Białowieski Park

Narodowy

Przyroda

Dzisiejsza Puszcza Białowieska, to kompleks leśny o obszarze 150 tys. ha
położony po obydwu stronach granicy Polski i Białorusi. Część zachodnia,
znajdująca się w Polsce, zajmuje 62,5 tys. ha; część wschodnia, znajdująca
się na Białorusi, zajmuje 87,5 tys. ha - tworzy Park Narodowy "Bieławieżskaja
Puszcza".
Szczęśliwy bieg historii, ochrona Puszczy jako terenu polowań królewskich, a
w XIX w. Carskich, sprawił, że podlegała ona specjalnej ochronie - m.in. nie
objęła jej kolonizacja, to znaczy karczowanie lasu i zamiana ich na tereny
osadnicze i rolne.
Dzięki temu do początku XX w. zachowały się tu lasy pochodzenia
naturalnego, a w nich największe zwierzę Europy - żubr. Pierwsze rabunkowe
wyręby przypadają na okres I wojny światowej, wówczas to w początku 1919
r. giną w niej ostatnie żubry.

Początki parku narodowego wiążą się z wyprawą grupy uczonych pod wodzą
prof. Władysława Szafera w kwietniu 1919 roku do Białowieży, której celem
było sprawdzenie, czy zachowały się jeszcze w Puszczy żubry. Żubrów już nie
zastano, lecz wynikiem wyprawy było podjęcie starań o ochronę fragmentu
prastarej kniei w postaci parku narodowego. Podjęte starania przyniosły efekt
w postaci utworzenia w dniu 29 grudnia 1921 r. leśnictwa "Rezerwat",
przekształconego w 1924 r. w nadleśnictwo o tej samej nazwie. W 1932 r.
nadleśnictwo "Rezerwat" przekształcono w "Park Narodowy w Białowieży" o
obszarze 4693,24 ha w całości objęty ochroną ścisłą. W 1947 r. jednostkę tę
restytuowano jako Białowieski Park Narodowy o powierzchni 4716 ha. W 1996
r obszar paku powiększono do 10 501,95 ha. Należy przy tym dodać, że
walory przyrodnicze i stosowne formy ochrony, spełniały od początku (tj. od
1921 r.) kryteria obowiązującej obecnie międzynarodowej definicji parku
narodowego. Jest to więc najstarszy z istniejących w Polsce 23 parków
narodowych.

 

Rezerwat Pokazowy

Żubrów

Rezerwat Pokazowy Żubrów położony jest przy szosie Hajnówka–Białowieża,
ok. 3 km przed Białowieżą. Na powierzchni ok. 27 ha, w warunkach
zbliżonych do naturalnych, prezentowane są wszystkie gatunki ssaków
kopytnych żyjących w Puszczy Białowieskiej oraz duże drapieżniki. Kto
przemierzając szlaki Puszczy Białowieskiej nie miał szczęścia, by zobaczyć
żubra, może go zobaczyć w Rezerwacie. Prezentowana jest w nim grupa
żubrów, złożona z dorosłego samca, kilku żubrzyc oraz ich potomstwa. W
zagrodach żyją również łosie, jelenie, sarny i dziki. Atrakcję stanowi także
możliwość zobaczenia watahy wilków i rysia. W Rezerwacie prezentowana
jest także grupa koników typu tarpana, złożona z ogiera, kilku klaczy i
młodych. Eksponowane są tu także żubronie – krzyżówki (hybrydy) żubra z
bydłem domowym.

