O specjalnych

potrzebach

edukacyjnych

Współpraca z rodzicami

dziecka

Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych

wymaga pomocy nie tylko w szkole. Dziecko

powinno mobilizować swoje możliwości w

uczeniu się, wymaga także wsparcia swoich

rodziców bądź opiekunów. Warto, by rodzice

ucznia znaleźli z kolei wsparcie u nauczycieli i

wiedzieli, jak właściwie pomagać swojemu

dziecku.

Rodzice są pierwszymi wychowawcami dzieci.

To oni mają prawo do decydowania o

wychowaniu, i kształceniu swojego dziecka,

ponoszą także odpowiedzialność za jego

zdrowie, rozwój, przygotowanie do

samodzielnego życia. Zaspokajają jego potrzeby

materialne. Domu rodzinnego, ciepła i
serdeczności rodziny nie zastąpi żadna

najwspanialsza placówka publiczna. Szkoła

spełnia rolę drugoplanową i powinna wspierać

wychowawcze funkcje rodziny.

Bez ścisłej współpracy szkoły z domem

rodzinnym nie jest możliwe zapewnienie

uczniom odpowiednich szans edukacyjnych.

Dlatego każdej szkole powinno zależeć na

tym, aby rodzice zechcieli włączyć się w jej

życie. Nauczyciele zaś muszą chcieć i umieć

nawiązać dobre kontakty z rodzicami

uczniów.

Rodzice coraz częściej biorą czynny udział w

kreowaniu szkolnej rzeczywistości oraz

decydowaniu o istotnych sprawach szkoły.

Powoływane są rady rodziców, które stanowią

podstawę dobrej współpracy ze szkołą.

Zadaniem i wręcz obowiązkiem rodziców

powinno być włączenie się (w miarę

możliwości) w system wychowawczy szkoły,

który wspólnie wypracowany, powinien

zmierzać do wszechstronnego rozwoju

młodego człowieka.

Aby tak było nauczyciele i rodzice powinni mieć

na uwadze dobro dzieci, kierować się tymi

samymi celami, tylko w takich warunkach

bowiem można prawidłowo kształtować

osobowość ucznia, co pozwoli również wyposażać

go w niezbędną wiedzę. Podstawową formą

współpracy szkoły z domem rodzinnym jest dobry

przepływ informacji na drodze rodzic-nauczyciel.

Bezpośredni kontakt pozwoli na wzajemne

poznanie się i zrozumienie potrzeb, oczekiwań i

problemów wobec siebie nawzajem. Żadna inna

metoda nie zastąpi stałego kontaktu i rozmów.

Należy pamiętać, iż społeczność szkolną tworzą

trzy grupy osób - uczniowie, nauczyciele,

rodzice i grupy te są współzależne od siebie.

Nie ulega wątpliwości, że relacje

miedzy tymi osobami nie należą do

najłatwiejszych, dlatego tak wiele zależy od

umiejętności społecznych szczególnie dorosłych

osób, które pozwalałyby radzić sobie w

trudnych sytuacjach wszystkim. Jedną z

częstych przyczyn powstawania zadrażnień są

oczekiwania rodziców w stosunku do szkoły.

Czego rodzice oczekują od szkoły?

(argumenty zebrane na podstawie rozmów

indywidualnych z rodzicami oraz podczas warsztatów organizowanych dla

nauczycieli i rodziców):



indywidualnego podejścia do dziecka



rzetelnych informacji o działaniach szkoły



nauczania samodzielności, korzystania z

różnych źródeł informacji



sprawiedliwego podejścia do ucznia



rozwijania uzdolnień i zainteresowań ucznia



pomocy w przezwyciężaniu trudności,

akceptacji dziecka



wskazanie metod skutecznego uczenia się



życzliwej atmosfery



profesjonalizmu nauczyciela, wykwalifikowanej

kadry nauczycieli i specjalistów



rozwijania samodzielności u dzieci



wyposażenia dziecka w operacyjną wiedzę i

umiejętności



zapewnienia bezpieczeństwa dziecku



sprzyjania rozwojowi osobowości



różnorodnej oferty zajęć pozalekcyjnych



pozytywnych oddziaływań wychowawczych



sprawiedliwego traktowania dziecka



udzielania pomocy w trudnych sytuacjach



zauważania inności dziecka i odpowiednich działań



bogatej bazy dydaktycznej

Jakie umiejętności rodziców wpływają na

efektywność współpracy z nauczycielem ?

