Mustela vison

Norka Amerykańska

Autorzy:

• Karolina Ćwik

• Weronika Tobor

Biologia i opis gatunku:

•

Ubarwienie zazwyczaj ciemnobrązowe, prawie czarne z brązowym
odcieniem, często z rozmaicie rozmieszczonymi niewielkimi białymi
plamami na podbródku, gardle lub brzuchu, a czasem również na łapach.
Kilka procent populacji stanowią osobniki ubarwione popielato w różnych
odcieniach.

•

Doskonale pływa i nurkuje, na lądzie szybko biega, wspina się po
drzewach. Norka aktywna jest o różnych porach, najbardziej jednak o
zmierzchu i nocą. Zasiedla różnorodne środowiska, preferuje przy tym
sąsiedztwo wszelkiego cieków i zbiorników wodnych: rzek, kanałów
melioracyjnych, jezior, stawów i wybrzeży morskich, pojawia się też wśród
osad ludzkich. Na kryjówkę wybiera dziuple, nory, zajęte lub opuszczone
żeremia bobrów, stosy kamieni, zazwyczaj położone w pobliżu wody.

•

Drapieżnik. Żywi się bardzo różnorodnym pokarmem: rybami, płazami,
drobnymi ssakami, ptakami, skorupiakami i owadami

Naturalny zasięg

•

Ameryka

Północna

bez

obszarów silnie wysuniętych
na północ kontynentu.

Rozmieszczenie w Polsce

•

Rozmieszczenie regionalne:

występuje w całej północnej części

kraju. Południowa granica zasięgu
przebiega mniej więcej wzdłuż linii:
środkowa Odra - Barycz - środkowa
Wisła - Wieprz - środkowy Bug.

Kontrola gatunku w Polsce

•

Kontrolowany, jednak z ograniczonym skutkiem. Gatunek może
powodować duże straty w populacjach wodnych ssaków i ptaków,
np. karczownika ziemnowodnego, łyski, kaczek (szczególnie
krzyżówki).

Skuteczne

akcje

redukcji

liczebności

norki

amerykańskiej przeprowadzano na małych, izolowanych obszarach
(np. niewielkich wyspach na wybrzeżu Finlandii).

•

Proponowane formy zwalczania: Najbardziej skuteczną metodą
zwalczania gatunku byłaby likwidacja ferm hodowlanych i
równoczesna eliminacja osobników z dzikiej populacji. W innych
krajach stosuje się odłów w pułapki żywołowne, a następnie
odstrzał, a także chwytanie w pułapki zabijające. Metoda ta jest
jednak mało wybiórcza i niesie ryzyko strat wśród rodzimych
gatunków (np. kun, tchórza, gronostaja). Stosowano również
wypłaszanie z nor przy użyciu dmuchaw do grabienia liści i
chwytanie przez psy myśliwskie. Stosunkowo najlepsze wyniki
dawały odłowy w okresie największej aktywności norek: wiosną, a
szczególnie jesienią.

Wpływ siedliska w zasięgu wtórnym

•

Budynki w dużych i małych miastach i na wsiach
pojawia się także wśród osad ludzkich.

•

Powierzchniowe

wody

płynące;

preferuje

sąsiedztwo wszelkiego rodzaju cieków: rzek,
kanałów melioracyjnych

•

Powierzchniowe

wody

stojące;

preferuje

sąsiedztwo wszelkiego rodzaju zbiorników
wodnych: jezior, stawów i wybrzeży morskich

Mechanizmy wpływu

•

Drapieżnictwo

Skala wpływu: Istotny. Wpływa na: gęgawy, krzyżówki

•

Konkurencja

Skala wpływu: Istotny. Wpływa na: gronostaje

•

Drapieżnictwo

Skala wpływu: Średni. Wpływa na: perkozy

•

Drapieżnictwo

Skala wpływu: Mały. Wpływa na: karczownika ziemnowodnego, kszyka,

rybitwy, słonki

•

Konkurencja

Skala wpływu: Mały. Wpływa na: łasice

•

Konkurencja

Skala wpływu: Możliwy. Wpływa na: wydrę

Skutek wpływu

•

Wpływ na środowisko

Skala wpływu: Istotny. Gatunek bardzo destrukcyjny dla

rodzimych zoocenoz, wręcz wyniszczający lokalne

populacje niektórych ptaków i ssaków

Przyczyny dostania się gatunku do

Polski (znana liczba przypadków)

