Metody wspierające dzieci

z trudnościami w nauce

Metoda M. Frostig

Została, ona opracowana przez Mariannę Frostig, pedagoga, która swój program

rozwoju percepcji wzrokowej wykorzystała w korektywnym leczeniu w Szkole
Leczenia Wychowawczego w Los Angeles.

Na podstawie badań i obserwacji opracowała „ Test Rozwojowy Percepcji

Wzrokowej”, który zaprogramowano dla poziomu niektórych zdolności
spostrzegawczych (zdaniem autorki – rozwijają się one względnie niezależnie od
siebie ) ujętych w 5 aspektach :

1)   percepcja wzrokowo-ruchowa  - zadanie dziecka polega na rysowaniu

prostych i krzywych linii pomiędzy coraz bardziej zwężającymi się granicami oraz
kolorowanie;

2)   percepcja „postać-podłoże”  - dziecku poleca się różnicować przecinające

się figury;

3)   percepcja „stałość formy”  - wykrywanie kwadratów i kół spośród innych

figur;

4)   postrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni  - dziecko wykrywa

odwrócone lub obrócone figury w kolejności;

5)   postrzeganie stosunków przestrzennych  - kopiowanie wzorów przez

łączenie kropek liniami

Na program „Wzory i obrazki” składają się trzy zeszyty

z ćwiczeniami dla dziecka. Zeszyty zatytułowane są
kolejno:

-Wzory i obrazki  - Poziom Podstawowy / zeszyt

zielony/;

-Wzory i obrazki  - Poziom Średni  / zeszyt niebieski/;
-Wzory i obrazki  - Poziom Wyższy  / zeszyt czerwony/
Każdy z zeszytów składa się z propozycji ćwiczeń

fizycznych, wskazówek dotyczących wyboru
i przebiegu różnorodnych zabaw i gier oraz
z instrukcji do ćwiczeń zamieszczonych w zeszycie
dla dziecka.

Jeżeli program jako całość ma być skuteczny, muszą być wzięte pod uwagę

wszystkie jego trzy składniki.

Zeszyty do ćwiczeń stanowią zintegrowany wybór zadań angażujących

wszystkie sfery percepcji wzrokowej na danym poziomie trudności.

W ćwiczeniach składających się na poziom podstawowy położono nacisk na

zadania kształtujące  koordynację wzrokowo-ruchową. Na poziomie
średnim – na zadania rozwijające orientację w stosunkach
przestrzennych, natomiast na poziomie wyższym na ćwiczenia
integrujące zdolności percepcyjne.

• Na końcu każdego zeszytu znajdują się indywidualne karty zapisu, które

pozwalają na szybkie zorientowanie się, które rodzaje zadań sprawiają
dziecku największe trudności. Dzięki temu można poświęcić więcej czasu
i uwagi na rozwijanie określonych aspektów percepcji wzrokowej, w zakresie
których nie przejawia ono dostatecznego poziomu rozwoju.

• Osoba pracująca z dzieckiem powinna zaopatrzyć się w komplet

podręczników Wzory i Obrazki oraz zeszyty. W podręcznikach jest dokładna
instrukcja do ćwiczeń znajdujących się w zeszycie dla dziecka

Zakres treningu

KOORDYNACJA WZROKOWO –RUCHOWA
Jest zdolnością do zharmonizowania ruchów gałek ocznych z ruchami

całego ciała lub którejś z jego części. Sprawne wykonywanie niemal
wszystkich czynności zależne jest od dobrze rozwiniętej koordynacji
wzrokowo- ruchowej. Dziecko z zaburzoną lub słabo rozwiniętą
koordynacją wzrokowo- ruchową może nie być w stanie
samodzielnie się ubrać, najprostsze zadania wykonuje niezdarnie.
Bardzo trudne będą także dla niego  takie czynności jak wycinanie,
naklejanie czy rysowanie. Niemal na pewno będzie miał problemy
z pisaniem.

