Badania wzdłuż czasu badania wzdłużne, diachroniczne i dynamiczne):
- badacz zna wartości zmiennych min w 2 momentach
- jest zainteresowany porównaniem wartości zmiennych w różnych momentach
- jednostki obserwacji te same/porównywalne
● ważna liczba pomiarów tej samej zmiennej ● niekonieczne badanie wielokrotne
● nawet jednokrotne badanie retrospektywne jest badaniem wzdłużnym
Zastosowanie:
- pokazanie wartości śr. w okresie występowania dużych zmian sezonowych
- budowa prób zbiorowości słabo reprezentowanych w poj. badaniu
- badania wielokrotne, do szacowania rzeczywistej wielkości zbiorowości rozpoznanej za pomocą wskaźników o niskiej trafności
- okr. rzetelności narzędzi pomiarowych metodą powtarzania pomiarów
Badania przekrojowe(synchroniczne)-pomiar cech przypadków w jednym okresie i analiza danych opisujących różne przypadki w tym samym czasie. Powtórzenie tego badania na próbie tej samej zbiorowości przekształca pomiar w 1 fazę badania wzdłużnego, a ujednolicone ze wzgl. na moment pomiaru dane badania wzdłużnego nabierają cech danych przekrojowych.
Cele badań wzdłuż czasu:
1) Rozpoznanie charakteru układu generującego szereg czasowy:
odp. na pytanie o typ oddziaływań zew. na mierzoną cechę; możliwe badania pseudodynamiczne (w 1 czasie opisane różne jednostki znajdujące się w różnych fazach tego samego procesu, zanim badacz go zastosuje musi rozpoznać charakter układu: układy ergodyczne, nieergodyczne, autoregresja; podejmuje się te badania gdy obserwowane procesy są rozciągnięte w czasie, zmiany zachodzą powoli, badacz nie dysponuje odpowiednio oddalonymi inf);
2) Oddzielenie efektów czasu względnego od efektów czasu bezwzględnego:
czas bezwzględny mierzony latami kalendarzowymi od ur.Chrystusa; pokolenie- gr osób o trwałej i charakterystycznej fizjonomii uformowanej w wyniku dojrzewania; czas to przyczyna zmian, nazwa zbiorcza niewyspecyfikowanych zdarzeń i czynników sprawczych; analiza kohortowa(oddzielenie wpływu wieku od wpływu czasu historycznego); dzięki dobraniu odpowiednich schematów badawczych można oddzielić efekt wieku, efekt pokolenia i efekt wydarzeń.
3) Opis relacji zachodzących między kilkoma seriami czasowymi przy pomiarze zmian więcej niż 1 cechy
wnioskowanie przyczynowe- najbardziej ambitny cel badań wzdłużnych; ustalenie porządku czasowego zmiennych, sprawdzenie współzmienności zmiennych mogących zostać w związku przyczynowym oraz wykazanie że związek łączący przyczynę i skutek nie jest pozorny.