•

Rozprzestrzenił się do Polski po introdukcji w kraju
sąsiednim (7)

•

Przemysł futrzarski (5)

•

Handel/hodowla zwierząt domowych i w celach
hobbystycznych (2)

•

Brak danych (1)

Sposób, w jaki gatunek dostał się do

Polski (znana liczba przypadków):

•

Rozprzestrzenił się do Polski po introdukcji w kraju
sąsiednim (7)

•

Celowo sprowadzony (4)

•

Brak danych (4)

Historia norek w Polsce

•

W Polsce pierwsze hodowle norek amerykańskich
powstały w roku 1953, a już wkrótce zaobserwowano
pierwszych pojedynczych uciekinierów i sporadyczne
przypadki rozrodu tego gatunku poza hodowlą. Do lat
70. obserwacje norek były sporadyczne i pochodziły z
północnej i wschodniej części Polski (Pomorze,
Pojezierze Warmińsko-Mazurskie, Podlasie, Mazowsze).
Prawdopodobnie były to nie tylko zwierzęta zbiegłe z
niewoli, głównie na Pomorzu Zachodnim, ale i
pojedynczy imigranci zza białoruskiej granicy. Na
początku lat 80. obserwacje stały się liczniejsze,
pochodziły najczęściej z dolin rzecznych Narwi, Biebrzy,
Supraśli, z Mazur, Suwalszczyzny i Podlasia.

Okoliczności poprzedzające

pojawienie się gatunku w Polsce

•

Gatunek rozpoczął kolonizację Europy od Skandynawii,
Wysp Brytyjskich i Rosji. Ponadto w latach 1933-1977 na
terenie byłego ZSRR rozpoczęto aklimatyzację i
wypuszczono na wolność około 21 300 osobników norki.
W latach 50. XX w. na Białorusi introdukowano 865
norek amerykańskich, a ich liczebność pod koniec lat
80. szacowano już na 56 000. W roku 1926, w
Niemczech, pojawiły się pierwsze europejskie hodowle
Mustela vison. Na Białorusi, na 11 stanowiskach
wsiedlono 895 osobników.

•

W latach 80. kolonizacja terenu Polski nabrała tempa i
gatunek zajął kolejne rejony kraju, należące dziś do
województw: kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego,
lubuskiego i dolnośląskiego. Do końca lat 90. norka
amerykańska skolonizowała niemal cały obszar Polski.
Nie stwierdzono jej obecności jedynie na Opolszczyźnie,
Roztoczu i w Bieszczadach.

•

Drogi inwazji norki amerykańskiej prowadzą głównie
dolinami rzecznymi; z północnego wschodu kraju
rozszerzała ona swój zasięg wzdłuż dolin Narwi, Wisły,
Bugu i Sanu. Prawdopodobnie w tym samym czasie
miało miejsce przenikanie osobników z północno-
zachodniej części kraju dolinami Odry, Warty i Pilicy, aż
po pas pogórzy.

Szkodliwość, profilaktyka i

zwalczanie

•

Wyspy bałtyckie i wyspy położone wokół Szkocji

•

Polowanie

ze

szkolonymi

psami,

zastawiano

żywołowne pułapki. Skutek -> rosła produktywność
koloni małych mew i rybitw (Craik 1998)

•

Kontrola

płodności

za

pomocą

środków

antykoncepcyjnych/ usuwanie samic w okresie
rozrodczym. (Macdonald i Strachan 1999).

•

W

Polsce

hodowla

norek

stwarza

realne

niebezpieczeństwo wydostania się na wolność
nowych

osobników,

ograniczenie

tego

jest

niewykonalne. Ograniczenie liczebności poprzez
polowanie lub schwytanie i zabijanie.