Ćwiczenia wchodzące w zakres podstawowego poziomu Wzorów

i Obrazków:

-pomagają dziecku rozwinąć dziecku umiejętność pisania i rysowania,
-pomagają poznać figury geometryczne i ich położenie na

płaszczyźnie.

• SPOSTRZEGANIE FIGURY I TŁA
  Najlepiej spostrzegamy te rzeczy, na których koncentrujemy

uwagę. Mózg jest tak zorganizowany, że spośród wszystkich
bodźców działających na organizm może dokonywać wyboru
ograniczonej ich liczby. Te wybrane bodźce – słuchowe,
dotykowe, węchowe i wzrokowe – znajdują się w centrum
uwagi: tworzą figurę w naszym polu percepcyjnym;
większość pozostałych bodźców tworzy mgliście
spostrzegane tło.

Celem ćwiczeń dotyczących spostrzegania figury i tła jest

rozwój zdolności dziecka do czytania wyrazów we właściwej
kolejności i do spostrzegania liter i wyrazów jako
samoistnych jednostek, bez mylenia ich z sąsiadującymi
literami i wyrazami.

STAŁOŚĆ SPOSTRZEGANIA
Stałość spostrzegania wyraża się w zdolności do

spostrzegania przedmiotu jako posiadającego stałe
właściwości – określony kształt, położenie i wielkość,
niezależnie od zmiennych wrażeń wywołanych przez ten
przedmiot na siatkówce oka.

• Ćwiczenia dotyczące stałości spostrzegania pomagają

dziecku nauczyć się rozpoznawania kształtów
geometrycznych niezależnie od ich wielkości, barwy lub
położenia, a później w szkole, znanych dziecku słów, gdy
pojawiają się one w nieznanym kontekście, lub są
wydrukowane nieznanym dziecku krojem czcionki lub
napisane nieznanym charakterem pisma.

• SPOSTRZEGANIE POŁOŻENIA PRZEDMIOTÓW

W PRZESTRZENI

• Spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni może

być zdefiniowane jako spostrzeganie relacji przestrzennych
zachodzących między przedmiotem i obserwatorem. Biorąc
pod uwagę przestrzeń, jednostka jest zawsze w centrum
własnego świata i spostrzega przedmioty jako będące z tyłu,
z przodu, przed, za, ponad, poniżej lub po którejś jej stronie.

• Dziecko z trudnościami w spostrzeganiu właściwego

położenia przedmiotów w stosunku do własnego ciała będzie
więc miało tendencję do mylenia takich liter jak: b-d, p-g,
a także spostrzegania on jako no, rów jako wór, 24 jako 42
itp. Utrudni to lub uniemożliwi opanowanie przez dziecko
czytania, pisania, ortografii i arytmetyki

SPOSTRZEGANIE STOSUNKÓW

PRZESTRZENNYCH

• Spostrzeganie stosunków

przestrzennych to zdolność do
spostrzegania położenia dwóch lub
więcej przedmiotów w stosunku do
samego siebie, a także relacji
przestrzennych zachodzących
między tymi przedmiotami

Ćwiczenia i zadania wchodzące w zakres Programu Rozwijającego

Percepcję Wzrokową – Marianny  Frostig dostosowane są do
możliwości dzieci przedszkolnych.

• W programie Frostig większą część pracy stanowią zadania przy

użyciu ołówka i papieru, jednak, poprzedzone one są ćwiczeniami
wstępnymi. Ćwiczenia wstępne mają aktywizować ruchy ciała,
podczas rysowania. Do ćwiczeń tych można zaliczyć, m.in.:
zabawy z wykorzystaniem lustra, elementy gimnastyki, zabawy
manipulacyjne, paluszkowe, lokomocyjne, wiersze i piosenki
połączone z zabawami.

• Intensywność i zakres ćwiczeń wstępnych zależy od

doświadczenia i poziomu rozwoju percepcyjnego dziecka.
Ćwiczenia te powinny być prowadzone równolegle z ćwiczeniami
zawartymi w zeszycie ćwiczeń, a rozpoczęte na kilka tygodni
przed ćwiczeniami właściwymi.

