Leki neuroleptyczne,
przeciwdepresyjne,
nasenne i uspokajające

Jakub

Runowski

Leki neuroleptyczne

Leki neuroleptyczne, które zamiennie określa się
terminem leki przeciwpsychotyczne, stosowanę są w leczeniu
psychoz, w których występuje poważne upośledzenie funkcji
umysłowych, zaburzenia procesów poznawczych i
postrzegania ( m. in. urojenia, omamy), niepokój, jak również
zaburzenia uczuciowości, apatia, niedostosowanie i wycofanie
z aktywnego życia społecznego. Choroby te mogą mieć
przebieg ostry lub przewlekły,a dotykają osób w każdym
wieku.
Klasyczne neuroleptyki, które są podstawowymi lekami
stosowanymi w leczeniu psychoz, oprócz działania
przeciwpsychotycznego, wywołują objawy pozapiramidowe i
działania niepożądane ze strony układu autonomicznego.

Jednym z pierwszych przedstawicieli tej grupy
leków była chloropromazyna syntetyzowana ponad 50 lat
temu, chociaż obarczona właściwością indukowania
objawów pozapiramidowych, nie została wyparta przez
atypowe neuroleptyki, które na układ pozapiramidowy
nie działają. Neuroleptyki są grupą leków niejednorodną
pod względem budowy chemicznej, która stanowi
kryterium podziału na szereg podgrup o zróżnicowanych
właściwościach farmakologicznych.

Chlolpromazyna (fenactil )

Mechanizm działania
przeciwpsychotycznego

Mechanizm działania neuroleptyków wiąże się z blokowaniem
przekaźnictwa:
- Dopaminergicznego
- Serotoninergicznego
Wszystkie neuroleptyki blokują receptory dopaminergiczne w
ośrodkowym układzie nerwowym i poza nim na obwodzie, aczkolwiek
nie ze wszystkimi typami tych receptorów leki przeciwpsychotyczne
wiążą się w jednakowym stopniu. Ich skuteczność kliniczna koreluje z
blokowaniem receptorów dopaminergicznych D2 w układzie
mezolimbicznym.
Neuroleptyki atypowe blokują receptory serotoniergiczne należące do
typu 5-HT 2a, co najmniej z podobną lub większą siła niż receptory
D2 , z czym wiąże się ich większa skuteczność w tłumieniu
negatywnych objawów schizofrenii oraz mniejsza częstotliwość
pojawienia się niekorzystnych efektów pozapiramidowych.

Działanie przeciwpsychotyczne leków neuroleptycznych związane
jest z blokowaniem przekaźnictwa dopaminergicznego w
określonych strukturach ośrodkowego układu nerwowego, co idzie
w parze z przyjętym powszechnie poglądem, że w schizofrenii
zwiększone jest przekaźnictwo dopaminergiczne w układzie
mezokortykalnym i nigrostiatalnym. Z osłabieniem funkcji
dopaminergicznych w strukturach limbicznych związane jest
znoszenie objawów wytwórczych, natomiast w układzie
nigrostiatalnymwystępowanie objawów pozapiramidowych.
Poprawa zaburzeń funkcji poznawczych u chorych na schizofrenię
po leczeniu atypowymi neuroleptykami stanowi pewien dowód na
udział i znaczenie receptorów serotoninergicznych 5-HT 2a.
Zaburzeń funkcji poznawczych, w odróżnieniu od leków atypowych,
nie znoszą neuroleptyki klasyczne. Farmakoterapii neuroleptykami
klasycznymi towarzyszy znacznie więcej działań niepożądanych,
związanych z blokowaniem receptorów alfa 1 adrenwrgicznych,
histaminergicznych cholinergicznych Blokowanie przez leki atypowe
w większym stopniu receptorów alfa 2 niż alfa 1, stanowi przyczynę
opóźnienia ejakulacji i występowania priaprizmu.

