

wychowaniu, jest fakt, iż

wychowaniu, jest fakt, iż

społeczeństwo to stanowi

społeczeństwo to stanowi

naturalna zaporę przeciwko bardziej lub mniej

naturalna zaporę przeciwko bardziej lub mniej

wulgarnemu

wulgarnemu

kolektywizmowi,

kolektywizmowi,

zagrażającemu

zagrażającemu

ludziom zwłaszcza w państwie o ustroju niedemokratycznym.

ludziom zwłaszcza w państwie o ustroju niedemokratycznym.

Potrzeba wychowania w

Potrzeba wychowania w

społeczeństwie

społeczeństwie

wielokulturowym.

wielokulturowym.

Odmiana społeczeństwa pluralistycznego. Charakteryzuje się ono

Odmiana społeczeństwa pluralistycznego. Charakteryzuje się ono

obecnością ludzi należących do różnych nacji i ras, ale także

obecnością ludzi należących do różnych nacji i ras, ale także

będących wyznawcami różnych religii lub sekt oraz rzecznikami

będących wyznawcami różnych religii lub sekt oraz rzecznikami

trudnych niekiedy do pogodzenia opcji politycznych i

trudnych niekiedy do pogodzenia opcji politycznych i

światopoglądowych. Każda z występujących tutaj kultur

światopoglądowych. Każda z występujących tutaj kultur

charakteryzuje się typowym dla niej dorobkiem materialnym i

charakteryzuje się typowym dla niej dorobkiem materialnym i

duchowym, przekazywanym z pokolenia na pokolenie.

duchowym, przekazywanym z pokolenia na pokolenie.

Niekiedy wielość kultur, z jakich wywodzą się wychowankowie

Niekiedy wielość kultur, z jakich wywodzą się wychowankowie

ułatwia wychowanie moralne. W warunkach takich

ułatwia wychowanie moralne. W warunkach takich

wychowankowie mają możliwość naocznego niemal przekonania

wychowankowie mają możliwość naocznego niemal przekonania

się o zgubnych dla ogólnego ładu społecznego, następstwach

się o zgubnych dla ogólnego ładu społecznego, następstwach

zanegowania słuszności takich wartości podstawowych jak:

zanegowania słuszności takich wartości podstawowych jak:

-Sprawiedliwość

-Sprawiedliwość

-Odpowiedzialność

-Odpowiedzialność

-Miłość bliźniego

-Miłość bliźniego

-Poszanowanie godności ludzkiej

-Poszanowanie godności ludzkiej

Wychowanie do wartości

Wychowanie do wartości

pilnym zadaniem

pilnym zadaniem

współczesności.

współczesności.

Współcześnie człowiek tracąc moralne oparcie w religii, skłonny bywa nie

Współcześnie człowiek tracąc moralne oparcie w religii, skłonny bywa nie

tylko do nieuznawania jakichkolwiek autorytetów moralnych, lecz także

tylko do nieuznawania jakichkolwiek autorytetów moralnych, lecz także

wykazuje krytyczny stosunek wobec wszelkich wartości wyższych

wykazuje krytyczny stosunek wobec wszelkich wartości wyższych

łącznie z moralnymi.

łącznie z moralnymi.

Człowiek zadowala się bezsensownym usprawiedliwianiem zachowań

Człowiek zadowala się bezsensownym usprawiedliwianiem zachowań

de

de

facto

facto

sprzecznych z moralnością i poczuciem godności osobistej.

sprzecznych z moralnością i poczuciem godności osobistej.