Dziecko dopiero wtedy powinno rozpocząć pracę z zeszytem

ćwiczeń, gdy:

• 1)   nauczyło posługiwać się ołówkiem i papierem;
• 2)   poddane zostało ćwiczeniom kształtującym świadomość

własnego ciała oraz nauczyło się nazywać i wskazywać te części;

• 3)   jest w stanie skupić się w czasie potrzebnym na wykonanie

zadania;

• 4)   rozumie słowa zawarte w instrukcji do ćwiczeń i zna pojęcia

dotyczące stosunków przestrzennych (w, pod, nad, obok, za );

• 5)   umie na rysunku rozpoznać i nazwać znane sobie

przedmioty;

• 6)   umie określić funkcje tych przedmiotów ( piłka służy do

rzucania i chwytania).

• Ćwiczenia zasadnicze to praca papierem i ołówkiem. Po krótkim

instruktażu (historyjka, opowiadanie) dzieci przystępują do pracy
z zeszytem według kolejności oraz we właściwym sobie tempie, co
skłania prowadzącego do prowadzenia ćwiczeń indywidualnych. Kartkę
wkłada się  do celuloidowej okładki, gdyż dziecko próbuje wykonać
ćwiczenie flamastrem dopóty, dopóki nie zrobi go poprawnie. Dopiero
wtedy może zadanie wykonać na właściwej kartce.

• W ćwiczeniach należy zwrócić uwagę na prawidłowe trzymanie kartki –

gwiazdka wydrukowana na stronie oznacza zawsze prawy dolny róg
kartki, gdy leży ona przed dzieckiem. Nauczyciel zapisuje ilość prób
wykonanych przez dziecko. Zmniejszająca się ilość prób wskazuje na
postępy dziecka, korygowanie istniejącego zaburzenia.

• Metoda Frostig ćwiczy, ponadto dokładność, wytrwałość, koncentracje

uwagi. Przedstawiona metoda wykorzystywana jest w przedszkolu do
pracy z dziećmi z zaburzoną koordynacją wzrokowo-ruchową

Biofeedback

• Metoda Biofeedback została opracowana przez

naukowców w USA w latach `80 XX wieku. Dzisiaj dzięki
swoim sukcesom staje się coraz bardziej popularna na
wszystkich kontynentach.

• Biofeedback to innowacyjna metoda mająca na celu

poprawę funkcjonowania człowieka. Uczy efektywniej
zarządzać pracą własnego mózgu i innymi reakcjami
fizjologicznymi.

• Umiejętnośc kontrolowania układu nerwowego owocuje

doskonalszą koncentracją i lepszym
samopoczuciem.

• Metoda biofeedback jest całkowicie bezpieczna i

nieinwazyjna

• Jak Wygląda trening mózgu?
• Treningi polegają na kontrolowaniu przebiegu gry

komputerowej przy pomocy własnego mózgu. Informacja o
pracy mózgu rejestrowana jest przez niewielki sensor
umieszczony na głowie pacjenta. Następnie informcja ta
przesyłana jest do komputera i wyświetlana na ekranie
monitora. Klient ma zatem możliwość obserwowania pracy
własnego mózgu i jego trenowania. Trening mózgu polega
na strowaniu grą komputerową - bez używania klawiatury i
myszki. Osoba na bieżąco otrzymuje informację (feedback)
zwrotną o pracy własnego mózgu (bio) - jeśli jego praca
spełnia odpowiednie parametry funkcjonalne, ustalone
przez neuroterapeutę, gra komputerowa postępuje

• Efektywność metody BIOFEEDBACK potwierdzona naukowo.

Skuteczność treningów mózgu wielokrotnie potwierdzono w wielu
ośrodkach badawczo – naukowych na całym świecie. Treningi biofeedback
z powodzeniem znajdują zastosowanie w redukcji objawów ADHD, zespołu
Aspergera, dysleksji, zaburzeń koncentracji i uwagi, zaburzeń nastroju,
nadużywania substancji uzależniających, zespołu stresu pourazowego,
udarów mózgu oraz tików ruchowych i epilepsji.
Metoda biofeedback w połączeniu z treningiem relaksacyjnym jest również
coraz częściej doceniana przez osoby żyjące w ciągłym stresie, pośpiechu.
Uczestnicy badań deklarowali, że dziękim treningom biofeedback są
spokojniejsi, lepiej zasypiają, mają lepsze samopoczucie, co przekłada się
na ich efektywniejsze funkcjonowanie społeczne i zawodowe.

