PEDAGOGIKA –

Obserwacja,

rodzaje

obserwacji.

Przygotował

Dawid Augustynowicz

Co to jest obserwacja ?

• Obserwacja wg. Słownika wyrazów

obcych jest to uważne przyglądanie
się czemuś, skupienie na czymś
uwagi, dokonywanie
systematycznych spostrzeżeń,
obserwowanie.

• Jest to wiec uważne, dokładne,

precyzyjne przyglądanie się,
spostrzeganie czegoś, patrzenie na
coś, na przedmiot, człowieka lub
inną żywą istotę.

• Obserwacja w pedagogice jest

jedną z podstawowych metod
badawczych w naukach
społecznych, stosowana przede
wszystkim
w socjologii, etnologii i psycholo
gii.

• Istnieje wiele metod

obserwacyjnych różniących się
przede wszystkim stopniem
ingerencji obserwatora w
obserwowane sytuacje,
sposobami rejestracji i analizy
oraz czasem trwania.

Cel obserwacji.

•

Celem obserwacji jest chęć uzyskania wiedzy na
temat jakiegoś zjawiska psychicznego, inaczej
czynności psychicznej, sposobu jej przejawiania
się w zachowaniu dziecka, prawidłowości
rozwojowych charakterystycznych dla danego
okresu rozwojowego.

•

Inaczej mówiąc celem obserwacji jest poznanie
dziecka, naszych interakcji z dzieckiem, jego
funkcjonowania w grupie, możliwości i potrzeb
dziecka, aby móc dopasować wszystkie nasze
oddziaływania do „wymagań” dziecka.

W obserwacji wyróżnia się trzy rodzaje

celów:

•

cel ekologiczny powalający poznać stosunki między
zachowaniem się a różnymi okolicznościami
zachodzącymi w otaczającej rzeczywistości,

•

cel normatywny pozwalający poznać dzięki
obserwacji główne tendencje rozwojowe w zakresie
pewnych cech , np. dzieci w różnym wieku,

•

cel systematyzacyjny, poznanie ogólnych
prawidłowości psychologicznych oraz badanie za
pomocą obserwacji zależności między ogólnymi
zmiennymi zachowania, np. reakcji strachu w
sytuacji zagrażającej.

Cechy dobrej obserwacji.

1. Uważne przyglądanie- cecha wynikająca z

samego określenia nie ingerowanie w przebieg
obserwowanych zjawisk. Obserwator rejestruje
wszystko co, co jest w stanie zaobserwować.

2. Obserwator dokonujący obserwacji jest bierny,

nie ingeruje w żaden sposób w jej przebieg.

3. Obserwowane osoby nie mogą wiedzieć, że są

obserwowane.

4. Obserwację powinna cechować :celowość,

obiektywność, planowość, selektywność i
dokładność.

Obiektywność

-

czyli nie skażona

nastawieniami obserwatora; jest to złożona
kwestia subiektywnego uwarunkowania
sposobów widzenia, rozumienia i oceniania
przedmiotu obserwacji; to subiektywne
uwarunkowanie obserwacji może być dwojakie:
• emocjonalno – intelektualne – subiektywnie

zależne od podmiotu obserwującego

• biofizjologiczne – subiektywnie zależne od

obserwatora

Swobodność -

swobodny przebieg obserwacji

• Celowość

- to znaczy, iż obserwator uświadamia

sobie jasno cel, jaki pragnie zrealizować w wyniku
przeprowadzanej przez niego obserwacji;
świadomość taka ukierunkowuje go odpowiednio na
to, co powinno być jej przedmiotem

.

• Planowość -

chodzi tu o obserwację

prowadzoną według ściśle określonego planu; w
planie tym uwzględniamy m.in.:

I.

czas

trwania obserwacji i poszczególne jej etapy

II. sposoby obserwowania
III. sposoby zapisu danych obserwacyjnych
IV. warunki i sytuacje, w jakich odbywa się obserwacja zachowań

osób obserwowanych i zadanie sobie sprawy z ich wpływu,
jaki mogą mieć one na zgromadzone za jej pomocą dane

V. zapewnianie osobom obserwowanym w miarę naturalnych

warunków funkcjonowania

VI. określenie zasad interpretacji zgromadzonego materiału

obserwacyjnego

• Naturalna
• Dokładna
• Selektywna

–polega na ścisłym

postrzeganiu, przygotowanego uprzednio,
rejestru kategorii zachowania się osób
badanych. Selektywność obserwacji, może
ułatwić z jednej strony samo jej
przeprowadzenie, z drugiej zaś
wyciągnięcie odpowiednich wniosków, nie
wykraczających poza ustaloną z góry i
aktualnie postrzeganą selekcję problemów
i osób oraz selekcję sytuacji, miejsca i
czasu obserwowanych zjawisk.

