NERWY TUŁOWIA

i

ZESPOŁY KORZENIOWE

POURAZOWE USZKODZENIE

RDZENIOWYCH NERWÓW

OBWODOWYCH

• Nerwy obwodowe ulegają

uszkodzeniu na skutek:

- przerwania,

- zgniecenia,

- naciągnięcia.

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

NERWY

CZASZKO

WE

NERWY

RDZENIO

WE

+ SPLOTY NERWOWE
+

KORZENIE

RDZENIOWE

Podział procesów

chorobowych

w układzie nerwowym:

1. Uszkodzenie jednego nerwu, splotu

czy też korzenia.

2. Niesymetryczne uszkodzenie wielu

nerwów.

3. Symetryczne uszkodzenie wielu

nerwów.

OBRAZ KLINICZNY

uszkodzenia nerwów

obwodowych:

1. Niedowłady

i

porażenia

wiotkie odpowiednich

grup mięśniowych.

2. Osłabienie

lub

zniesienie

odruchów

przewodzących przez dany nerw.

3. Zaniki

mięśni.

4. Niekiedy

drżenie pęczkowe

mięśni.

5. W

zapisie

EMG

(elektromiografia)

cechy

uszkodzenia neurogennego

.

6. W zapisie ENG (elektroneurografia)

zaburzenie

szybkości

przewodzenia

lub

inne

zmiany

zależnie od charakteru uszkodzenia

(aksonalne,

demielinizacyjne lub mieszane).

OBRAZ KLINICZNY

7.

Zaburzenia czucia

wszystkich rodzajów

w obszarze skóry unerwionej przez dany
nerw.

8.

Bóle

i

parestezje

w tym samym

zakresie.

9.

Zab. troficzne

i związane z

wydzielaniem potu.

Zespoły uszkodzenia nerwu

obwodowego

1. Całkowitego

przerwania czynności

nerwu.

2. Częściowego

przerwania czynności

nerwu.

3. Przemijającego

porażenia

czynności nerwu.

4. Podrażnienia

czuciowego.

PRZYCZYNY USZKODZEŃ

POJEDYNCZYCH NERWÓW I

SPLOTÓW

1. Uraz (najczęstsza przyczyna).
2. Uwięźnięcie lub uwięzienie nerwu.
Mikro uraz nerwu w jego naturalnych
kanałach
w wyniku nieprawidłowości budowy kanału
lub innych czynników.

3. Przewlekły zewnętrzny

ucisk nerwu

.

4. Guzy nerwu lub sąsiedztwa.
5.

Krwawienia

do nerwu.

6.

Niedokrwienie

wskutek

zajęcia

naczyń odżywczych nerwu.

ZESPOŁY

KORZENIOWE

Zespoły korzeniowe

• to zaburzenia występujące

w

przebiegu ucisku danego
korzenia rdzeniowego

(wypadnięcie krążka
międzykręgowego, guz),

• charakteryzują się:

 promieniowaniem bólu,
 zaburzeniem czucia w obrębie

unerwienia korzenia rdzeniowego,

 osłabieniem siły mięśniowej.

Zespoły korzeniowe

• najczęstszym

schorzeniem

neurologicznym

związanym z rdzeniem kręgowym jest

rwa

,

• zwyrodnione krążki międzykręgowe mogą

powodować ucisk korzeni nerwów obwodowych,

• w rwie kulszowej

dominuje

ból okolicy lędźwiowej

promieniujący wzdłuż

przebiegu nerwu

(do pośladka, kolana i

stopy),

czasem dochodzi do

przemijających lub

trwałych

uszkodzeń niektórych

wiązek nerwu

z porażeniem obwodowym.

• rwa ramienna, jest spowodowana uciskiem

korzeni nerwów szyjnych przez zmienione
zwyrodnieniowo

szyjne

krążki

międzykręgowe,

• za ból korzeniowy można uznać te przypadki,

które

wykazują

neurologiczne

objawy

ubytkowe,

• zespoły korzeniowe są przeważnie wywołane

mechanicznym uciskiem i podrażnieniem,
a nie jedynie czynnościowym zaburzeniem.

