Nauka i jej metodologie

Nauka podstawą skutecznego

oddziaływania człowieka na

świat

Znaczenie terminu „nauka”

• Geneza nowoczesnej nauki i jej rola w kulturze

współczesnej.

• System zdań prawdziwych o określonych

dziedzinach rzeczywistości, istotnych
powiązaniach między nimi i ich
prawidłowościach

• Zespół dyrektyw postępowania badawczego:

metodologia uzyskiwania informacji o świecie

• Społeczny system organizacji badań: nauka jako

zespół instytucji służących utrwalaniu,
przekazywaniu i rozwijaniu badań

2010

Edward Niesyty

2

Historyczno-społeczny charakter

nauki

• Nauka jako forma świadomości społecznej
• Neopozytywistyczna koncepcja nauki
• Społeczne i poznawcze funkcje nauki
• Cel nauki – odkrywanie obiektywnych

prawidłowości i formułowanie praw naukowych

• Nauka szczególnym rodzajem praktyki społecznej
• Nauka a wiedza i mądrość
• Naukowiec – uczony – mądry
• Nauka a technika (techné – gr. sztuka, rzemiosło)

2010

3

Edward Niesyty

Klasyfikacja nauk

• Według przedmiotu:

– nauki przyrodnicze
– nauki społeczne

• Według metody badań:

– nauki formalne
– nauki empiryczne (doświadczalne)

• Według głównego zadania:

– nauki teoretyczne (czyste)
– nauki praktyczne (stosowane)

2010

4

Edward Niesyty

Metody badania naukowego

• Pojęcie metodologii: metodologia ogólna i

metodologia szczegółowa

• Etapy badania naukowego:

1. obserwacja, opis, klasyfikacja zjawisk i ich własności
2. odkrywanie prawidłowości
3. budowanie teorii (wyjaśnianie badanego zjawiska)

• Istota rozumowań i rodzaje dowodzenia
• Formułowanie praw nauki

• Modele teoretyczne (prawa idealizacyjne) i ich

znaczenie w wyjaśnianiu zjawisk

• Model jako ogniwo pośrednie w poznaniu

obiektywnej rzeczywistości

2010

5

Edward Niesyty

Struktura teorii

• Struktura teorii naukowej w naukach formalnych:

– terminy pierwotne,
– język teorii
– aksjomaty,
– reguły dowodowe

• Struktura teorii naukowej w naukach empirycznych:

– zdania spostrzeżeniowe (atomiczne),
– twierdzenia ogólne
– generalizacje historyczne,
– hipotezy wyjaśniające.

• Sprawdzanie teoretyczne a sprawdzanie empiryczne

(empeiria – zmysły; doświadczenie),
eksperymentalne(eksperimentum – próba, doświadczenie).

2010

Edward Niesyty

6

Filozofia a nauki

szczegółowe

• Gnozeologiczne i metodologiczne znaczenie filozofii dla

uprawiania szczegółowych dyscyplin nauki

• Uniwersalny charakter metodologii
• Pozorna neutralność światopoglądowo-ideologiczna

metodologii

• Metoda materialistyczno-dialektyczna i metoda

metafizyczna (dynamiczne a statyczne ujęcie
rzeczywistości)

• Dialektyczna teoria rozwoju a wyjaśnianie procesów

historycznych.

• Metoda abstrakcji i stopniowej konkretyzacji oraz jej

zastosowanie w naukach szczegółowych.

• Metoda badawcza Karol Marksa w naukach społecznych

2010

7

Edward Niesyty

Nauka a technika

• Cechy współczesnego rozwoju nauki:

–

specjalizacja i syntetyzacja nauki

–

rozwój odkryć i wynalazków

–

wzrastające tempo ich praktycznego wykorzystania

• Problem granic nauki i poznania
• Rola nauki w opanowywaniu przyrody przez człowieka:

postęp w zakresie nauk rolniczych, przyrodniczych i
technicznych

• Rewolucja naukowo-techniczna: etapy rozwoju i

charakterystyczne cechy

• Zastosowanie metodologii nauk przyrodniczych i

eksperymentalnych do zarządzania procesami produkcyjnymi

• Nauka elementem składowym sił wytwórczych

2010

8

Edward Niesyty

Nauki społeczne współcześnie

• Rola nauki w planowaniu rozwoju sił

wytwórczych

• Rola nauki w planowaniu stosunków

produkcyjnych

• Nauka podstawą planowania i regulowania

zjawisk społecznych, demograficznych,
wzorów konsumpcji, wzrostu gospodarczego
itd.

• Nauki społeczne narzędziem działania

organizacji i partii politycznych

2010

9

Edward Niesyty

Zagadnienia do dyskusji

• Poznawcze i społeczne funkcje nauki
• Metodologiczne znaczenie filozofii w

naukach szczegółowych

• Rola nauk społecznych w

kształtowaniu stosunków
społecznych

• Podstawy i zakres autorytetu nauki i

badacza

• Naukowiec, badacz, uczony,

mędrzec...

2010

10

Edward Niesyty