Niedocenianie wartości w wychowaniu w ogóle, a w wychowaniu

Niedocenianie wartości w wychowaniu w ogóle, a w wychowaniu

moralnym w szczególności, powadzi do wzrostu zjawiska brutalizacji

moralnym w szczególności, powadzi do wzrostu zjawiska brutalizacji

życia, zaniku

życia, zaniku

sacrum

sacrum

na rzecz

na rzecz

profanum

profanum

czy po prostu absolutyzacji

czy po prostu absolutyzacji

doczesności, a także innych różnych przejawów patologii społecznej w

doczesności, a także innych różnych przejawów patologii społecznej w

postaci arogancji, pijaństwa, narkomanii, ksenofobii, agresji…

postaci arogancji, pijaństwa, narkomanii, ksenofobii, agresji…

Każdy człowiek dla normalnego funkcjonowania w

Każdy człowiek dla normalnego funkcjonowania w

świecie, potrzebuje wartości, które nadałyby sens

świecie, potrzebuje wartości, które nadałyby sens

jego życiu.

jego życiu.

Altruizm

Altruizm

Poprzez altruizm rozumie się

Poprzez altruizm rozumie się

nieustającą troskę o dobro innych

nieustającą troskę o dobro innych

ludzi.

ludzi.

W tym znaczeniu jest on nade wszystko nakazem miłości

W tym znaczeniu jest on nade wszystko nakazem miłości

bliźniego kosztem zwykle własnych wyrzeczeń.

bliźniego kosztem zwykle własnych wyrzeczeń.

Altruizm w przyjętym tu znaczeniu obejmuje swym zakresem takie

Altruizm w przyjętym tu znaczeniu obejmuje swym zakresem takie

postawy jak

postawy jak

okazywana ludziom akceptacja, życzliwość,

okazywana ludziom akceptacja, życzliwość,

uprzejmość, wyrozumiałość.

uprzejmość, wyrozumiałość.

Odnosi się także do działań na rzecz

Odnosi się także do działań na rzecz

innych w formie udzielania im konkretnej pomocy materialnej,

innych w formie udzielania im konkretnej pomocy materialnej,

pieniężnej i zdrowotnej.

pieniężnej i zdrowotnej.

Altruizm nie jest jedynie ubocznym produktem naszych zachowań.

Altruizm nie jest jedynie ubocznym produktem naszych zachowań.

Towarzyszą mu motywy społeczne, a więc człowiek, który kieruje się

Towarzyszą mu motywy społeczne, a więc człowiek, który kieruje się

jego zasadami, uświadamia sobie ciążąca na nim odpowiedzialność

jego zasadami, uświadamia sobie ciążąca na nim odpowiedzialność

za drugą osobę. Inną jeszcze cechą altruizmu jest dobrowolność

za drugą osobę. Inną jeszcze cechą altruizmu jest dobrowolność

działań na rzecz interesów cudzych. Oznacza to, że nie można

działań na rzecz interesów cudzych. Oznacza to, że nie można

nikogo zmusić do reprezentowania postawy altruistycznej.

nikogo zmusić do reprezentowania postawy altruistycznej.

Altruizm spełnia rolę nadrzędną w stosunku

Altruizm spełnia rolę nadrzędną w stosunku

do innych celów wychowania np. takich jak:

do innych celów wychowania np. takich jak:

-uczciwość

-uczciwość

-prawdomówność

-prawdomówność

-tolerancja

-tolerancja

-obrona życia ludzkiego

-obrona życia ludzkiego

-ofiarność

-ofiarność

-bohaterstwo

-bohaterstwo

-miłość

-miłość

-wielkoduszność

-wielkoduszność

-pokora

-pokora

Za wyeksponowaniem altruizmu jako

Za wyeksponowaniem altruizmu jako

podstawowego celu w pracy wychowawczej

podstawowego celu w pracy wychowawczej

przemawia kilka argumentów:

przemawia kilka argumentów:

