Substancje chemiczne

występujące

w środowisku pracy.

Wg rozporządzenia Ministra Zdrowia

z 30.12.2004r. opublikowanego w Dz.U.04.11.86

substancją chemiczną nazywamy każdy

pierwiastek chemiczny lub związek chemiczny,

w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie,

w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie,

w jakim jest wytwarzany, stosowany lub

uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas

usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej

pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest

wytwarzany celowo lub jest albo nie jest

wprowadzany do obrotu.

Substancje chemiczne w środowisku pracy
występują
w postaci par, gazów, aerozoli i pyłów
przemysłowych.
Ze względu na skutki, jakie wywołują w
organiźmie człowieka podzielono je na
substancje:
- toksyczne,
- żrące,
- drażniące,
- uczulające,
- rakotwórcze,
- mutagenne,
- działające szkodliwie na rozrodczość.

Dopuszczalne wartości stężeń czynników

chemicznych określone są w rozporządzeniu MPiPS z

29.11.2002r. opublikowanym w Dz.U.02.217.1833 zał.

1A oraz zmieniające powyższe rozporządzenie - z

10.10.2005r. (Dz.U.05.212.1769), z 30.08.2007r.

(Dz.U.07.161.1142)

i z 16.06.2009r. (Dz.U.09.105.873)

Najwyższe dopuszczalne stężenia ustalono

jako:

1/ najwyższe dopuszczalne stężenie – NDS

2/ najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe

– NDSCh,

3/ najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe

– NDSP.

W załącznikach nr 1 i 2 rozp. Rady Ministrów

z 24.08.2004r. opublikowanego w

Dz.U.04.200.2047 określono wykaz prac wzbronionych

młodocianym i warunki ich zatrudnienia przy niektórych z

tych prac.

W załączniku do rozp. Rady Ministrów z 10.09.1996r.

opublikowanego w Dz.U.96.114.545 podano wykaz prac

wzbronionych kobietom w ciąży i w okresie karmienia.

Wzbronione są przede wszystkim prace w narażeniu

na działanie czynników rakotwórczych

i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym

oraz w narażeniu na określone w załączniku

do w/w rozporządzenia substancje chemiczne,

niezależnie

od ich stężenia w środowisku pracy.

Zasady pobierania próbek powietrza w środowisku
pracy
i interpretacji wyników podaje norma PN-Z-04008-
7:2002
ze zmianą PN-Z-04008-7:2002/Az1.

W celu oznaczenia stężenia substancji chemicznych
na stanowiskach pracy stosuje się następujące
metody pobierania próbek:
1/ dozymetryczną – próbki oznaczane są metodami:
chromatograficzną np. rozpuszczalniki,
węglowodory,
absorpcyjnej spektrometrii atomowej np. metale,
2/ stacjonarną – próbki oznaczane są analizami
chemicznymi np. kolorymetrycznie – kwasy, sole,
3/ pomiar miernikami elektronicznymi – np. gazy.

W celu oceny zgodności warunków pracy z NDS
wykonując badania dozymetrią indywidualną pomiarami
należy objąć 75% zmiany roboczej, uwzględniając
wszystkie rodzaje wykonywanych prac.
W tym okresie należy pobrać kolejno, w zależności od
spodziewanego stężenia, od 1 do 5 próbek powietrza.
Z pobranych próbek oblicza się średnie stężenie ważone

w mg/m

3

dla zmiany roboczej:

gdzie:
c

1

,c

2

,c

n

– stężenia poszczególnych próbek

t

1

,t

2

,t

n

– czasy poboru poszczególnych próbek

n – liczba próbek

n

n

n

w

t

t

t

t

c

t

c

t

c

c















....

....

2

1

2

2

1

1

Gdy pomiary wykonuje się metodą stacjonarną w

środowisku
jednorodnym należy pobrać losowo co najmniej 5
próbek
w łącznym czasie minimum 1 godz., tak by obejmowały75 %
zmiany roboczej.
Jeżeli pracownik obsługuje jedno stanowisko, ale proces
technologiczny składa się z kilku etapów lub, gdy pracownik
obsługuje w ciągu zmiany 2 lub 3 stanowiska, w każdym etapie
lub na każdym stanowisku należy pobrać losowo po 4 próbki.
Na każdym stanowisku z otrzymanych próbek należy obliczyć
średnią geometryczną wartość stężenia badanej substancji
oraz granice przedziału ufności.
Gdy pomiary wykonuje się na kilku etapach lub stanowiskach
pracy, należy obliczyć średnią ważoną średnich
geometrycznych oraz ich przedziałów ufności.

Jeżeli pracownik w czasie zmiany roboczej
narażony jest jednocześnie na więcej niż
jedna
substancję o podobnym charakterze
działania toksycznego, oblicza się współczynnik
łącznego narażenia, który nie powinien przekracza
jedności. Współczynnik oblicza się z następującego
wzoru:

w którym:
x

1

,x

2

….

X

n

- średnie geometryczne stężenia poszczególnych

substancji,
NDS

1

,NDS

2

….NDS

n

– odpowiednie wartości NDS

oznaczonych substancji,

Uwaga! Substancji o działaniu rakotwórczym nie sumuje się
z innymi substancjami.

1

....

2

2

1

1









n

gn

g

g

NDS

x

NDS

x

NDS

x

Warunki pracy mogą być uznane za bezpieczne,

jeżeli:

1/ stężenie średnie ważone (w przypadku, gdy pomiary

przeprowadzono metodą dozymetrii indywidualnej)
lub
górna granica przedziału ufności dla stężenia
średniego
ważonego dla całej zmiany (w metodzie
stacjonarnej)
nie przekraczają wartości NDS,
2/ współczynnik łącznego narażenia nie przekracza
jedności.

Aby ocenić zgodność warunków pracy z
NDSCh,

na podstawie znajomości procesu
technologicznego, należy wybrać okresy
spodziewanego najwyższego narażenia
i w wytypowanych, co najmniej dwóch okresach,
pobrać
5-minutowe próbki.

Warunki pracy należy uznać za niezgodne z
normatywem, gdy:
1/ stężenie jakiejkolwiek 15-min. próbki wyższe jest
od NDSCh,
2/ stężenie równe NDSCh utrzymuje się w środowisku
dłużej niż 15 minut lub występuje częściej niż
dwukrotnie,
3/ odstęp między dwoma 15-min. okresami, w których
stężenie substancji równe jest NDSCh jest krótszy
niż 1 h.

Ocena zgodności warunków pracy z NDSP.

W przypadku substancji, dla których oprócz NDS

ustanowiono NDSP na stanowisku pracy i w okresie

spodziewanego występowania ich najwyższych

stężeń, należy pobrać co najmniej 1 próbkę powietrza

o możliwie najkrótszym czasie pobierania, jednakże

nie dłuższym

niż 15 min.

Warunki pracy mogą być uznane za bezpieczne, jeżeli

żaden z wyników oznaczanych próbek, a także innych

próbek powietrza pobranych w celu oceny narażenia

zawodowego, nie przekroczą wartości NDSP.

Wyniki pomiarów należy opracować

w „sprawozdaniach z badań ”

Dziękuję za uwagę.

Maria Popiel