Zespoły korzeniowe

Wyróżniamy:

Zespoły

korzenio

we

kończyn
górnych

.

Zespoły

korzenio

we

kończyn

dolnych.

Zespoły korzeniowe kończyn

dolnych

• uszkodzeniem korzeni o specyficznym

charakterze,

których

przyczyną

jest

przepuklina krążka międzykręgowego,

• większość

zespołów

korzeniowych

poprzedza lumbago

• czasami okres trwania chorob jest krótki,

czasami zaś trwa wiele lat,

• charakterystyczne bywa nagłe wystąpienie

objawów choroby: po pewnym ruchu, po
niewyrównanym wysiłku lub niewygodnej
pozycji.

Objawy ogólne zespołów

korzeniowych:

• boczne skrzywienie kręgosłupa

z

wyraźnymi

przykurczami

przykręgosłupowymi i

spłaszczeniem

lordozy lędźwiowe

j,

Objawy ogólne zespołów

korzeniowych:

• jest to pozycja odruchowa, która

pozwala na maksymalne rozszerzenie
otworu międzykręgowego w miejscu
uciśniętego korzenia,

• zespoły korzeniowe mogą występować

z

równoczesnym

zablokowaniem

stawów

kręgosłupa

lędźwiowego,

stawu

krzyżowo-biodrowego

i

skręceniem miednicy.

Zespół korzeniowy L4:

• występuje rzadziej niż pozostałe,
• ból promieniuje do:
- przedniej powierzchni uda,
- do kolana
- do przedniej powierzchni goleni,
- kostki wewnętrznej
- czasami do przyśrodkowej strony palucha,
• w odpowiednim segmencie skórnym
występuje wówczas osłabienie czucia,
• mogą wystąpić: osłabienie i zanik
mięśnia czworogłowego uda,

Zespół korzeniowy L5:

• ból promieniuje do:
- bocznej powierzchni uda
- przednio-bocznej powierzchni goleni,
- na grzbiet stopy i do palców,
• występuje osłabienie czucia,
• osłabieniu ulegają mięśnie:
- prostownik długi palucha,
- piszczelowy przedni,
- prostownik krótki palców
• pacjent ma problem ze staniem na piętach,

• uszkodzenie korzeniowe najczęściej doprowadza do

ciężkich porażeń, mylonych niekiedy z porażeniem
nerwu strzałkowego.

Zespół korzeniowy S1:

• objawia się bólem promieniującym do:
- tylno-bocznej powierzchni uda i łydki,
- do kostki bocznej,
- dalej na boczny brzeg stopy,
- do palców IV i V,
• osłabione są mięśnie:
- strzałkowy,
- trójgłowy łydki
(pacjent ma trudności w staniu na palcach),
• osłabiony odruch ścięgna Achillesa oraz mięśnie

pośladkowe.

Zespoły korzeniowe kończyn

górnych:

• typowy objaw to

bóle karku

oraz

okolicy łopatkowej

, które mogą

poprzedzać przez wiele lat wystąpienie
zespołu korzeniowego,

• bóle mogą być spowodowane

nagłym

obciążeniem, szybkim ruchem głowy, złą
pozycja podczas snu,

• przeziębienie

odgrywa często znaczącą

rolę, zwłaszcza ochłodzenie szyi i barków.

Objawy zespołu korzeniowego

kończyn górnych:

• przymusowe,

odruchowe ustawienie

kręgosłupa

z

przykurczem

mięśni

przykręgosłupowych,

• kręgosłup ustawia się w skłonie bocznym i

lekkim skręceniu ku stronie przeciwnej
uszkodzeniu korzeniowemu,

• lordoza szyjna ulega zmniejszeniu

,

• ból promieniuje

do górnej części klatki

piersiowej
i do okolicy łopatki,

• w kończynach górnych obserwuje się

niekiedy

dodatni objaw naciągania

korzenia nerwowego

.