Metoda Biofeedback przeznaczona jest dla osób pragnących zwiększyć

efektywność pracy swojego mózgu. Korzystają z niej dzieci mające
problemy w nauce, młodzież przygotowująca się do ważnych egzaminów
na studia oraz dorośli, którzy w trosce o własne zdrowie chcą nauczyć się
szybko i efektywnie relaksować i poprawić swoją koncentrację.

Metoda Tomatisa

• jest metodą treningu słuchowego. Wykożystujemy w niej tzw. „elektroniczne

ucho”. Terapia Tomatisa składa się z sesji słuchania materiałów dźwiękowych (o
określonej częstotliwości), oraz konsultacje wraz z oceną audio-psycho-
fonologiczną.

 
W terapii Tomatisa wykorzystujemy dźwięki o  wysokiej częstotliwości

częstotliwości. Wysokie dzwęeki poprawiają aktywność mózgu. Natomiast niskie
powodują zmęczenie. Dlatego w metodzie Tomatisa usłyszą Państwo muzykę
Mozarta i Chorały gregoriańskie.

Trening słuchowy działa relaksująco, odpręża i eliminuje stres. Wykorzystywana w

seansach muzyka Mozarta, mająca w swej strukturze całe spektrum wysokich
częstotliwości, energetyzuje CUN-korę mózgową i poprawia nastrój słuchacza.
Chorały gregoriańskie mające rytm zbliżony do rytmu serca człowieka, odprężają,
wyciszają i działają kojąco na emocje.

Metoda ma zastosowanie u osób, u których stwierdza się zaburzenie uwagi

słuchowej. Celem terapii jest poprawa zaburzeń głosu i uwagi słuchowej,
poprawa koncentracji, uwagi i pamięci, zwiększenie możliwości umysłowych,
minimalizacja zaburzeń zachowania, zwiększenie możliwości psycho - fizycznych.

Terapia metodą Tomatisa składa się z kilku sesji. Każda sesja treningu

trwa 10 dni (tj. 2 tygodnie, wyłączając soboty i niedziele). W ciągu
tych 10 dni dziecko korzysta codziennie z elektronicznego uchaprzez
2 godz. zegarowe bez przerwy, słucha odpowiednio dobranego
materiału dźwiękowego. Po każdej takiej sesji jest 2-4 tygodniowa
przerwa. Przerwy w terapii - to czas na stabilizację uruchomionych
dla mózgu możliwości. Większość sesji treningu słuchowego - to
pasywna faza terapii. Dzieci mogą wtedy, w trakcie słuchania,
rysować, malować, lepić, układać klocki czy puzzle itp. Aktywną fazą
terapii jest dopiero końcowy etap usuwania zaburzeń uwagi
słuchowej w sferze językowej. Aktywność dzieci w tej fazie terapii
polega na powtarzaniu (głosek, sylab, wyrazów, zdań), czytaniu,
odpowiadaniu na pytania - przy czym zarówno dzieci, jak i terapeuta
porozumiewają się mówiąc do mikrofonu, a słyszą się nawzajem
i siebie samych - przez słuchawki, czemu towarzyszy odpowiednio
przetworzony materiał muzyczny w tle.

SI

W latach sześćdziesiątych XX w. dr A. Jean Ayres – psycholog,

terapeuta zajęciowy z Instytutu Badań Mózgu Uniwersytetu w
Los Angeles, sformułowała teorię dysfunkcji integracji
sensorycznej.

• zaburzenia integracji sensorycznej występują u 15-45%

populacji. Objawiają się m.in. niezgrabnością ruchową, która
prowadzi do trudności w samoobsłudze, trudności w uczeniu
się, w tym problemów z nauką rysowania, pisania, czytania,
zaburzeń mowy oraz słabej koncentracji uwagi.

