Czym jest tekst i interpretacja? (na podstawie: H. Gadamer „Tekst i interpretacja”)
- hermeneutyka dotyczy nie tylko utrwalonych w piśmie ekspresji życia, ale również ogólnego stosunku ludzi do siebie nawzajem oraz do świata
- ten stosunek Gadamer określa jako ROZUMIENIE
- rozumienie dokonuje się na drodze języka i rozmowy (wymiana „ja” i „ty”, dialog)
- jednocześnie język stanowi również przeszkodę: nigdy nie dociera do ostateczności, do tajemnicy indywidualnej osoby
- metoda dialektyczna - niewyczerpalność wszelkiego doświadczania sensu
- „tego co jest nigdy nie można zrozumieć do końca” ( w przeciwieństwie do Heideggera, który mówi językiem metafizyki - ujmuje sens jako możliwy do odnalezienia)
- mówienie nie jest tylko utrwalaniem zamierzonego sensu, ale stale ponawiana próbą rozmowy, otwarcia na Innego
- rozumienie to pewna „wspólnota sensu”, która powstaje w rozmowie
- interpretacja słowo, które początkowo odnosiło się do pośredniczenia między dwoma językami (rola tłumacza), potem zostało przeniesione na tłumaczenie trudno zrozumiałych tekstów w ogóle
- „interpretacja rodzi nigdy niezrealizowane zapośredniczenie między światem a człowiekiem” czyli interpretacja jest jedynym co naprawdę istnieje, co sprawia, że rozumiemy coś jako to coś. (Nietzsche: „nie ma faktów, są tylko interpretacje”)
- dopiero w świetle interpretacji coś staje się faktem
- interpretacja nie jest tylko procedurą poznania, ale „byciem-w-świecie”
- w tym kontekście dopiero z punktu widzenia interpretacji może zaistnieć tekst
- tekst musi być rozumiany jako pojęcie hermeneutyczne (nie należy patrzeć na niego z punktu widzenia gramatyki i lingwistyki czyli jak na przedmiot analizy)
- tekst jest wytworem pośrednim, fazą w procesie porozumienia
- hermeneutyce zależy na zrozumieniu tego, co wypowiedziane (funkcjonowanie języka jest tylko warunkiem wstępnym)
- powrót do języka (do dosłownego brzmienia tekstu) ma miejsce wtedy, kiedy dojdzie do zakłócenia komunikacji
- celem każdej wypowiedzi jest porozumienie z odbiorcą
- tekst powinien utrwalić pierwotną informację tak, aby jej sens był jednoznacznie zrozumiały (i nie chodzi tu o zrozumienie tego co piszący chciał powiedzieć, ale co powiedziałby „gdybym ja był jego pierwotnym partnerem rozmowy”)
- interpretator mówi pomiędzy (jest negocjatorem), służy tekstowi, wraz z osiągnięciem porozumienia powinien zniknąć
-teksty literackie wciąż przemawiają na nowo, należy ich słuchać niczym głosu (tekst literacki nie ma tylko funkcji komunikacyjnej ale również „uobecnia język”
- interpretator tekstu pisanego powinien usuwać obcość i umożliwiać bezpośrednią recepcję tekstu.
- słowo jest w prawdzie koniecznym określeniem idei, jednak ona sama istnieje w swym zmysłowym bycie tylko po to by przeobrazić się w wypowiedziane.
- interpretacji jednego tekstu może być nieskończenie wiele. Rozmowa nigdy się nie kończy
- rozumienie ma zawsze strukturę koła - aby coś odkryć muszę najpierw już coś wiedzieć, coś rozumieć. Jeśli się nie wie, czego się szuka, nie można tego znaleźć
hermeneutyka w ujęciu Gadamera
Podstawową tezą jego hermeneutyki jest fakt, że „hermeneutyka pokonuje duchowy dystans i przyswaja obcość obcego ducha” Tutaj problem hermeneutyczny polega na przezwyciężeniu obcości świata. Gadamer duży nacisk kładzie na przemianę czegoś obcego i martwego w bezpośrednią współobecność, a więc na rozmowę miedzy bliskim sobie duchami. Stąd zadaniem interpretatora jest usuwanie obcości, a tym samym umożliwienie bezpośredniej recepcji tekstu pisanego. W tekście obce jest pismo „martwy ślad sensu wystawiony na rozumienie”. Gadamer zauważa jednak, że pismo przechowuje w sobie moc ducha i dzięki temu możliwa jest tradycja, która po zrozumieniu pozbawiona zostaje obcości i staje się czystym duchem. Dzieło sztuki, gdy jest rozumiane , staje przed nami twarzą w twarz. Gadamer uważa, że dzięki rozumieniu możliwe jest przywrócenie w pełni obecnego sensu („przywrócenie w pełni żywego logosu”). Literatura jest inscenizacją prawdziwej mowy. To lektura tekstu literackiego przypomina słuchanie. Czytelnik powinien wciąż na nowo próbować usłyszeć prawdziwe słowo poety. Dlatego lektura opiera się na uważnym wsłuchiwaniu się w uobecniającą się mowę poety, który zaprasza nas do rozmowy. Wiersz zaprasza do długiego wsłuchiwania się i do dialogu, w którym dokonuje się zrozumienie. Poezję należy potraktować jako coś, co przeznaczone jest dla członków świata, połączonego wspólnotą językową, w której poeta jest tak samo u siebie jak jego słuchacz lub czytelnik. Stąd podstawową metaforą lektury jest rozmowa. Zanika głos interpretatora i oddaje się pierwszeństwo interpretowanemu utworowi. Interpretacja jest właściwa tylko wtedy, gdy na końcu zanika, ponieważ wchłonęło ją w całości nowe doświadczenie sztuki.