• Wyczerpująca – obserwacja winna

każdorazowo doprowadzać nas do ujęcia
wybranej liczby elementów w strukturalne
całości (wnikliwie docieramy do tych faktów).

• Wierna – ma ujmować fakty

niezniekształcone; chodzi o zniekształcenia
poza podmiotowe, to znaczy o zmiany
zachodzące w samej rzeczywistości badanej
pod niezamierzonym wpływem obserwatora
(trzeba systematycznie pisać, notować).

• Wnikliwa – chodzi tutaj o równoczesne

obserwowanie elementów przypuszczalnie
związanych ze sobą, a więc kolejnych
następstw między elementami, zmian
towarzyszących im.

Rodzaje obserwacji.

• W

 

obserwacji jawnej

 osoby badane wiedzą o tym, że są

przedmiotem zainteresowania obserwatora, przy czym nie
muszą być poinformowane o przedmiocie i celu badania. Z
tego powodu mogą zmieniać swoje postępowanie.

• W

 

obserwacji niejawnej (ukrytej)

osoby badane nie

wiedzą o tym, że są obiektem obserwacji, dzięki czemu ich
zachowania traktowane są jako bardziej "naturalne".
Pewnym utrudnieniem przy stosowaniu tej techniki jest
konieczność rejestracji wyników w sposób niedostrzeżony
lub nie wzbudzający podejrzeń. Technika ta jednak może być
jednak wątpliwa z etycznego punktu widzenia, ponieważ nie
pozwala badanym osobom wyrazić sprzeciwu wobec
badania.

• Obserwacja uczestnicząca polega na wejściu

badacza w określone środowisko społeczne i
obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj.
jako jeden z jej członków, uczestniczący wraz z
nią w codziennym życiu. Zaletą takiej metody jest
przyjęcie punktu widzenia badanej społeczności i
"zasmakowanie" w życiu i kulturze jej członków.
Badacz może od razu robić notatki lub w inny
sposób zapisywać swoje obserwacje (fotografia,
film, nagrania audio). Wadą jest natomiast fakt,
że osoba prowadząca badania musi przyjąć punkt
widzenia badanego obiektu wyrzekając się
jednocześnie własnego poglądu, stereotypów czy
przeświadczeń na temat badanych, co nie jest
łatwe.

• Obserwacja nieuczestnicząca polegająca na

obserwowaniu danej zbiorowości "z zewnątrz",
czyli bez ingerencji w zachodzące w niej
interakcje i zachowania.

• W obserwacji kontrolowanej w

jasny sposób określone jest co, i w
jaki sposób jest rejestrowane.
Rejestracja wyników obserwacji
oparta jest najczęściej
na kwestionariuszach obserwacji.
Jest to technika zestandaryzowana,
której wyniki można analizować
metodami statystycznymi.

• Obserwacja niekontrolowana jest

natomiast techniką elastyczną, w
której cel i zakres obserwacji, a
także sposób rejestracji pomiaru nie
są jasno zdefiniowane i zależą od
uznania badacza.

Dobry obserwator.

Wbrew pozorom, pełnienie roli obserwatora nie jest sprawą łatwą.
Nie wymaga jednak żadnych specjalnych zdolności, lecz określonego
stanu umysłu oraz opanowania szeregu umiejętności:

1. Zainteresowanie ludźmi i zjawiskami, będącymi przedmiotem

obserwacji. Trafności i wnikliwości obserwacji sprzyja, gdy osoba
chce poznać dane stanowisko, zależy jej na zdobyciu informacji,
ciekawi ją jak zachowują się ludzie w określonych sytuacjach.

2. Aktywność umysłowa, polegająca głównie na umiejętności

skupiania uwagi na tym, co się dzieje w otoczeniu.

3. Spostrzegawczość, czyli umiejętność dostrzegania chwilowych,

subtelnych aspektów ludzkich zachowań i wzajemnych relacji.

4. Postawy w stosunku do wykonywanych zadań. Chodzi tu o ogólne

ustosunkowanie się osoby do podejmowanych prze nią zadań, co
znajdować powinno wyraz także w podejściu do obserwacji. W
przypadku tego zadania wyróżniającymi się aspektami tej
postawy jest rzetelność i dokładność.