I Najwyższą miarą efektywności wychowawczej jest

I Najwyższą miarą efektywności wychowawczej jest

to w jakim stopniu wychowanek okazuje innym swój

to w jakim stopniu wychowanek okazuje innym swój

szacunek, życzliwość i zrozumienie

szacunek, życzliwość i zrozumienie

II Dzięki zachowaniom i postawom prospołecznym

II Dzięki zachowaniom i postawom prospołecznym

jednostka ma możliwość pełniejszej samorealizacji i

jednostka ma możliwość pełniejszej samorealizacji i

samodoskonalenia się

samodoskonalenia się

Inne wartości w

Inne wartości w

wychowaniu

wychowaniu

moralnym

moralnym

Wartość osoby ludzkiej

Wartość osoby ludzkiej

Przez pojęcie osoby ludzkiej rozumie się

Przez pojęcie osoby ludzkiej rozumie się

samoistny byt

samoistny byt

duchowy pozostający w nierozerwalnym związku z życiem

duchowy pozostający w nierozerwalnym związku z życiem

psychiczno-duchowym

psychiczno-duchowym

człowieka.

człowieka.

Uważa się ją za świadomy i wolny podmiot w odróżnieniu od

Uważa się ją za świadomy i wolny podmiot w odróżnieniu od

pojęcia jednostki, którą identyfikuje się głównie z materialnym

pojęcia jednostki, którą identyfikuje się głównie z materialnym

indywiduum i przynależnością gatunkową. Tak więc człowiek jako

indywiduum i przynależnością gatunkową. Tak więc człowiek jako

osoba jest przede wszystkim bytem rozumnym i wolnym. Dzięki

osoba jest przede wszystkim bytem rozumnym i wolnym. Dzięki

swej rozumności jest zdolny do poznawania świata, kierowania

swej rozumności jest zdolny do poznawania świata, kierowania

nim i samopoznania.

nim i samopoznania.

Poczucie

Poczucie

odpowiedzialności

odpowiedzialności

Gotowość ponoszenia konsekwencji za

Gotowość ponoszenia konsekwencji za

dokonywanie własnych wyborów i

dokonywanie własnych wyborów i

własne zachowania w wyniku

własne zachowania w wyniku

powziętych decyzji w sposób świadomy i

powziętych decyzji w sposób świadomy i

wolny od zewnętrznego przymusu.

wolny od zewnętrznego przymusu.

Człowiek odpowiedzialny zatem sam

Człowiek odpowiedzialny zatem sam

rozlicza się ze swych czynów i ponosi za

rozlicza się ze swych czynów i ponosi za

nie konsekwencje.

nie konsekwencje.

Wolność

Wolność

Polega na tym, że człowiek może

Polega na tym, że człowiek może

samookreślać się

samookreślać się

: działać lub nie działać oraz

: działać lub nie działać oraz

działać tak lub inaczej, czyli wybierać i

działać tak lub inaczej, czyli wybierać i

decydować a także opierać się presji

decydować a także opierać się presji

zewnętrznej. Wolność w tym ujęciu jest zawsze

zewnętrznej. Wolność w tym ujęciu jest zawsze

umiejętnością takiego wybierania, aby nie

umiejętnością takiego wybierania, aby nie

skrzywdzić innych. Ewidentnym ograniczeniem

skrzywdzić innych. Ewidentnym ograniczeniem

wolności jest liczenie się z wolnością drugiego

wolności jest liczenie się z wolnością drugiego

człowieka. Wychowując do wolności warto

człowieka. Wychowując do wolności warto

zabiegać o to, aby dzieci i młodzież były

zabiegać o to, aby dzieci i młodzież były

świadome, że człowiek nawet w społeczeństwie

świadome, że człowiek nawet w społeczeństwie

demokratycznym i wielokulturowym nie zawsze

demokratycznym i wielokulturowym nie zawsze

jest całkiem wolny. Bywa niejednokrotnie

jest całkiem wolny. Bywa niejednokrotnie

poddawany manipulacji i indoktrynacji przez

poddawany manipulacji i indoktrynacji przez

środki masowego przekazu.

środki masowego przekazu.