TYPY badań wzdłuż czasu:
- retrospektywne (problemy: pamięć ma charakter twórczy i konstrukcyjny, zmienia się pod wpływem nowych dośw; precyzyjne datowanie i czasowe porządkowanie zdarzeń; ukryte teorie badanych; selektywne ubytki w badanych gr)
- trendu- powtarzane badania przekrojowe (następujące po sobie przypadki opisywane są w następujących po sobie badaniach; do opisu używa się wskaźników zagregowanych; badania trackingowe-postawy, zachowania konsumenckie, kampanie; wyniki w postaci serii czasowej; quasi-eksperymentalne- wyniki tworzą serię czasową przerwaną przez wydarzenie; problemy: porównywalność wskaźników w dłuższych okresach, zakłócenia pomiaru, zmiany sposobu i prawności zbierania danych, kategorie statystyczne nie nadążają za rzeczywistością, wybór właściwych momentów, muszą być powtarzane cyklicznie)
- panelowe (min 2 pomiar tych samych przypadków, służą poznaniu ruchliwości społ, budżetów; wyniki to pokazanie przepływu w postaci zmiany brutto oraz trendów za pomocą zmiany netto; plusy: wgląd w mechanizm zmiany, ujawnia zmiany niewidoczne na poz zbiorowości, jak zmienia się zbiorowość jako całość i ludzie, szacowanie zmian jest dokładne, bogatsze inf o respondentach, dobre osadzenie wydarzeń w czasie; minusy: ścieranie panelu, obraz zmiany ulega wypaczeniu, próba przestaje być reprezentatywna dla zbiorowości, efekt panelowy- uboczny wpływ wcześniejszych pomiarów na wyniki pomiarów następnych, trudno osiągnąć standaryzację pomiaru, znika porównywalność odp w czasie, kosztowne i skomplikowane)
Schematy badań panelowych (wybór schematu w zależności od dopuszczanych zniekształceń oraz chęć przekroju reprezentatywnego): 1) bez zachodzenia próbek (raz pobrana próba poddawana pomiarom w kilku falach)
2) z zachodzeniem próbek- powtarzane panelowe (1cz próba ta sama i badana kilkakrotnie, 2cz zawsze losowana)
3) na próbach dynamicznych (nowe jednostki dodawane do prób w kolejnych falach, by nie zastąpić efekt ścierania i zrównoważyć zj starzenia próby panelowej)
4) rotacyjne badania panelowe (dla każdej kolejnej fali losowany nowy segment próby a porzucany stary)
4 rodzaje zmiennych:
1) eksperymentalne (przyczyny które mają być badane, zmienne niezależne, wyjaśniające)
2) zależne (wyniki/skutki zmian zmiennych niezależnych, zyski/straty przez nie wywołane, oczekiwane wyniki ich działań)
3) kontrolowane (zmienne których wpływ musi być eliminowany)
4) niekontrolowane (nierozpoznane/błędy, mogą mieć ukryty wpływ na uzyskiwany wynik)
Plany przekrojowe- mają stwierdzić zmiany zachodzące w tej samej gr z upływem czasu
Plany wielozmiennowe- stosowane w sondażach analitycznych, zbliżenie do warunków laboratoryjnych, pozwala badać kombinację szeregu zmiennych niezależnych, dostarcza więcej inf) obejmuje:
- wybór zmiennych niezależnych (konieczność starannego dobory respondentów)
- plany mają zmieniać i łączyć zmienne eksperymentalne
- analiza hipotez za pośrednictwem tabel.
Badania 'przed' i 'po'- pozwalają wykryć rzeczywiste zależności przyczynowo-skutkowe. Po przeprowadzeniu serii wyjściowych pomiarów z gr respondentów poddaje się ich działaniu zmiennej eksperymentalnej, następnie powtarza się pomiary wyjściowe i oblicza się czysty skutek. Istnieje system placebo (ludzie wiedzą, że biorą udział w sondażu i reagują 'nadmiarowo'). Więc potrzebna jest gr kontrolna.
Wymogi jakie musi spełniać gr kontrolna- okazanie co stałoby się z gr eksperymentalną, gdyby nie została poddana zabiegom eksperymentalnym. Gr muszą być na tyle identyczne na ile to możliwe.
Paradoks doboru- gdybyśmy znali z góry wszystkie parametry badanie byłoby zbędne.
Sondaż enumeracyjny- dobór gr respondentów z której będziemy wyliczać pary w doborze wiążącym; pozwala na dobór większej liczby odpowiadających sobie par, co sprzyja dokładności wyników.
Badania podłużne- słabszy sposób ustalania zależności przyczynowo- skutkowych, mogą mieć charakter prospektywny/retrospektywny.
Kurczenie się próby- niebezpieczeństwo badań retrospektywnych, ma miejsce gdy 2 badanie zostało podjęte po latach.
Badania panelowe- rodz badań podłużnych, pol na powtarzaniu wywiadu z tą samą zbiorowością kilka razy w okr odstępach czasu, stosowane do oceny tendencji społ, prowadzone często bez gr kontrolnej. Wyjaśniają/ilustrują powolne zmiany, jakim ludzie ulegają.