•

Sztuczne gniazda (budki lęgowe dla kaczek, platformy
lęgowe dla innych ptaków) stosowane na niektórych
terenach jako metoda aktywnej ochrony, służąca
zwiększeniu udatności lęgów i/lub zapewnieniu
dodatkowych miejsc lęgowych, po pojawieniu się norki
amerykańskiej okazały się dla ptaków pułapką.
Widoczne z daleka, umieszczone wysoko nad
powierzchnią wody lub gruntu są dużo łatwiej
wykrywalne przez drapieżnika niż gniazda naturalne.
Na terenach podmokłych sztuczne gniazda dla
lądowego drapieżnika stają się często atrakcyjnymi
kryjówkami.

•

Do roku 2001 norka amerykańska nie była objęta
polskimi uregulowaniami prawnymi. Na listę zwierząt
łownych została wprowadzona dopiero na mocy
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10
kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001, nr 43, poz. 488). Na
mocy nowego Rozporządzenia Ministra Środowiska z
dnia 16 marca 2005 (Dz. U. 2005, Nr 48, poz. 459)
polowanie dozwolone jest od 1 lipca do 31 marca, a
na terenie obwodów łowieckich, w których występuje
głuszec Tetrao urogallus i cietrzew T. tetrix oraz na
terenach rybackich obrębów hodowlanych - przez cały
rok.

•

W dobrze kontrolowanym terenie, jakim jest ujście Warty, w
latach 1996-2000 obserwowano szybki przyrost lokalnej
populacji norki, po czym populacja osiągnęła maksymalną
liczebność,

a

następnie

jej

liczebność

nieco

spadła

(Bartoszewicz 2003). Podobny trend zaobserwowano w innych
rejonach Polski (A. Zalewski - mat. niepubl.). Wiele wskazuje
więc na to, że lokalnie krajowa populacja zaczyna się
stabilizować. Jednakże w obliczu rozwijającej się dynamicznie
hodowli fermowej norek, szczególnie w zachodniej Polsce, i przy
stałym zasilaniu lokalnych populacji nowymi uciekinierami,
należy się liczyć z umocnieniem się tego wszechstronnego
drapieżnika w Polsce, z całymi konsekwencjami jego
ekologicznej roli

.

Prognoza

Ciekawostki

•

Mit: Amerykanin kontra europejczyk.

•

Obca norka bardzo często oskarżana jest o wyparcie z
Polski swojej europejskiej kuzynki. Z całą pewnością nie
jest to jednak słuszną teorią w przypadku polskiego
epizodu inwazji.

•

Norki europejska i amerykańska nie miały cienia szans
na spotkanie się oko w oko na polskiej ziemi. Sama
norka amerykańska wypełniła w ekosystemie lukę,
odziedziczoną po swojej kuzynce.

Kontrola i monitoring populacji

•

Jednym ze sprawdzonych sposobów monitoringu
liczebności

populacji

norki

jest

wykorzystywanie

specjalnie do tego celu przygotowanych tratw. Tratwa
jest pływającą platformą, na której znajduje się tunel,
wewnątrz którego przechodzące norki pozostawiają tropy
na specjalnie przygotowanej glince. Podczas kontroli
rejestruje się liczbę tropów, dzięki czemu można określić
względną

liczbę

osobników

pozostałych

lub

kolonizujących dany teren. Uzyskamy dodatkowo
informację o procesie kolonizacji obszaru – jak szybko i z
jakich kierunków kolonizują dany obszar.

Bibliografia

•http://rcin.org.pl/Content/150/DG_34_2007_i_z.pdf

•http://www.iop.krakow.pl/ias/Gatunek.aspx?spID=188

•http://www.iop.krakow.pl/gatunkiobce/default.asp?
nazwa=opis&id=111&je=pl

•http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery-
archiwalne,2136,article,2772

•http://www.mojeopinie.pl/na_tropach_zwierzat_norka_amerykansk
a,3,1201503824