Tolerancja

Tolerancja

Uznawanie prawa innych do wyrażania własnych

Uznawanie prawa innych do wyrażania własnych

poglądów i do używania odmiennych od naszych

poglądów i do używania odmiennych od naszych

sposobów postępowania, o ile nie sprzeniewierzają się

sposobów postępowania, o ile nie sprzeniewierzają się

one dobru wspólnemu i godności osobistej jednostki, a

one dobru wspólnemu i godności osobistej jednostki, a

także nie pozostają w sprzeczności z żadną z

także nie pozostają w sprzeczności z żadną z

pozostałych wartości fundamentalnych.

pozostałych wartości fundamentalnych.

Uczyć tolerancji staramy się nade wszystko

Uczyć tolerancji staramy się nade wszystko

poprzez uważne i cierpliwe wysłuchanie swoich

poprzez uważne i cierpliwe wysłuchanie swoich

rozmówców

rozmówców

. Na poszanowanie z naszej strony

. Na poszanowanie z naszej strony

zasługują zwłaszcza odmienne od naszych poglądy w

zasługują zwłaszcza odmienne od naszych poglądy w

sprawach społecznych i politycznych a nawet

sprawach społecznych i politycznych a nawet

religijnych.

religijnych.

Im więcej okażemy tolerancji wobec

Im więcej okażemy tolerancji wobec

tych poglądów, tym łatwiej będzie nawiązać

tych poglądów, tym łatwiej będzie nawiązać

pożyteczny dialog na ich temat.

pożyteczny dialog na ich temat.

Z teorii i badań dotyczących

Z teorii i badań dotyczących

wartości

wartości

W literaturze znane są takie m.in. teorie wartości jak:

W literaturze znane są takie m.in. teorie wartości jak:

-

Teoria G. W. Allporta

Teoria G. W. Allporta

-

Teoria Ch. Morrisa

Teoria Ch. Morrisa

-

Teoria M. Rokeacha

Teoria M. Rokeacha

-

Teoria A. H. Maslowa

Teoria A. H. Maslowa

-

Teoria C. R. Rogersa

Teoria C. R. Rogersa

G. W. Allport

G. W. Allport

Według Allporta istnieje ścisły związek

Według Allporta istnieje ścisły związek

pomiędzy preferowanymi przez jednostkę

pomiędzy preferowanymi przez jednostkę

wartościami a jej działaniem. Zgodnie z

wartościami a jej działaniem. Zgodnie z

takim założeniem, przez wartości rozumie

takim założeniem, przez wartości rozumie

się przekonania człowieka wyznaczające

się przekonania człowieka wyznaczające

jego preferencje i sposób postępowania.

jego preferencje i sposób postępowania.

Podkreśla się również, iż

Podkreśla się również, iż

wartości tworzą

wartości tworzą

układ hierarchiczny i stanowią

układ hierarchiczny i stanowią

system

system

afektywno-poznawczy.

afektywno-poznawczy.

Każdy tego

Każdy tego

rodzaju system ma charakter idealnego

rodzaju system ma charakter idealnego

wzorca.

wzorca.

Ch. Morris

Ch. Morris

Mówił o trzech sposobach posługiwania się pojęciem wartość.

Mówił o trzech sposobach posługiwania się pojęciem wartość.

Pierwszy odnosił się do

Pierwszy odnosił się do

tendencji lub dyspozycji

tendencji lub dyspozycji

jednostki

jednostki

do

do

preferowania pewnego rodzaju obiektów

preferowania pewnego rodzaju obiektów

tj. przedmiotów fizycznych, osób, emocji, symboli…

tj. przedmiotów fizycznych, osób, emocji, symboli…

Drugie znaczenie mówi, że przez wartość można rozumieć

Drugie znaczenie mówi, że przez wartość można rozumieć

innego typu zachowanie preferencyjne, mianowicie

innego typu zachowanie preferencyjne, mianowicie

ukierunkowane przez antycypację (przewidywanie) rezultatu

ukierunkowane przez antycypację (przewidywanie) rezultatu

takiego zachowania. Nazywa się je

takiego zachowania. Nazywa się je

wartościami

wartościami

wyobrażalnymi lub pomyślnymi.

wyobrażalnymi lub pomyślnymi.