Muzeum

Przyrodniczo-Leśne

Muzeum Przyrodniczo-Leśne na dwóch poziomach prezentuje przyrodę i
historię Puszczy Białowieskiej oraz wielowiekową działalność człowieka na
tym terenie. Eksponowane są w nim najbardziej charakterystyczne dla
Puszczy zbiorowiska leśne: grąd, ols, łęg, bór, borealna świerczyna bagienna.
Zaprezentowane jest życie podziemne w lesie, bezkręgowce, ssaki kopytne i
drapieżne oraz ptaki. Przybliżony został także świat zwierząt i roślin
związanych ze środowiskiem ziemno-wodnym, fazy rozkładu drewna i
bogactwo grzybów. W części historycznej ukazano bartnictwo, sianożęcia,
przerób drewna na terpentynę oraz wąskotorową kolejkę leśną.
Ukształtowanie podłogi, przyciemnione światła, efekty dnia i nocy, odgłosy
Puszczy sprawiają, że po przekroczeniu progu wystawy wydaje się, że
znajdujemy się w środku lasu. Muzeum organizuje również wystawy czasowe.
Informacje praktyczne: ekspozycję stałą w Muzeum można zwiedzać
indywidualnie i grupowo, z przewodnikiem lub z audio-przewodnikiem. Czas
zwiedzania ekspozycji stałej wynosi ok. 1 godziny.

Park Pałacowy

Park Pałacowy położony w Białowieży, został założony na przełomie XIX i XX
w. wokół wznoszonej w latach 1889–1894 myśliwskiej rezydencji carów Rosji.
Jego powierzchnia wynosi ok. 50 ha. Głównym obiektem tej rezydencji był
pałac, który spłonął w 1944 r. Ocalała jedynie tzw. brama kuchenna.
Zachowały się również budynki towarzyszące niegdyś pałacowi carskiemu:
Dom Zarządu, Dom Marszałkowski, Dom Jegierski, Dom Szoferów, Dom Łaźni.
W miejscu, w którym stał niegdyś pałac dziś znajduje się Dyrekcja, Muzeum
Przyrodniczo-Leśne i Pokoje Gościnne BPN. Park zaprojektowany został w
stylu angielskim, nazywanym też krajobrazowym, przez znanego planistę –
Waleriana Kronenberga. Jego cechą charakterystyczną są swobodne
założenia kompozycyjne, z wysunięciem na plan pierwszy wątku roślinnego.
Na tle zwartych zadrzewień malowniczo wyglądają rosnące na polanach
pojedyncze egzemplarze drzew, jak i małe ich grupki. Z zasadzonych tu około
200 gatunków drzew i krzewów do dzisiaj zachowało się blisko 90. Na terenie
Parku znajduje się najstarszy budynek w Białowieży – drewniany dworek z
1845 r., wzniesiony na potrzeby gubernatora grodzieńskiego – obecnie
siedziba Ośrodka Edukacji Przyrodniczej BPN. Na grobli przecinającej dwa
stawy znajduje się obelisk z piaskowca – najstarszy zabytek w Białowieży,
upamiętniający polowanie Augusta III Sasa z 1752 r. Na wzgórzu pałacowym
rośnie grupa dębów szypułkowych, liczących dziś ponad 250 lat. Park
Pałacowy chroniony jest jako zabytkowe założenie parkowe.

Szlaki piesze

Szlaki piesze wyznaczone na terenie Obrębu Ochronnego Rezerwat:

„Do Dębu Jagiełły" (nieznakowany) – dł. 4 km, trasa daje możliwość
zobaczenia grądu, fragmentu olsu, potężnych drzew o wymiarach
pomnikowych. Przy trasie znajduje się m.in. potężny wiąz, martwy „Dąb
Bartny" o obwodzie ponad 6 m, wywrócony w 1974 roku „Dąb Jagiełły" oraz
sosna masztowa, wysoka na 36 m. Zależnie od pory roku przewodnik
zapoznaje turystów z roślinami runa, śladami obecności zwierząt, rolą
martwego drzewa oraz procesami zachodzącymi w lesie naturalnym,
niezakłóconym przez działalność gospodarczą człowieka.
„Wilczy Szlak" – kolor zielony, dł. 11,5 km, biegnie przez teren Obrębu
Ochronnego Rezerwat na północ od rzeki Hwoźna m.in. przez: bory bagienne,
obok ekspozycji leśnej kolejki wąskotorowej i dużych rozmiarów głazu
narzutowego, będącego pomnikiem przyrody, malownicze łąki nad rzeką
Narewką. Od szlaku, tuż przy tzw. Kosym Moście (most na rzece Narewka)
odchodzi ścieżka do ostoi żubrów (odl. 200 m).