Dla dobra dziecka ważne jest, aby rodzic

inicjował spotkania ze szkołą zanim pojawią

się problemy. Warto pamiętać o wyborze

odpowiedniego czasu i formy kontaktu,

dlatego najlepiej skontaktować się z

nauczycielem i to umówić. Najlepiej kiedy

czas spotkania jest dogodny dla obydwu

stron. Ważne jest również zaplanowanie

spotkania, ustalenie celu czy np. spisanie

spraw, które chcesz poruszyć, ułożenie

zagadnień do omówienia według ich

ważności. Podczas spotkania należy

pamiętać o celu spotkania.

Okazywanie przez rodzica pozytywnego

nastawienia wobec nauczyciela może wpłynąć

na lepszą atmosferę spotkania. Dobrze kiedy

rodzic naprawdę aktywnie słucha nauczyciela,

ważne jest zwrócenie uwagi na to aby, nie

podnosić głosu, nie usztywniać się i

nadmiernie nie gestykulować, bo zachowania

takie mogą zakłócić efektywność spotkania.

Niewątpliwie pomaga w kontakcie bycie

życzliwym, otwartym i obiektywnym. Rodzic

ma prawo oczekiwać od nauczyciela

konkretnych rozwiązań trudnych sytuacji

związanych z dzieckiem, a nie tylko

wskazywania problemów.

Jeżeli nauczyciel w danym momencie nie

potrafi zaproponować konkretnych

rozwiązań, możemy poprosić o następne

spotkanie, aby móc te rozwiązania

wypracować i ustalić plan działań w

odniesieniu do trudnej sytuacji. Warto też

dopytać nauczyciela, jak jako rodzic możesz

pomóc dziecku, poprosić o przykłady zadań

domowych dla dziecka. W konstruktywnej

rozmowie z nauczycielem warto podkreślać,

że zależy nam na dobrym wykształceniu

naszego dziecka.

Nauczyciel a

współpraca z uczniem

Relacja nauczyciela z uczniem to ustawiczne

współdziałanie, które wymaga od nauczyciela

umiejętności interpersonalnych takich jak:

negocjacje, skuteczna komunikacja, rozwiązywanie

konfliktów czy umiejętności diagnozowania potrzeb

uczniów, rodziców i innych nauczycieli. Praca z

dzieckiem, którego w dużej mierze ta relacja

kształtuje, wymaga od nauczyciela intensywnej pracy

ze sobą i nad sobą samym. Posługiwanie się

umiejętnościami interpersonalnymi przez

nauczyciela może o wiele skuteczniej w te

umiejętności wyposażać ucznia. Tym bardziej, że

współczesne tendencje rozwoju roli nauczyciela idą

w kierunku rozbudzania w dzieciach ciekawości

świata, uczenia ich jak mają się uczyć i jak mają żyć.

Tylko profesjonalnie działający, obdarzony

pozytywnym obrazem samego siebie

nauczyciel może sprawić, że jego uczniowie

będą w stanie zmagać się z trudnościami, a

stałe uczenie się stanie się ich życiową

szansą.

Warto, aby nauczyciel jako profesjonalista

pamiętał, iż istotną potrzebą każdego

człowieka jest poczucie własnej wartości i

adekwatny poziom samoakceptacji.

Psychologia humanistyczna opiera się na

przekonaniu, że bezpieczeństwo w relacjach

interpersonalnych, samoakceptacja i

możliwość samodzielnego decydowania o

sobie to warunki do prawidłowego rozwoju

każdego człowieka. Uczniowie o wysokiej

samoocenie żyją w zgodzie z samym sobą,

realistycznie, a zarazem pozytywnie

postrzegają samych siebie i swoje możliwości.

Uczniowie o wysokiej samoocenie stawiają

sobie wyższe i bardziej realistyczne cele.

Ponieważ nie przeraża ich perspektywa

porażki, są o wiele bardziej skłonni do

podejmowania ryzykownych prób i wyzwań,

nawiązywania współpracy i wyrażania uczuć.

Adekwatnie reagują na krytykę lub

niepowodzenie, uczą się na błędach, ale nie

obniża to ich poczucia własnej wartości. Im

niższa samoocena ucznia, tym bardziej jest on

konformistyczny, mniej skłonny do

podejmowania prób i ryzyka, bardziej

uzależniony od akceptacji otoczenia. Uczniowie

o bardzo niskiej samoocenie są wyizolowani,

wycofani, obawiają się brać w czymkolwiek

udział, nadmiernie reagują na krytykę,

osiągają na ogół

wyniki poniżej swoich możliwości, wydają się

niezdolni do koncentracji na zadaniu, gdyż

zajmują się głównie problemami, jakie mają

sami ze sobą.

