23.nauka o pamięci(26 a tym), Filologia polska, Metodologia badań literackich


Nauka o pamięci: prekursorzy, główne założenia, znaczenie dla literaturoznawstwa (D)

Wyjaśnij pojęcia: pamięć kulturowa, postpamięć, miejsca pamięci, pamięć zbiorowa (M)

Jan Assmann

„Pamięć kulturowa.

Pismo, zapamiętywanie i

polityczna tożsamość

w cywilizacjach starożytnych”

KP98909

Główni przedstawiciele:

Jan Assmann

Aleida Assmann

Początki dyskursu badania pamięci (szerzej: kultury):

Szkoła Durkheima, z której wyrósł Maurice Halbwachs (twórca nowoczesnych badań nad pamięcią zbiorową) i współczesny mu historyk sztuki Aby Warburg. Apogeum badań nad pamięcią rozpoczęło się dzięki „odkryciu” doświadczeń holocaustu w Stanach Zjednoczonych. Właśnie podsumowując ten okres, Jey Winter sformułował i opisał zjawisko funkcjonujące pod nazwą memory boom. Europejski dorobek w badaniu pamięci zbiorowej wieńczy dzisiaj kategoria lieux de mémoire - miejsca pamięci, francuskiego historyka i filozofa Pierre'a Nory, która od 25 lat inspiruje badaczy w wielu krajach, czego efektem jest powstanie syntez „narodowych miejsc pamięci”. Na podstawie tego nurtu wyrosła krytyka, która nie tyle odrzuca tę kategorię, co stara się ją wzbogacić kontekstem transnarodowym. Przodują w tym wiedeńscy naukowcy z kręgu Moritza Csaky'ego.

Badacze skupiający się na pamięci społecznej, social memory to: amerykańscy socjologowie Jeffrey K. Olick i Joyce Robbins, w Niemczech - Harald Welzer, w Polsce m. in. - Stefan Czarnowski, Nina Assorodobraj-Kula, Barbara Szwacka, Andrzej Szpociński i Piotr Kwiatkowski.

Przedmowa do polskiego wydania (streszczam ją bo ma fajnie opracowane pojęcia;) napisana przez Roberta Traba

  1. Pamięć mimetyczna - naśladownictwo działań innych ludzi, służące naszemu poruszaniu się w codzienności. „Przechowuje ona wzorce działań, których uczymy się przedw wszystkim przez naśladowanie”

  2. Pamięć rzeczy - to „rzeczywistość materialna, w której się poruszamy, jest zegarem: wskazuje teraźniejszość, odsyła do przeszłości”; człowiek wyznacza swój horyzont wyobrażeń celowości i piękna, orientując się na rzeczy, a te z kolei przypominają mu o przeszłości, o przodkach

  3. Pamięć komunikatywna (na wykładzie Czapliński podkreślał, że istnieją dwa tłumaczenia tego terminu: pamięć komunikatywna albo pamięć komunikacyjna; pierwsza odwołuje się do procesu ustnego przekazywania indywidualnych doświadczeń, w związku z czym odpowiada za budowanie więzi; natomiast druga odwołuje się do procesów komunikacji) - obejmuje aktywną pamięć (wspomnienie) i doświadczenie żyjących pokoleń, które przekazywane są poprzez interaktywne działania, ale w sposób niesformalizowany, w formie potocznej komunikacji ustnej: przekazów rodzinnych, przyjacielskich rozmów międzypokoleniowych. Aktywność pamięci komunikacyjnej jest ograniczona do trzech/czterech żyjących w jednym czasie różnych pokoleń. Wraz z ich odejściem przestaje ona istnieć bądź - ze względu na oddziaływanie różnych czynników społecznych - staje się fragmentem pamięci kulturowej.
    Punkt krytyczny, który „ożywia pamięć”, następuje po czterdziestu latach, kiedy świadkowie przeżywający jakieś ważne wydarzenie w wieku dorosłym, kończą aktywność zawodową i wchodzą w finalny okres życia, pragną utrwalić i przekazywać następnym pokoleniom swój zapis owych wydarzeń. Współcześnie możemy obserwować to zjawisko na przykładzie zaczynającej się w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku eksplozji memuarystyki związanej z przeżyciami holocaustu, czy w Niemczech od połowy lat osiemdziesiątych XX wieku, kiedy rozpoczyna się, trwający z przerwami do dziś, wielki „spór historyków”. Na przypadek Polski i krajów Europy Wschodniej, nakłada się dodatkowo polityczny czynnik zmiany systemu, a co za tym idzie odblokowania cenzury.
    Transmisja pamięci i zapamiętywania dokonuje się w konkretnych warunkach kultury. Tworzy tę kulturę i jednocześnie powoduje, że jednostki budują między sobą więzi pozwalające identyfikować im się jako grupa posiadająca wspólną kulturę. Cały ten proces odbywa się w dwóch przestrzeniach:

  1. Pamięć kulturowa - suma trzech poprzednich obszarów pamięci. pamiętania, które wyraża się świadomym stosunkiem grupy do przeszłości osadzonej w konkretnej przestrzeni kulturowej, przekazywanej poprzez różne formy komunikacji społecznej: pismo, obraz, święta, rytuały. W przeciwieństwie do nieformalnej i mało zestrukturyzowanej (sic!) pamięci komunikatywnej, pamięć kulturowa wyróżnia się bardziej sakralnym, symbolicznym i abstrakcyjnym charakterem, co sprawia, że jej kreatorami nie są poszczególne jednostki, ale szeroko pojęte instytucje (szkoły, muzea, kościoły, a nawet wielkie konsorcja medialne). W ten sposób wszystko co minione nie jest tylko powtarzane, ale ulega uwspółcześnieniu. Wytwarza się specyficzna świadomość przeszłości, często daleka od rzeczywistych wydarzeń, ale za to istotnie służąca aktualnym interesom. Dokonuje się to poprzez świadomy wybór (selekcję) pamiętanej przeszłości oraz modyfikację formy przekazu. Fakty przestają być ważne - istotą staje się przeszłość zapamiętana. „Pamięć kulturowa transformuje historię faktyczną w zapamiętaną, a tym samym w mit”. Jednocześnie różni się od tradycji, tradycja bowiem nie uwzględnia zjawiska recepcji, zapominania oraz wyparcia

Kultura pamięci

  1. Nie mogła ona zniknąć zupełnie, musiały pozostać świadectwa

  2. Świadectwa te wykazywać muszą charakterystyczną różnicę w stosunku do teraźniejszości (widać to na przykładzie np. zmian językowych, które można sobie uświadomić dopiero porównując język współczesny ze źródłami)

  1. Społeczny charakter przeszłości: Maurice Halbwachs

  1. Pamięć indywidualna i zbiorowa

  1. Figury pamięci

  1. Pamięć versus historia

  1. Podsumowanie

Formy pamięci zbiorowej. Pamięć komunikatywna i kulturowa

  1. Floating gap - dwa modi memorandi

Pamięć komunikatywna

(modus pamięci biograficznej)

Pamięć kulturowa

(modus pamięci fundacyjnej)

Treść

Doświadczenie historii w ramach biografii indywidualnej

Mityczna prehistoria, wydarzenia z przeszłości absolutnej

Formy

Nieformalne, mało wykształcone, naturalne, powstające przez powszechne interakcje

Ufundowane, kunsztowne, komunikacja ceremonialna, święto

Media

Żywe wspomnienia w jednostkowej pamięci, doświadczeniu i przekazie

Trwałe obiektywacje, tradycyjne i symboliczne kodowanie/inscenizowanie przez słowo, obraz, taniec etc.

Struktura czasowa

80-100 lat, horyzont 3-4 pokoleń przesuwający się wraz z teraźniejszością

Absolutna przeszłość mitycznego praczasu

Nosiciele

Niewyspecjalizowani, świadkowie wspólnoty pamięci

Wyspecjalizowani nosiciele tradycji

Metafory pamięci w kulturze europejskiej:

Z wykładu:

Miejsca pamięci - są trwałym elementem pamięci kulturowej i kultury pamięci. „Miejsce” (w sensie metaforycznym a nie tylko topograficznym) staje się fragmentem pamięci zbiorowej wówczas, gdy aktywnie kształtuje proces konstruowania tożsamości danej grupy społecznej, narodu. Pełni więc rolę artefaktu, punktu odniesienia i kształtującej tożsamość metafory - tak charakterystycznych dla pamięci kulturowej

Stworzył tez pojęcia „pamięć grupowa” i „pamięć narodowa”, w których termin „pamięć” ma sens wyłącznie metaforyczny



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
26 Kołakowski, Filologia polska, Metodologia badań literackich
23 nauka o pamięci(26 a tym)
Dekonstrukcja-22-23-24, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Miejsca pamięci, Filologia polska, Metodologia badań literackich
28heremneutyka gadamer, Filologia polska, Metodologia badań literackich
31, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Zagadnienia-MBL, Filologia polska, Metodologia badań literackich
zagadnienie 9, Filologia polska, Metodologia badań literackich
29 Heidegger, Filologia polska, Metodologia badań literackich
33. PSYCHOANALIZA, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Zag 16 nieograniczona semioza, Filologia polska, Metodologia badań literackich
36 lacan mbl, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Hermeneutyka Schleiermachera, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Teoria Ingardena, Filologia polska, Metodologia badań literackich
MBL, Filologia polska, Metodologia badań literackich
temat nr 19 i 21, Filologia polska, Metodologia badań literackich
Zagadnienie 2- Formalizm - język poetycki, Filologia polska, Metodologia badań literackich
18 dynamika kultury według semiologów tartuskich, Filologia polska, Metodologia badań literackich

więcej podobnych podstron