Trzecie zastosowanie pojęcia wartości „odnosi się do tego

Trzecie zastosowanie pojęcia wartości „odnosi się do tego

co jest godne pożądania, co powinno być preferowane,

co jest godne pożądania, co powinno być preferowane,

niezależnie od tego, czy faktycznie jest preferowane czy

niezależnie od tego, czy faktycznie jest preferowane czy

uważane za godne pożądania. Są to

uważane za godne pożądania. Są to

wartości obiektywne.

wartości obiektywne.

M. Rokeach

M. Rokeach

Wartość według niego stanowi trwałe przekonanie

Wartość według niego stanowi trwałe przekonanie

jednostki, że określony sposób postępowania czy końcowy

jednostki, że określony sposób postępowania czy końcowy

stan egzystencji jest bardziej pożądany z osobistego i

stan egzystencji jest bardziej pożądany z osobistego i

społecznego punktu widzenia niż zachowanie przeciwstawne

społecznego punktu widzenia niż zachowanie przeciwstawne

tamtemu postępowaniu lub odwrotność wspomnianego stanu

tamtemu postępowaniu lub odwrotność wspomnianego stanu

końcowego. Rozumiane w ten sposób wartości wywierają

końcowego. Rozumiane w ten sposób wartości wywierają

szczególny wpływ na zachowania i postawy człowieka.

szczególny wpływ na zachowania i postawy człowieka.

Odpowiednio uwewnętrznione poddają się łatwo zmianie.

Odpowiednio uwewnętrznione poddają się łatwo zmianie.

Natomiast ulegając przeobrażeniu, wywołują widoczny

Natomiast ulegając przeobrażeniu, wywołują widoczny

rezonans w całym systemie poznawczym jednostki.

rezonans w całym systemie poznawczym jednostki.

Rokeach wyróżnia wśród nich wartości ostateczne:

Rokeach wyróżnia wśród nich wartości ostateczne:

-wartości finalne (wolność osobista, mądrość)

-wartości finalne (wolność osobista, mądrość)

-wartości instrumentalne (refleksyjność, uczynność)

-wartości instrumentalne (refleksyjność, uczynność)

A. H. Maslow i C. R.

A. H. Maslow i C. R.

Rogers

Rogers

Obaj byli zdania, że preferowane przez jednostkę wartości mają

Obaj byli zdania, że preferowane przez jednostkę wartości mają

niejako biologiczne uwarunkowanie. W tym znaczeniu mówi się o

niejako biologiczne uwarunkowanie. W tym znaczeniu mówi się o

naturalnym systemie wartości, którego wymownym przejawem są

naturalnym systemie wartości, którego wymownym przejawem są

dokonywane przez człowieka różnego rodzaju wybory. Wybory te

dokonywane przez człowieka różnego rodzaju wybory. Wybory te

uzależnia Maslow od zaspokojenia lub nie zaspokojenia

uzależnia Maslow od zaspokojenia lub nie zaspokojenia

odczuwalnych aktualnie potrzeb. Na przykład w wyniku

odczuwalnych aktualnie potrzeb. Na przykład w wyniku

zaspokojenia potrzeb biologicznych, bezpieczeństwa, miłości i

zaspokojenia potrzeb biologicznych, bezpieczeństwa, miłości i

uznania człowieka odczuwa potrzeby samoaktualizacji oraz

uznania człowieka odczuwa potrzeby samoaktualizacji oraz

związane z tymi ostatnimi potrzeby poznawcze i estetyczne.

związane z tymi ostatnimi potrzeby poznawcze i estetyczne.

Zaspokojenie każdej z wymienionych potrzeb stanowi określoną

Zaspokojenie każdej z wymienionych potrzeb stanowi określoną

wartość.

wartość.