Porażki (często nawet drobne) postrzegają

jako kolejny cios w ich wątłe poczucie własnej

wartości. Mają tendencję do stawiania sobie

zaniżonych celów. Niekiedy odwrotnie,

stawiają sobie cele nierealistycznie wysokie,

aby nikt nie mógł ich obwiniać za to, że

ponoszą porażki lub działają w celu samo

ukarania się. Boją się niepowodzenia i krytyki,

ale też nie potrafią przyjmować komunikatów i

ocen pozytywnych, gdyż są one sprzeczne z

negatywną opinią o samych sobie, jaką już w

sobie ukształtowali.

Dla zwiększenia samooceny warto pomagać

uczniom w wyrażaniu swoich uczuć, uczyć ich

odkrywania przekonań, jakie mają o sobie i

wyrażania opinii wobec innych. Jeśli dziecko

nauczy się wyrażania wątpliwości i trudnych

obaw na swój temat, stworzy bardziej

adekwatny obraz samego siebie. Nauczyciel

wykazujący się gotowością do prowadzenia z

uczniami rozmów dotyczących tego, jak

postrzegają i przeżywają swoje sukcesy i

porażki, jest bardziej optymalny w realizacji

procesu kształcenia.

Warto też, aby nauczyciel wiedział, że może:

-przydzielać uczniom zadania odpowiednie

do ich możliwości (nie narażać na oczywiste

niepowodzenia),

-zwracać uwagę raczej na sukcesy niż

porażki i zachęcać do dalszej pracy w

przypadku braków i błędów,

-przedstawiać uczniowi, jakie dokładnie

błędy popełnił, za co konkretnie został

oceniony,

z czego wynikają błędy, jak może ich w

przyszłości uniknąć (w innym przypadku nie

będzie potrafił z informacji nauczyciela

skorzystać).

Pełny wywiad na

temat dziecka

Wymiana informacji na temat ucznia między

nauczycielem a rodzicem tego ucznia

powinna składać się z trzech elementów :



Wywiad przeprowadzany przez

nauczyciela, podczas którego rodzic

przedstawia swoje obserwacje i wiedzę na

temat dziecka;



Relacja nauczyciela o obserwacjach na

temat funkcjonowania ucznia w szkole;



Edukacja rodzica na temat typowych

problemów i potrzeb edukacyjnych ucznia

z danym rodzajem choroby/ typem

niepełnosprawności.

Przykład

agresywnego

Janka

Przykład ten pokazuje, że ważne jest, aby

wychowawca czerpał informacje o wszelkich

chorobach/ dysfunkcjach dzieci:



Z rozmów z rodzicami;



Z dokumentacji przedszkolnej, trafiającej z

dzieckiem do szkoły.

Informacje takie są szczególnie ważne w

przypadkach:



Uczniów, których choroba/ dysfunkcja nie jest

widoczna gołym okiem, tak jak oczywista jest w

przypadku niepełnosprawności ruchowej;



Uczniów, których niepełnosprawność jest

wrodzona lub jest wynikiem wcześniejszego

urazu czy przewlekłej choroby.

Jak zebrać informacje od rodziców, gdy nie

każdy chce o tym mówić, lub uważa że to

nieważne? Można rozpocząć już na

pierwszym zebraniu rodzicielskim (schemat).

W pierwszej kolejności nauczyciel musi

dowiedzieć się, czy w jego klasie są

uczniowie z dolegliwościami zdrowotnymi,

jakiego typu choroby/ dysfunkcje i jakie

specjalne potrzeby są z nimi związane, a co

za tym idzie- którym dzieciom potrzebna jest

szczególna uwaga i specjalna pomoc. Z

każdym rodzicem takiego ucznia należy

przeprowadzić wywiad (pytania).

Należy uszanować prywatność dziecka i

dokładnie ustalić z jego rodzicem, a dziecko

poinformować, jakie informacje i komu

zostaną przekazane (inni nauczyciele,

pielęgniarka szkolna, pedagog/ psycholog

szkolny) dla jego dobra jako ucznia.

Nauczyciel powinien przekazać rodzicowi

informacje na temat funkcjonowania jego

dziecka w szkole. Informacja ta powinna

dotyczyć nie tylko uczenia się, ale również

funkcjonowania emocjonalno- społecznego.