Ogólne wskazania terapeutyczne i

działania leków neuroleptycznych

Neuroleptyki są skuteczne w chorobach psychicznych
niezależnie od ich etiologi:

- Znoszą objawy w zespołach urojeniowych, urojeniowo-

omamowych, manaikalnych, w egzogennych psychozach
z zaburzeniami świadomości

- Działają silnie uspokajająco i są stosowane u chorych

pobudzonych psychomotorycznie

- Działają aktywizująco u chorych z obniżoną aktywnością

i mniejszym zainteresowaniem

- Niektóre z nich działają przeciwdepresyjnie

Neuroleptyki podane jednorazowo nie znoszą

objawów psychotycznych, działają natomiast
uspokajająco i nasennie. Efekt przeciwpsychotyczny
występuje dopiero po 2-3 tygodniach leczenia.
Wybór neuroleptyku zależy od klinicznego obrazu
zaburzeń, a u osób leczonych już wcześniej od
skuteczności poprzedniej kuracji. Wczesne wprowadzenie
farmakoterapii wiążę się z korzystniejszym przebiegiem
choroby w porównaniu do chorych długo nie
otrzymujących leków. Oprócz wyżej przedstawionych
działań leczniczych środków przeciwpsychotycznych
należy wymienić jeszcze ich działania:
- Przeciwwymiotne
- Hipotermiczne
- Przeciwbólowe
- Drgawkotwórcze

Efekty związane z blokowaniem poszczególnych

receptorów:

Alfa 1 : suchość śluzówek w jamie ustnej, ortostatyczna
hipotonia, odruchowa tachykardia, zawroty głowy

H 1 : sedacja, działanie przeciwalergiczne, wzrost
łaknienia, ortostatyczna hipotensja

M 1 : suchość śluzówek w jamie ustnej, nieostre
widzenie, tachykardia, zaparcia, retencja moczu,
splątanie zawroty głowy

Właściwości

farmakokinetyczne

Neuroleptyki mogą być podawane doustnie bądź
parenteralnie, dożylnie i domięśniowo. Podane doustnie
całkowicie i szybko wchłaniają się z przewodu
pokarmowego. W wątrobie ulegają intensywnej
biotransformacji do nieczynnych metabolitów ( efekt
pierwszego przejścia ). Ich biodostępność po podaniu
domięśniowym wzrasta 4-10 krotnie, okres biologicznego
półtrwania neuroleptyków podanych doustnie dla
poszczególnych leków wynosi od 6 do 60 godz.
Wydalane są z moczem, kałem , potem, w ślinie i we
łzach. Są lekami lipofilnymi, łatwo przenikają do tkanki
mózgowej i płynu mózgowo-rdzeniowego. Łatwo przenikają
również do krążenia płodowego i mleka kobiet karmiących.

Działania niepożądane i toksyczność

Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi są objawy
pozapiramidowe, które mogą pojawić się jako ostre reakcje
dystoniczne ( napadowe skurcze toniczne mięśni barków, twarzy,
gałek ocznych, języka ) już w ciągu pierwszych dni stosowania
leków neuroleptycznych, zwłaszcza z grupy pochodnych
tyrofenonu i fenotiazyny. Zespól parkinsonowski i akatyzja
pojawiają się po dłuższym leczeniu. O ile akatyzja ( niepokój
ruchowy, konieczność ciągłej zmiany pozycji ) ustępuje po
zmniejszeniu dawki leku to zespół parkinsonowski wymaga
dalszej odrębnej interwencji terapeutycznej. Skutkiem
stosowania neuroleptyków w dużych dawkach są późne
dyskinezy, które mają charakter zmian nieodwracalnych. Dość
często podczas leczenia neuroleptykami pojawiają się zaburzenia
endokrynne: cyklu miesiączkowego, spadek libido, mlekotok,
ginekomastia.

Neuroleptyki są lekami względnie bezpiecznymi o wysokim
indeksie terapeutycznym. W psychiatrii stosowane są w dawkach
wielokrotnie niższych od dawek, które mogłyby spowodować
zatrucie. Jednak w czasie długotrwałego leczenia wysokimi
dawkami może dojść do wystąpienia objawów zatrucia, którymi są:
- Pobudzenie lub działanie depresjogenne
- Bóle głowy
- Nudności
- Obrzęk błon śluzowych
- Zmiany pigmentacyjne skóry
- Obniżenie temperatury ciała
- Tachykardia
- Hipotonia
- Drżenia mięśniowe
- Sinica
- Zaburzenia przewodzenia w mięśniu sercowym
- Napady drgawek
!!Leczenie zatrucia jest objawowe!!