Zespół korzeniowy C6:

• ból występuje

po stronie promieniowej

kończyny do kciuka i wskaziciela, niekiedy
do palca III,

• w tym obszarze występuje

zaburzenie

czucia powierzchownego

,

• występuje:

- osłabienie ruchu pronacji

,

- odstająca łopatka

.

Zespół korzeniowy C7:

• ból biegnie środkiem

powierzchni grzbietowej

kończyny górnej do trzech

środkowych palców ręki,

a zwłaszcza do palca III,

• w tym obszarze występuje

osłabienie czucia

powierzchownego,

• osłabieniu ulega:

-

mięsień trójgłowy

.

Zespół korzeniowy C8:

• ból promieniuje po stronie łokciowej

do IV i V palca ręki, niekiedy do palca III,

• występuje:

- osłabienie czucia powierzchownego,

- osłabienie zgięcia palców,
- uścisk dłoni staje się słabszy,
• niekiedy obserwuje się zanik drobnych

mięśni dłoni.

SPLOT RAMIENNY

Splot ramienny

• zawiera

nerwy

zaopatrujące

kończynę górną oraz niektóre mm.
tułowia i szyi,

• jest on głównie utworzony przez

gałęzie przednie czterech dolnych
nerwów

szyjnych

i pierwszego piersiowego, gałęzie te
tworzą korzenie splotu,

• po krótkim przebiegu korzenie łączą

się w pnie splotu : górny, środkowy i
dolny.

Położenie

Pod względem położenia

splot ramienny dzielimy

na :

• część nadobojczykową

,

do której należą jego

gałęzie i pnie, znajduje

się w trójkącie bocznym

szyi,

• część podobojczykową

,

leżącą w jamie pachowej.

Obszar unerwienia

• wszystkie

mięśnie

przyczepiające

się do

obręczy barkowej

:

- mm. piersiowy większy i mniejszy,

m. zębaty przedni,

- m.

podobojczykowy,

m.

równoległoboczny,

- m. dźwigacz łopatki, m. najszerszy

grzbietu,

- mm. dźwigacze żeber,

• na szyi

: mm. pochyłe, m. długi

głowy i długi szyi oraz mm.
międzypoprzeczne przednie szyi

Porażenia

1. Porażenie

całego

splotu

ramiennego:

• porażone

wszystkie

mięśnie

kończyny górnej; znieczulenie w jej
obrębie,

• po

pewnym

czasie:

zaniki

porażonych

mięśni

i

zmiany troficzne

na kończynie.

Porażenia c.d.

2. Porażenie części nadobojczykowej

splotu

• zespół

górny

(Erba

–

Duchenne’a):

(porażony jest: m. naramienny,
przednia grupa mm. ramienia, m.
nadgrzebieniowy, m. obły mniejszy, m.
odwracacz)
Kończyna górna zwisa bezwładnie w
położeniu

przywiedzionym

i

nawróconym.

Porażenia c.d.

• zespół dolny (Klumpkego):
(porażenie mm. przedramienia i palców –
czynność zginaczy jest znacznie bardziej
upośledzona)
• zespół środkowy
(osłabienie prostowania w stawie łokciowym
i zmniejszenie siły mm. prostowników ręki i
palców,

zaburzenia

czucia:

wąski

pas

niedoczulicy na przedramieniu i ręce)
3. Porażenie części podobojczykowej splotu

ramiennego.

NERWY MIĘDZYŻEBROWE

Nerwy międzyżebrowe

Obszar unerwienia (ruchowy):
Mięśnie klatki piersiowej:
• mm. międzyżebrowe: zewnętrznym pośredni

oraz wewnętrzny,

• mm. poprzeczny klatki piersiowej.
Mięśnie brzucha:
• m. poprzeczny brzucha,
• m. skośny wewnętrzny i zewnętrzny brzucha,
• m. prosty brzucha,
• m. piramidowy.

Obszar unerwienia (czuciowy):
• skóra przedniej i bocznej ściany

tułowia,

• stawy żebrowo-kręgowe i żebra,
• opłucna,
• otrzewna ścienna.