To bowiem także bardzo ważne obszary dla

rozwoju dziecka. Mają one również wpływ na

uczenie się. Dziecko zalęknione, odrzucone

przez rówieśników może czuć niechęć do

szkoły wcale nie w związku z

niepowodzeniami w nauce.

Każdemu rodzicowi należy się rzeczowa

informacja od specjalisty, jakim jest

nauczyciel pracujący z dzieckiem o

specjalnych potrzebach edukacyjnych, czego

wymaga uczeń, aby realizować swój

potencjał w uczeniu się.

Wspieranie dziecka razem przez szkołę i rodziców

wymaga budowania w codziennym funkcjonowaniu

dobrej wzajemnej relacji rodzica z nauczycielem. Na

jakość tej relacji ma wpływ zarówno rodzic, jak i

nauczyciel. Dobra relacja polega na gotowości obu

stron otwierania się na kontakt, na umiejętności

wzajemnego słuchania, na ciągłym, wzajemnym

uzupełnianiu się, zrozumieniu i umiejętności

komunikowania się . Właściwe współdziałanie

powinno polegać na wspólnej organizacji procesu

wychowania w szkole i w domu rodzinnym poprzez

podwojenie sytuacji wychowawczych, ich

zróżnicowanie, ujednolicenie sposobu oddziaływań,

metod nagradzania i karania, roztaczania kontroli,

pobudzania do działań pożądanych.

Zarówno nauczyciel jak i rodzic powinien

pamiętać, iż budowanie wzajemnego

zaufania przy pierwszym kontakcie jest

łatwiejsze niż odbudowywanie. Ma ono

charakter aktywny, opiera się na

oczekiwaniach, towarzyszą mu pozytywne

emocje i jest jak gdyby formą kredytu.

Odbudowa zaufania może napotykać na

opór, odwołuje się do wcześniejszych

doświadczeń, jest hamowana przez obawy,

towarzyszą jej negatywne emocje i przede

wszystkim wymaga obustronnego wysiłku.

Stworzenie warunków pełnego porozumienia

w przypadku niektórych rodziców sprawia

poważne trudności i często możliwe jest

dopiero w efekcie długich starań

wychowawcy. Warto jednak podkreślić, że

zadanie to jest tak samo ważne jak dobra

współpraca z uczniem w szkole podczas

codziennych zajęć.

Jaki wpływ może mieć

współpraca rodzica ze szkołą

i szkoły z rodzicem na

funkcjonowanie i rozwój

dziecka?

Każde dziecko posiada mniejsze, większe lub

nadzwyczajne możliwości, a poprzez ich różnorodność

indywidualne potrzeby edukacyjne. Celem

nadrzędnym zatem staje się traktowanie każdego

ucznia jako odrębnej jednostki, uznając jej

indywidualność za godną poszanowania.

W podejściu do ucznia z różnego rodzaju dysfunkcjami

dostrzeżono, iż trudności szkolne wynikają z

nakładania się całego szeregu czynników. Jedynie

część z nich to czynniki zależne od ucznia, pozostałe

są w dużej mierze związane ze środowiskiem

zewnętrznym i płynącymi stamtąd wykluczeniami czy

brakiem infrastruktury edukacyjnej. Wiedza ta

pozwoliła zrozumieć, że wszystko, co robi nauczyciel,

jego kompetencje, doświadczenie, a także relacje z

uczniami i rodzicami – wszystko to ma wpływ na

postępy ucznia w nauce i jego wszechstronny rozwój.

Współpraca należy do najtrudniejszych wymiarów

relacji międzyludzkich. Jest trudnym obszarem, gdyż

wymaga rezygnacji z celów własnych, podrzędnych,

na rzecz nadrzędnego. Wszechstronny rozwój

dziecka jednak wydaje się celem priorytetowym

zarówno szkoły jak i rodziców, dlatego tak istotna

staje się efektywna współpraca pomiędzy tymi

podmiotami.

Od rodziców wymaga się pełnienia roli

przewodników dziecka, w coraz bardziej

komplikującej się rzeczywistości. W tym bardzo

trudnym procesie, często przerastającym ich

możliwości, może ich wspierać jedynie kompetentny,

empatyczny, a zarazem kreatywny wychowawca. Tej

wspomagającej funkcji nie ureguluje prawo, ale

świadomość, że jedynie partnerski dialog, wzajemne

zaufanie i życzliwość mogą zapewnić warunki

prawidłowego rozwoju i sukcesu naszych uczniów.

