ROLA WARTOŚCI

Znaczenie wartości:

• Mają wymiar egzystencjalny

• Mają znaczenie w życiu człowieka

• Wartości są życiowym drogowskazem

• Są kryterium oceny - co jest dobre, a co złe

• Są podstawą do podejmowania decyzji przez społeczeństwo

W życiu człowieka wartości odgrywają wieloraką rolę: są czynnikiem integralnego rozwoju człowieka, przyczyniają się do kreowania tożsamości w wymiarze jednostkowym, ale też grupowym, są czynnikiem umożliwiającym projektowanie własnego życia.

Wartości są dla człowieka czynnikiem, który pomaga rozwiązywać konflikty - integruje społeczeństwo. Są czynnikiem motywacyjnym oraz czynnikiem rozwoju poznawczego człowieka. Jednostka, chcąc je poznać rozwija wyobraźnię, skojarzenia, poznaje siebie, rozwija swoje kompetencje, wartości służą odkrywaniu siebie jako istoty ludzkiej.

Wartości mają również znaczenie w rozwoju duchowym - poprzez dzieła sztuki rozwijają sferę emocjonalną człowieka. Umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie człowieka jako jednostki - członka grupy. Urzeczywistnienie wartości jest związane z odkrywaniem siebie

Wartości w życiu społeczno - kulturowym są punktem odniesienia. Są sankcją w stosunku do osób lub grup, które nie respektują obowiązujących w grupie wartości. Są czymś w rodzaju dynamizmu w życiu, są czynnikiem przemian społecznych, kulturalnych. Wartości ukierunkowują i legitymizują (uzasadniają), że to jest właściwe, a to nie. Pozwalają na utrwalanie i podtrzymywanie pewnych norm.

Aksjologia pedagogiczna zajmuje się wartościami w procesie socjalizacji i wychowania

1. Słownik Pedagogiczny Okonia

Aksjologia pedagogiczna - w ujęciu wąskim to dziedzina zajmująca się tymi wartościami, które wychowanie ma zaszczepić w wychowankach

2. Leksykon Pedagogiczny Śliwerskiego

Aksjologia pedagogiczna - jako dział pedagogiki ogólnej (w szerszym znaczeniu) zajmuje się wartościami w socjalizacji i wychowania człowieka, dostarczający przesłanek teoretycznych do oddziaływań ped. czy formułowania treści i programów wychowawczych. Płaszczyzny:

• Teoretyczne - bada się ogólną naturę wartości, możliwości ich poznania i definiowania, ich genezę i istnienie

• Postulatywne - wiążą się z próbami ustalenia taksonomii wartości, ich klasyfikacji, a także kryteriów i reguł wartościowania

Aksjologia pedagogiczna powstała na skrzyżowaniu ped. ogólnej i aksjologii

Nurt humanizmu pedagogicznego ukierunkował zainteresowanie rozwoju aksjologii. Wzrost tego zainteresowania datuje się na lata 1989. Nastąpił tzw. renesans aksjologii w edukacji i wychowaniu. Wartości miały w końcu swój sens, który został zatracony przez ideologię socjalistyczną.

Władysław Cichoń - istnieje bezsporna konieczność respektowania wartości w problematyce wychowawczej. Podkreśla także ujawnianie się dwojakiej funkcji wartości, które dot. praktyki i teorii wychowania:

• Wartości z jednej strony określają założenia teorii wychowania, są postawą programu wychowawczego

• Wartości określają cele działalności wychowawczej

Urszula Ostrowska - rolę wartości w teorii wychowania sprowadza do dwóch:

• Normatywny system działalności wychowawczo - edukacyjnej, elementarnej wiedzy z różnych przedmiotów, zwłaszcza humanistycznych i artystycznych

• Obiekt badań interdyscyplinarnych

Wartości funkcjonują w dwóch światach:

• Świat wartości nauczyciela / wychowawcy

• Świat wartości ucznia / wychowanka

Raporty edukacyjne - wpływają na sposób formułowania wartości w wychowaniu. Są wynikiem wspólnej pracy Klubu Rzymskiego, Biura Edukacji UNESCO oraz …. Raporty te przyczyniają się do wyodrębnienia, przewartościowania pewnych pojęć.

Obywatelstwo europejskie - jest rozumiane jako idea humanistyczna normatywna, porozumiewanie się ponad różnicami, pomimo różnic poczucia przynależności

Pierwsza rewolucja globalna - Raport Klubu Rzymskiego: autorzy przeczą poglądom, że następuje upadek wartości. Budują tezę, że nowa rzeczywistość to początek nowej aksjologii cywilizacji humanistycznej. Zwiększa się świadomość ludzi odnośnie problemów, które są i które były.

Edukacja dla Europy - Raport Komisji Europejskiej: podkreślone zostały wartości ważne w wychowaniu:

• Prawa człowieka

• Godność człowieka jako istoty ludzkiej

• Podstawowe swobody

• Demokratyczna prawomocność

• Pokój i odrzucenie przemocy

• Poszanowanie innych ludzi

• Solidarność międzyludzka

• Rozwój zrównoważony (równość szans)

• Zasady myślenia racjonalnego - etyczne weryfikowanie dowodów

• Ochrona ekosystemów

• Odpowiedzialność jednostkowa

Wartości są podstawą budowania programu wychowania europejskiego

Obszary aksjologiczne:

• Obywatelstwo społeczne

• Obywatelstwo międzykulturowe

• Wychowanie eksponujące wartość różnorodności i otwartości na świat

• Obywatelstwo ekologiczne

Cele wychowania europejskiego:

• Wpajanie wspólnych wartości cywilizacji europejskiej

• Szacunek dla różnicy

• Rozwijanie aktywności twórczej oraz kształtowanie gotowości do podjęcia zatrudnienia

Wartości zawarte w programach (Polska):

• Prawda - rozwija intelekt

• Dobro - rozwija wolę działania

• Piękno - dot. wrażliwości, sfery emocji i uczuć

Pytania potrzebne do budowy programu wychowawczego:

• Co mogę wiedzieć?

• Co powinienem czynić?

• Na co mogę mieć nadzieję?

• Czym jest człowiek?

W polskich publikacjach podkreśla się kultywowanie wartości uniwersalnych takich jak:

• Humanizm

• Godność

• Dobro wspólne

• Demokracja

• Solidarność

• Wolność

• Odpowiedzialność

• Autonomia

• Pokój

Lewowicki - określił wartości jakie trzeba uwzględnić w programach edukacyjnych:

• Prawo do życia i wolności

• Podmiot i tożsamość człowieka

• Swobody obywatelskie

• Życie wolne od zagrożeń wojną

• Pluralizm polityczny, religijny

• Godziny poziom życia duchownego, materialnego

• Możliwość samorealizacji

• Rodzina

• Edukacja

• Zdrowie

• Praca

Funkcje wartości i celów wychowania:

• F. celowościowa - wartości stanowią cel ludzkich dążeń

• F. treściowa - wartości są źródłem dla określania celów wych., są w celach i treściach wych.

• F. sytuacyjna - w sytuacjach wychowawczych wychowanek poznaje, zmienia wartości, ma możliwość ich zrozumienia

• F. informacyjna - mona stwierdzić czy ktoś jest tolerancyjny czy nie, można poznać wychowanka poprzez te wartości, które ceni

• F. integracyjna - wartości są płaszczyzną wspólną między wychowawcą, a wychowankiem

• F. determinująca - można rozpatrywać w odniesieniu do wychowawcy

---