Podział neuroleptyków

Neuroleptyki w zależności od struktury chemicznej możemy
podzielić na kilka grup:
- Pochodne fenotiazyny
- Pochodne butyrofenonu
- Pochodne tioksantenu
- Pochodne difenylobutylopiperydyny
- Pochodne benzamidu
- Pochodne dibenzodiazepiny

Podział farmakologiczny:
klasyczne oraz atypowe leki neuroleptyczne. Co prawda również
niedoskonały, zapewnia jednak łatwiejsze poruszanie się w tej
grupie leków psychotropowych, przy zachowaniu pewnej
elastyczności w relacji budowa chemiczna – lek klasyczny/atypowy

Pochodne fenotiazyny

Chlorpromazyna jest najstarszym lekiem przeciwpsychotycznym,
wskazuje dość zrównoważone działania przeciwpsychotyczne i
uspokajające, niekorzystnie działa w przypadkach obniżonego nastroju,
może nie tylko nasilać już istniejący stan depresyjny, ale sama również
wskazuje działanie depresjogenne, jak również wyraźne efekty
pozapiramidowe. Z innych somatycznych działań niepożądanych może
wystąpić powiększenie i bolesność wątroby oraz żółtaczka mechaniczna,
bardzo często występują przebarwienia skóry twarzy szyi rąk.

Promazyna
bezpieczniejsza niż chloropromazyna, wykazuje słabsze działanie
autonomiczne i pozapiramidowe, ale również lecznicze tzn. łagodzące
objawy psychozy. Stosowana jest szczególnie u starszych chorych, działa
silnie uspokajająco i przeciwwymiotnie

Flufenazyna
działa aktywizująco i antyautystycznie, łagodzi stany pobudzenia
dysforię i nasiloną agresywność.

Pochodne butyrofenonu

Haloperidol
przy silnym działaniu uspokajającym nie działa
cholinolitycznie i przeciwchistaminowo. Nie wywiera
działania hepatotoksycznego i nie zaburza obrazów krwii.
Nie należy go stosować u kobiet w ciąży, ze względu na
opsane wady rozwojowe płodów matek leczonych
haloperidolem.

Trifluperidol
działa silniej na objawy wytwórcze, równocześnie
częściej niż haloperidol wywołuje dyskinezy i aketyzje

Haloperidol

Pochodne tioksantenu
Są one bardziej bezpieczne od pochodnych fenotiazyny
wywierają słabsze działanie pozapiramidowe, działają
wyraźnie przeciwdepresyjnie. Są stosowane w
majaczeniu alkoholowym

Piomozyd
wyraźne działanie aktywizujące i przeciwautystyczne.
Stosowany w schizofrenii z silnym zachamowaniem,
wywołuje on niestety znaczne objawy pozapiramidowe

Neuroleptyki atypowe

Nie wywołują objawów pozapiramidowych. Charakteryzuje
je znacząca odmienność wiązania do receptorów
muskarynowych cholinergicznych, histaminergicznych,
adrenergicznych, serotoninergicznych

Sulpiryd i klozapina blokują receptory D2 w struktórach
mezolimbicznych natomiast nie wpływają na receptory
dopaminowe

Kwetiapina działa selektywnie na układ limbiczny wykazuje
zdolność wiązania się z receptorami 5-HT 2a oraz D2

Amilsurpiryd blokuje receptory D3 i D4 w układzie
limbicznym znacząco łagodzi objawy schizofrenii

Leki Przeciwdepresyjne

Do najczęstszych postaci zaburzeń psychicznych należą stany
depresyjne. Szacuje się, że wśród osób dorosłych występują one
od kilku do 20 %. Częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Cechą depresji jest zaburzenie życia uczuciowego, towarzyszy
temu obniżenie nastroju z niemożnością odczuwania i
przeżywania radości, przyjemności i zadowolenia. Zaburzenia
objawiają się najczęściej zahamowaniem złożonych procesów
psychicznych np. podejmowanie decyzji.Objawami depresji są też
zaburzenia rytmów biologicznych: bezsenność lub nadmierna
senność, u kobiet zaburzenia cyklu menstruacyjnego. Depresyjne
zaburzenia myślenia łącznie z upośledzeniem całokształtu
złożonej aktywności składają się na obraz głębokiego
endogennego zespołu depresyjnego. Kliniczne: różnicowanie
endogenna jednobiegunowa oraz endogenna dwubiegunowa
(stany depresyjne i maniakalne).

Depresje dzielimy na trzy duże grupy:
I.

