Opatrywanie ran
i Tamowanie krwotoków

Rany cięte, kłute, tłuczone,
miażdżone, kąsane, postrzałowe i
zatrute.
Od szybkiego, sprawnego i fachowego ich opatrzenia zależy często
życie poszkodowanego. Po udzieleniu ofierze pierwszej pomocy
przez ratownika konieczna jest konsultacja lekarska.

Rana Cięta

Powstaje w następstwie działania narzędzia ostrego, tnącego np. nóż, brzytwa, szkło. Brzegi rany ciętej są
gładkie bez uchyłków i kieszeni. Krwawienie z takiej rany jest obfite, gdyż przecięte naczynia zieją. Krew
wypływająca z rany usuwa mechanicznie zanieczyszczenia. Rany goją się dobrze – małe
niebezpieczeństwo zakażenia.

Rana Kłuta

Spowodowana jest przez narzędzia ostre,
których powierzchnie tnące są bardzo małe,
np. szpilka, drzazga, gwóźdź, widły, sztylet,
bagnet i ma cechy zbliżone do rany ciętej.
Często powoduje krwawienia wewnętrzne, a
ponadto gromadząca się w głębi tkanek
wydzielina przyranna usposabia do rozwoju
zakażenia.

Rana tłuczona

Powstaje w następstwie zadziałania narzędzia tępego lub tępo -
krawędzistego (np. kamień, kij, młotek). Brzegi jej są stłuczone,
zgniecione, a dno jest nierówne z uchyłkami i kieszeniami.
Krwawienie jest skąpe, a stłuczone tkanki łatwo obumierają i
powstaje martwica tkanek, stanowiąca podłoże do rozwoju
zakażenia.

Rana Miażdżona

Powstaje gdy zgniecenie tkanek jest bardzo rozległe i głębokie.
Spowodowana jest dużą siłą urazu, np. zasypanie
węglem czy ziemią po wybuchu,
przejechanie, zgniecenie miedzy buforami
wagonu kolejowego. Obrażeniom tym towarzyszy często wstrząs
urazowy. Rana ta sprzyja rozwojowi zakażeń
przyrannych, jak np. zgorzeli gazowej.

Rana Szarpana

Powstaje gdy narzędzie tępe działa pod
pewnym kątem lub stycznie w stosunku do
powierzchni ciała i odrywa część tkanek.
Brzegi tej rany są nierówne, poszarpane, a
dno ma kieszenie i zachyłki W dnie widać
postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie.
Często występuje ubytek skóry i tkanek
głębszych.

Rana Kąsana (GRYZIONA)

Zadawane przez zwierzęta (psa, kota, konia) i człowieka, są
podobne do ran szarpanych lub szarpano-tłuczonych.
Szczególnie niebezpieczne są rany zadane przez konia – jego
silne zęby wyszarpują całe fragmenty tkanek miękkich. Duże
niebezpieczeństwo zakażenia, ponieważ flora bakteryjna w
ślinie jest obfita i zjadliwa

Rana Postrzałowa

Ma cechy podobne do ran szarpanych i
tłuczonych, jednak dołączają się do nich
zmiany wywołane energią kinetyczną
pocisku: działanie fali nadciśnieniowej i
podciśnieniowej, siła mechaniczna oraz
rezonans, powodują pękanie tkanek i
narządów w pobliżu kanału rany.

W ranie tej można wyróżnić:
- wlot - niewielki, o średnicy pocisku,
równych brzegach, skóra w okolicy wlotu,
czasem osmalona, oparzona z wbitymi
resztkami prochu;

- kanał – wąski, prosty lub o zmiennym

przebiegu;

- - wylot – często nie jest położony

przeciwlegle w stosunku do wlotu, ma
dużą powierzchnię, znaczne krwawienie,
dno i brzegi poszarpane z widocznymi
odłamkami kostnymi.