Nerwy

międzyżebrowe

Porażenie:

• jednostronne porażenie mięśni głębokich

klatki piersiowej powoduje skrzywienie
kręgosłupa w stronę przeciwną,

• obustronne porażenie mm. brzucha

utrudnia

utrzymanie

tułowia

w

prawidłowym położeniu, przy czym
zwiększa się lordoza lędźwiowa,
uwypuklenie brzucha,

• uszkodzenie tłoczni brzusznej utrudnia

oddawanie moczu i stolca,

Porażenie c.d.

• przy jednostronnym porażeniu mm.

brzucha pępek w czasie skurczu mięśni
przesuwa

się

w bok w stronę zdrową,

• przy porażeniu dolnych części tych

mięśni przesuwa się on ku górze,

• przecięcie jednego n. międzyżebrowego

nie

wywołuje

wyraźnych

objawów,

natomiast przecięcie trzech lub więcej
prowadzi do zaniku mięśni, a czasami do
uwypuklenia się ściany jamy brzusznej.

GAŁĘZIE KRÓTKIE

SPOLOTU RAMIENNEGO

Nerwy krótkie splotu

ramiennego

• Część nadobojczykowa splotu:
1. n. grzbietowy łopatki,
2. n. piersiowy długi,
3. n. nerw podobojczykowy,
4. n. nadłopatkowy,

Nerwy krótkie splotu

ramiennego c.d.

• Część podobojczykowa splotu:
5. nn.

piersiowe

przyśrodkowy

i

boczny,

6. nn. podłopatkowe,
7. n. piersiowo grzbietowy,
8. n. pachowy.

Nerwy krótkie splotu

ramiennego c.d.

Oprócz wymienionych, od korzeni splotu
ramiennego

odchodzą

drobne

nerwy

zdążające do dolnych części głębokich mięśni
szyi:

• pochyłego przedniego,
• pochyłego środkowego,
• pochyłego tylnego,
• długiego szyi,
• długiego głowy,
• oraz mięśni międzypoprzecznych przednich.

Nerw grzbietowy łopatki

Obszar unerwienia:

• dolna część m. dźwigacza łopatki,
• mm. równoległoboczne,
• niekiedy bierze udział w unerwieniu:

- m. pochyłego środkowego,
- m. zębatego przedniego,
- m. zębatego tylnego górnego.

Nerw grzbietowy łopatki c.d.

Porażenie:
• mm. równoległobocznych,
• niedowład m. dźwigacza łopatki:

- unoszenie łopatki i przybliżanie jej do

kręgosłupa jest osłabione,

- dolny kąt łopatki sterczy do tyłu, tworząc

wyniosłość widoczną wyraźnie pod skórą.

Nerw grzbietowy łopatki c.d.

Przy próbie czynnego przybliżenia
łopatki do kręgosłupa przyśrodkowy
brzeg łopatki przyjmuje położenie
skośne,

przy

czym

jej

kąt

przyśrodkowy leży wówczas znacznie
bliżej płaszczyzny pośrodkowej niż
dolny.

Nerw piersiowy długi

Obszar unerwienia:
• m. zębaty przedni.
Porażenie:
• m. zębaty przedni.
- obręcz kończyny górnej jest nieco

przesunięta ku tyłowi,

- łopatka nieznacznie oddalona od klatki

piersiowej

(łopatka skrzydlata),
-

odstawanie

łopatki

nasila

się

szczególnie przy odwodzeniu
ramienia i zginaniu go ku przodowi.

Nerw nadobojczykowy

Obszar unerwienia:
• m. podobojczykowy.
Porażenie:
• nie daje wyraźnych objawów,
• niekiedy

po

stronie

porażonej

niewielkie

przesunięcie

końca

barkowego obojczyka ku przodowi.

Nerw nadłopatkowy

Obszar unerwienia:

• m. nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy

,

• bierze udział w unerwieniu:
- stawu ramiennego,
- stawu barkowo – obojczykowego.
Porażenie:
• zanik m. nadgrzebieniowego,
• zanik m. podgrzebieniowego,
• osłabiony ruch obrotowy
ramienia na zewnątrz.