Natomiast Rogers wybory wartości uzależnia głównie od

Natomiast Rogers wybory wartości uzależnia głównie od

wewnętrznego doświadczenia jednostki, rozumianego jako to

wewnętrznego doświadczenia jednostki, rozumianego jako to

wszystko, co jest potencjalnie dostępne świadomości. Człowiek

wszystko, co jest potencjalnie dostępne świadomości. Człowiek

zatem jest w stanie realizować wartości także na ich najwyższym

zatem jest w stanie realizować wartości także na ich najwyższym

poziomie, bez względu na zaspokajanie potrzeb elementarnych

poziomie, bez względu na zaspokajanie potrzeb elementarnych

jak potrzeby biologiczne i bezpieczeństwa.

jak potrzeby biologiczne i bezpieczeństwa.

Badania nad

Badania nad

wartościami

wartościami

Metoda Allporta-Vernona-Lidzeya jest jednym z

Metoda Allporta-Vernona-Lidzeya jest jednym z

najstarszych narzędzi pomiaru wartości. Składa się z

najstarszych narzędzi pomiaru wartości. Składa się z

dwóch części:

dwóch części:

Pierwsza zawiera 30 pytań-twierdzeń do, których

Pierwsza zawiera 30 pytań-twierdzeń do, których

badany ma się ustosunkować, wybierając jedną z dwóch

badany ma się ustosunkować, wybierając jedną z dwóch

możliwych odpowiedzi.

możliwych odpowiedzi.

Druga zawiera 15 pytań, badany ma do wyboru cztery

Druga zawiera 15 pytań, badany ma do wyboru cztery

możliwe odpowiedzi.

możliwe odpowiedzi.

Metoda ta nawiązuje do koncepcji na temat typów

Metoda ta nawiązuje do koncepcji na temat typów

ludzkich, wyróżnionych z uwagi na podstawowe dążenia

ludzkich, wyróżnionych z uwagi na podstawowe dążenia

człowieka w tym także jego zainteresowania i postawy.

człowieka w tym także jego zainteresowania i postawy.

Kwestionariusz Rokeacha

Kwestionariusz Rokeacha

Za pomoca tego kwestionariusza bada

Za pomoca tego kwestionariusza bada

się wymienione wcześniej 18 wartości

się wymienione wcześniej 18 wartości

ostatecznych i 18 wartości

ostatecznych i 18 wartości

instrumentalnych. Zadaniem osób

instrumentalnych. Zadaniem osób

badanych jest uporządkowanie każdej z

badanych jest uporządkowanie każdej z

obu grup wartości, zaczynając od

obu grup wartości, zaczynając od

wartości najwyżej cenionej, a kończąc

wartości najwyżej cenionej, a kończąc

na wartości najniżej cenionej. Każda z

na wartości najniżej cenionej. Każda z

wartości danej grupy otrzymuje inną

wartości danej grupy otrzymuje inną

rangę.

rangę.

Metoda Morrisa

Metoda Morrisa

Test „Drogi życia” obejmuje listę 13 różnych sposobów życia

Test „Drogi życia” obejmuje listę 13 różnych sposobów życia

tzw.

tzw.

„

„

dróg życia”. Każda z nich podlega ocenie przez osoby badane

dróg życia”. Każda z nich podlega ocenie przez osoby badane

przy pomocy siedmiostopniowej skali opisowej. Osoby badane

przy pomocy siedmiostopniowej skali opisowej. Osoby badane

wybierają najbardziej atrakcyjne drogi życia. W wyniku

wybierają najbardziej atrakcyjne drogi życia. W wyniku

zastosowania tej metody dowiadujemy się jaki jest stosunek do

zastosowania tej metody dowiadujemy się jaki jest stosunek do

wartości uosobionych w poszczególnych trzynastu sposobach

wartości uosobionych w poszczególnych trzynastu sposobach

życia oraz jaki z trzech komponentów osobowości tj.

