Dziecko przewlekle
chore

Zofia Nowak -
Kapusta

Przewlekła choroba
dziecka



To długotrwałe zaburzenie jego
zdrowia
i dobrego samopoczucia, które
narusza prawidłowy rozwój
psychoruchowy, utrudnia mu
edukację i powoduje zmiany w
sytuacji rodzinnej

Rodzina



Rodzinie przypisuje się podmiotową
rolę w procesie rehabilitacji osoby
chorej. Dotyczy to szczególnie
chorych dzieci ponieważ one bardziej
niż osoby dorosłe są zależne od
środowiska rodzinnego.



„To oni realizują zalecenia lekarzy,
oni wywierają wpływ na stan
psychiczny dziecka wzmacniają je
własną siłą bądź osłabiają swoją
bezradnością i obawą”

Przebieg choroby przewlekłej
u dziecka

Właściwościami przewlekłej choroby

swoistymi dla jej przebiegu u dzieci
jest niekorzystny wpływ na:



Rozwój psychoruchowy dziecka



Proces edukacji dziecka,



Sytuację społeczną dziecka w
grupach dzieci zdowych

Choroba dziecka



„Choroba dziecka jest negatywnym
zdarzeniem w samym procesie
fizycznego i psychicznego rozwoju :
może go opóźniać , może go
zakłócać , a więc może zmieniać stan
przebiegu rozwoju dziecka,
wpływając silniej niż u dorosłych na
osobowość”

Dyskomfort dziecka w
chorobie:

Do głównych obciążeń , na które jest narażone

dziecko w przebiegu przewlekłej choroby
zaliczyć można:



Złe samopoczucie,



Zaburzenia funkcji różnych organów i
układów ciała,



Doznawanie bólu,



Przeżywanie lęku,



Poczucie cierpienia,



Permanentna konieczność samokontroli,



Ograniczenie aktywności psychoruchowej,

Reakcje rodziców na chorobę
dziecka



Zaprzeczenie okres w którym rodzice nie
wierzą w postawioną diagnozę , korzystają
wówczas z wielu porad specjalistów
w nadziei, że ktoś z nich stwierdzi iż
dziecko jest jednak zdrowe,



Obwinianie – rodzice starają się w
obiektywny sposób wyjaśnić sobie dlaczego
właśnie ich dziecko zachorowało, szukają
podobnych przypadków w historii chorób
bliskich, często obwiniają siebie , że byli
niedostatecznie dobrymi rodzicami, lub
służbę zdrowia (błędy w sztuce)

Reakcje rodziców na chorobę
dziecka



Depresja: jest to etap nasycony emocjami:
smutkiem, żalem rozpaczą, poczuciem bezradności,
bezsilności i beznadziejności



Złość: to okres w którym rodzice ujawniają swój
gniew wobec lekarza, losu, czasem nawet samego
dziecka , że zachorowało, że jest inne niż oczekiwali,



Negocjowanie: rodzice w tym okresie wykazują
postawy ambiwalentne: z jednej strony rozpoczynają
poszukiwanie racjonalnych sposobów radzenia sobie
z zaistniałą sytuacją, a z drugiej wciąż nie mogą
pogodzić się z faktem, że ich dziecko jest chore i
wymaga specjalistycznej opieki

Reakcje rodziców na chorobę
dziecka



Akomodacja – rodzice akceptują
chorobę dziecka są gotowi nieść
pomoc , kochają je takim jakie jest
etap ten nazywamy
konstruktywnym
przystosowaniem

Postawy rodziców wobec
chorego dziecka



Unikanie, odrzucanie,



Nadopiekuńczość,



Nadmierna pobłażliwość,

Reakcje bezpośrednie chorych dzieci na
niezaspokojenie potrzeb:



reakcje ekspresyjne związane z
manifestacją lęku (płacz, onieśmielenie,
unikanie, przytrzymywanie traconego
obiektu), złości(głośny płacz, krzyk, tupanie,
kopanie, agresja słowna) smutku i
bezradności (ciche popłakiwanie,
charakterystyczna ”zamknięta postawa”
ciała)



pokonywanie czynników wywołujących
frustrację lub adaptacja do nich, należą
do nich:

Pokonywanie frustracji:



Przymilanie się – „zobacz jak miły jestem dla ciebie, odwzajemnij
to”(wchodzenie w łaski pielęgniarek, wychowawczyni)



Posłuszeństwo – „jestem posłuszny więc nie sprawię kłopotów”



Uczynność, jestem uczynny, więc pomogę”



Tajemniczość – „jestem tajemniczy więc zaciekawię Cię”



Ważność – np. bycie ważnym ze względu na pozycję rodziców i
domaganie się wyjątkowego traktowania”



Bezbronność –” jestem bezbronnym, więc potrzebuję pomocy”,



Pokrzywdzenie – „ czuję się pokrzywdzony, pożałuj mnie”



Odrzucenie „ czuję się osamotniony, zajmij się mną”

Reakcje pośrednie na
niezaspokojeni potrzeb



Urazy psychiczne, wzmożona wrażliwość,
którą cechuje psychiczna bolesność



Zjawisko schizokinezy: polega ono na tym,
że przeżycia emocjonalne trwają dłużej niż
pamięć zdarzeń, które je wywołały, np.
dziecko może zapomnieć przeżycia szpitalne,
ale pozostaje nieufne wobec osób w białych
fartuchach,