Depresje endogenne w chorobach afektywnych

II. Depresje Psychogenne spowodowane urazami psychicznymi i

przeżyciami

III. Depresje objawowe – wywołują je różne czynniki (leki, choroby)

Objawy depresji:
- Zmiany łaknienia
- Zmiany rytmów dobowych
- Osłabienie aktywności seksualnej
- Ciągłe zmęczenie
- Myśli samobójcze
- Zaburzenia koncentracji
- Poczucie winy i obniżenie poczucia własnej warości

Cztery z ośmiu objawów depresji wystarczą do podjęcia leczenia
lekami antydepresyjnymi

Mechanizm działania leków

przeciwdepresyjnych

Mechanizm działania LPD związany jest z hamowaniem wychwytu
noradrenaliny i serotoniny. Wpływ poszczególnych leków jest
zróżnicowany. Podstawowym mechanizmem działania jest więc
nasilenie przekaźnictwa w układzie adrenergicznym i
serotoninergicznym, co idzie w parze z powszechnie przyjętym
poglądem o zaburzeniach (upośledzeniach) funkcji obu układów
nauroprzekaźnikowych w zespołach depresyjnych.

Leki antydepresyjne nowej generacji hamują selektywnie wychwyt
NA, natomiast fluoksetyna czy fluwoksamina należą do inhibitorów
zwrotnego wychwytu serotoniny.
Oprócz tego zwraca się wpływ leków antydepresyjnych na inne
układy neuroprzekaźnikowe np. układ GABA ergiczny jak również
układy hormonalne ( oś stresowa podwzgórze przysadka nadnercza ).
Działanie kliniczne występuje zwykle po 2-3 tygodniach.

Leki przeciwdepresyjne stanowią grupę niejednolitą pod
względem budowy chemicznej jak i mechanizmów
działania. Uwzględniając strukturę chemiczną dzielimy je
na 2 podgrupy:
- Leki o budowie trójpierścieniowej
- Leki o budowie innej niż trójpierścieniowa.
Jednak podział farmakologiczny uwzględniający
mechanizm działania leku wydaje się bardziej
przejrzysty. Uzupełnieniem podziału farmakologicznego
jest też klasyfikacja kliniczna wg siły działania:
- Leki o działanie przeciw lękowym
- Leki o słabszym działaniu przciw lękowym
- Działające ,,odhamowująco” na obniżony napęd

psychoruchowy

Leki przeciwdepresyjne

Nieselektywne inhibitory wychwytu monoamin:
-trójpierścieniowe o działaniu receptorowym (TLPD);
amitryptylina, amoksapina, dezipramina, imipramina,
klomipramina, nortyptylina
- wielopierścieniowe bez działania receptorowego:

milnacipran, wenlafaksyna

Selektywne inhibitory wychwytu NA (SNRI), NA+DR (NDRI);
Maprotylina, reboksetyna, bupropion
Selektywne inhibitory wychwytu 5-HT (SSRI); citalopram,
fluoksetyna, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna,
sertralina, nefadozon
Inhibitory MAO fenelzyna (nieselektywna),moklobemid
( selektywna)

Amitriptylina ( Saroten)

SNRI ( Wenlafaksyna, Efectin )

SSRI ( Fluoksetyna )

Inhibitory monoaminooksydazy
( Tranylcypromina )

Metabolizm i farmakokinetyka

Biotramsformacja zachodzi w wątrobie.Wiele
metabolitów wykazuje również działanie psychotropowe,
których końcowy efekt farmakologiczny jest wypadkową
działania leku macierzystego i metabolitu . Działanie
farmakologiczne ma związek z poziomem leku
macieżystego w surowicy krwii.
TLPD działają skutecznie leczniczo w ściśle określonym
zakresie stężeń, mają bardzo wąskie okno
terapeutyczne. TLPD mają niski indeks terapeutyczny co
sprawia że już 3-4 krotne przekroczenie dawki
maksymalnej powoduje ostre zatrucia lub śmierć.
Wskazaniem do podania tych leków są depresje
endogenne, przeciwwskazania to jaskra, zaburzenia
rytmu serca ostra niewydolność naczyń wieńcowych,
nadciśnienie tętnicze i hipotonia TLPD i ich metabolity
przenikają przez łożysko i mogą być szkodliwe dla płodu.
Prawie wszystkie TLPD są wydalane z mlekiem matek
karmiących