życia oraz jaki z trzech komponentów osobowości tj.

indonezyjski, prometejski czy buddyjski, dominują u

indonezyjski, prometejski czy buddyjski, dominują u

poszczególnych osób badanych. Metoda ta w szczególności

poszczególnych osób badanych. Metoda ta w szczególności

określa stopień akceptacji wartości normatywnych.

określa stopień akceptacji wartości normatywnych.

Test Cz. Matusewicza

Test Cz. Matusewicza

Obejmuje 20 stylów życia, będących

Obejmuje 20 stylów życia, będących

odpowiednikami różnych wartości. Osoby

odpowiednikami różnych wartości. Osoby

badane dokonują wyboru najbardziej

badane dokonują wyboru najbardziej

odpowiedniego dla nich stylu życia, lub

odpowiedniego dla nich stylu życia, lub

opisują wymyślony przez siebie styl

opisują wymyślony przez siebie styl

życia. Następnie wymieniają kolejno w

życia. Następnie wymieniają kolejno w

układzie hierarchicznym 5 najwyżej

układzie hierarchicznym 5 najwyżej

cenionych przez siebie stylów życia oraz

cenionych przez siebie stylów życia oraz

oceniają w skali pięciostopniowej każdy z

oceniają w skali pięciostopniowej każdy z

20 stylów.

20 stylów.

Rozpoznawanie preferowanych przez dzieci i

Rozpoznawanie preferowanych przez dzieci i

młodzież wartości ma istotne znaczenie z

młodzież wartości ma istotne znaczenie z

tego powodu, że pozwala na krytyczny osąd

tego powodu, że pozwala na krytyczny osąd

dotąd realizowanych celów wychowawczych i

dotąd realizowanych celów wychowawczych i

na poddanie wnikliwej kontroli swych

na poddanie wnikliwej kontroli swych

osiągnięć w zakresie wychowania moralnego.

osiągnięć w zakresie wychowania moralnego.

W szczególności umożliwia ono

W szczególności umożliwia ono

zorientowanie się w istniejącej zgodności lub

zorientowanie się w istniejącej zgodności lub

rozbieżności między wartościami cenionymi

rozbieżności między wartościami cenionymi

najwyżej w interesującym nas kręgu

najwyżej w interesującym nas kręgu

kulturowym a wartościami preferowanymi

kulturowym a wartościami preferowanymi

przez naszych wychowanków. Tym samym

przez naszych wychowanków. Tym samym

sprzyjać może usprawnieniu i

sprzyjać może usprawnieniu i

unowocześnieniu wychowania moralnego.

unowocześnieniu wychowania moralnego.

Rozwój moralny najogólniej rzecz ujmując, jest

Rozwój moralny najogólniej rzecz ujmując, jest

procesem stopniowych zmian zachodzących

procesem stopniowych zmian zachodzących

we wrażliwości moralnej dziecka, w jego

we wrażliwości moralnej dziecka, w jego

stosunku do dobra i zła, do własnych czynów i

stosunku do dobra i zła, do własnych czynów i

ich skutków oraz do spraw innych ludzi. W

ich skutków oraz do spraw innych ludzi. W

rozwoju tym istotne są zmiany w sferze

rozwoju tym istotne są zmiany w sferze

podzielanych przez jednostkę przekonań

podzielanych przez jednostkę przekonań

moralnych czyli w tzw. rozumowaniu

moralnych czyli w tzw. rozumowaniu

moralnym oraz w sferze konkretnego

moralnym oraz w sferze konkretnego

rozumowania moralnego, a więc zachowania

rozumowania moralnego, a więc zachowania

zgodnego z obowiązującymi powszechnie

zgodnego z obowiązującymi powszechnie

normami, regułami czy zasadami moralnymi.

normami, regułami czy zasadami moralnymi.

Bibliografia:

Bibliografia:

1. Mieczysław Łobocki „Wychowanie moralne w

1. Mieczysław Łobocki „Wychowanie moralne w

zarysie”

zarysie”