Emocjonalne wsparcie dla rodziców uczniów o
specjalnych potrzebach edukacyjnych

Wiele osób, próbując pocieszać osoby po

traumatycznym zdarzeniu lub – jak w przypadku

rodziców uczniów o specjalnych potrzebach –

znajdujące się w stanie podwyższonego napięcia

stresowego, odnosi się do potocznych wyobrażeń

o tym, czym jest wsparcie. Starają się więc:



Uspokajać osobę wspieraną, pocieszać ( Będzie

dobrze! Proszę się nie martwić! Tak już musi

być, ale to do przeżycia!);



Odwracać jej uwagę od nieprzyjemnych

przeżyć ( Proszę nad tym tak nie rozmyślać!

Nie warto tego tak analizować!);



Perswadować nieracjonalność emocji (Proszę

nie płakać, bo to nic nie da! To jeszcze nie takie

straszne! Mogło być gorzej! Przygnębienie nie

pomoże panu/ pani!);



Wzbudzać emocje pozytywne, rozśmieszać;



Umniejszać negatywne zdarzenia (Muszę

powiedzieć, że znam jeszcze trudniejsze

sytuacje, Proszę docenić, że dziecko nie ma

poważniejszych dysfunkcji, Nie trzeba się tak

martwić, bo ja znam rodziców w większym

kłopocie);



Dawać rady i gotowe rozwiązania ( Musi

pani/pan …, Powinien pan/ Powinna pani….).

Tymczasem profesjonalne wsparcie emocjonalne zakłada,

że właściwe i przynoszące ulgę osobie wspieranej jest:



słuchanie, towarzyszenie w przeżywaniu przykrych

emocji, tak by nie hamować ich ekspresji i wyrażenia

słowami;



Zachowanie równowagi w podziale uwagi między

nieprzyjemne przeżycia a bycie „tu i teraz” ( czyli

nieprzyzwalanie na „zatapianie się” w emocje związane

z relacjonowanymi zdarzeniami);



Akceptacja wyrażania uczuć, bez ich krytyki;



Upewnianie osoby wspieranej w pozytywnych aspektach

jej doświadczenia i zasobach( zamiast „pustego”

pocieszania);



Umożliwianie samodzielnego poszukiwania rozwiązań;



Oferowanie, a nie narzucanie , wskazówek i dawanie ich

po upewnieniu się o gotowości ich przyjęcia przez osobę

wspieraną.

Rodzic, u którego obniży się poziomu stresu, który

znajdzie zrozumienie własnych, trudnych emocji u

życzliwego nauczyciela, uwolni się od zakłócającego

wpływu tych emocji. Umożliwi mu to podejmowanie

racjonalnych decyzji i ułatwi mobilizację do działania.

Wsparcie powinno odbywać się w pewnych ramach.

Ponieważ praca nauczyciela nie jest sytuacją

profesjonalnej pomocy psychologicznej, nie będzie on

zawierał umowy na „spotkania wsparciowe”. Chodzi

raczej o stworzenie możliwości, danie zachęty rodzicowi
ucznia do relacjonowania kłopotów ze swoim dzieckiem,

które wywołują trudne emocje: przygnębienie, smutek,

żal, poczucie bezradności, irytację. Jeśli więc rodzic

wycofuje się z takich relacji uznając, że nie czas i

miejsce na nie, nauczyciel powinien zachęcić go do

kontynuowania, zadeklarować zainteresowanie i chęć

lepszego zrozumienia sytuacji dziecka i rodzica.

Aby efektywnie i jak najbardziej profesjonalnie

udzielać emocjonalnego wsparcia rodzicom

uczniów, potrzebne są opisane poniżej

umiejętności interpersonalne:

Uważność – to podstawa wobec rozmówcy,

uznanie jego prawa do dzielenia się

trudnościami, wyrażająca szacunek do niego i

gotowość do słuchania i wsparcia. Bycie

uważnym to dostrzeganie zachowań

werbalnych (tego, co mówi) i pozawerbalnych

(tego, jak wyraża siebie i zachowuje się)

rodzica ucznia oraz okazywanie mu tego, że

słucha się z uwagą.

Parafrazowanie - to formułowanie własnymi słowami

podstawowych czy najważniejszych treści wypowiedzi

osoby wspieranej. Dzięki zastosowaniu parafrazy można:



Upewnić się, czy dobrze się rozumie rodzica ucznia;



Okazać mu, że uważnie się słucha;



Dać potwierdzenie, że się go rozumie.