Nerwy piersiowe:

przyśrodkowy i boczny

Obszar unerwienia:

• n. boczny:

- cz. obojczykowa

m. piersiowego większego,

- górne odcinki jego cz. mostkowo – żebrowej.

• n. przyśrodkowy:
- dolne odcinki części mostkowo – żebrowej i

część brzuszną tego mięśnia.

M. piersiowy mniejszy jest zaopatrywany
przez nerw przyśrodkowy, do którego dołącza
się gałąź od nerwu bocznego.

Nerwy podłopatkowe

Obszar unerwienia:
• m. podłopatkowy,
• m. obły większy.
Porażenie:
• osłabienie ruchu obrotowego ramienia na zewnątrz,
• w pozycji spoczynkowej ramię jest nieco odwrócone.

Czynność m. podłopatkowego może być zastąpiona
przez inne mięśnie obręczy KD, więc porażenie tych
nerwów nie powoduje większych zaburzeń.

Nerw piersiowo -

grzbietowy

Obszar unerwienia:
• m. najszerszy grzbietu,
• częściowo m. podłopatkowy,
• niekiedy m. obły większy.
Porażenie:
• m. najszerszego grzbietu.
Ruchy

przywodzenia,

prostowania

i

obracania ramienia do wewnątrz ulegają
znacznemu upośledzeniu.

Nerw pachowy

Obszar unerwienia:
• gałęzie mięśniowe: m. obły mniejszy, m.

naramienny

• gałęzie stawowe: zaopatrują staw co ramienny,
• gałąź międzyguzkowa: okostna bliższej części

kości ramiennej,

• n. skórny boczny ramienia: skóra nad boczną i

tylną częścią m. naramiennego, skóra tylne i
częściowo bocznej strony ramienia w odcinku
górnym.

Nerw pachowy c.d.

Porażenie:
• m.

naramiennego

uniemożliwia

niemal

całkowicie obwodzenie w stawie ramiennym,

• porażenie m. obłego mniejszego nie ma

większego znaczenia, gdyż jego działanie może
być zastąpione przez inne mięśnie,

• zaburzenia czucia pojawiające się w porażeniu
n. pachowego obejmują głównie obszar skóry nad
m. naramiennym.

SPLOT LĘDŹWIOWY

Gałęzie krótkie splotu

lędźwiowego

• gałęzie krótkie, czyli mięśniowe

odchodzą bezpośrednio z korzeni
splotu.

• zaopatrują:

mm. między-poprzeczne boczne,
m. czworoboczny lędźwi,
m. lędźwiowy mniejszy.

Gałęzie długie splotu

lędźwiowego (cd)

• sześć gałęzi tego splotu można

podzielić na dwie grupy – górną i
dolną,

• grupa górna stanowi trzy nerwy

zaopatrujące dolne odcinki mięśni
brzucha, są to:

n. biodrowo - podbrzuszny,
n. biodrowo – pachwinowy,
n. płciowo – udowy.

Nerw biodrowo-

podbrzuszny

Obszar unerwienia (ruchowego):
• dolne odcinki mięśnia poprzecznego brzucha,
• m. skośnego wewnętrznego brzucha,
• m. skośnego zewnętrznego brzucha.

Obszar unerwienia (czuciowego):
• otrzewną ścienną i skórę brzucha nad więzadłem

pachwinowym i w okolicy łonowej.

Przecięcie nerwu powoduje osłabienie czucia w

okolicy

skóry, którą unerwia

.

Nerw biodrowo -

pachwinowy

Obszar unerwienia (ruchowy):
• dolne odcinki mm. poprzecznego,

skośnego

wewnętrznego

i

zewnętrznego brzucha.

Obszar unerwienia (czuciowy):
• otrzewna ścienna,
• skóra wzgórka łonowego,
• skóra przyśrodkowej części bruzdy

pachwinowej i okolicy podpachwinowej.