DIAGNOZA ZABURZEŃ

MOWY DZIECI

NIEDOSŁYSZĄCYCH I

GŁUCHYCH

Ilona Leśnikowska
Ewa Rybka
Sandra Wesołowska
Paulina Wojtinska

Specyfika zaburzeń mowy dzieci

z uszkodzonym narządem słuchu:



Brak rozwoju ekspresji i percepcji
językowej (w przypadku
uszkodzenia w okresie
prelingwalnym lub interlingwalnym)



Ograniczenie zdolności nabywania
umiejętności językowych (w
przypadku uszkodzenia w okresie
postlingwalnym)

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY

MOWY



Znaczne zaburzenia artykulacyjne (mowa
bezdźwięczna, nosowe zabarwienie
głosek, palatalizacja i mowa literowa);



Ubogi zasób słownictwa biernego i
czynnego;



Liczne dysgramatyzmy;



Zaburzenia w prawidłowym oddychaniu
dla mowy i emisji głosu;



Niższa od przeciętnej sprawność narządów
mowy;



Niższa ogólna sprawność komunikacyjna;

Co to jest diagnoza?



DIAGNOZA

LOGOPEDYCZNA

–

działanie

zmierzające

do

rozpoznawania

wady

lub

zaburzenia mowy, które ocenia się
na

podstawie

analizy

stanu

badanego, uzyskanej za pomocą
dostępnych metod badania (za G.
Gunią)

Diagnoza a diagnostyka



DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA -
rozpoznanie zaburzenia lub braku
mowy na podstawie ich objawów; (J.
Surowaniec 1993)



DIAGNOSTYKA

LOGOPEDYCZNA

–

rozpoznawanie zaburzeń w językowym
porozumiewaniu

się

ludzi

na

podstawie ich charakterystycznych
objawów; stawianie diagnozy; (J.
Surowaniec 1993)

CEL DIAGNOZY

LOGOPEDYCZNEJ

Stwierdzenie:



Czy u dziecka występuje wada słuchu;



Czy jest to niedosłuch, resztki słuchowe, czy
całkowity brak słuchu;



Jakiego rodzaju jest to uszkodzenie
(lokalizacja);



Jaki jest stopień ubytku słuchu;



Które dźwięki słyszane przez dziecko mieszczą
się w polu mowy, a które nie;



Czy w konkretnym przypadku występuje tylko
obniżenie słyszalności, czy też upośledzenie
słuchu w zakresie pewnych częstotliwości;

OGÓLNY SCHEMAT BADANIA

LOGOPEDYCZNEGO

I. Określenie problemu
1. Badania wstępne:



Wywiad,



Obserwacja,



Orientacyjne badanie słuchu i sprawności
komunikacyjnej

2. Badania specjalistyczne.
II. Sformułowanie hipotez
3. Badania podstawowe:



Badanie rozumienia mowy,



Badanie mówienia,



Badanie czytania i pisania.

4. Badania uzupełniające.
III. Weryfikacja hipotez

METODY BADAWCZE



Obserwacja



Wywiad



Próby niewystandaryzowane



Testy językowe

„Karta Oceny Zachowań

Komunikacyjnych Dziecka z

Uszkodzonym Słuchem” (KOZK)

(opracowały K. Krakowiak i M. Panasiuk)



Dwa główne założenia praktyczne:

a)

Diagnoza

b)

Prognoza oddziaływań
logopedycznych

2 POZIOMY DIAGNOZY



Ogólny:

a)

Stwierdzenie aktualnego stanu
osiągnięć dziecka w opanowaniu języka;

b)

Stwierdzenie preferencji dziecka w
zakresie systemu znaków fonicznych
bądź migowych;



Szczegółowy:

a)

Stwierdzenie sukcesów i braków
zakresie poszczególnych umiejętności
cząstkowych;

2 POZIOMY PROGNOZY



Ogólny:

a)

Określenie głównego kierunku
oddziaływań rewalidacyjnych
(optymalny sposób komunikacji);



Szczegółowy:

a)

Ustalenie profilu dalszej pracy
rewalidacyjnej (wspomaganie,
korygowanie, kształcenie);

„Test zdolności Komunikowania się” (CSI)

(w polskiej adaptacji A. Korzon)

8 sposobów komunikowania

się:

a) W zakresie odbioru
informacji:



Czytanie z ust;



Czytanie tekstu
pisanego;



Odbiór alfabetem
palcowym;



Odbiór w języku
migowym;

b) W zakresie
umiejętności budowania
informacji:



Mówienie;



Pisanie;



Nadawanie alfabetem
palcowym;



Nadawanie w języku
migowym;

„Badanie przesiewowe do wykrywania

zaburzeń mowy u dzieci dwu-, cztero-,

i sześcioletnich” (opracowały D.