Odzwierciedlanie – polega na wyrażaniu własnymi

słowami uczuć przeżywanych przez osobę wspieraną,

które to odczucia odczytujemy z jej przekazu werbalnego

(wprost i nie wprost) oraz pozawerbalnego ( np. Gdy

pan/pani mówi, to oczy pani wilgotnieją i zapada się

pan/pani w siebie. Czuję, że to pana/panią bardzo

zasmuca). Dzięki odzwierciedleniu można:



Upewnić się, czy dobrze się rozumie przeżycia rodzica

ucznia;



Okazać, że uważnie się go słucha;



Okazać mu, że empatycznie rozumiemy i akceptujemy

jego przeżycia emocjonalne.

Przejawy

ekspresji

ukrywające

prawdę

Podzielenie się uczuciami – polega na

zakomunikowaniu przez nauczyciela uczuć budzących

się w związku z treściami wnoszącymi przez

wspieranego rodzica ( relacjonowanymi zdarzeniami,
myślami, uczuciami). Takie osobiste „odsłonięcie się”

wzbudza zwykle w osobach wspieranych zaufanie.

„Wspieranie przez dotyk” – ma ogromne znaczenie.

Polega na naturalnych, drobnych gestach, jak

dotknięcie dłoni, zdecydowany (ale nie miażdżący)

uścisk dłoni, położenie ręki na ramieniu, lekkie

poklepanie po nim, przytulenie – to wszystko, co może

być odczytane jako komunikaty „jestem tu, możesz na

mnie liczyć”. Jednak dotyk nie jest zalecany w

profesjonalnym udzielaniu wsparcia, choć może

efektywnie pełnić taką rolę w kontaktach z bliskimi

osobami.

Upewnianie „w sobie” – polega na umacnianiu w

rodzicu ucznia przekonań dotyczących jego

zasobów – tego, że jego kompetencje,

umiejętności, doświadczenia, wiedza oraz cechy

stanowią dobrą bazę dla dokonania zmian w

relacji z dzieckiem, uzyskania poprawy,

znalezienia rozwiązania problemów.

Skoncentrowanie uwagi na pozytywach – Jeśli

rodzic ucznia nie docenia lub wątpi w swoje

mocne strony, warto ześrodkować jego uwagę na

pozytywach, w celu wzmocnienia jego poczucia

własnej wartości i poczucia wpływu na

rzeczywistość i możliwość dokonywania zmian w

kontakcie z własnym dzieckiem.

Przegląd doświadczeń rozwojowych – polega na

zachęceniu rodzica ucznia do skupienia się na

doświadczeniach (przyjemnych i nieprzyjemnych) w

pracy czy kontakcie z dzieckiem, które w ostatnim

czasie niewątpliwie przyczyniły się pozytywnie do

szeroko pojmowanego rozwoju jego, jego dziecka i

ich wzajemnej relacji.

Przegląd sukcesów – polega na zaproponowaniu

rodzicowi ucznia, by świadomie przywołał

wspomnienia doświadczonych przyjemności,

radości, spełnienia, samorealizacji, związanych z

jego pracą wychowawczą i edukacyjną oraz

rozwojem jego dziecka. Przypomnienie takich

sytuacji wywołuje stan satysfakcji i bardziej

pozytywnego nastawienia do bieżących zdarzeń.

Jak wspierać rodzica w pomaganiu

dziecku?

Zebranie informacji na temat dysfunkcji i

związanych z tym trudności i potrzeb specjalnych

dziecka nie oznacza jeszcze identyfikacji problemów

rodzica ucznia z tym związanych. Rodzice takich

dzieci różnią się, a sposób przystosowania do

sytuacji zależy od:



Czasu mierzenia się z dysfunkcją dziecka;



Poziomu i charakteru uszkodzeń dziecka;



Stopnia samodzielności dziecka;



Trudności, jakie dziecko przeżywa, i kłopotów,

jakie sprawia rodzicowi;



Cech rodzica (np. odporność na stres,

nadopiekuńczość)

Aby efektywnie wspierać rodzica, trzeba poznać jego

problemy z dzieckiem, a nie tylko trudności dziecka.