Pierwsza pomoc i zabezpieczanie
ran:

Niezależnie od typu rany należy wykonać następujące
czynności:
1. Odsłonięcie rany – rozpięcie garderoby, rozprucie jej

na szwach lub rozcięcie

2. Odkażenie skóry wokół rany (choć często rutynowo się
tego nie robi)
3. Dobór materiału jałowego i innych materiałów dla
zabepieczenia rany – dobór materiałów uzależniony jest od
rodzaju rany, jej rozległości i krwawienia
4. Dobór materiału mocującego – podyktowany jest
rozmiarami materiału jałowego i umiejscowieniem urazu

5. Ułożenie poszkodowanego w odpowiedniej pozycji
6. Przy izolowanych obrażeniach – przy urazach kończyn
górnych, stawu ramiennego i okolic kończynę górną
unieruchamiamy na temblaku. Przy ranach kończyndolnych
układamy poszkodowanego w pozycji siedzącej lub
półleżącej z wyprostowanymi, lekko uniesionymi nagami.

Rana klatki piersiowej

ZAOPATRYWANIE RAN W zranieniach klatki piersiowej: nie
wyciągać tkwiących w ścianie klatki piersiowej ciał obcych,
nie unieruchamiać ich gdy rytmicznie poruszają się, nałożyć
jedynie delikatny opatrunek osłaniający, na ranę zakłada się
opatrunek uszczelniający flater, aby zapobiegać ewentualnie
narastającej odmie, chorego ułożyć na boku po stronie
zranionej, w pozycji półleżącej.

W ranach brzucha, w wyniku których doszło do wytrzewienia
jelit: delikatnie okryć trzewia czystym opatrunkiem, nie wciskać
ich do brzucha, dbać o zachowanie suchości opatrunku z
zewnątrz przez dokładanie kolejnych warstw opatrunku,
chorego ułożyć w pozycji półsiedzącej lub na boku w zależności
od przebiegu rany z lekko podkurczonymi nogami w stawach
biodrowych i kolanowych, nie podawać choremu nic doustnie.
Zawsze wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe.

Ciało obce tkwiące w ranie. Nie
wyjmować ciała obcego, Wykonać
opatrunek stabilizujący, by ciało obce
nie przemieszczało się.

Ukąszenie przez żmiję

Naturalnie występująca w Polsce żmija zygzakowata jest jedynym
rodzimym wężem jadowitym stanowiącym zagrożenie dla człowieka. Niebezpieczeństwo
stanowią także węże z prywatnych hodowli. Ukąszenie dla większości
ludzi kończy się zwykle silnym bólem
w miejscu ugryzienia, obrzękiem, zaczerwienieniem i niewielkimi objawami
ogólnymi, jak pobudzenie i nudności. Rzadko mogą pojawić się biegunka, obrzęki,
niewydolność oddechowa. Częściej występują one u osób
starszych, wyniszczonych lub dzieci.

Postępowanie w przypadku ukąszenia przez żmiję

Przy ugryzieniu w kończynę (najczęstsze) – unieruchomienie kończyny oraz utrzymanie w

czystości miejsca ukąszenia.

Nie wolno wysysać, rozcinać, wstrzykiwać niczego w ukąszoną kończynę.

Ze względu na ryzyko pogorszenia stanu zdrowia i zagrożenie życia –

należy wezwać pogotowie.

Użądlenie przez owady

Użądlenia os, pszczół i szerszeni u większości ludzi zwykle
wywołują odczyny miejscowe, takie jak ból, obrzęk
i zaczerwienienie okolicy
użądlenia.

Postępowanie w przypadku użądlenia przez owady
Ulgę mogą przynieść maści przeciwhistaminowe i przeciwobrzękowe - do nabycia w najbliższej
aptece.
Część populacji jest uczulona na jad owadów. Szczególnie niebezpieczne są dla osób uczulonych
użądlenia szerszeni, ukłucia przez wiele insektów naraz (potrafią atakować
stadnie).
Gdy po użądleniu pojawią się objawy ogólne, takie jak zaburzenia oddychania (duszność),
wymioty, obrzęki – należy wezwać pogotowie.