Emiluta-Rozya, H. Mierzejewska)

a)

Rozumienie poleceń słownych;

b)

Zdolność wypowiadania się;

c)

Prawidłowość wymawiania
dźwięków mowy i wyrazów;

d)

Budowa i sprawność aparatu
artykulacyjnego;

Rozumienie poleceń

słownych



Bada się je na podstawie
wykonywania poleceń, bazując na
materiale konkretnym, a następnie
na obrazkowym. Badane jest
rozumienie nazw przedmiotów i
nazw czynności.

Zdolność wypowiadania

się



Nazywanie np. zabawek, części
ciała („Co to jest?”)



Nazywanie czynności („Co robi?”)



Nazywanie cech czynności („Jaki?”)



Opowiadanie obrazków (fonetyka,
leksyka, gramatyka)

Prawidłowość wymawiania

dźwięków mowy i wyrazów



Do tej oceny można zastosować
ilustracje z obrazkami – przy ich
nazywaniu ocenia się artykulację
głosek w nagłosie, śródgłosie i
wygłosie, realizację głosek w
izolacji i w ciągu fonicznym.

Budowa i funkcjonowanie

narządów mowy



Oddychanie podczas mowy (prawidłowe,
przyspieszone, przerywane, na wdechu,
wydech skrócony);



Tempo mowy;



Fonacja (głos czysty,
dźwięczny/bezdźwięczny, o zabarwieniu
nosowym, matowy, ochrypły, cichy/głośny,
wysoki/niski, nastawienie głosu);



Sprawność motoryki narządów
artykulacyjnych;

INNE NARZĘDZIA

BADAWCZE



„Kwestionariusz obrazkowy do
badania mowy” (G. Demel, 1983)



„Przesiewowy Test Logopedyczny”
(Z. Tarkowski, 1989)



„Test Sprawności Językowej”
(Z. Tarkowski, 1983)



„Inwentarz Rozwoju Mowy i
Komunikacji” (M. Smoczyńska, 1999)

Program

oceny odbioru

słuchowego dźwięków otoczenia

i mowy oraz onomatopei J.

Szuchnik i A. Święcickiej



„Karta badania umiejętności
różnicowania dźwięków
(Onomatopeje)”;



„Kwestionariusze dla nauczycieli i
rodziców”;



Skala MAIS;



Skala MUSS;

Skala MAIS (10 pytań)



Poziom akceptacji urządzenia;



Poziom reakcji na dźwięk;



Poziom rozumienia znaczenia
dźwięków;

Skala MUSS (10 pytań)



Poziom kontroli głosu;



Poziom umiejętności posługiwania
się mową przez dziecko;



Poziom postawy komunikacyjnej;

„Onomatopeje”



Kwestionariusz do badania
wrażliwości na cechy prozodyczne
mowy wraz z zestawem materiałów
językowo-obrazkowych;



Charakter diagnostyczny i
stymulacyjno-terapeutyczny;



Dla dzieci z uszkodzeniem słuchu w
okresie prelingwalnym oraz osób z
uszkodzeniem w okresie
postlingwalnym;

NARZĘDZIA DO BADANIA

OGÓLNEGO ROZWOJU

PSYCHOMOTORYCZNEGO DZIECKA



„Arkusz do oceny poziomu rozwoju i
zachowania się dziecka w wieku
przedszkolnym” (M. Przetacznik, G.
Makiełło-Jarża, 1977)



„Sprawdziany rozwoju dziecka od
urodzenia do szóstego roku życia” (E.
Franus, 1985)



„Test do badania dojrzałości szkolnej
dziecka z wadą słuchu” (U. Eckert, 1995)

BIBLIOGRAFIA



T. Gałkowski, G. Jastrzębowska,
Logopedia. Pytania i odpowiedzi.
Podręcznik akademicki. Tom II.,
Opole 2003.



G. Gunia, Terapia logopedyczna
dzieci z zaburzeniami słuchu i
mowy: wybrane problemy teorii
praktyki logopedycznej, Kraków
2010.