Informacja o tych problemach powinna dotyczyć kilku

obszarów:



Emocje (sposoby radzenia sobie z trudnymi uczuciami i

ze stresem);



Organizacja czasu (czas dla siebie, czas poświęcany

dziecku);



Umiejętności (umiejętność zabawy edukacyjnej,

rozmowy z dzieckiem, pomocy w zadaniach szkolnych);



Przyszłość (przekonania rodzica dotyczące przyszłości

dziecka i strategie przyjmowane w celu wzmacniania

dziecka ku możliwie samodzielnej przyszłości);



Warunki (dostosowanie mieszkania, dojazdów do

szkoły).

Warto pamiętać, że nie istnieją rodzice idealni.

Każdy ma mniejsze bądź większe problemy z

wychowywaniem dzieci. Jeśli jednak nie możemy

być rodzicem idealnym, to należy się postarać, by

być wystarczająco dobrym rodzicem. Tego typu

rodzice wychowują dzieci pogodne, otwarte na

kontakty z innymi osobami, pewne siebie, potrafiące

nawiązać trwałe więzi z innymi ludźmi, wytrwałe,

zdolne do współdziałania, troszczące się o siebie i

innych, lojalne, samodzielne i twórcze. Pracując z

rodzicami nie należy starać się uczyć ich

wszystkiego. Każdy nauczyciel czy specjalista

powinien ze swojej wiedzy wybrać to, co jest

odpowiednie dla określonych rodziców.

Motywowanie do samodzielnego

poszukiwania rozwiązań

Odbywać się powinno po wysłuchaniu i emocjonalnym

wsparciu rodzica. Można je opisać w kilku krokach:



Analiza trudności rodzica z pomocą dziecku w

usamodzielnianiu się (Zastanówmy się, co jest tutaj

podstawowym problemem? Na czym polega pana/pani

trudność?);



Analiza prób poradzenia sobie z tą trudnością ( Co

pan/pani próbowała z tym zrobić, zaradzić temu? Jakie

to przyniosło efekty? Jak pan/pani sądzi, dlaczego nie

było to skuteczne?);



Propozycje pomysłów rozwiązania ( Jakie ma pan/pani

pomysły na spróbowanie czegoś nowego, co by było

bardziej skuteczne? Do jakich swoich dotychczasowych

sukcesów w pracy z dzieckiem może się pan/pani

odwołać?);

- Komentarz nauczyciela – zwrócenie uwagi

na zalety i wady pomysłów; zachęta do

generowania dalszych pomysłów;

- Prowadzenie ku rozwiązaniu – gdy rodzic

nie proponuje konstruktywnego

rozwiązania , nauczyciel może go

naprowadzać na takie rozwiązanie pytaniami

(Co by uznał pan/pani za bardziej

efektywne?... A jakie skutki to przyniesie?).

Udzielanie informacji

zwrotnej

Udzielanie informacji zwrotnej to

komunikowanie wprost rodzicowi, jak jego

postępowanie z dzieckiem ma się do

standardów postępowania, wynikających z

wiedzy, z którą był zapoznany na początku w

ramach edukacji rodziców uczniów o

specjalnych potrzebach. Informacje zwrotne

często pozwalają rodzicowi na dostrzeżenie

tych aspektów jego zachowań, które są

widoczne dla innych (np. dla wspierającego), a

niezauważane, automatyczne i bezrefleksyjne

dla niego samego.

Istnieje jedna ważna zasada związana z

udzielaniem informacji, zwana „kanapką

motywacyjną”. Nazwa określa strukturę informacji

– informacja trudniejsza do przyjęcia, mniej

pomyślna, mówiąca o tym, co wymaga zmiany,

powinna być umieszczona między dwiema

informacjami pozytywnymi. Gdy rodzic ucznia

usłyszy najpierw, za co (konkretnie!) docenia go

nauczyciel w pomocy dziecku, potem dowie się, co

warto zmienić, ulepszyć w postępowaniu z nim, a

na koniec ponownie otrzyma pochwałę, będzie

miał większą motywację do wprowadzenia zmiany,

o której konieczności poinformował nauczyciel. To

efektywniejsza strategia niż gdyby słyszał tylko

wskazówki, których realizacja ma być

naprawieniem jego błędów czy niedociągnięć.

Rodzic oporujący

Zdarza się, że rodzic ucznia o specjalnych

potrzebach (np. z ADHD) twierdzi, że jego

dziecko nie ma specjalnych problemów i nie

wymaga szczególnej pomocy. Nauczyciel inaczej

widzi tę sytuację i wie, że brak indywidualizacji

nauczania, odpowiedzi na potrzeby edukacyjne

tego dziecka i współpracy z jego rodzicem,

powodować będzie:



kumulację jego kłopotów z nauką;



problemy w rozwoju emocjonalnym (np. z

samooceną, w radzeniu sobie ze stresem);



problemy społeczne (w relacjach z dorosłymi i

rówieśnikami, w przestrzeganiu norm).