• Początkowo metodę wykorzystywano głównie w terapii dzieci

z trudnościami w uczeniu się - obecnie należy do kanonu
metod terapii zaburzeń wieku rozwojowego.

Dr Ayres definiuje integrację

sensoryczną, jako proces przetwarzania
bodźców sensorycznych, podczas
którego układ nerwowy odbiera
informacje z receptorów wszystkich
zmysłów, następnie organizuje je i
interpretuje tak, aby mogły być
wykorzystane na wyższym poziomie oun
w celowym i efektywnym działaniu.

J. Ayres zaznacza, że zróżnicowane otoczenie, powinno dostarczać

wielu bodźców do stymulacji najwcześniej dojrzewających,
fundamentalnych w rozwoju dziecka zmysłów tj.:

• dotykowego, który reaguje na powierzchowny i głęboki dotyk,

nacisk, ciepło, zimno i ból, jego receptory znajdują się w skórze,

• proprioceptywnego, który odbiera wrażenia płynące z mięśni i

ścięgien, informuje mózg o położeniu części ciała przestrzeni i
wykonywanym ruchu, jego receptory znajdują się w mięśniach i
ścięgnach,

• przedsionkowego – który odbiera siłę grawitacji i ruch, jego

receptory znajdują się w uchu wewnętrznym w błędniku.

Wymienione zmysły, pozwalają na odbiór najważniejszych, na tym

etapie rozwojowym, bodźców płynących z otoczenia.

• Dla kogo Integracja Sensoryczna?
•   Opóźniony Rozwój Mowy

  Mózgowe Porażenie Dziecięce
  Autyzm, Spektrum Autyzmu, cechy autystyczne
  Niedosłuch Centralnym
  Dysleksja
  inne kłopoty z nauką szkolną
  ADHD
  Dyspraksje:
    - Afazje motoryczne
    - Zespół Downa
   Zaburzenia:
    - planowanie ruchu
    - koordynacji ruchowej
    - koncentracji
    - specjalizacji stron ciała (lateralizacji)
    - zdolności do rozumienia i myślenia abstrakcyjnego

•  

Etapy rozwoju integracji sensorycznej

Rozwój podstawowych zmysłów tj. dotyku, układu

przedsionkowego, proprioceptywnego, smaku i zapachu oraz
wzroku i słuchu rozpoczyna się już w okresie prenatalnym.
Procesy integracji sensorycznej dokonują się na kilku
poziomach, w ciągu pierwszych lat życia dziecka, a następnie
doskonalą na przestrzeni kolejnych lat rozwoju.

• Wg J. Ayres trzy przytoczone wyżej układy zmysłów wspólnie

z integracją odruchów, leżą u podstaw przyszłego rozwoju
dziecka W integracji sensorycznej rozwój zmysłów jest
wzajemnie uzależniony. Rozwój zmysłów „wyższego rzędu” tj.
słuchu i wzroku, a więc percepcji wzrokowej i słuchowej -
zależy również od organizacji wrażeń somatosensorycznych
tj. przedsionkowo – propriocptywnych i dotykowych.

Jakie objawy mogą świadczyć o

występowaniu zaburzeń w zakresie

integracji sensorycznej?

Jeśli dziecko:

• unika zabaw na zjeżdżalniach, huśtawkach, drabinkach, karuzeli, cierpi na chorobę
lokomocyjną
• nie lubi gier i zabaw sportowych, ma kłopoty ze złapaniem piłki
• jest ogólnie mówiąc niezgrabne ruchowo, często myli strony prawo-lewo
• ma opóźniony rozwój mowy, obniżoną percepcję słuchową i wzrokową, z trudem
zapamiętuje, jest nadwrażliwe na pewne dźwięki
• ma trudności w nauce czytania i pisania, pisze litery i cyfry z lustrzanym odbiciem
• jest nadpobudliwe ruchowo, ma trudności z koncentracją
• negatywnie reaguje na bodźce dotykowe, nie lubi mycia włosów, czesania, obcinania
paznokci, unika pewnych tkanin, nie lubi chodzić boso, podczas mycia zębów pojawia się
odruch wymiotny.        