Leki nasenne i uspokajające

Sen fizjologiczny charakteryzuję się ze zmniejszeniem
aktywności OUN ( utrata świadomości rozluźnienie
mięśni zmineijszenie czynności wegetatywnych ). Stan
ten przebiega w 2 fazach NREM REM
Zaburzenia snu występujące pod postacią bezsenności
lub są odczuwane jako niedostatek snu jego długości i
jakości, nie są one chorobą ale objawani związanymi z
innymi chorobami somatycznymi lub psychicznymi.
Z uwagi na fakt że sen wywołany lekami nasennymi nie
ma charakteru snu fizjologicznego zawsze należy dążyć
do usunięcia bezpośrednich przyczyn jego zburzeń.

Leki nasenne dzielimy na 3 grupy pod względem
budowy chemicznej:
Pochodne kwasu barbituranowego
Pochodne nie barbituranowe
Pochodne beznodiazepiny
Klinicznie wyróżniamy 2 podgrupy
Leki ułatwiające zasypianie
Leki pogłębiające i przedłużające sen

Barbiturany
Pochodne kwasu barbiturowego, w zależności od rodzaju
podstawnika(-ów) w cząsteczce wykazują różne pod
względem siły i czasu działanie nasenne. Wyróżnia się
więc leki o krótkim (i ultrakrótkim), średnim długim
czasie działania. Mechanizm działania barbituranów,
podobnie jak pochodnych benzodiazepiny polega na
działaniu na kompleks receptorowy GABA-A.
Barbiturany, łącząc się ze swoim miejscem wiązania,
przedłużają czas otwarcia kanału zwiększając
bezpośrednio napływ jonów chlorkowych do wnętrza
neuronu, natomiast pochodne benzodiazepiny,
zwiększając częstotliwość otwarcia kanału chlorkowego
nasilają działanie endogennego GABA. Zwiększenie
stężenia jonów chlorkowych w neuronach prowadzi do
zahamowania ich aktywności.

Barbiturany wywołują zależność fizyczną i psychiczną
połączoną z rozwojem tolerancji, mają niski indeks
terapeutyczny 5 krotne przekroczenie dawki powoduje ostre
zatrucia( zapaść krążeniowo oddechowa, utrata
przytomności.
Leczenie zatrucia obejmuje podtrzymywanie funkcji układu
oddechowego i krążenia, stosowanie zabiegów mających na
celu usunięcie trucizny z organizmu

Leki niebarbituranowe

Grupa leków o rożnej budowie chemicznej, z których wiele już
straciło swoje znaczenie lecznicze. Na uwagę zasługują 2 leki
Zolpidem i Zopiklon pochodne imidazopiryny, wskazujące
powinowactwo do kompleksu receptorowego GABA-A . Oba
leki działają zwiotczająco na mięśnie szkieletowe nie
powodują natomiast następnego dnia senności i niepamięci
wstecznej

Barbiturany

Pochodne beznodiazepiny

Grupa leków o różnym profilu działania
farmakologicznego wynika to z na OUN poprzez
kompleks receptorowy GABA A

Podstawowe działanie:
Przeciwlękowe
Uspokajające
Nasenne
Przeciwdrgawkowe

Benzodiazepiny ( Diazepam )

Leki uspokajające

Leki uspokajające działają łagodnie tłumiąco na OUN
powodują uspokojenie ułatwiają zaśnięcie tę grupę leków
reprezentują głownie środki roślinne i sole bromu, które
stosowane są już bardzo rzadko.

Podział leków uspokajających

Sole bromu:
-bromek amonu
-bromek wapnia
-bromek potasu
-bromek sodu
-Brocaclin

Leki roślinne
-kalms
-melised
-neospasmina
-nervosol
-persen
-valused
-veliran

Bromki

Szybko się wchłaniają z przewodu pokarmowego, ale
wydalane są bardzo wolno (T 0,5 ponad 10 dni) z czym
wiąże się ryzyko ich kumulacji w ustroju . Przy
długotrwałym podawaniu może dojść do zatrucia
przewlekłego z charakterystycznymi zmianami skórnymi
( trądzik ), a ze strony OUN zaburzeniami psychicznymi.

Leki roślinne ( Kozłek lekarski Valeriana )

Sole litu

Dziękuje za uwagę 