Jak radzić sobie z takim rodzicem? Warto

rozpocząć od zrozumienia powodów, dla których

rodzice tacy twierdzą uparcie, że nie ma

problemu. Otóż rodzice tacy:

- mogą zaprzeczać problemom, z których zdają

sobie sprawę, ponieważ w ten sposób chronią

swoje poczucie własnej wartości (nie muszą

przyznawać się przed sobą i przed innymi, że

mają „nieudane” – z ich punktu widzenia –

dziecko);

- wypracowali w domu niepedagogiczne sposoby

radzenia sobie z problemami (np. agresywne

dyscyplinowanie lub – przeciwnie – brak wymagań

i granic), które służą czasowemu opanowaniu

problemów w domu, ale powodują ich nasilenie w

szkole (np. szkoła jest obwiniana za to, że nie

potrafi nauczyć dziecka, które

w domu nie sprawia kłopotów…);

- czują niechęć, brak motywacji do poświęcania

czasu swojemu dziecku i korzystania ze wskazań

nauczyciela (a takiego zaangażowania wymaga

pomoc dziecku o specjalnych potrzebach

edukacyjnych).

Postępowanie takiego rodzica nauczyciel

powinien skonfrontować z faktami (obserwacje) i

wiedzą (teoria). Tutaj rozumiemy konfrontację

jako podanie pewnego komunikatu, którego

intencją jest pomoc rodzicowi w dostrzeżeniu

czegoś, czego nie widzi lub przed czym chce

uciec, pokazanie mu czegoś, co uporczywie

pomija lub czego nie zauważa lub co zakłada jako

oczywiste („ukryte założenia”). Konfrontacja

może wzbudzić oczywiście w rodzicu różne

uczucia: zaskoczenie, niezadowolenie, irytację.

Wtedy należy jednak stosować zasady wsparcia,

zwłaszcza odzwierciedlanie.

Konfrontowanie ma dwie formy:



bierna konfrontacja– polega na podzieleniu

się przez nauczyciela jakąś uwagą lub

obserwacją na temat ucznia i zestawieniu

tego z wypowiedzią rodzica (np. Mówi pan, że

nie ma pan kłopotów z synem, a ja widzę, że

trudno mu jest usiedzieć na miejscu. Jak pan

sobie z tym radzi?) Może to służyć wykazaniu

pewnej niespójności między faktami i

wypowiedziami. W tym wypadku refleksję,

komentarz pozostawia się samemu rodzicowi;



aktywna konfrontacja– polega na

zestawieniu niewiedzy i niezrozumieniu

kłopotów i potrzeb ucznia przez jego

rodzica z wiedzą nauczyciela (np.

Powiedział pan, że synowi nic nie dolega.

Proponuję, byśmy wspólnie przyjrzeli się

objawom ADHD, które występują u syna, a

wymagać to będzie specjalnej pomocy). W

tym wypadku nie pozostawia się

możliwości samodzielnego komentowania

wiedzy – nauczyciel występuje tu w roli

autorytetu przekazującego fakty i wiedzę

Biorąc pod uwagę kontakty z rodzicami

uczniów warto, aby nauczyciel pamiętał, iż,

jest zobowiązany poświęcić czas wszystkim

rodzicom, a nie tylko tym, których lubi. Dobre

kontakty z rodzicami w pozytywny sposób

wpływają na funkcjonowanie i rozwój

uczniów, zatem w konstruktywny sposób

mogą wpływać również na ich wszechstronny

rozwój. Różnorodność zachowań rodziców

wymaga od nauczycieli i specjalistów w

szkole swego rodzaju elastyczności i

profesjonalizmu w budowaniu relacji. Dlatego

posługiwanie się umiejętnościami

społecznymi staje się nieodzowne zarówno w

pracy z rodzicem jak

i uczniem.

Bibliografia:



Tomasz Garstka „Jak wspierać rodziców

uczniów o specjalnych potrzebach?” ;



Ośrodek Rozwoju Edukacji – Jolanta Rafał-

Łuniewska „Wspieranie dziecka ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
razem- rodzice i szkoła”;



Ministerstwo Edukacji Narodowej – „Moje

dziecko w przedszkolu i szkole- Poradnik
dla rodziców uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi”, Warszawa
2011;