•  dziecko ma „brzydki” charakter pisma,
• dziecko ma trudności z przepisywaniem z tablicy,
• dziecko często myli stronę prawą i lewą,

Kiedy  dziecko powinno być badane pod kątem integracji sensorycznej?

Na badanie dziecko powinno być zgłoszone wówczas, gdy dorośli zauważą u niego
występowanie większości zachowań opisanych powyżej.

Nadwrażliwość na bodźce zmysłowe np. gwałtownie reaguje i długo

narzeka nawet na drobne urazy, często mruży oczy; zatyka uszy z
powodu hałasu czy określonego dźwięku; dziecko zwraca szczególną
uwagę na zapachy, które wywołują jego niepokój a czasem
zdecydowaną dezaprobatę; unikanie zabaw plasteliną, malowania
palcami, unikanie dotykania niektórych faktur i substancji np. kleju,
piasku. trudności z tolerancją na czesanie, mycie głowy, podczas mycia
zębów miewa odruch wymiotny.

Podwrażliwość na bodźce zmysłowe np. dziecko lubi kręcić się

intensywnie i bardzo długo na karuzeli; może celowo uderzać się
przedmiotami lub wpadać na ścianę, pocierać dłonie czy inne części
ciała rzeczami o chropowatej fakturze, może uparcie obwąchiwać
wybrane przedmioty, poszukiwać takich wrażeń jak np. wpatrywanie się
w światło lampy sufitowej czy latarki; dziecko lubi smakować nietypowe
czy niejadalne rzeczy takie jak np. pasta do butów; może też ignorować
ból np. w takich sytuacjach jak dotykanie gorących przedmiotów

Terapia taktylna

Głównym założeniem terapii taktylnej jest wzmocnienie lub

wytworzenie świadomości ciała oraz stymulacja receptorów
skóry, poprzez stymulację zmysłu dotyku.

Współdziała ona z metodą integracji odruchów. Jest rodzajem

masażu, który pobudza oraz przygotowuje receptory skóry do
prawidłowego odbioru bodźców sensorycznych pochodzących
z otoczenia. Zwiększa świadomość ciała i reguluje zaburzenia
skóry w odbiorze wrażeń dotykowych. Reguluje reakcje
mózgu na informacje pochodzące ze skóry i mięśni.
Normalizujące działanie, potwierdzone w pracy z dziećmi i
dorosłymi, pozwala na łączenie terapii taktylnej z różnymi
innymi technikami rehabilitacji, z masażami oraz stosowanie
jej oddzielnie jako metodę relaksującą i wspierającą rozwój
dziecka, a także pomocną w terapii osób dorosłych

Dla kogo?

• porażeniami mózgowymi, 
• ·autyzmem, 
• ·zachowaniami agresywnymi, 
• ·lękami i fobiami, 
• ·opóźnieniami w rozwoju umysłowym, 
• ·nadpobudliwością psychoruchową, 
• ·trudnościami w nauce, 
• ·zaburzeniami mowy,
• ·zaburzeniami integracji sensorycznej

Podczas terapii stosowane są następujące bodźce:

powierzchowny dotyk (masaż) skóry w obrębie całego
ciała (głaskanie, rozcieranie uciskanie, rozciąganie),
głęboki dotyk (masaż proprioceptywny) w obrębie
mięśni i stawów (ugniatanie, rozcieranie, wibracja),
stymulację punktów neuromotorycznych. Punkty
neuromotoryczne są obszarem reakcji, na którym za
pomocą stymulacji dotykowej proprioreceptywnej,
wyzwalane są określone ruchowe odpowiedzi
mięśniowe. Celem tych zabiegów jest uaktywnienie
mięśni, stymulację przedsionkowo-proprioceptywną
(ruch), stymulacja bierna - bierny ruch kończynami i
tułowiem dziecka według różnych wzorców.