KRWOTOKI

Dzielimy go na zewnętrzny i

wewnętrzny. Jeśli nie zostanie

zatamowany, może dojść do znacznej

utraty krwi co w

konsekwencji najczęściej prowadzi do

rozwinięcia wstrząsu hipowolemicznego.

Krwotok zewnętrzny

Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany
krew.
Postępowanie:
 ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna
 wezwanie pomocy
 nałożenie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia
 umocowanie opatrunku bandażem; kontynuować ucisk do ustania

krwawienia. Taki opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym
(nie mylić z opaską uciskową!)

 jeśli opatrunek przesiąka krwią – dołożyć kolejne warstwy nie

zdejmując starego i nie zwalniając ucisku

 jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą kończynę nie

zwalniając ucisku

 unieruchomić krwawiącą kończynę
 jeśli powyższe metody zawodzą – zastosować ucisk na tętnice

powyżej miejsca krwawienia (tętnica ramienna poniżej dołu
pachowego na kończynie górnej albo tętnica udowa w pachwinie na
kończynie dolnej)

 w ostateczności stosować opaskę uciskową; powinna być stosowana

raczej w bardzo ciężkich urazach jak amputacje lub zmiażdżenia.

Użycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikłania:
 uszkodzenie nerwów, mięśni bądź naczyń krwionośnych (głównie przy stosowaniu zbyt

wąskiej opaski!)

 martwicy tkanek położonych obwodowo od opaski (gdy założona jest zbyt długo i dojdzie do

niedokrwienia)

Zakładając opaskę należy pamiętać, że:
 nie wolno zakładać jej na kończynach poniżej łokci lub kolan oraz nigdy nie na tułowiu
 należy stosować szeroki bandaż albo podłożyć pod wąski szeroki opatrunek (aby

powierzchnia ucisku była jak największa)

 nie należy poluźniać raz założonej opaski uciskowej
 opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno jej przykrywać
 należy opisać opaskę hasłem „opaska uciskowa” oraz godziną jej założenia.
Technika zakładania opaski uciskowej:
 powyżej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija kończynę szerokim bandażem
 końce bandaża wiąże tak, aby można było włożyć w węzeł kawałek drewna (np. gałąź, kij)
 umocowuje w węźle gałąź/kij i obraca nią tak długo, aż krwawienie ustąpi
 końce kija/gałęzi przymocowuje tak, aby nie doszło do jego poluźnienia (i tym samym do

ponownego krwawienia!)

 opisuje opaskę uciskową.

Krwotok wewnętrzny

W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewnątrz
ciała.
Rozpoznanie:
Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:
 zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie „siniakiem”
 wymiotowanie krwią bądź oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia

z wrzodu żołądka lub dwunastnicy

 oddawanie stolca podbarwionego krwią – krwawienie z końcowego odcinka przewodu

pokarmowego

 oddawanie moczu podbarwionego krwią – krwawienie z układu moczowego
 wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi – krwawienie z płuc
 powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków żebrowych – krwawienie

z narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony)

 krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym; może towarzyszyć temu obrzęk,

zasinienie, zwiększone ucieplenie.

Postępowanie:
 ocena stanu poszkodowanego – świadomości, oddechu, tętna
 wezwanie pomocy
 zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania
 przy krwawieniu wewnątrz kończyn – unieruchomienie
 ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (z lekko

uniesionymi kończynami dolnymi)

 okrycie poszkodowanego
 okresowa kontrola parametrów życiowych
 NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie.

Krwawienie z nosa

Przyczyny:
 urazy twarzoczaszki
 choroby krwi, np. hemofilia
 nadciśnienie tętnicze
 zapalenie zatok obocznych nosa
 infekcje górnych dróg oddechowych
 zamieniona śluzówka (np. w zbyt częstym używaniu kropli do nosa!)
Postępowanie:
 przy podejrzeniu złamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie uraz głowy, widoczny wypływ krwi z

uszu i nosa) należy unieruchomić głowę i przykryć miejsce krwawienia (nos, uszy) jałowym
opatrunkiem, bez ucisku. Nie tamować wypływu krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.