Zmiany w odporności na dalsze
frustracje: pod wpływem frustracji odporność
dziecka może się podwyższać, albo obniżać

Błędy jatrogenne

Do szczególnie szkodliwych dla dzieci błędów
jatrogennych zaliczyć można:



Nieprzygotowanie psychiczne dziecka do iniekcji, zabiegu
czy czynności diagnostycznych, wykonywanej za pomocą
nieznanych mu narzędzi czy aparatury,



Lekceważeni lęków przeżywanych przez dziecko w czasie
czynności medycznych wykonywanych na jego
organizmie,



Niecierpliwe, rygorystyczne, przełamywanie oporu dziecka
przed iniekcją czy zabiegiem,



Brak rozmów i zajęć terapeutycznych łagodzących
napięcia emocjonalne i stany lękowe u dziecka,



Zawstydzanie i straszenie dziecka w celu
zdyscyplinowania,

Błędy jatrogenne



Ograniczenie wszelkiej aktywności dziecka,



Lekceważenie potrzeb poznawczych dziecka,
dotyczących jego choroby i procesów
leczenia,



Obojętność emocjonalna wobec dziecka,
oschłość i autokratyzm w kontaktach z nim,



Ograniczenie czasu odwiedzania dziecka
w szpitalu przez osoby najbliższe,



Monotonia wyposażenia sal szpitalnych, brak
sprzętów i przedmiotów umilających
dzieciom pobyt w szpitalu

Obraz choroby

Obraz choroby

Obraz choroby

Obraz choroby

Obraz choroby

Obraz choroby

Zagrożenie dziecka
śmiercią



„Refleksja o kruchości i
przemijalności ludzkiej egzystencji o
nieuchronności śmierci i bezsilności
wobec niej wywołuje paraliżujące
uczucie zagrożenia(terror), którego
korzeni należy doszukiwać się w
instynkcie życia”

Śmierć dziecka

Śmierć dziecka zawsze wywołuje szok u

rodziców . Tylko rodzice upośledzeni
emocjonalnie nie reagują szokiem na
śmierć swojego dziecka i zdolni są nawet
sami pozbawić je życia. Szok to stan
silnej dezintegracji psychicznej , w której
człowiek nie jest w stanie realnie ocenić
zaistniałej sytuacji, próbuje jej zaprzeczać
odwoływać się do wyższych sił by ją
usunąć i odwrócić zaistniały stan rzeczy.

Śmierć dziecka

Szok przeistacza się w rozpacz,

ujawniającą się wieloma przykrymi
przeżyciami. Po pewnym czasie
rozpacz wycisza się, jej zewnętrzne
manifestacje ulegają remisji i
pozostaje bolesny smutek, potrzeba
cichej żałoby, spokojnych
przemyśleń, związanych ze śmiercią
bliskiej osoby oraz próba pogodzenia
się z jej odejściem.

Rozumienie śmierci przez
dziecko



W wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dziecko
nie rozumie istoty śmierci i nie daje sobie sprawy
z tego, ze stanowi ona zagrożenie dla życia



W wieki 3 – 4 lat dzieci nadal nie rozumieją
ostatecznego znaczenia śmierci. Osobę zmarłą
postrzega ją jako głęboko uśpioną, wierzą w to,
że ona się obudzi.



w wieku 5 lat dziecko w sposób fikcyjno iluzyjny
postrzega wiele zjawisk. Śmierć wyobraża sobie
jako osobę, która zjawia się nagle i zabiera kogoś

Rozumienie śmierci przez
dziecko



W wieku szkolnym dziecko zaczyna sobie
uświadamiać, że śmierć stanowi koniec zycia, że
jest nieodwracalna, że skazuje osobę zmarłą na
umieszczenie jej w trumnie, a następni w grobie.
Jednak w okresie do około 10 lat dzieci nie
odnoszą śmierci do siebie ani do osób
najbliższych. Najczęściej są przekonane, że
śmierć dotyczy osób starych.



Dzieci przewlekle chore, dotknięte chorobą o
ciężkim przebiegu znacznie szybciej niż dzieci
zdrowe dojrzewają do właściwego rozumienia
śmierci i zagrożenia nią życia.

Terminalnie chore dzieci



Terminalnie chore dzieci lepiej radzą sobie z
traumatycznym problemem wlasnej śmierci niż ich
rodzice. Wykorzystując mechanizmy obronne
osiągają znaczną redukcję swojego lęku przed
śmiercią, wycofują się od zagrożenia nią oraz od
skrywanej rozpaczy rodziców. Biorąc pod uwagę to,
że najczęściej rodzice, lekarze i inni specjaliści nie
potrafią rozmawiać z terminalnie chorymi dziećmi
o śmierci nie potrafią ich wspierać psychicznie w
radzeniu sobie z problemem zagrożenia śmiercią,
trzeba uznać, że dzieci te są skazane w ostatnich
chwilach na totalną samotność.

Rodzic, dziecko, śmierć



Nadopiekuńczość rodziców, chęć

uwolnienia dziecka od piętna

choroby , a w przypadku zagrożenia

śmiercią - od leku i cierpienia ,

skłania ich do osłaniania dziecka

kloszem milczenia.