„Wokół Uroczyska Głuszec" – kolor czerwony, dł. 5,5 km, bierze początek
we wsi Stare Masiewo, prowadzi wokół uroczyska Głuszec – dawnej ostoi
głuszców, m.in. przez Polanę Masiewską z charakterystyczną dla tych
terenów drewnianą szeregową zabudową, bory bagienne, obok ekspozycji
leśnej kolejki wąskotorowej. Od szlaku w okolicy wsi Stare Masiewo odchodzi
szlak łącznikowy oznakowany kolorem czarnym, prowadzący do ostoi żubrów
„Czoło" i cmentarza ewangelickiego z końca XIX w. (dł. 1,8 km).
„Carska Tropina" – kolor czarny, dł. 4 km, początek na składnicy przed tzw.
Kosym Mostem (most na rzece Narewka), szlak biegnie wzdłuż doliny rzeki
Narewka, starą drogą powstałą jeszcze za czasów carskich – stąd jego nazwa.
Prowadzi przez grądy i olsy zbliżone charakterem do naturalnych. Szlak pełni
też funkcję edukacyjną w zakresie roli martwego drzewa w ekosystemach
naturalnych Puszczy. Interesującym miejscem na szlaku jest punkt widokowy,
nawiązujący architekturą do tradycyjnych brogów, z którego roztacza się
widok na nadrzeczne łąki i obszar ochrony ścisłej BPN.
„Tropem Żubra" – kolor żółty, łączna dł. 20 km, po terenie Parku – 3,5 km.
Szlak łączy trzy miejsca zimowego dokarmiania żubrów udostępnione w
Puszczy dla turystów, tzw. ostoje żubrów: „Kosy Most", „Czoło", „Babia Góra".
Dwie pierwsze znajdują się na terenie Parku.

Ścieżka edukacyjna „Przez trzy zbiorowiska" – dł. 0,4 km, znajduje się
przy zielonym szlaku pieszym „Wilczy Szlak" (oddział 194C). Dojść do niej
można z dwóch stron: wędrując „Wilczym Szlakiem" z parkingu przy Kosym
Moście lub idąc tym samym szlakiem z parkingu przy miejscowości Zamosze.
Na ścieżce możemy poznać trzy różne typy lasu. Biegnie najpierw przez grąd,
gdzie rosną stare, olbrzymie i wyniosłe dęby. Później prowadzi przez kładkę
przecinającą wąski strumyk z przyległym doń pasem łęgu. Nieopodal
widoczna jest kępowa struktura olsu. Przy ścieżce 12 przystanków z tablicami
informacyjnymi, pomocnymi w zwróceniu uwagi na ciekawe elementy
przyrody.
Wyruszając na szlak, warto abyś zabrał ze sobą:
mapę i kieszonkowy przewodnik do rozpoznawania roślin, grzybów i zwierząt
(szczególnie, gdy pokonujesz ją bez przewodnika);
lornetkę;
preparat na owady, gdy odwiedzasz Park wiosną i latem,
płaszcz przeciwdeszczowy.

Szlaki rowerowe

Szlaki rowerowe biegnące przez teren Obrębu Ochronnego Rezerwat tworzą
sieć, która pozwala na poznanie walorów przyrodniczych nie tylko
Białowieskiego Parku Narodowego, ale również najciekawszych zakątków
gminy Narewka. Została ona tak zaplanowana, aby wszystkie szlaki zbiegały
się w Narewce, gdzie jest wypożyczalnia rowerów i gdzie można zostawić
samochód. Do Parku prowadzą dwa szlaki:
zielony – 7 km z Narewki do BPN, 12 km po terenie Parku, 17 km z powrotem
do Narewki, szlak prowadzi przez przez północny teren Obrębu, ukazując
różne typy ekosystemów leśnych i nieleśnych;
czarny – 7 km z Narewki do BPN, 2 km po terenie Parku, 9 km z powrotem do
Narewki, szlak prowadzi przez dobrze zachowane bory sosnowe i bory
bagienne. Tu do lat 90. ubiegłego wieku występował głuszec – największy
kurak leśny spotykany w Polsce